Phiếu lý lịch tư pháp số 2 trong mối liên hệ với nguyên tắc bảo đảm bí mật đời tư của cá nhân theo quy định của luật lý lịch tư pháp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết đề cập, phân tích các quy định của pháp luật, thực tiễn thực hiện về Phiếu lý lịch tư pháp số 2 trong mối liên hệ với nguyên tắc bảo đảm bí mật đời tư của cá nhân theo quy định của Luật lý lịch tư pháp, đồng thời đưa ra những đề xuất, kiến nghị nhằm góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành liên quan đến Phiếu lý lịch tư pháp số 2.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phiếu lý lịch tư pháp số 2 trong mối liên hệ với nguyên tắc bảo đảm bí mật đời tư của cá nhân theo quy định của luật lý lịch tư pháp

HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP PHIẾU LÝ LỊCH TƯ PHÁP SỐ 2 TRONG MỐI LIÊN HỆ VỚI NGUYÊN TẮC BẢO ĐẢM BÍ MẬT ĐỜI TƯ CỦA CÁ NHÂN THEO QUY ĐỊNH CỦA LUẬT LÝ LỊCH TƯ PHÁP Nguyễn Thị Minh Phương1 Tóm tắt: Ngày 17 tháng 6 năm 2009 tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XII đã thông qua Luật lý lịch tư pháp. Đây là một bước tiến quan trọng trong quá trình hoàn thiện pháp luật về lý lịch tư pháp ở nước ta. Luật lý lịch tư pháp đã tạo cơ sở pháp lý để xây dựng cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và nhu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp ngày càng tăng của cá nhân. Theo quy định của Luật lý lịch tư pháp, có hai loại phiếu lý lịch tư pháp: Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và Phiếu lý lịch tư pháp số 2. Bài viết đề cập, phân tích các quy định của pháp luật, thực tiễn thực hiện về Phiếu lý lịch tư pháp số 2 trong mối liên hệ với nguyên tắc bảo đảm bí mật đời tư của cá nhân theo quy định của Luật lý lịch tư pháp, đồng thời đưa ra những đề xuất, kiến nghị nhằm góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành liên quan đến Phiếu lý lịch tư pháp số 2. Từ khóa: Luật lý lịch tư pháp; Bí mật đời tư; Phiếu lý lịch tư pháp số 2. Nhận bài: 05/05/2018; Hoàn thành biên tập: 13/06/2018; Duyệt đăng: 24/07/2018 Abstract: On June 17, 2009, at its 5th session, the 12th National Assembly adopted the law of Criminal Records.This is an important step in the process of improving the law on criminal records in our country. The law of criminal records has created a legal basis for the establishment of a criminal record database that meets the state management requirements and the need for the issuance of judicial record cards of individuals. According to the Law on Criminal Records, there are two types of criminal record cards including criminal record card No. 1 and criminal record card No. 2. This article mentions and analyzes the provisions of the law and the practical implementation of Criminal Record card No. 2 in relation to the principle of securing the privacy of individuals according to the provisions of the law of Criminal Records, at the same time, recommendations and proposals were made to remove difficulties and obstacles in the practical implementation related to Criminal Record card No. 2. Key words: The law of Criminal Records. Privacy secrets. The Criminal Record card No.2. Date of receipt: 05/05/2018; Date of revision: 13/06/2018; Date of approval: 24/07/2018 1. Quan niệm bí mật đời tư của cá nhân đời tư” thì hiện nay chưa có một văn bản quy Hiện nay bí mật đời tư của cá nhân đã được phạm pháp luật nào đưa ra khái niệm, giải thích pháp luật Việt Nam công nhận và quy định không từ ngữ cho cụm từ này. chỉ trong Hiến pháp mà còn trong các văn bản Trước tiên, cần làm rõ hiểu thế nào là “bí quy phạm pháp khác: Luật lý lịch tư pháp, mật”, và hiểu thế nào là “đời tư”. Theo từ điển Bộ luật dân sự2, Bộ luật hình sự3, các văn bản tiếng việt, thì “bí mật”5 được hiểu là kín đáo quy phạm pháp luật khác trong các lĩnh vực quản không lộ ra ngoài. “Đời tư” là một từ Hán Việt, lý nhà nước4. Tuy nhiên, hiểu thế nào là “bí mật trong đó “đời” ở đây có thể hiểu là đời sống, cuộc 1 Thạc sỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật, Bộ Tư pháp. 2 Xem Điều 38 Bộ luật dân sự năm 2015. 3 Xem Điều 159 Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017). 4 Xem khoản 2 Điều 3 Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009; điểm a khoản 1 Điều 5 Luật Căn cước công dân; khoản 4 Điều 4 Nghị định số 20/2016/NĐ-CP ngày 30/3/2016 của Chính phủ Quy định cơ sở dữ liệu quốc gia về xử lý vi phạm hành chính. 5 Xem Từ điển tiếng Việt, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội 2005, tr. 66. 10
Soá 4/2018 - Naêm thöù Möôøi Ba sống, “tư”: thuộc về cá nhân6. Qua đó, có thể tư pháp số 2 ghi đầy đủ các thông tin của cá thấy, đã nói đến “bí mật đời tư” là những thông nhân, bao gồm các thông tin về án tích (đối với tin của cá nhân phải được giữ kín, không được người đã bị kết án thì ghi đầy đủ án tích đã để lộ ra bên ngoài. Vậy nếu thông tin được công được xóa, thời điểm được xóa án tích, án tích khai hợp pháp thì có được coi là bí mật đời tư chưa được xóa, ngày, tháng, năm tuyên án, số nữa hay không? Đây cũng là một vấn đề cần tiếp bản án, Tòa án đã tuyên bản án, tội danh, điều tục được nghiên cứu, làm rõ và “bí mật đời tư” khoản luật được áp dụng, hình phạt chính, hình theo nguyên tắc của Luật lý lịch tư pháp được phạt bổ sung, nghĩa vụ dân sự trong bản án tiếp cận theo cách hiểu nào. hình sự, án phí, tình trạng thi hành án) và thông Hiện nay, quan niệm về “bí mật đời tư” đã tin về cấm đảm nhiệm chức vụ, thành lập, quản được nhiều nhà nghiên cứu trong nước đưa ra với lý doanh nghiệp, hợp tác xã8 (Phiếu lý lịch tư những lập luận, căn cứ khác nhau: pháp số 1 chỉ ghi những án tích chưa được xóa Có quan điểm cho rằng, bí mật đời tư là (những án tích đã được xóa không ghi vào những thông tin, tư liệu (gọi chung là thông tin) Phiếu lý lịch tư pháp số 1. Phiếu lý lịch tư pháp về tinh thần, vật chất, quan hệ xã hội hoặc những số 1 cũng không ghi thông tin về cấm đảm thông tin khác liên quan đến cá nhân trong quá nhiệm chức vụ, thành lập, quản lý doanh khứ cũng như trong hiện tại, được pháp luật bảo nghiệp, hợp tác xã nếu cá nhân, cơ quan, tổ vệ và những thông tin đó được bảo mật bằng chức9 không có yêu cầu). những biện pháp mà pháp luật thừa nhận7. Do nội dung Phiếu lý lịch tư pháp số 2 có sự Có quan điểm khác cho rằng, bí mật đời tư là khác biệt so với Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và do những gì gắn với nhân thân con người: thông tin tính chất đặc thù của việc cấp Phiếu lý lịch tư về hình ảnh, cuộc sống, quan hệ xã hội được giữ pháp số 2 theo yêu cầu của cá nhân nhằm mục kín, không thể tiết lộ. đích “để người đó biết được nội dung về lý lịch Có thể thấy rằng có rất nhiều cách tiếp cận tư pháp của mình”10 nên Luật lý lịch tư pháp quy khác nhau về hiểu thế nào là “bí mật đời tư”, định chặt chẽ về thủ tục yêu cầu cấp Phiếu lý lịch nhưng các cách tiếp cận có điểm chung là đều tư pháp số 2 của cá nhân. Theo đó, trường hợp cá coi “bí mật đời tư” là những thông tin liên quan nhân yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 thì và gắn liền đến cuộc sống của một cá nhân nhất không được ủy quyền cho người khác làm thủ định. Những thông tin đó là những thông tin có tục cấp Phiếu lý lịch tư pháp (Trong khi đó, cá nội dung mang tính chất “bí mật”, cá nhân thấy nhân khi có yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số rằng cần thiết và mong muốn được giữ kín, 1 có thể ủy quyền cho người khác làm thủ tục không muốn công khai cho người khác biết. “Bí yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp). mật đời tư” được hiểu là quyền bất khả xâm Bên cạnh quy định chặt chẽ về cấp Phiếu lý phạm và được pháp luật bảo vệ (trừ trường hợp lịch tư pháp số 2 cho cá nhân như đã nêu trên, pháp luật có quy định khác). theo quy định của Luật lý lịch tư pháp, Phiếu lý 2. Phiếu lý lịch tư pháp số 2 và thực tiễn lịch tư pháp số 2 còn được cấp cho các cơ quan cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 tiến hành tố tụng hình sự để phục vụ hoạt động Hiện nay, theo quy định của Luật lý lịch tư điều tra, truy tố, xét xử. pháp, có hai loại phiếu lý lịch tư pháp: Phiếu lý Như vậy, có thể thấy, quy định của Luật lý lịch lịch tư pháp số 1 và Phiếu lý lịch tư pháp số 2. tư pháp về Phiếu lý lịch tư pháp số 2 và nguyên tắc So với Phiếu lý lịch tư pháp số 1, Phiếu lý lịch “bảo đảm tôn trọng bí mật đời tư của cá nhân” 6 Xem Từ điển tiếng Việt, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội 2005, tr.878. 7 TS. Lê Đình Nghị, Giảng viên Khoa Luật Dân sự, Trường Đại học Luật Hà Nội, Bàn về khái niệm bí mật đời tư. https://dqlaw.wordpress.com/2011/08/15/ban-về-khai-niệm-bí-mat-doi-tu. 8 Xem Điều 43 Luật Lý lịch tư pháp năm 2009. 9 Xem điểm a khoản 1 Điều 41; điểm b khoản 3 Điều 42 Luật lý lịch tư pháp năm 2009. 10 Xem điểm b khoản 1 Điều 41 Luật lý lịch tư pháp năm 2009. 11
HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP được tiếp cận, nhìn nhận dưới góc độ các thông tiếp nhận và sử dụng Phiếu lý lịch tư pháp số 1 tin của cá nhân cần thiết được giữ kín, không công của cá nhân khi xem xét giải quyết cấp thị thực khai cho người khác biết (mục đích cấp Phiếu lý nhập cảnh. lịch tư pháp số 2 cho cá nhân là để người đó biết Việc các cơ quan yêu cầu cá nhân nộp Phiếu được cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp lý lịch tư pháp số 2 như trên là không phù hợp đang lưu trữ những thông tin lý lịch tư pháp nào với mục đích sử dụng của Phiếu lý lịch tư pháp của bản thân, không nhằm phục vụ các yêu cầu số 2. Đồng thời, không phù hợp với ý nghĩa, mục của cá nhân tham gia các quan hệ pháp luật), trừ đích quản lý lý lịch tư pháp“Ghi nhận việc xóa trường hợp pháp luật có quy định khác - cấp cho án tích, tạo điều kiện cho người đã bị kết án tái các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự nhằm phục hòa nhập cộng đồng’’13. Cũng có ý kiến cho rằng, vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử. theo quy định của Luật lý lịch tư pháp, cá nhân Vậy trên thực tế các quy định này được hiểu có quyền yêu cầu cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu và thực hiện như thế nào? Qua theo dõi tình hình lý lịch tư pháp cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 cho thi hành pháp luật về lý lịch tư pháp cho thấy, hàng mình. Việc cá nhân sử dụng Phiếu lý lịch tư pháp năm, Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia, Bộ Tư số 2 vào mục đích gì là quyền của họ và như vậy, pháp và các Sở Tư pháp trên toàn quốc đã cấp họ toàn quyền quyết định và chịu trách nhiệm về hàng trăm nghìn phiếu lý lịch tư pháp, trong đó quyết định này của bản thân đối với việc sử dụng chủ yếu là Phiếu lý lịch tư pháp số 1 theo yêu cầu Phiếu lý lịch tư pháp số 2. của cá nhân để làm các thủ tục xin việc làm, kết Hiện nay, yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp hôn, nhập quốc tịch, du học, xuất cảnh. Tuy nhiên, số 2 của cá nhân vẫn tiếp tục gia tăng, tuy nhiên, từ tháng 10 năm 2012 đến nay, số lượng yêu cầu việc tiếp nhận, giải quyết yêu cầu cấp Phiếu lý cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 của công dân Việt lịch tư pháp số 2 thời gian qua và hiện nay cho Nam và người nước ngoài có thời gian cư trú tại thấy có một số khó khăn, vướng mắc: Việt Nam ngày càng tăng. Tính đến ngày Thứ nhất, Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc 31/12/201611, Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia, gia và các Sở Tư pháp không có quyền từ chối Bộ Tư pháp và các Sở Tư pháp đã thụ lý 1.617.649 yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 của cá yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp, đã giải quyết nhân, bởi việc cá nhân sử dụng Phiếu lý lịch tư được 1.602.468 yêu cầu, bao gồm 1.271.648 yêu pháp số 2 không đúng mục đích không phải là cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và 330.820 yêu căn cứ để cơ quan có thẩm quyền cấp phiếu lý cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2. lịch tư pháp từ chối cấp phiếu lý lịch tư pháp theo Thực tế giải quyết yêu cầu cấp Phiếu lý lịch quy định của Luật lý lịch tư pháp. tư pháp số 2 thời gian qua cho thấy, cá nhân yêu Thứ hai, mục đích của việc cấp Phiếu lý lịch cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 chủ yếu để bổ tư pháp số 2 là để người đó biết được nội dung về túc hồ sơ xin cấp thị thực nhập cảnh theo yêu cầu lý lịch tư pháp của mình nên theo quy định của của các cơ quan đại diện ngoại giao của một số Luật lý lịch tư pháp, cá nhân khi yêu cầu cấp nước như Hoa Kỳ, Canada, Australia, ….và một Phiếu lý lịch tư pháp số 2 thì không được ủy số ít theo yêu cầu của một số cơ quan, tổ chức quyền cho người khác làm thủ tục cấp phiếu lý trong nước12, hoàn toàn không xuất phát từ mục lịch tư pháp. Tuy nhiên, hiện nay do một số cơ đích muốn biết về nội dung lý lịch tư pháp của quan, tổ chức lạm dụng quyền được cấp Phiếu lý mình. Trong khi đó, trước thời điểm này, các cơ lịch tư pháp số 2 của cá nhân để yêu cầu cá nhân quan đại diện ngoại giao của các nước này vẫn phải nộp loại phiếu này khi thực hiện các thủ tục 11 Xem Báo cáo số 173/BC-BTP ngày 20/6/2017 của Bộ Tư pháp tổng kết 06 năm thi hành Luật lý lịch tư pháp. 12 Xem Nghị định số 106/2011/NĐ-CP ngày 23/11/2011 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2007/NĐ-CP ngày 15/02/2007 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Giao dịch điện tử về chữ ký số và dịch vụ chứng thực chữ ký số; Thông tư số 30/2015/TT-NHNN ngày 25/12/2015 của Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam quy định việc cấp giấy phép, tổ chức và hoạt động của tổ chức tín dụng phi ngân hàng. 13 Xem khoản 2 Điều 3 Luật lý lịch tư pháp. 12
Soá 4/2018 - Naêm thöù Möôøi Ba tại các cơ quan, tổ chức, trong khi đó, quy định yêu cầu cấp 01 loại phiếu lý lịch tư pháp18: Tại của pháp luật không cho phép ủy quyền khi yêu Cộng hòa Pháp, quy định có 3 loại Phiếu lý lịch cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2, gây khó khăn tư pháp, trong đó: Phiếu lý lịch tư pháp số 1 cho cá nhân khi có yêu cầu cấp Phiếu, đặc biệt là (B1): là loại phiếu chỉ cấp cho các cơ quan tư người nước ngoài đã cư trú tại Việt Nam hoặc pháp (thẩm phán). Thông tin của Phiếu lý lịch công dân Việt Nam đang ở nước ngoài phải trực tư pháp số 1 bao gồm tất cả các thông tin liên tiếp về Việt Nam nộp hồ sơ yêu cầu cấp Phiếu lý quan đến án tích của một người và những thông lịch tư pháp số 2. tin liên quan đến phán quyết của tòa án thương 3. Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện quy định mại như cấm quản lý doanh nghiệp, cấm hành pháp luật về Phiếu lý lịch tư pháp số 2 nghề (Điều 774, Điều 774-1 Bộ luật Tố tụng Trước yêu cầu, thực tiễn về cấp Phiếu lý lịch hình sự). Phiếu lý lịch tư pháp số 2 (B2): là loại tư pháp số 2 như đã nêu trên, hiện nay, có hai phiếu cấp cho các cơ quan hành chính. Phiếu lý quan điểm khác nhau liên quan đến việc đề xuất, lịch tư pháp số 2 không bao gồm các quyết định kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về Phiếu liên quan đến tội vi cảnh, một số quyết định liên lý lịch tư pháp số 2, cụ thể: quan đến tội phạm chưa thành niên, không bao Quan điểm thứ nhất cho rằng: cần nghiên gồm hình phạt án treo, không bao gồm những cứu, sửa đổi quy định về cấp Phiếu lý lịch tư phán quyết do Tòa án nước ngoài tuyên (Điều pháp số 2 theo hướng bỏ quy định về việc cá 775 Bộ Luật tố tụng hình sự). Phiếu lý lịch tư nhân có quyền yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp pháp số 3 (B3): chỉ chứa đựng những thông tin số 2, thống nhất chỉ có 01 loại phiếu lý lịch tư liên quan đến bản án của tòa án về những hình pháp cấp cho cá nhân – là loại Phiếu lý lịch tư phạt tước tự do trên hai năm không được hưởng pháp số 1 đang được cấp và sử dụng theo quy án treo và với thời hạn 2 năm hoặc dưới 2 năm định của Luật lý lịch tư pháp vì các lý do sau đây: nhưng Tòa án quyết định là ghi vào Phiếu lý Thứ nhất, phù hợp với chính sách nhân đạo lịch tư pháp số 3. Cá nhân chỉ được quyền yêu của pháp luật hình sự “Người đã chấp hành xong cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 3. hình phạt được tạo điều kiện làm ăn, sinh sống Quan điểm thứ hai cho rằng: cần nghiên lương thiện, hoà nhập với cộng đồng, khi có đủ cứu, cân nhắc về việc bỏ Phiếu lý lịch tư pháp số điều kiện do luật định thì được xóa án tích’’14, 2 cấp cho cá nhân vì trên thực tế chỉ có số lượng “Người được xóa án tích coi như chưa bị kết rất nhỏ các trường hợp trong số các đối tượng xin án’’15. cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 đã từng có án tích Thứ hai, phù hợp với mục đích và nguyên nên không thể vì bảo đảm bí mật của đối tượng tắc quản lý lý lịch tư pháp đó là “Ghi nhận việc này mà ảnh hưởng đến nhiều cá nhân khác. Mặt xóa án tích, tạo điều kiện cho người đã bị kết án khác, thực tiễn cho thấy nhu cầu cấp Phiếu lý lịch tái hòa nhập cộng đồng”16, “Bảo đảm tôn trọng tư pháp số 2 của cá nhân ngày một tăng để phục bí mật đời tư của cá nhân”17. vụ mục đích xin thị thực nhập cảnh, định cư, kết Thứ ba, khắc phục được một số khó khăn, hôn, xuất khẩu lao động... theo yêu cầu của cơ vướng mắc trong việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp quan, tổ chức trong nước và nước ngoài. Nếu bỏ số 2 như đã nêu trên. quy định về cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 có thể Thứ tư, phù hợp với pháp luật của nhiều gây khó khăn và ảnh hưởng đến quyền lợi của nước trên thế giới. Hiện nay, theo quy định của chính công dân Việt Nam. pháp luật một số nước, cá nhân chỉ có quyền (Xem tiếp trang 22) 14 Xem điểm g khoản 1 Điều 3 Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017). 15 Xem khoản 1 Điều 69 Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017). 16 Xem khoản 2 Điều 3 Luật lý lịch tư pháp. 17 Xem khoản 2 Điều 4 Luật lý lịch tư pháp. 18 Xem Báo cáo ngày 26/7/2017 của Bộ Tư pháp tổng thuật pháp luật nước ngoài về lý lịch tư pháp. 13