Phong tục và tập quán Việt Nam: Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:59

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1, phần 2 của tài liệu "Phong tục và tập quán Việt Nam" tiếp tục trình bày một số phong tục, tập quán trong tang lễ và những điều kiêng kỵ trong tang ma. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phong tục và tập quán Việt Nam: Phần 2

de ngan tre nho hay nhiJng ngifdi khac v i to mo ma tuy tien vao phong. Co dau, chii re se la ngUdi xong phong dau tien k h i doan riidc dau ve tdi nha, sau do mdi la ban be C O dau va nhiing ngiidi ho hang khac. (!) mot vai dia pljiidng, me chong la ngifdi d i t con dau Phdn thvt ba vao xong phong cvfdi. Sau k h i ngoi nghi ngdi mot lat, c6 M6T S6 PHONG TUC, TAP QUAN dau cam khay t r a u di mdi khdp hai ho. O mot vai dan toe TRONG TANG ll VA N H O N G Dlf U K I £ N G KY thieu so lai c6 ong cu ho nha t r a i (thifdng la triidng ho) tay cam hifdng dan c6 dau chii re vao phong cifdi. Luc nay, ong cu mdi t r a i chieu, sau do rot chen riJdu mdi c6 dau, chii re uong roi ra ngoai, khep ciia phong lai. Noi I. MOT SO PHONG TUC, TAP QUAN TRONG TANG LI chung, du d dan toe nao t h i ngiidi ta cung kieng de ngifdi la tuy tien xong phong c6 dau, chu re. Cdu hoi 71: T h e o phong tuc truyen thong, trUdc k h i chet, ngifdi V i e t thitdng c h u a n b i n h i i n g gi? Trildi: Trong cuoc song cua moi ca nhan, "chet" la mot quy luat tat yeu khach quan, khong ai c6 the tranh khoi. Ngiidi xiia, de lam nhe bdt noi dau, thifdng quan niem "Song g\i\, thae ve", song la mot thdi gian qua ngan ngui so v6i cai chet. Chet la tan so', la ket cue cuoi cung. Bcii vay, thanh than chap nhan cai chet, chuan bi cho cai chet ngay nhijtng nam con dang khoe manh la mot quan niem pho bien. Thucf xifa, nhiing nha k i n h te c6 phan dii dat thiidng lo sam quan t a i va nhiing do bd khuyet, do kham liem, tham chi xac dinh ca mieng dat, ndi an nghi cuoi cung. Chet la tat yeu, bdi the ngUdi ta thiidng don nhan va dung nhieu danh t i i van hoa de chi ro nhii: Hai nam 96 97
miidi, ve chau to, man phan, tii tran, ve v6i Chua (dao va hai ben hip dui, cd chan,... sao cho k h i goi lai thanh Kito), quy tien (dao Lao), vien tich (dao Phat)... mot khdi vuong 8 goc. De chuan bi don nhan cai chet, ngifdi ta chu y triidc Vai dung de goi boc thay gom c6: het tdi C O quan t a i . Quan tai, ngoai each goi dan da la cai - Tam liem: Vai dai 14 thfldc (thif6c ta = 40cm), vai sang, cai hom, con diidc goi mot each my mieu la "c6 tho ngang 3 doan, moi doan 6 thfl6c, dau xe lam 3 dai de diidng", "c6 hau sU". Quan tai la mot cai hom go day, buoc. ghep thanh goc vuong, chieu dai vxia du mot ngiidi nam, - Dai liem: Vai dai 14 thfl6c dau xe lam 3 dai, vai be ngang hep sat hai vai nhhm giU khong cho xac triidng ngang 5 doan. to, bcii the ngiJdi chet c6 hai vai rong t h i phai buoc gon - Kham: Chan de liem moi chan 5 khd vai, dai 12 lai ngay sau khj tit thd, va phan nhieu xac phai that dai - thfldc, dai liem mot chan, tieu liem mot chan. dai ndi tren xiJdng hong, de gifl cho ruot hfl thoi khong - Ta quan: Vai lot quan t a i , may 8 khd vai dai 12 chay ra. Dan gian khong c6 tuc moi ruot fldp xac, nhflng thfldc. v6i do bd khuye't, do kham liem, dai liem va ta quan, xac chet dUdc goi buoc ky thanh mot kho'i vuong 8 goc bo vfla Ngoai ra con chuan b i nhflng vat dung can thiet de lot quan tai; quan t a i sdn gin rat ky, diidi lot nhieu bong tien hanh kham liem - nhap quan. no, tra blip kho, nxidc d xac chay ra cung tham di het. Ngfldi ta gin nap ao quan bSng sdn song luyen v6i dat Cau hoi 72: Theo phong tuc, tap quan Viet Nam, khi gia dinh set kho tan nho, vdi bot nep quay nhfla xoan, rat k i n va C O ngudi s i p qua ddi, gid phiit hap hoi can phai chac, khong c6 thfl keo nao thay the dfldc. lam gi? Go tot nhat dung lam quan tai la vang tam, roi den Traldi: gidi, hai thfl go c6 dac t i n h thich hdp v6i sdn mai, v i go c6 nhieu dau gifl cho sdn ben tot, khong bong troc. Quan tai Sinh, lao, benh, ttt la bdn dieu tat phai c6 trong mot da lam b^ng vang tarn hay gidi la de sdn, thfldng la sdn ddi ngiidi. Tuy nhien, t f l xfla tdi nay, ngay t f l gid hap hoi son, hai dau chfl tho va nep Ian bang thep vang thep bac, cua mot con ngfldi se phai vinh vien ra di da lam cho sdn canh gian va sdn then. khong k h i trong gia dinh t r d nen t r a m lang xuo'ng vdi ve thieng lieng. Con chau ci xa gan dfldc bao t i n voi va trd Do bd khuye't c6 ban san, lam b^ng giay nho xep ve, tuy dong du nhflng deu i m lang trong noi buon. thanh tap day nam, mfldi phan tay, khau ben lai bSng day gai, c&t xen thanh tflng mie'ng dai, rong, to, nho tuy Ngay xfla, ngfldi nao gia yeu tdi k h i biet m i n h khong theo ndi de goi dau, de chen hai ben mang t a i , tren dfl6i the song dfldc, hoac la ngfldi nha nhan thay t i n h trang 98
n g i i d i b e n h s i p t 6 i luc qua ddi, t h i p h a i cho ddi cho nam 1. T h u y h i e u : Triidc het la viec dat t e n t h u y , t e n h i e u . t d i can n h a g i i i a , d a t n g o a n h d a u ve h i i d n g D o n g d e dxigc Khufng t e n nay diidc dat r a diia theo diic t i n h cua n g i i d i sinh k h i . chet liic con song (do c h i n h ngifdi ay dat hoac chap n h a n N e u n g i f d i sdp chet con t i n h tao t h i con c h a u p h a i hoi luc con t i n h ) . D i f d i t r i e u N g u y e n , viec dat t h u y h i e u cho x e m CO can d a n gi k h o n g . N h i i n g Idi n o i q u a n t r o n g nay ngifdi CO p h a m h a m diidc quy d i n h san t r o n g mot quy che cua n g i i d i sap qua ddi diidc g h i l a i t r o n g mot q u y e n goi la rieng. " D i n g o n " , " D i chuc". M o t so' n g i i d i biet m i n h k h o n g con 2. Chiic k h o a n g : L a theo doi de biet chSc c h 4 n luc t a t song dUdc bao l a u , k h i con c h i i t siic khoe va sii t i n h tao da t i i t a y v i e t n h i i n g Idi d a n d o , d a y bao con c h a u t r o n g th(^. T h a n n h a n lay mot c h u t bong gon dat t r e n lo m i i i . n h i i n g cuon nay. T h i f d n g n h i i n g Idi t r a n g tro'i c6 a n h K h i bong k h o n g con dong day la liic n g i f d i b e n h da chet h i i d n g sau sac d e n cuoc song sau nay cua con chau, cho han. N g a y liic nay, t h a n n h a n v u o t mkt cho n g i f d i chet nen con c h a u l u o n b i n h t i n h iSng nghe, r o i t u a n h a n h de doi m a t n h a m hSn l a i , r o i xep c h a n t a y x u o i t h i n g theo de v o n g h o n ngifdi da k h u a t diTdc " n g a m ciidi ndi theo t h a n the cho t h a t ngay n g i n . c h i n suoi". 3. K h i e t x i : L a y m o t chiec d i i a cai n g a n g m i e n g n g i i d i Theo tuc le x i i a , con c h a u h o i x e m n g i i d i sap t r i i t h d i chet "cai h a m " cho he r a de t i e n l a m 1§ " p h a n h a m " , con t h d cuoi C l i n g c6 tii d a t l a y t e n t h u y , t i i c la t e n sau nay goi la " n g a m ngoc". d i i n g de k h a n k h i c u n g cdm, cho nen ta con goi la t e n 4. H a t i c h : T r a i m o t chiec chieu x u o n g dat, d i i a n g i i d i C l i n g cdm. N e u n g i i d i sSp qua ddi ci t i n h t r a n g l a m benh chet n i m x u o n g chieu m o t l a t r o i l a i difa t r d len g i i i d n g m e m a n t h i con c h a u t i m d a t t e n c i i n g cdm r o i bao lai d u n g v a i p h u k i n . Tuc le nay h a m y h y ' v o n g r i n g s i n h cho n g i i d i ay biet k h i gap liic h o i s i n h ngin n g u i . k h i ci difdi dat c6 t h e l a m h o i s i n h , n h i i n g theo q u a n T i i gid p h i i t nay, con c h a u p h a i t h a y n h a u n g o i ben n i e m co "che't la t r d ve coi d a t " ( n h a n s i n h if t h o , diec c a n h n g i i d i benh de chd gid p h u t l a m c h u n g , g h i chep l a i t h a t c h i n h xac, r o i t h o n g bao cho m o i n g i i d i c u n g biet. hoan If tho) hoac l a de l a y d u k h i a m d i f d n g cho ngiicJi qua CO. Cau hoi 73: K h i gia dinh c6 ngudi s5p qua ddi, trong phut lam Ke t i i liic nay con c h a u p h a i c i t dat n h a u ngoi c a n h chung can phai luu y nhiing dieu gi? chifng, t u y e t doi k h o n g de cho, meo den gan cho n g i f d i chet, v i tuc t r u y e n r i n g cho, meo c h i n g may n h i n vao Trildi: m i t n g i f d i chet se s i n h r a "quy n h a p t r a n g " . K h i gia d i n h c6 n g i i d i sSp qua d d i , t r o n g p h i i t n g i i d i 5. Phuc h o n : Theo t i n n g i i d n g x i i a , co tuc con c6 viec n h a l a m c h u n g can p h a i \\i\x y n h i i n g dieu sau day: phuc h o n . L a y ao cua n g i i d i chet r o i treo l e n noc nha 100 101
•phia triidc h i i 6 n g ve p h i f o n g BSc vky goi t e n tuc ngUoi toc^ri^i^S va v u n m o n g t a y vao mot boc de vao ao q u a n chet ba I a n , sau do treo x u o n g l o i noc n h a p h i a sau, dem cung v d i n g i i d i chet luc n h a p q u a n . ao ay vao dSp l e n b u n g ngiJdi chet de h y v o n g h o n n g i i o i Sau do dem chon t a t ca cac do d i i n g , ke ca nufdc n g i i v i . chet t r d ve. 8. T h a y q u a n ao: T a m r i i a xong l a t h a y q u a n ao cho 6. T h i e t h o n bach: TrUdc k h i ngifdi n h a tat t h d , t h a n ngiidi chet. Tuc xUa d i n h ro gom c6 nhvJng t h i i nhM k h a n n h a n l a y 7 thifdc (bang 2,8m ngay nay) l u a t r S n g dSp l e n chit d a u , bong n h e t l6 t a i , k h a n p h u m a t b a n g v a i t r d n g ngvfc. D e n k h i n g i i d i ay chet hkn, t h a n n h a n dem l u a nay CO d a i buoc sau, bao t a y b a n g v a i l u a c u n g v 6 i q u a n ao k e t t h a n h h i n h d a n g t h a n n g i i d i c6 d a u , m i n h , chan, t a y , mai t r a n g t r o n g , giay, t a t . . . r o i d a t l a i l e n m i n h n g i i d i chet goi l a h o n bach. L u c n h a p N g i f d i chet c6 q u a n tiidc thUdng diidc mac d u t r i e u q u a n t h i h o n bach diidc de t r o n g l i n h sang, l i n h toa, phuc. Co n h a d i i n g n h i i n g q u a n ao t o t dep n h a t v l n mac t i i d n g t r i i n g cho n g i i d i qua co". luc con song. Co n d i k i e n g k h o n g mac ao kep, c h i mac ao N g a y nay, de t h a y cho h o n bach, ngifdi t a d u n g mot ddn cat bo h e t n u t , mac v a t cai vao t r o n g , v a t con k h e p bijfc c h a n d u n g n g i i d i qua co'. chdm ben ngoai, t r a i h a n v 6 i l o i mac cvia n g i i d i song. NhiJng ong gia 70 t u o i t r d l e n , chet t h i f d n g difdc mac 7. Moc due: Moc due l a tim rvia cho' ngUdi chet b^ng quan dieu ao l a m , c h i t k h a n n h i e u t i m . nifdc sach va t h d m . T h d i xifa d u n g nifdc n g i i v i h i i d n g . N g h i thufc nay l a m t r o n g m a n k i n . T h i f d n g l a con t r a i K h i t h a y q u a n ao xong, p h a i de c h a n t a y ngay n g d n t a m r{fa cho cha, con gai t a m r i i a cho me. sat n h a u . N g i i d i t a t h i f d n g l a y day v a i c6t h a i n g o n t a y cai vao n h a u , xep t h a n g t r e n b u n g ; h a i n g o n c h a n cai Tru:6c k h i t a m p h a i c h u a n b i cho n g i i d i chet m a y t h i l cung difdc cot vao n h a u cho gon. Viec cot nay c6 muc d i c h sau: m o t con dao nho, m o t v u o n g v a i , mot sdi day, mot t r a n h de k h i t h a n t h e c i i n g l a i , t a y c h a n b i k h u y n h d a t cai liidc, m o t cai t h i a , m o t i t d a t l a y d d i t ong d a u r a u , r a h a i ben. mot n o i nifdc n g i i v i . 9. P h a n h a m : L a y gao nep vo k y v a 3 dong t i e n c h u i T a n g c h u khoc q u y x u o n g , ngvfdi tam goi c i i n g quy va cho sang bo c h u n g t r o n g mot cai dia. N h i i n g n h a g i a u khoc n o i : " N a y x i n tam goi de rijta h e t b u i t r a n " . K h a n ngay x i i a c6 k h i d i i n g 3 dong t i e n v a n g v a 9 h a t ngoc xong 11 phuc x u o n g r o i d i i n g l e n ngay. D i i n g v u o n g v a i t r a i , v i vay tuc nay con c6 t e n l a " n g a m ngoc". T a n g c h u t h a m niidc n g i i v i l a u sach se mat m i i i , c h a n t a y , m i n h d i i n g ben p h a i l a y d i i a cay r a n g n g i i d i chet r a , bo gao nep may. Tiep do d u n g liidc c h a i d a u , l a y sdi day buoc toe gon va t i e n vao t r o n g m i e n g ba I a n , m o i I a n mot dong t i e n va 3 ghe, d i i n g dao cat sach m o n g c h a n m o n g t a y , goi cac sdi hot gao hoac 3 h a t ngoc. L a n d a u bo vao mep ben p h a i 102
goi la sa phan ham, I a n t h i i h a i bo vao mep ben t r a i goi Cab hoi 74: Chuan b i tang le can phai thtfc hien nhiing viec gi? la tdi phan ham, I a n t h i i ba bo vao c h i n h giiJa m i e n g goi la tam phan ham. Tra Id i: N g i i d i xxia g i a i t h i c h muc dich cua tuc p h a n h a m la ^ Trifdc k h i phat tang, tang gia phai chuan bi tot t r a n h cho ngufdi che't; sang the gi6i ben k i a m a k h o n g c6 n h f l n g cong viec can t h i e t n h i i lap c h u t a n g , c h u p h u ; g i a n . Gao nep l a de ngifdi chet d u n g t h a y bijfa, con 3 ngiidi ho le, cao pho... dong t i e n se d i i n g de d i do va g i a i k h a t t r o n g liic d i Trii6c het la lap c h u t a n g va c h u p h u . C h u tang d i i d n g d coi am. thUdng la con t r a i t r U d n g . N e u con t r i f d n g da chet t h i lap Le p h a n h a m xxia k i a diidc t i e n h a n h theo d u n g thvi con t r a i d a u long cua con t r i i d n g goi l a c h a u thvfa t r o n g . tuc, n h i f n g ngay nay d n h i e u n d i da c6 cai b i e n d i i t Neu con trvidng k h o n g c6 con t r a i t h i lap n g i i d i d a n ong n h i e u , t h a y v i d u n g t i e n cho vao mieng, n g i i d i t a d u n g nao t h i i a ke c h i n h t h i i c cua ngifdi chet. t r a (de n g i i d i chet g i a i k h a t ) . T r i i d n g hdp n g i i d i cha con m a con cai hoac vd m a t t h i Sau k h i bo gao va t i e n vao m i e n g xong, t a n g c h u bo cha l a m c h u t a n g , con ong t h i ong l a m c h u t a n g . dua gai m i e n g n g i i d i chet r a , buoc h a m dxidi l e n sat h a m C h u p h u la vd cua ngifdi chet hoac vd t a n g c h u (neu t r e n cho k h o i t r g x u o n g . Tijf luc nay con chau m 6 i diidc vd ngUdi chet k h o n g con). T a n g c h u l a m c h u le tang khoc to. t r o n g moi n g h i t h i i c , c h u p h u lo viec c h i p h i . N g i i d i V i e t con c6 le ddm mot bat cdm, t r e n de mot T a n g l i t h i i d n g n h i e u viec b a n r o n , cho n e n r a t can c6 qua t r i l n g ga luoc boc sach v6, c6 dm mot doi dua t r e ma ngiidi c h i bao de theo d u n g le n g h i va t r a n h m o i stf p h i a cuoi dudc v6t cho t r e q u a n l a i t h a n h h i n h cai hoa. khiem khuyet. T a t ca dat c i i n g v 6 i b a i v i d p h i a t r e n d a u n g i i d i chet, T h i i d n g t a n g gia n h d mot n g i i d i b a n t h a n hoac n g i i d i hoac t r e n ao q u a n sau k h i da n h a p q u a n . hang xom t h o n g thao n g h i le d i i n g r a l a m v i ho 1§. N g i i d i NgUdi n h a p h a i n h d t h a y txi x e m ngay gid ngUdi chet ho le la n g i i d i t h a y m a t t a n g c h u va gia d i n h d i e u h a n h c6 l a n h hay k h o n g . N e u p h a i ngay gid t r u n g t a n g , c6 n h i i n g cong viec can t h i e t t r o n g t a n g le. V i the, p h a i quy t i n h a m a n h , gay t a i hoa, chet choc cho con c h a u t h i chon n g i i d i c6 t u o i , c6 u y t i n va k i n h n g h i e m , la ngUdi ho p h a i n h d t h a y t\l l a m bua hoac d u n g phap t h u a t de t o n g hang t h a n thuoc l a m ho l l . M o i ngUdi t r o n g n h a deu p h a i x u a t than trung, d a n h duoi quy t i n h d i . L a b u a se dUdc nghe theo n g i i d i ho l l c h i bao. d a n t r e n ao q u a n va cho vao bo'n con 6c chon ci bon goc Lap n g i i d i chap sv(: Ngifdi chap siJ l a n g i i d i quan ngoi mo. Xuyen hiJdng dSn t a n g c h u thvfc h i e n d u n g n h i i n g n g h i 104 105
/ thilc l i tang: le Moc due, le Thanh phuc... Thifdng t h i lu ma quy do d i bang each l a m le Phat moc. Le nay dUde ngifdi chap siJ viet ca van ciing, van te, bai v i , long tien hanh nhxi sau: trifdng, cao pho. Ngvfdi ta phai n h d mot thay cung viia cam nam hudng Ngiidi t h u le: La ngiidi tiep khach, dat l i tren ban dang chay, viia. doc chu, thif phu tren mot con dao, roi thd, ghi ten, tuoi, tien le cua nhufng ngiidi phung vieng, dung con dao nay gid len chem khe ba nhat vao dau, cuoi sau do bao cho tang chu biet de ta dn. va canh d ben trong eo ao quan. NgUdi chap hieu: La ngiidi chi buy viec dvfa quan t a i Viia chem, ngvfdi thay cung vijfa niem chu, dai y cau tijf nha ra xe, kieu, viec len kieu, di diing, ha huyet... lam chu la tong k h i i cac loai than t r i i n g , quy t i n h , ma quai the nao de glut quan t a i dUdc ngay ng4n. va moi loai ta ma khac khong cho quay n h i l u ngifdi chet Ngay xiia, cao pho thiidng viet tay roi cho ngiidi mang va lam hai ngiidi song. Thay cung c6 k h i niem chii khe den tvfng nha than thich. Doi v6i cac bac ton triicing va trong hong, c6 k h i lai quat thao n h i i doa nat, t h i uy. ban hQu h xa, ngUdi ta phai giii cao pho rieng sai ngifdi Ngvfdi nay ciing dung nhiing nen nhang de lam phep mang di. trong long c6 ao quan. Noi dung cao pho phai ghi ro svf viec, ten tuoi ngifdi K h i l i Phat moc ket thuc, ngiJdi nha tang chu nem mot qua ddi, cung ngay gid va dia diem cii hanh tang l l . nSm gao, muoi ra diidng de tong tien het moi ma quy. Danh xifng cua than nhan ngufdi chet k h i xifa cung difdc quy dinh ro. V i du nhif cha chet t h i con xvfng la "c6 t i i " , Cau hoi 76: L I N h a p q u a n dudc thuc h i e n nhxi the nao? me chet t h i xUng la "ai tk", cha me deu chet t h i xiing la "c6 ai t i i " . Traldi: Cau hoi 75: Trade k h i k h a m l i e m - nhap q u a n , v i sao p h a i l a m Triidc k h i lam le Nhap quan, ngUdi ta lot la chuoi, giay le Phat moc? ban, che bup, bong nep hoac khan ao voc n h i i u vao trong quan tai de hut am. Ngoai ra, ho con xem ngay, gid nhap TraJ&i: quan, neu ai do chet vao gid xau t h i bo c6 bai to tom, hoac quyen lich tau,... vao trong quan tai de tran ap ma quy; c6 NgUdi xiJa cho r^ng, trong chiec ao quan bao gid cung gia chu m d i phap sii ve yem bua. C O "quy t i n h " , "moc t i n h " , "ma quai" Ian khuat de am hai ngiidi chet va gieo t a i hoa cho tang gia. V i the, trii6c k h i Triidc k h i nhap quan phai qua t h u tuc liem xac, goi la lam le nhap quan, ngifdi ta phai danh duoi, trii khvL het kham liem. Nhiing ngiidi khong the cho lot vao quan t a i 106 107
vi k h i chet ngUdi ho bi co r u m , ngiidi ta dung con, rifdu Neu ngiidi chet qua kho, chiia the cho vao quan t a i de xoa bop, hoac hd ngifdi chet tren Ixia roi nin cho (jvfdc t h i ho diing hai chiec diia cao dat vao hai mep quan th^ng. Vai va do kham hem phai diidc chuan bi day du tai roi cho t h i hai xuong dan, sau do cat bo nhiJng day ttf trii6c. K h i tien hanh hem xac, tang chu vao khoc quy buoc tay, chan ngifdi chet. xuong, ngiidi chap sii quy theo va khan: "Dudc ngay gid, Cho trong trong ao quan dvfdc don day quan ao cua xin lam le liem. Can cao". Tang chu sup lay mot lay roi ngvfdi chet ma k h i con song v&n mac va giay cuon ken. diing len. Xong xuoi ngifdi ta gap vai ta quan phia tren, phia dii6i, Trong liic nay phai kieng ky khong cho than nhan de trai trUdc, phai sau. n\idc mat khoc cua minh rdi vao t h i hai v i ngiidi xxia cho Trong k h i lam Id Nhap quan, con chau ruot ma ky rang do la mot diem khong tot, con chau sau nay se kho tudi hoac gid chet v6i ngiidi chet phai lanh mat ra cho lam an. khac xa h i n de ngiia t a i hoa ve sau (vi tuc cd t i n rkng Do kham liem difdc dat theo thijf tU trxidc sau tren ngiJdi chet c6 the hit theo). chieu: Dai liem, chan dai liem, tieu liem, chan tieu liem, Neu chet phai gid xau t h i ngoai nhQng la bua dan tren cung la cac do lot, dem dau va tay chan. Ngifdi chet tren ao quan luc phat moc, ngiidi ta con bo vao quan t a i difdc dUa xuong dat ngay ngan tren chan tieu liem. Lot c5 bai to tom hay quyen lich tau, nhat la quyen lich ban dau, t a i , minh, chan tay cho ngay gon, xong gap chan ben CO dau son de tran ap ma quy theo tuc xiia. trai triidc, ben phai sau roi gap dii6i chan len va tren dau De ket thuc le Nhap quan, ngifdi ta boi sdn tren xuong. Sau do dung vai tieu liem buoc l a i theo chieu doc thanh quan t a i va day nip, dong "ca" cho ch^c. Quan t a i va chieu ngang. da diidc nhap xac goi la "hnh ciiu". Luc bay gid nhiJng Xong tieu liem den dai liem cung tien hanh tUdng tU con chau ky tudi phai lanh mat ra ngoai mdi difdc phep nhii vay. Cuoi cung la dat ngUdi chet len vai ta quan chd trci vao de ciang vdi moi ngifdi sup lay. L i n h cQu difdc dat nhap quan. ci chinh giuta nha, dau quay ra ngoai. Tuc dat linh cQu Sau cung la le Nhap quan. Than nhan c6 mat diing quay dau ra ngoai c6 y nghia: ngiidi den phiing dieu se theo t h i i t\i xa gan, tren d\i6i quanh quan t a i . Phai canh lay d dang dau chC( khong l i lay d dSng chan. Tren l i n h dung gid to't do thay cung hay thay t u ci chua coi sach cQu de mot bat cdm long va mot qua t r i l n g luoc kep gifla chon. K h i den gid, nhutng ngifdi lo viec nhap quan nang hai chiec dua bong (dau vot tua nhU bong hoa) cim dxing ngifdi chet len bang bon goc tam vai ta quan va dat nhe thang, goi la cdm bong. Con chau t r a i rdm ngoi hai ben nhang vao ao quan. Hnh ciiu, t r a i ben t r a i , gai ben phai. 108
Cau hoi 77: T r o n g t a n g l e , m a c d o t a n g p h u c d U d c quy dinh Sci di CO tuc le nay v i ngiJdi xifa cho rang: Gay tang a nhif the n a o ? cha bang triic v i true hinh tron tifdng triJng cho trdi, true suot bon mua khong doi tiet cung nhii ta'm long con Trilai: thvfc^ng cha v i the ma khong thay doi. Gay tang me bang • Trong tang le, con trai, con gai, con dau t h i deu bit vong, niia tren tiidng trvfng cho trdi, n{fa dii6i vuong khan x6, doi m i i ket bang sdi chuoi, ben trong mac ao tiidng trifng cho dat. Ca hai t h i l gay tang deu phai chong quan b i n g vai tho xau, ben ngoai mac ao x6, ngoai cung xuong dat. Chieu dai cua cay gay tang phai ngang vdi quang sdi day chuoi, th^t lifng bang chac hay cung bang qua t i m ngUdi cam, y rang ngiidi con hieu thao, khoc sdi chuo'i, di giay ket bang c6 gai hoac rdm ra. thifdng qua do ma sinh ra dau om, phai c6 cay gay chong Neu ngiJdi cha chet t h i ao quan may bo xo gau, me dd. Dau om t ^ t i m phat ra, nen gay tang phai ngang chet t h i may ao c6 ven ga'u, c6 y la cha hdn me mot bac. ngiic de chong dd "n6i dau con t i m " a'y. Tuc ngQ CO cau "Cha buong me ven" la theo tuc ay. Rieng con re va chau t h i doi mu man, khan ao mau Nhung neu ngiidi me mat sau cha t h i tang phuc cung trang. khong can phai phan biet nhif tren. Neu nhii ngiidi con ca chet triJdc cha me minh ma c6 Ao tang phai khau dUdng song lUng Ion mep vai ra sinh diidc con trai de lai t h i luc cha me chet, dila con trai ngoai va gifla lifng c6 mot mieng vai khau bam vao, ay phai thay mat cha minh chong gay de bao hieu ong ba ngifdi xUa goi la "phu ban" de to y cong tren lUng minh va phai dufng chu cac viec te le goi la chau dich ton thifa mot STi dau xot, tiec thiidng. trong tang phuc ciing nhif ngUdi con trai vay. Con gai da xuat gia (lay chong) t h i chi mang ao ven gau de tang cha me de ma thoi. Cau hoi 78: T h i e t l i n h s a n g , l i n h t 9 a l a g i ? D i f d c t h u c h i e n n h u Con t r a i phai chong gay, viec nay doi v6i ngUdi xifa he the n a o ? trong lam. Ngiidi c6 gia that roi ma k h i mat khong c6 con t r a i chong gay dua tang t h i gia quyen ttf coi la dieu si Tralai: nhuc dau ddn. Thiet l i n h sang la ke giiidng nam cho vong hon ngifdi Gay tang cha t h i bang true, gay tang me t h i bang chet. Nha giau sang thiidng bay ve ke givfdng ci phia dong vong, chieu dai bang ngang ngiic, cho t r a i t i m cua ngifdi linh ciiu, du ca man, chan goi. Nha ngheo tung bo khong chong gay. theo tuc nay. 'V 110 111
^ L i n h toa la ban thd, bao gid ciing dat d phia trifdc linh than toe. 6 vung thon que thiidng thong bao bang mieng. cQu. Tren linh toa ve phia trong, giiJa dat bai v i de chile jvjgi dung cua cao pho thifdng ghi ro ngay sinh, t h i n g de txldc, ho ten hiiy, ten thuy, ten hieu. ya chiic vu cua ngiidi chet, thong bao thdi gian va dia Bai v i lam nan tre be khung phat giay cao chOrng 40cm diem an tang. de dilng diidc viing, dat d i n g trudc hon bach; nha ngheo Ngay xifa gia toe thiJdng song quan cii nen viec phat kho dan mot manh giay t r ^ n g dai viet mot dong chQ len tang cung rat thuan Idi. Ngifdi phat tang phai mac do tren mot nan tre c^m vao mot khiic chuoi cay de cho khoi tang phuc. Trong triJdng hdp gia dinh c6 ngifdi dot txi chiia chuan bi diide tang phuc t h i phai buoc mot day do. Bat hifdng de trvf6c vdi 3 dai riidu phia ngoai, hai ben vai trdng quanh bung. K h i phat tang, thai do phai tuyet la den, nen, ong hifdng, tiidm tat hdn t h i c6 mam ngu doi trang nghiem, gildng mat phai the hien noi dau buon qua va do tam sii hay ngu svf. v6 han, giong noi tram pha chut nghen ngao. Sau k h i thong bao xong phai xin phep cao l u i ngay v i mac ao tang Cau hoi 79:Le Thanh phuc (phat tang) dugc th^c hien nhu the d nha ngiidi khae qua lau la dieu cam ky. K h i diidc thong nao? bao, moi ngiidi trong gia toe neu khong eo viec gi dac biet cap bach deu phai den tang gia giup dd lo heu s i p xep moi TrJl&i: viec. Phat tang chinh la viec thong bao t i n tijtc buon dau Sau k h i da phat tang, gia chu mdi phiidng bat am den cho moi ngifdi biet. Nghi thilc phat tang xuat hien t ^ rat thoi ken. Phifdng bat am phai dxing tuc t n i c ben canh sdm. Xifa kia ngifdi ta goi phat tang la pho. linh ciiu. K h i c6 khach t6i vieng t h i thoi ken va noi trong cho khach lam le. Phifdng bat am dan gian goi la phifdng Den gid phat tang, triidc ban thd bay linh sang, linh nhac hieu. Nhac hieu trong tang l i la cac dieu Ian khoc, toa dat hon bach. Hon bach dUdc lam tijf mieng lua dSp Ian tham, Ian ai, gia nam, v.v... nhhm chia buon, ke le tren ngvfdi chet k h i gan mat buoc lai thanh hinh ngu:di c6 su xot xa, thiidng tiec, noi ho noi niem t i n h cam cua dau, chan, tay. Ben ngoai bay hiJdng an, ban va do cung. ngudi den vieng va tao nen khong k h i trang nghiem. Con chau mac tang phuc, dijfng sSp hang theo t h i i t\i d Xifa, phiidng nhac hieu thiidng c6 nhiing bai rieng, ngoai san khoc 16c. Luc nay, chu le cho ngifdi danh trong thay Idi con khoc cha me, vd khoc chong, chau khoc ong (chieng) phat tang bao cho than toe va lang xa biet nha ba, anh chi em khoc nhau... Dan gian c6 cau "Song dau minh c6 ngiidi da chet va viet cao pho dua den moi nha den, chet ken trong" la nghia nhii vay. 112 '^ - S(i():j 113
Ciu hoi 80: Phiing dieu trong II tang difdc thvTc hien nhif the - Neu quen ngifdi song thi den dieu ma khong khoc. nao? - Neu quen ca ngifdi song va ngifdi chet thi c6 khoc. Trilai: - Neu linh ciiu con quan tai nha thi lay hai lay theo ll Trong tang gia, yiec don tiep khach khiJta dUdc giao v6i ngifdi song. Neu da chon cat xong thi lay bon lay pho cho ngiidi ho tang. Neu khach den phung vieng trifdc ban thd. muon vao lam ll, tang chu phai tiep don va Id cao triidc Ben canh do, ngifdi Viet con c6 le phiing vieng bang vong hon ngifdi chet. cau doi, trifdng. Ngifdi di phung dieu neu con cha thi Khi ngifdi than, ban be ngifdi qua co Ian lifdt vao tren doi trifdng d dong lac khoan, trifdc ten minh phai de vieng, ngifdi chu tang va ngifdi chu phu diing canh linh ro "Thia phu menh"; neu con me thi de "Thifa m^u toa va ngoanh mat ve phia khach de dap ll. menh", ngu y viec phung dieu do da difdc cha hoac me Trong khi linh ciiu con de trong nha, con chau va cho phep. .ji khach khijfa den vieng chi lay hai lay nghia la con coi nhif ngifdi ay dang song. Mai tang xong mdi lay bon lay, Cau hoi 81: Cung cdm, chuyen ciiu trong tang le diidc thuc tifc la m6i lay dao cua ngifdi chet ma thd. hien nhii the nao? Khach den vieng, ngifdi sd thi lay khong, ngifdi than khi lay thi phai 6 ho ba tieng de to long thifdng tiec. Trildi: Khi khach den vieng lay, con cai phai vifa khoc, vifa Sau le Thanh phuc, hang ngay ngifdi ta cung cdm vao lay dap. Nhifng chi dap ll mot Ian, khach lay hai thi buoi sang va buoi chieu goi la Chieu tich dien. Buoi sang, minh lay mot, khach lay bon thi minh dap lai hai. con chau bifng khan, lifdc va linh sang, ciing quy khoc ba Con cai khi lam ll trifdc linh toa, hay khi dap le tieng, quan man len roi rifdc hon bach ra cho linh toa, khach phai quy difdi dat khong difdc quy lay tren chieu. sau do mdi dang cung. Buoi chieu toi dang ciing xong Doi v6i ngifdi den phung dieu, le xifa c6 quy dinh nhif lai rifdc hon bach vao linh sang, buong man, dap chan roi sau: ra di. - Dang CO trong tang khong nen di phung dieu. Trifdc khi tong tang, phai khieng linh ciiu sang nha - Co the phung bang vang, ngoc, chan ao tarn liem, thd to de ngifdi chet yet to. Le tuc la vay nhifng thong tien bac, xe ngiia cho dam tang hoac hifdng, den, tifu, thifdng vln la: rifdc hon bach sang nha thd to, tang chu qua. vao lam ll cao yet thay ngifdi chet le bon lay khong cam 114
gay, r o i l u i x u o h g m o t biidc cam gay le bon lay nQa (cho CSu hoi 83: D i i a d a m (cat d a m ) difoTc t h u c h i e n n h u t h e nao? b a n t h a n ) . X o n g l a i riidc h o n bach ve l i n h toa. Le yet to bao gid c u n g p h a i c6 t r a u , r i i d u . rildi: K h o n g CO n h a t h d to r i e n g biet t h i ngifdi t a thUdng Cat d a m , t i i c la riidc l i n h cQu d i a n t a n g . Sang s6m dang t r a u , r i f d u , le k h a n gia t i e n va k h i e n g xoay q u a n rii6c k h i cat d a m p h a i l a m le cao ve viec nay cho ho t a i m o t v o n g r o i l a i dat n g u y e n ch6 cu, t u o n g n h i i ngUdi h a n g ba con t h a n t h i e t diidc biet. T r o n g le c6 doc d i e u chet CO h a n h dong d i yet to. v a n . T a t ca cac d a m m a deu c6 d i e u v a n . D i e u v a n c6 t h e do ngUdi chap s i i hoac m o t n g i i d i c6 k h a n a n g v i e t thtfc K h i c h u y e n cflu, con c h a u t r o n g n h a d i c h t h a n b a t t a y h i e n . T r o n g bai d i e u v a n n o i ro t h a n t h e va s\i. n g h i e p vao k h i e n g , k h o n g de n g i l d i ngoai, n g u y ciia viec l a m cua n g i f d i qua ddi. nay l a n a n g giac n g i i d i chet n h i f luc con song. N g i t d i cao t u o i c6 chiic v i t r o n g ho toe cua n g i i d i qua ddi doc d i e u v a n . N e u t a n g le t i e n h a n h d cd q u a n t h i Can hoi 82: C h o n dat l a m huyet mo dudc tien h a n h nhif n g i i d i CO chiic v u doc d i e u v a n . the nao? K h i doc dieu v a n , con c h a u n g i f d i qua c6 d i i n g d h a i ben q u a n t a i , n h i i n g n g i i d i den diJ d i i n g n g h i e m hxidng Traldi: ve n g i i d i doc dieu v a n . C h o n dat l a m h u y e t mo l a d i e u r a t q u a n t r o n g v i Trif6c k h i riidc l i n h c i i u l e n difdng ve n d i a n n g h i cuoi n g i i d i t a q u a n n i e m no c6 l i e n q u a n den sU hUng t h i n h ve Cling, ngifdi t a l a m 1§ cao t h a n dao 16. L l gom t r a u , r i i d u , sau cua con c h a u . C h i n h v i t h e n e n trvf6c k h i a n t a n g , oan, qua hay le m a n t u y tarn. N h a g i a u sang t h U d n g bay t a n g gia bao gid c u n g chon n g o i h u y e t r a t can t h a n . N g o i ve t h i e t l a p hifdng a n n d i d a u ngo de te. Viec cac t h a n h u y e t d u n g dat p h a i c6: t i e n an, h a u an, t a long, hQu ho. dao 16 CO t h e c\i n g i i d i d a i dien, c h u t a n g k h 6 n g p h a i d i c h N g h i a l a c6 n h i i n g mo d a t cao t h a p t i f d n g t r i f n g cho a n t h a n h a n h le. h u y e t , ao nu6c, t a y long, t a y ho. N g o a i r a , trif6c h u y e t K h i den gid t6't da diidc chon t r i i d c , ngifdi chap sU ho: p h a i CO " m i n h difdng t h u y t u " , p h i a sau c6 " l o n g mach "Difdc ngay gid, x i n rifdc l i n h c i i u l e n d i i d n g " va viec d i i a t h u t h u c " , p h i a ngoai c6 " h o a n g sa t r i e u cung", cot p h a i dam bat dau. CO " t u k h i t a n g long". N h i i n g d i e u nay p h a i n h d t h a y dia D u a d a m difdc t h i i c h i e n theo n g h i thvfc sau: l y x e m cho. T u y n h i e n , n g o i h u y e t cai t a n g , t i l c l a n g o i Diidc l e n h , n h i i n g d6 t i i y vao riidc l i n h c i i u dat l e n h u y e t v i n h v i e n m 6 i la q u a n t r o n g . Trifdc k h i dao h u y e t h n h d i i , d a u q u a n t a i bao gid c i i n g d i t r i i d c , viec nay c6 p h a i l a m le cao L o n g t h a n , Tho cong. h a m y la n g i i d i chet d i tii ch6 t o i r a ch6 sang. 116
\ D a n d a u l a h a i p h i i d n g t u d n g , do ma n a n t r e p h a t tri^dng doi t h i i d n g la v a i t r S n g , c h i i v i e t muc den; n h i i n g giay bo'n m a t , h i n h d u n g d\i t d n cam k h i gidi chuy dong. nam ve sau, ngUdi t a t h i i d n g dCing t d l u a n h u n g m a u sac Co n h a m i f d n ngutdi ve m a t deo r a u , xoa toe, mac ao s3 t h e u ve, t r i f m a u do d m i n h t i n h ( m a u do la bieu h i e n p h i f d n g t u o n g cam gifdm giao, t i l d n g h i n h p h i i d n g t i i 6 n g , cua v u i m i f n g ) . di dan dau. L i n h xa d i sau, 4 n g i i d i k h i e n g , t\ia n h i i long d i n h ft Sau do l a m i n h t i n h . M i n h t i n h l a t a m l u a do d a i h d n n h i i n g k h o n g sdn thep long lay, t r o n g de h o n bach vdi boil t h i i d c t a y cang t r o n g mot cai k h u n g l a m n h i f h i n h bat h i i d n g , b i n h hoa va den n e n . DSng trifdc la do m i n h mot chiec t h e m o n , t a m cot bon m a i cong, dat t r e n mot k h i (do ma) d u ca bien den l a m theo k i e u bat b i f u ; chiec a n h a i don doc 4 n g i i d i k h i e n g , cao n g a t n g h e u va p h i i d n g bat a m d i t r i i 6 e m a t . D i l i e n ke h a i d a u don l i n h c h a n g buoc cong p h u . T r e n t a m l u a v i e t t e n h i i y , t e n xa la bien d a n t r i e u p h a t giay, d a n ong de h a i c h i i t r u n g , h i e u , t e n t h u y ciia n g i i d i m a t , theo each ke "quy, kho'c, t i n , dan ba de t r i n h , t h u a n hoac t r i n h , t i e t . l i n h , t h i n h " sao cho c h i i cuoi ciang k h o n g d u n g vao h a n g Sau eung l a d a i d i i de l i n h e i i u . N h a g i a u t h i i d n g l a m cha "quy, kho'c" l a difdc (de t r a n h doc). do ma tUdng h i n h t h u y e n bat n h a long vao don k h i e n g va nha t a n g ehe p h i i q u a n t a i . N h i i n g do ma nay n h i e u k h i N e u c h a m vao h a n g chiS quy hay chxi khoc t h i p h a i l a m cong p h u eau k y , n h i e u con giong t r o n g r a t l i n h l i e u xep dat bo d i hay t h e m l e n m o t h a y h a i c h i i cho diidc dong, n h i e u h i n h ngvfdi be nho n h o i bong d u ca r a u r i a , gap l i n h hoac t h i n h , b6t d i hay t h e m c h i i vSn p h a i g i i i ao m i i . . . cho I d i v a n difdc c h i n h . T h o n g t h i i d n g , l i n h eiiu c h i can 8, 10 n g i i d i k h i e n g gdi M i n h t i n h bao gid c i i n g v i e t c h i i t r S n g , k h o n g v i e t la do t u y . Ho l a m theo t i e n g senh cua n g i i d i chap h i e u miic den, c h i i v i e t r o n g be ngang, hep be d a i . N h i i n g n h i p n h a n g t h o n g t h a , tii viee hit t a y vao don k h i e n g , ngiJdi l a m q u a n to, t r e n m i n h t i n h v i e t ca chile tu:6e, den viec l e n t a y , l e n v a i , r o i nhae c h a n d i , difng, dufng p h a m h a m n e n n h i e u k h i r a t d a i . D o i v 6 i n g i i d i ngheo, l a i , doi v a i . . . n h a t n h a t deu n h i p n h a n g . n h i e u k h i c h i d u n g mot t d giay d i e u , cat ba d a i p h i a D a n g i a n c6 tuc g i i i cho t h i h a i ngUdi chet n h i i diidc dxidi, de chut t r a n g , bu6c l e n mot eanh t r e 16n (canh n a m yen, cho nen k h i d i chuyen can p h a i em a, nhe n h a n g phan) do m o t d i i a t r e m a n g d i d a u d a m t a n g . chang khac gi de nguyen mot cho; t h a m chi eo ndi co khieng N o i theo sau l a h i i d n g an bay gia giidng, doc b i n h , denh dang, t h e h i e n s i i l i i u l u y e n v 6 i n g i i d i da khua't. m a m n g i i qua va do t a m s i i ; t i e p do la m a m bay Idn Con c h a u d i theo l i n h e i i u , con t r a i deu m i i gay, n g i i d i quay, xoi hay b a n h t r a i (ngu y t h a y cho l l t a m s i n h ) . nao v a n g t h i m i i gay q u a n g buoc t r e n dau don, d\ia d a m T r i i d n g doi cua con c h a u t h a n thuoc va b a n hiiu cha t h i chong gay t r e de t r o n , dUa d a m me t h i chong gay p h u n g deu eang l e n t r u e va dem d i rxidc. O t h o n que. vong deo vuong. 118 119
D i f a d a m me t h i c h i r i e n g con t r a i d i t r i i 6 c l i n h ciiu, C^u hoi84:H^ h u y e t d u d c thvTc h i e n nhvl t h e nao? cho'ng gay b i f n g m i e n g d i giat l u i . Cha d i i a me don n g u y cha n g h i e m ( n g h i e m d i i d n g , n g h i e m p h u ) con c h i biet leo fralcfi: deo theo khoc, k h o n g d a m len p h i a t r u 6 c don n g a n l a i TrU6c k h i ha huyet, ngifdi t a t h i f d n g te tho t h a n gom t r e n dUdng v i n h biet n h i f doi v 6 i me h i e n (gia tii, t u vang, hUdng, t r a u , r i l d u va mot le m a n bay t r e n mot chiec mku). Con d a u , con g a i va nhufng p h u n\i t h a n thuoc, gan an theo h i i 6 n g t o t (dong, t a y , n a m , bac, t u y theo t i i n g g u i d i dxidi m o t cai m a n v a i t r S n g goi l a bach mac, con nam). M o t ngiidi d a i dien l a m le. goi l a p h i i d n g d u cang v u o n g , t r e n d a u c6 d i e m b u o n g cao H u y e t dao theo h i i d n g t h a y dia ly chi bao. Diidc gid bon be de che mula n a n g . Con dau trifdng v a con gai Hoang dao ngvfdi t a dat cutu xudng, goi la ha huyet, t h a y thifdng n a m n g a n g d i i d n g , t h i n h thoang I a n v a i vong, goi dia l y d u n g la b a n dong h u d n g l a i cho dung. la I a n difdng, do t u y k h i e n g d a i d\i p h a i l i e u t r a n h hoac M i n h t i n h dUdc t r a i len troc q u a n t a i mot l a t r o i dem r a biidc qua. phiidng bac dot. N h i e u n g i i d i hay chd ddi luc nay t r a n h Y n g h i a cua viec n i m I a n r a d i i d n g nay de chiifng to n h a u xe m i n h t i n h difdc mot m a u bang ngon t a y la d u , r i n g m i n h dem t h a n r a nam t r e n nhiSng ch6 d i i d n g loi dem ve v a n nhiJ v a n biia cho t r e con deo lay khii6c. 16m, cao t h a p cho l i n h c i i u cua cha me m i n h r a d i difdc N e u la d a m t a n g mot nQ P h a t t\l, cac ba v a i , b a n di em dem, k h o n g v a vap va de to l o n g dao h i e u cua con cai. chua v6i ngifdi qua co", t h i f d n g di chung q u a n h huyet, tay C h a u chat d i theo l i n h xa, k h o n g d i theo l i n h ciJu. Ba cam hifdng thap, m i e n g t u n g k i n h cau sieu cho vong. con b a n h i i u d i theo sau ctmg. L a p h u y e t dap mo xong, m o i ngifdi den dtfng trif6c mo V d i cac n h a theo P h a t , d a m t a n g t h i f d n g c6 cac ba v a i vai lay tCf biet. cam phiJ6n d i d i i d n g diJc h a i ben, doc k i n h n i e m P h a t , N h a t a n g va t h u y e n bat n h a ciang nhif k h u n g gia cang goi l a d i ho phuc, c6 sif b a n ao ca sa, t a y go mo m i e n g m i n h t i n h va h a i h i n h p h i i d n g t u d n g da diidc m a n g dot t u n g k i n h cau n g u y e n cho l i n h h o n difdc sieu s i n h t i n h ngay sau k h i d a i dif difdc dat xuong ben canh h u y e t . do. N e u n g i i d i chet da quy P h a t t h i cac v a i doi cau bat n h a l a m d i i d n g cho vong h o n d i sang T a y t h i e n . N h a sU Cau hoi 85: S a u k h i chon cat xong, tuc rU6c d a m diicKc thuc va cac v a i cam p h i f 6 n , doi cau bao gid c i i n g d i trif6c l i n h xa d a n dat vong h o n d i . h i e n nhxi the nao? T r o n g k h i d i dUdng, n g i i d i t a r i c v a n g giay, v a n g t h o i Traldi: cho m a quy, de k h o i b i c h u n g quay n h i e u l a m t r d n g a i Sau k h i chon ca't xong, d a m t a n g trci ve gia chu, luc hxidc d i cua n g i l d i chet. nay t h a n chu hoac hon bach diidc rU6c len xe. M o t ngiidi 120 121
t r o n g h i e u chu d&n triidc h n h xa, con nhuing ngiJdi khdc tranh 16i lam de mSc phai trong luc dau thifdng khong du theo sau. D a m t a n g d i mot dUdng ve mot neo theo t h i l t u sang suot. Con chau xep hang hai ben, nam trai, nQ phai, n h i i luc d i . con dau, con gai, chau gai ngoi du6i dat (khong bao gid trai chieu), dau trifdng ngoi hang dau, k h i dang cdm thi chinh T d i n h a , con t r i i d n g hay t h i f a t r o n g t o n b i i n g t h a n chu tay dau triidng phai x6i ddm. ta h n h xa vao dat n d i b a n t h d , con chau l a m le A n v i (yen V a n te thiidng viet mUc den tren v a i hay voc nhieu cho) bon lay mot v a i . B a n t h d dufdc lap ci n d i t r a n g t r o n g trang may thanh biic triidng dai rong hai, ba thu6c tay, n h a t t r o n g n h a . N e u n h a c6 b a n t h d gia t i e n d g i a n giiifa cang len khung de chech triJ6c mat ngiidi doc. H e t van te t h i p h a i lap ban t h d vong ci g i a n ben, k h o n g difdc t h d lai doc nhQng cau do'i va nhiing bai t h d dieu. chung. P h a i ddi het t a n g m d i dUdc rii6c sang hdp tiJ (tha c h u n g cung b a n t h d gia t i e n ) . Sau le sd ngu, ngvfdi ta buong hai canh man trSng trxidc ban t h d xuong va dang cdm. L i i c nay, con chau deu CauhoiS6:Te ngu la gi? DifOc thuc hien nhu the nao? phai quay dau sang ben ngoai, tranh khong trong t h i n g len ban t h d . L a m nhvf vay de cho vong linh hii^ng keo Tral&i: trong thay con chau se xuc dong bi thiidng. N g u la v u i . Te n g u de l a m n g u o i long d a u t h i f d n g cua TrU6ng doi doc xong ngUdi t a l a i cang treo tren tifdng con chau k h i cha hay me vita m a t ; de to long h i e u k i n h cho nha t h d vong, khong dot d i nhif van te than, va bo het d i cha me difdc yen v u i p h a n nao. Te n g u la te cha hay me, sau le dai tifdng. k h o n g p h a i te' t h a n l i n h de cau p h u ho cho vong h o n diidc Sau le sd ngu la tai ngu va tam ngu. T h d n g thUdng yen vui. nhieu gia dinh lam le te ngu 3 ngay n o i tiep lien nhau. N h a g i a u sang te n g u ba Ian, I a n d a u la sd n g u , I a n t h i l h a i la t a i n g u , I a n t h i i ba la tarn n g u . T h i i d n g thiJdng horn Cau hoi 87: Ap mo va vieng mo c6 y nghia gi? Dudc thiic hien difa d a m ve k h o n g the nao k i p l a m l l te, v i te' n g u t r o n g nhu the nao? ? the va m a t n h i e u t h i gid h d n t a t ca cac le t i e t t r o n g d a m t a n g . Te dang t r a , r i f d u (ba t u a n ) , cdm, hoa qua, do ngot. Tra lai: Te n g u n h i e u chi t i e t phiic tap h d n te t h a n . C h u te la T r o n g 3 ngay sau k h i an tang, vao moi budi chieu, con trifcing hay chau dich t o n d i l n g h a n g dau, m6i ctt dong con cai dem cdi trau den m6 th^p hUdng m a khoc 16c goi la deu p h a i theo n g i i d i xxidng le d i ben canh h i i d n g dSn, de ap mo. 122 123
Tuc nay c6 y n g h i a la dem h d i nong cua t i n h t h a n gi;, Cling 100 ngay con goi l a tot khoc. Tot l a cuoi cung, d i n h l a m cho mo dd l a n h l u n g . D e n ngay t h i l ba, con cai lihoc l a khoc. Ciing 100 ngay t h i t h o i k h o n g khoc va k h o n g d i p siia l a i ngoi mo cho dep de hoac l a m n h a mo. Ngay Cling cdm n i i a . D i e u nay the h i e n q u a n n i e m t r i e t hoc cua nay c6 n h a l a m c6 ban m d i ba con t h a n thuoc. Le nay con ngiidi phifdng Dong, sii the h i e n t i n h cam cua ngifdi song v6i ngvfdi chet. Ngifdi xvfa quan n i e m chet k h o n g p h a i l a goi l a Cling "md ciia rt^a". mat ma l a ve coi ciic l a c (sinh k y t\i quy). N e u chiia ve Viec d i vieng mo nay k h o n g bat buoc p h a i d i dong dn dUdc coi ay t h i p h a i d a u t h a i qua kiep khac (chuyen kiep). con chau t a n g gia, n h i f n g bao gid cung p h a i c6 t r i f d n g n a m Ngiidi chet, hon se d i l a n g t h a n g n h i f n g k h o n g t\l k i e m an hay t h ^ a t r o n g ton. (Jvidc nen p h a i ciing t r o n g vong 100 ngay. T\i do, ngay nao cung p h a i ciing cdm mot hoac h a i buoi cho d e n 100 ngay. Co n d i ngifdi t a cung cdm d u 3 n a m cho Ciu hoi 89: C i i n g T i e u tudng, D a i tifcJng dudc thuc h i e n den het t a n g . k h i nao? C i u hoi 88: V i sao l a i c6 p h o n g tuc ciing 7 ngay, 49 ngay, 100 Trildi: ngay cho ngifdi chet? C l i n g T i e u t i i d n g con goi l a gio d a u , diidc to chiic mot nam sau ngay ngUdi t h a n m a t . Sau l i T i e u tUdng, n g i i d i Traldi: t h a n difdc quyen bo h u n g phuc n h i f so gai, gay m a n , m u Sau 7 ngay, con chau l a i p h a i l a m le ciing. N g i f d i xiJa rdm n h i i n g wkn. p h a i mac do t a n g , ao t r S n g v a i x a u d a mac q u a n n i e m con n g i i d i c6 7 l6 ( t h a t k h i e u gom: 2 mii, 2 l6 tii liic l a m l i T h a n h phuc, con t r a i v&n p h a i chit k h a n t a i , 2 16 m u i , mom). K h i e u cung c6 n g h i a via. C i i n g 7 ngay ngang cho d e n het t a n g . H i e n nay, n g i i d i d a n d a ddn gian la g i a i mot v i a . hoa viec nay, t h i i d n g de t a n g b i n g m i e n g v a i d e n gai t r e n C l i n g 49 ngay con goi la c h u n g t h a t (het 7 t u a n ) . 7 t u a n ao hoac m i i . tUdng diidng v6i 7 ciia. C l i n g 7 t u a n la mong ngUdi chet C l i n g D a i t i i d n g con goi l a gio het, diidc to chiic 2 n a m y e n h a n d i qua cac ciia nay dii6i coi am. Con so 7 con chi s a u ngay ngifdi t h a n m a t . D a i t a n g den day difdc t a m coi vao cac ngoi sao (cac v i t i n h quan) n h i i : m a t t r a n g , m a t la het. Sau l l D a i t i i d n g (ciia t h i i m i f d i c i i a c h u y e n l u a n ) , t r d i , sao t h u y , sao hoa, sao moc, sao k i m , sao tho. M o i v i linh hon se diidc sieu t h o a t hoac d a u t h a i t h a n h kiep khac. t h a n ay c6 mot cung, moi cung gom 7 bo, tiic la 49 bo dai Theo phong tuc d a n gian, p h a i ddi sau 2 t h a n g n i i a de dien cho l i i d n g n g h i , t i l tifdng, bat q u a i cua v i i t r u va con chon mot ngay l a m le T r i i phuc, n g h i a l a bo het do t a n g . ngUdi. Thdi gian tvf le D a i tUdng den le T r i i phuc k h o a n g 3 t h a n g , 124 125
tuc goi la 3 t h a n g ddm (Vd de t a n g chong cung 27 thani- nhiJtng cai nha bang giay dai rong ba, bon thudc tay v6i d u nh\i con de t a n g cha me). Gio het t a n g thUdng l a m to hdn ca t u t r a , sap k h a m , t r i f d n g k y , ban doc, n h a xay g i a . . . ; gio dau, CO a n h em, ban be, ho mac d\i. n h i i n g n a m gan day, ngiidi ta dat t h d m a l a m n h i i n g chiec Hoa v a n g tile la dem dot v a n g ma gia c h i i s4m ciing xe may, xe 6 to, xe dap, t i e n v a n g . . . de dot cho ngUdi chet dung bdi ho q u a n n i e m " t r a n sao a m vay". cung nhvf cua con chau va k h a c h khiifa m a n g t 6 i le. Liic hoa vang, tuc t h i f d n g lay chen r i i d u cung do vao dong lua N h i n chung, cac gia d i n h deu dot ma d n h a n h i i n g cung d a n g hoa. N g i f d i x i i a q u a n n i e m r i n g , c6 l a m n h i i va\ CO gia d i n h dot ma b chiia, l a m l l cau sieu mot, h a i ngay. ngifdi k h u a t m d i n h a n dvfdc so' vang, bac, do v a n g ma m;i n g i i d i song ciing. Sau k h i hoa vang, k h o n g can thap Ciu hoi 91: Lam chay difdc thiic hien nhif the nao? h i i d n g , den t r e n ban t h d ni3a. Bcii v i hvfdng h o n ngUoi k h u a t da t r d ve coi a m de tiep tuc "cuoc song" n d i Hoany Trim- t u y e n cho t d i ngay gio n a m sau. D a n g i a n t i n r i n g , n h i i n g n g i i d i chet bat d i e k y t i i , chet duoi, chet do t a i n a n p h a n la v i t i e n oan nghiep C i u hoi 90: Tuc dot ma dvLOc thuc hien nhvL the nao? chiidng. Bdi the, can p h a i l a m chay de giai oan, c i u mong Traldi: cho l i n h h o n dvidc sieu thoat. L a m chay t h i i d n g to chiic d chua hoac d n h a (mdi sii t d i N g a y r a m t h a n g 7 dau t i e n sau T i e u tifdng, ngifdi ta doc k i n h ) . T h o n g t h i i d n g p h a i 7 dem m d i xong. D a n t r a n g t h i i d n g l a m l l dot m a cho vong. N e u chet triJdc ngay r i m t h a n g 7 t h i chiia den T i e u tUdng da dot ma vao ngay t r u n g bay t r e n t h d Phat, dudi la t h a p dien D i e m V i i d n g , r o i den n g u y e n n a m ay, t h a n h r a h a i ma. M a dau la ma bieu, cac t h a n l i n h . . . Le cung t r e n chay diidi m a n . N h i i n g d a m d a n g cho t h a n l i n h de chia cho cac vong hon khac, ma dot tang chay to p h a i t h i n h v a i chuc n g i i d i v i i a n h a sii vCia k y sau m d i thiic de cho ngiidi chet. N h i e u n d i c6 tuc dot thay p h i i t h u y va ngiidi dao trUdng. m a ngay gio d a u va ngay gio het, k h o n g dot ngay t r u n g Co k h i l a m chay cho n g i i d i chet duoi, dan t r a n g diidc nguyen. thiet lap ngay d bd song, bd ho. Do m a l a m bang giay, giong het n h i i n g do d u n g hang Co ngiidi t i n chet p h a i gid x a u cham t u o i , cd t r i i n g ngay n h i i ao, quan, k h a n , y e m , giay, dep, 6, non, chan, goi, ( t r u n g n i e n , t r i i n g nguyet, t r u n g n h a t , t r u n g t h i va n h i e u r i i d n g , t r a p , dieu, hop t r a u , ong nho, n o i , n i e u , m a m , bat... t h i l t r u n g khac), ngiidi chet se b i t r u n g t r a khao, d i n ve t h a m c h i ca con meo, con cho, con ngiia, con t r a u . Co nha nha b i t n g i i d i t h a n t h i c h , nen l a m chay cung 1§ trvi t r u n g . m u a s i m h i n h n h a n l a m ngiidi h a u ha. N h a giau hay l a m 126 127
Nhieu ngifdi t i n r i n g , nha lam an khong thuan loi bat hildng va than chu (anh) sang nha thd chung v6i (khong mat) do hi oan hon quay nhieu. NhQng oan hon to tien. nay t r u ngu tai ndi dat d hoac Ian quan d ao ho canh nha Hau het cac gia dinh c6 ngildi than qua ddi diJdc 3 nam vi khong r u dudc nghiep bao; c6 the "hit" tre sd sinh, lam \xh len deu lam cai tang de cho mo phan dildc yen v i , sach dau yeu ca ngiidi Idij. Trong nhQng trUdng hdp do, dan se, nhilng ciing c6 mot vai trildng hdp dac biet khong nen gian thiidng c6 tuc lam chay de giai thoat cho nhQng oan cai tang. Do la k h i gap ndi dat tot, ma ket. Nhan dan ta hon ay, de ngifdi song diidc khoe manh. coi ma ket la mot diem hay, khong nen dung cham gi vao ma mat loc. Sau day la nhflng dau hieu cua ngoi ma ket: Ngoai ra, nhQng ngiidi theo dao Phat, t i n vao thuyet luan hoi, du cha me ho chet vi benh tat, ho vhn to chile - Thay con rSn song d ma hay k h i vat gi. Dat b day lam chay d chCia de cau mong kiep sau cua cha me se dildc thinh, ma ket nen rSn hoac k h i vat m6i song ci do. nhe nhang hdn. - Thay td hong quan quyt d c6 ao quan, hoac c6 nhilng giot nildc trang nhil sila ci ben ngoai hoac trong ao quan, C i u hoj 92: T u c cai tang difcfc thuc h i e n n h u the nao? nhilng giot niidc nay hdi am. Ma nhil vay la c6 sinh k h i va da ket. Traldi: - Mot hdi am tiet ra ci mo, trong huyet lai kho rao. Dat Chon luc mdi chet goi la hung tang, con sau 3 nam dem ndi day tot. hai cot di tang d ndi khac goi la cai tang hay hoc mo, cat - Nhilng xildng cot dinh lien vao nhau ket thanh tildng. tang, cai cat. Ma ket thanh tiidng nay rat quy. Ngay cai tang phai la ngay tot, khong xung k h l c v6i tuoi ngvfdi qua co'. Tnl6c ngay do phai lam le cao vong va Cau hoi 93: S a u k h i cai tang, mo p h a n duofc l a m n h u the nao? cao gia tien. Vao ngay cai tang phai lam le khan Tho than ndi xin dao ma len va ciing Tho than ndi sdp dem chon. Tralai: Hai cot dildc riia sach bSng mldc, sau rijfa bSng rUdu Hung tang d i p mo hinh chil nhat, cai tang d i p mo hoac con, xep gon vao tieu sanh, ray nildc ngii hifdng, phu hinh tron c6 dinh nhon nho cao. K h i cai tang phai chon giay trang kim, day nap roi dem tang. Khong bao gid tang dat tot v6i mong ildc con chau binh yen. d cho cvi. Thong thildng, mo d i p tron, dat vun cao tren mat, Chii y k h i nhat riia, xep hai cot khong dUdc cho anh didng kinh rong hdn mot thii6c tay. Nha nao giau c6 sang mat trdi chieu vao. Sau k h i cai tang mdi dUdc nl6c thudng xay mp b i n g gach da noi tren be mat, i t k h i xay 128 129
b a o boc t i e u d i i n g h a i cot v i ngi:fdi t a c h o r i n g x a y b i t k i n , C u n g g i o l a viec r a t q u a n t r o n g t r o n g t h d c u n g t o t i e n . k h o n g t h o n g k h i dat, xifdng k h o n g tot, k h o n g m a t me. jsTo d i i d c c o i nhU n g a y k y n i e m ngUdi c h e t q u a d d i , c o n N h i n chung, mo xay khong theo m o t t h e thilc nhai diicjc g o i l a n g a y k y n h a t . C o n c h a u c a n p h a i n h d n h i i n g d i n h nao, k h i t h i x a y t r o n k i n t r e n m a t , hoac c h i x a y bao n g a y n a y d e c u n g l e cho day d u , c h u dao, m a t l o n g n g i i d i xung quanh, do d a t g i i i a de c6 m o c d§ t h o n g suot a m d U d n g . M o x a y v u o n g goc t h i t h i i d n g c a u k y h d n , t r u d S n g chet, a n l o n g n g i i d i s o n g . t r i i 6 c , b i a d i n g s a u , g d c h i hin h o i , c6 k h i dip b e n h o de Triidc ngay gio (goi l a ngay t i e n thiidng), ngiidi t r i i d n g b a t h i J d n g , t r e n c6 m a i c o n g . D u sao, k h o n g a i x a y c a o Idn toe l a m 1§ cao v 6 i T h o c o n g , n g a y h o m s a u l a n g a y gio, x i n n g h e n h n g a n g , sd n g a o n g h e d o i v 6 i n g i i d i c h e t n a m n g o a i dong, v a ca doi v 6 i n g i i d i song t r o n g l a n g x o m , n h a t l a k h i p h e p T h o c o n g cho h i i d n g h o n n g i i d i d i i d c c i i n g g i o v e p h o i dat chat hep, gan g u i n h i e u vdi n h i i n g mo p h a n khac. h i i d n g . D o n g t h d i c i i n g k h a n x i n T h o cong cho p h e p v o n g Cac n h a q u a n t o h a y x a y m o n g a y l u c c o n s o n g , g o i l a h o n n o i n g o a i gia t i e n n h a m i n h diidc v e dii gid. T h e o q u a n s i n h p h a n , de n g i i d i song k i p t r o n g t h a y t a n mSt n d i a n niem ciia ngiidi xiia t h i vong hon ngiidi k h u a t m u o n ve n g h i cuo'i c u n g c u a m i n h , v a n h i i n g n g i i d i n a y t h i i d n g d i c h t h a m c o n c h a u , diJ g i o d e u p h a i x i n p h e p T h o c o n g t r i i d c . t h a n d i e u k h i e n cong viec x a y c a t t r a n g t r i . S i n h phan choan hang m i u dat, t h i i d n g x a y tiidng h o a bao chung K e t i i l u c Cling c a o g i o n g a y t i e n t h i i d n g , b a n t h d l u c n a o q u a n h , x a y d i p v o i n g i i a c h a u h a i b e n , lUc s i c a m giidm ciing phai thap hiidng. d i i n g h a u , c6 b e t h d , c6 d i n h d i J n g b i a c h e p t i e u svl c o n g D e n h o m s a u l a n g a y g i o c h i n h , g i a c h u l a m c6 t r i i d c n g h i e p c u a n g U d i nkm do. Cling g i a t i e n , s a u c i i n g n g i i d i k h u a t . G i o c6 t h e l a m t o h a y Co n g o i s i n h p h a n g o m v o i , n g i i a , lUc s i b i n g d a d u e c h a m c o n g p h u , l a n h i i n g c o n g t r i n h d i e u khic. Co ngoi n h o t u y t h e o g i a c a n h , n h i i n g n h a t d i n h p h a i c6 m o t b a t s i n h p h a n l a ca m o t toa n h a cao r o n g , x a cot I a n c a n t o a n cdm lip v a m o t q u a t r i i n g g a luoc de c i i n g . b i n g da cham tro t i n h vi, k i e n true nguy nga t r a n g le. K h a c h t d i a n g i 6 c6 t h e m a n g do l e l a v a n g h i i d n g , t r a u Cau hoi 94: Theo phong tuc, tap quan tniyen thong, ngay gio r i i d u , t r a n e n , h o a q u a . C o n c h a u p h a i don do l e c u a k h a c h thudng duotc t h U c hien nhu the nao? d a t l e n b a n t h d , k h a c h \l b o n l a y b a v a i . G i a c h u d i i n g d a p le. L e b a n t h d x o n g , k h a c h q u a y r a v a i n g i i d i d a p l e . Traldi: G i o t h i i d n g l a n h i J n g n g a y giS s a u n g a y c a i t a n g . D a y ^mmUl^ x o n g m a m c6 c i i n g , g i a c h u k h a n a o c h i n h t e v a o l a n g a y g i o l a n h , c o n c h a u t u h o p de c i i n g l e n g U d i k h u a t chieu t r a i triidc ban t h d l a m l l ciing t o t i e n v a ngiidi qua to long t h a n h k i n h t i i d n g nhd. CO. C l i n g x o n g , c o n c h a u , k h a c h k h i j t a s u m h o p a n u o n g . 130 V 131
Cau hoi 95: T u c giii gio duqc thuc h i e n n h i i the nao? Co n h i i n g t n i d n g hdp ngifdi t r i i d n g chi ho khong n h a n do le g^i gio cua mot ngUdi nao, hoac v i ho bat k i n h v6i to tien, Trildi: hoac v i ngiidi nay cay cua k h i n h nhdn ngiidi t r i i d n g toe. Ngay gio chi cung b nha ngifdi con t r a i tracing, hoac nha chau dich ton, neu con t r a i triicing da chet. Con t r a i Ciu hoi 96: P h o n g tuc lap ixi diidc thtfc h i e n n h i i the nao? ; t r i i d n g (hoac chau dicli ton) la trvfdng mot n g a n h ho, p h a i lo viec cung gio, n h i f n g nhiJng n g i i d i con t h i i , chau t h i l , Traldi: chau ngoai k h o n g the bo gio ong ba, cha me m i n h diJdc. D o i v 6 i ngifdi V i e t N a m , viec c i i n g gio la r a t q u a n Ngay gio, n h i i n g n g i i d i nay deu p h a i te txixx d n h a ngiJdi trong. Ho t i n rSng k h i ciing l l p h a i do n g i i d i dong k h i t r i i d n g chi ho. N e u la ngay gio mot v i da xa, vao h a n g cao huyet v d i ngvfdi da k h u a t v a i h i i d n g h d n m d i c6 the phoi t a n g , t h i con, chau, chat te i\i\x h n h a n g i i d i tracing toe de hiidng diidc. C h i n h v i m u o n c6 n g i i d i g i i i viec k h o i h i i d n g l a m gi6. N h i i n g ngiJdi nay p h a i c6 do l l m a n g t 6 i ciing. thd p h u n g to t i e n nen t a c6 tuc p h a i lo sao cho c6 con t r a i Viec m a n g do le l a i nha t r i f d n g toe n h i f vay goi la g i i i gio de lap t i i . hay gop gio. L a p t i i trii6c het p h a i lap con vd ca, t r i i t r i i d n g hdp vd L l gvLi gio t r o n g hay mon t i i y theo mot p h a n ci k h a ca da ngoai 50 t u o i ma k h o n g c6 con t r a i , m d i lap con vd le n a n g t a i c h i n h cua n g i i d i song va mot p h a n tOiy theo sU goi la t h i i t r i i d n g t i i . N e u t a t ca vd c h i n h , vd t h i i deu l i e n he giiia ngifdi song v 6 i n g i i d i chet. M o t n g i i d i chau cung chu CO the g i i i mot v a i can t r a i cay hoac mot bo hoa k h o n g C O con, p h a i chon mot n g i i d i c h a u goi bang c h i i hay cung vang, hifdng, nen. Con chau thiJdng g i i i gio trong bang bac, k h o n g c6 chau gan t h i lap chau xa de g i i i viec hdn, v i d u n g r a con chau p h a i c h i u v 6 i t r i f d n g chi ho p h i t h i i a t i i cho m i n h . t o n ve l a m gio. Con chau t h i f d n g g i i i gio b^ng t i e n , gao l a m Lap t i i p h a i theo t h i i t i i "chieu muc", nghia la n g i i d i theo do le d a n g gia, c6 k h i la cap ga, t h a m c h i c6 k h i ca diidc t h i i a t q cho n g i i d i t r e n , n h i i chau thvfa t q cho c h i i con Idn. Co ngifdi k h i g i i i gio l a i m u a t h i i c g i n g i i d i chet bac, em t h i i a t q cho anh, c h i i k h o n g l a m ngiidc l a i . k h i sinh thdi lia thich. N g i i d i diidc lap t h i i a t q neu la con n u o i n g i i d i lap t h i N h i e u n g i i d i b xa, ngay gio k h o n g ve diidc ciing co' mua phai an d v 6 i cha me n u d i n h i i v6i cha me de, p h a i thqc do le g i i i ve n g i i d i toe tru:cing. N h i i n g ngifdi nay, ngoai viec hien moi bon p h a n ciia n g i i d i con de, k h o n g diidc t q y bo g i i i gio con l a m le cung vong t r o n g ngay gio. Cau "con dau cha me ve n h a m i n h . T u y n g i i d i t h i i a t q da lap r o i , n h i i n g cha me day" la y n o i con cai ciing gio d dau t h i h i i d n g hon neu v i t i n h h a n h x a u xa, v a n c6 the bo d i de lap n g i i d i cha me ve do phoi hiidng. khac, goi la lap h i e n hay lap ai. T r o n g k h i lap t q , k h o n g 132 133
diidc dung con dinh hoac con trifdng, vi nhiJng ngUdi nay II. NHimG OIEU KIENG KY TRONG TANG MA con phai gii3 viec khoi hiidng ciia chinh cha me de. Ciu hoi 97: T a i sao l a i k h o n g cUdi to, n o i to trong d a m tang? Trong triidng hdp cha me nuoi con sau k h i da lap tu . < ' i mdi sinh diidc con trai, ngifdi con thtfa t\i c6 the ve ci vdi Trildi: .• .*/ cha me de minh, hay. c6 the cii d lai vdi cha me nuoi, se Day la dieu kieng ky ma tat ca moi ngQdi deu phai difdc hifdng mot phan gia tai cua con de va c6 du moi tuan theo k h i c6 mat d dam tang. Nha c6 ngQdi mat, con quyen Idi nhvf con de. NgUdi dan ong khong con, khong lap chau dang buon rau, vi the de chia buon vdi gia dinh ngQdi t\i luc song, k h i chong chet roi, vd c6 bdn phan thoa hiep ta. Neu CO ai do v6 y noi to, cQdi to k h i den gia dinh c6 vdi toe triidng de lap t\i lay ngvfdi cung gio cho chong va tang t h i se bi coi la khiem nha va khien moi ngQdi kho gia tien nha chong. chiu. Con chau, ngQdi trong ho va gia dinh ngQdi c6 tang NhiJng ngiidi da hoi vd nhiing chiia cifcti hay mdi cUdi lai cang khong dQdc phep noi to, cQdi to. NgQdi ta thQdng vd nhiing chiia c6 con chang may chet sdm, cha me lap tiJ chi noi vdi nhau d mQc du nghe, noi i t va tuyet doi khong cho con, nhifng vdi dieu kien da den tuoi trifdng thanh roi. CO tieng cQdi d day. NgQdi duy nhat dQdc phep noi to trong NhQng ngifdi chet yeu chiia triidng thanh khong difdc lap dam tang la ngQdi dieu hanh buoi tang le, cat c\i moi viec, t\i. Nhutng ngifdi nay diidc thd chung tai ban thd cua gia dQdc phan cong cong viec va c6 trach nhiem doi ngoai, noi dinh, cung c6 k h i linh thieng diidc thd rieng lam ong Idi cam On doi vdi nhQng ngQdi den chia buon cung gia manh, va viec cung gi6 do con triidng nhd ma ciing cho. quyen. NhQng ngQdi con nuoi lap t i i phai dong k h i huyet vdi Cau hoi 98: V i sao l a i k h o n g mac q u a n ao sac s S k h i d e n d\i cha me nuoi. Tuc khong cho lap t\l nhiing con nuoi khac tang le? * ho. NhQng ngQdi nay chi la nhQng nghia tQ, khong diidc hiidng du quyen Idi nhQ con de. Con re khong dQdc thQa tQ Traldi: cha me vd. Neu con re d re k h i cha me vd chet, phai chon 6 dam tang, ngQdi ta chi mac trang phuc c6 mau to'i ngQdi dong tong lap tQ. nhu: xam, den, xanh den...; ngoai ra c6 the mac mau trang Ngay nay, tai nhieu gia dinh khong c6 con trai, con gai de tao khong k h i trang nghiem. Tdi ky mac cac trang phuc thQdng cung gio cha me. Hoac cung c6 k h i chau ngoai cung sac sd nhQ do, da cam, vang cam... V i cac trang phuc nay gio ong ba. Dan gian c6 cau "V6 nam dung nQ, v6 tQ dung gdi khong k h i vui tQdi, khong phu hdp vdi buoi tang l i . ton", nghia la khong c6 con trai t h i dung con gai, khong c6 NhQng ngQdi ruot thit vdi ngQdi da khuat t h i phai mac con t h i dung chau. tang phuc. Cu the nhQ sau: con trai, con gai, con dau dpi 134 135