Phụ nữ nông thôn lao động xuất khẩu ở nước ngoài: Một số đặc điểm và hệ quả xã hội

N g h i § n c\3u<br /> G i a d i n h vk G i 6 i<br /> S^ 2 - 2 0 1 2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Phu nir nong thon iao dong xuat ichau<br /> Of nir6G ngodi: iVIot so dac diem vd he qua xa hoi<br /> <br /> Nguyen Thj Thanh Tarn<br /> Vien Gia dinh vd Gidi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tom tat: Tren cd sd cac ket qua thu dUdc trong qua trinh tong<br /> quan tai lieu va khao sat thUc dia thuoc de tai "NhiJng van de<br /> xa hoi cua phu niJ nong thon Viet Nam la'y chong va lao dong cl<br /> nUdc ngoai" ciia Vien Gia dinh va Gidi nam 2009-2010, bai vie't<br /> neu len nhflng dac diem cd ban cua nfl lao dong xuat khau va<br /> mot so'he qua tich cUc ciing nhU tieu cUc ciia viec xua't khau lao<br /> dong nfl. Ke't qua cho tha'y, doi v6i nhieu vflng nong thon Viet<br /> Nam, xud't khdu lao dong nfl la chien lUde xoa doi giam ngheo co<br /> hieu qua va phan nao dong gop cho sU thay doi quan he phan<br /> cong lao dong theo gidi theo chieu hudng tien bo hdn. Cac he qua<br /> tieu cUc ciia xud't khau lao dong nfl tren pham vi quoc gia dUdc<br /> nh6m gop theo ba vdn de, do la vdn de tuyen dung, va'n de bao<br /> ve quyen ldi eiia phii nfl khi lao dong b nUdc ngoai va va'n de xa<br /> hoi sau khi ho het han hdp dong ti-cl ve.<br /> <br /> Tii khoa: Phu nfl; Lao dong nfl; Xud't khau lao dong nfl.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Dat van de<br /> Sau nhung ndm ddu cua thdp ky 90 cua the' ky XX, su chuyin hudng<br /> nin kinh te'va chie'n luge xud't khdu lao ddng theo nhu cdu thi trudng cua<br /> Viet Nam da tao ra cdc thj trudng lao ddng rdng ldn, thuc ddy sd lugng<br /> di ddn qud'c te' ngdy eang eao nhdm tim kie'm cac ea hdi vide lam c d H<br />  Nguyin Thi Thanh Tam 85<br /> <br /> nhdp eao va eac vdn hdi mdi. Tfnh de'n ndm 2010, da cd hon 500.000 lao<br /> ddng Viet Nam di lao ddng xud't khdu d nude ngoai, eu tru tren 40 qud'c<br /> gia va vung lanh thd. Lao ddng nfl chie'm mdt phdn ba sd lao ddng xud't<br /> khdu, phan Idn Id lao ddng phd thdng de'n tfl vung ndng thdn, ed ky ndng<br /> thd'p, ft duge ddo tao trude khi di, vi the', chu ye'u lam trong cdc nganh<br /> nghi cd thu nhdp thd'p nhu giup viee gia dinh, nhdn vien y tl, khan hd<br /> edng hay lao ddng ndng nghiep trong ede vflng trang trai, edng nhdn mdt<br /> sd nhd may ldp rdp dien tfl. det may. Nhdm danh gia thue trang vd nhflng<br /> he qua eua \ iec dua lao ddng nfl di lao ddng xuat khdu nude ngoai, thdng<br /> 3, ndm 2009, phdng nghien eflu Phu nfl thudc Vien Gia dinh va Gidi da<br /> dugc Vien Khoa hge xa hdi Viet Nam giao nhicm via tie'n hdnh dl tdi ed'p<br /> bd trong hai ndm mang ten "Nhung vd'n dl xa hdi eua phu nfl ndng thdn<br /> Viet Nam Id'y ehdng va lao ddng d nude ngoai" Bai vie't dudi ddy trinh<br /> bay mdt sd ede ke't qua duge rut ra trong qua trinh tdng quan eac tai lieu<br /> lien quan va tfl khao sat thue dja nhung gia dinh ed phu nfl da hodc dang<br /> di lao ddng ngoai nude tai xa Ddng Tdn'", huyen Ddng Hung, tinh Thai<br /> Binh trong nam 2010.<br /> <br /> 2. Nhumg dac diem cua lao dong nCrViet Nam tham gia lao dong xuift<br /> khau nudc ngoai<br /> <br /> Lao dpng ndhien chiem khodng mpt phdn ba tong sdlao dpng Viet<br /> Nam a nudc ngodi (LDXKNN), dieu ndy phdn dnh xu hu&ng lao dpng<br /> dpc lap cua lao dpng nd<br /> Bao cdo cua Cue Quan Iy lao ddng nude ngoai (QLLDNN) eho thd'y,<br /> trong vdng 10 ndm, kl tfl ndm 2000 de'n ndm 2010 trong long sd han<br /> 600.000 ngan LDXKNN, ed 224.785 lao ddng nfl, chie'm khoang 32,6%<br /> lue lugng lao ddng di tru qude td. Ty le phu nfl LDXKNN da dat den<br /> 37,86% vdo nam 2003 va dat dinh Id 52,43% trong 8 thang ddu nam 2004<br /> do thdi ky nay, thj trudng Dai Loan ed nhu cdu tuyin dung lao ddng nfl<br /> dot bie'n'^'.<br /> Tai Thdi Binh ndi ehung va d dilm nghien eun Ddng Tan, lue lugng lao<br /> ddng nfl tham gia vdo thj trudng lao ddng qude te dp dao nam gidi. Trong<br /> giai doan 2002 - 2005, ty le nfl LDXKNN chiem de'n 81,5% tdng sd ngudi<br /> di xud't khau lao ddng hdng ndm ciia tinh (tfl 2500-3000 ngudi/tinh)'^'. 6<br /> xa Ddng Tdn, hidn dang ed khoang 186 lao ddng nfl (70%) trong tdng sd<br /> gdn 300 LDXKNN. Ddng gdp eua cdc LDXKNN ngudi Thai Binh, trong<br /> dd ehu yeu Id lao ddng nfl da dem vl khoang 45 trieu dd la eho tinh Uong<br /> ba ndm va UBND tinh ghi nhdn ddy Id ngudn thu kha ldn eua mdt tinh<br /> 86 Nghidn eflu Gia dinh va Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.84-96<br /> <br /> thudn ndng nhu Thai Binh.<br /> Thi tru&ng lao ddng cda phit nd: Viet Nam chu yiu vdn Id cdc nu&c<br /> chdu A cd thu nhdp thd'p<br /> Prong eae qud'c gia tie'p nhdn ngudi lao ddng Viet Nam, theo thdng tin<br /> tfl Cue QLLDNN, rieng trong nam 2008, thi Idn nhdt vdn la Ddi Loan<br /> (36.4^f), Han Qud'c (20,1 %) va Malaysia 9,0%. Trung Ddng va Nhdt Ban<br /> eung ed de'n lO'^f va 7.1% sd lao ddng Viet Nam xud't khdu. Mdt sd eae<br /> qudc gia/vflng lanh thd khdc eung ed lao ddng Viet Nam nhung ty le edn<br /> thd'p nhu Ma Cao (3,5%) vd eae nude chdu Phi (2,9%) (Ld Nggc Hung,<br /> 2010). Tuy nhien, niu xe'p hang ehung vl sd lugng ngudi lao ddng Viet<br /> Nam duge tie'p nhdn de'n eae nudc eho de'n thdi dilm eud'i ndm 2009, thi<br /> Malaysia hi thj trudng tie'p nhdn lao ddng Viet Nam Idn nhd't (tren 100.000<br /> ngudi). Ke'tie'p la Ddi Loan (tren 90.000 ngudi), Han Qud'c va Nhdt Ban.<br /> 'Hiu nhdp cua ngudi lao ddng tai ede thj trudng tren thudng khdng eao neu<br /> so vdi ede thj trudng Tdy Au, nhung mang tfnh dn djnh.<br /> Bdn qude gia vd vflng lanh thd tie'p nhan nhilu lad ddng nfl Viet Nam<br /> trong khoang thdi gian tfl 2003-2005 Id Dai Loan, Malaysia, Han Qud'c va<br /> Nhdt Ban. Dai Loan (Trung Qud'c) dung ddu vl lugng tie'p nhdn lao ddng<br /> nfl (chie'm hon 70%), sau dd la Malaysia (20,9%), Han Qud'c, Nhat Ban,<br /> Macao (Phan Luang Cfl, 2010)...<br /> Da so phu nit lao dpng di cu den tit cdc viing ndng thdn Viet Nam,<br /> cdn cu lao ddng, nhung phdn l&n khong c6 ky ndng, khdng duac ddo<br /> tgo Cff bdn tru&c khi di lao dpng<br /> Nhung ngudi lao ddng dugc trai qua mgt sd khda dao tao thudng tham<br /> gia mdt sd Ilnh vue eua nganh edng nghiep nhe nhu may mde, ldp rap dien<br /> tfl,... Tuy nhien, phdn Idn cdc nfl lao ddng xud't khdu, ddc biet la nhung phu<br /> nfl ndng thdn khdng ed trinh dd hge vd'n eao vd khdng tham gia cdc ldp<br /> ddo tao vl ky ndng nghi nghiep, da ehd'p nhdn ud thanh nhflng "d-sin" d<br /> xfl ngudi thdng qua tuyin dung eua nhung cdng ty mdi gidi hodc thdng<br /> qua ede quan he xa hdi ca nhdn cua hg (dd'i vdi ngudi ra di ddc idp, lue<br /> ddu bdng vi sa du Ijch, .sau dd di lam bd't hgp phdp).<br /> Trong tuong Iai, ty le lao ddng khdng dugc dao tao se anh hudng true<br /> tie'p de'n chdt lugng lao ddng, ngudn thu cho ngdn sdch va cho chfnh ban<br /> thdn ngudi lao ddng. Nd'u ehi quan tdm de'n sd lugng va chi tieu xudt khdu<br /> thi trong tuong lai gdn, Viet Nam se khd eanh tranh dugc vdi ede qude gia<br /> Idng giing khi phai dd'i mdt vdi tinh Uang ngudn nhdn luc lao ddng cd chdt<br /> lugng thd'p (Kannika, 2008).<br />  Nguyen Thi Thanh Tam 87<br /> <br /> Tudi, hpc vdn vd tinh trgng hon nhdn cda lao dpng nd di cu Viet Nam<br /> Tdi lieu tdm tdt eiia UNIFEM (2010) vl quyin eua eon ngudi eua phu<br /> nfl trong khu vue ASEAN eho bie't "da sd lao ddng nfl di eu thudng edn tre<br /> vd ngheo, tudi tfl 20-39 khi di eu" Nghien eun "Do ludng vd td'i uu hda<br /> cae anh hudng kinh te'va xa hdi eua di eu" eung eho bill tudi di euldn ddu<br /> eua da sd phu nfl Viet Nam Id tfl 17-30.<br /> Vl trinh dd van hda, nhu da dl edp d phdn uen, hdu he't eae phu nfl<br /> ndng thdn di cu dugc phdng vd'n d dilm nghien eun da hge he't tilu hge<br /> (81,8%); 18,2% da hge he't phd thdng co sd. VI hdn nhdn, nghien eun eiia<br /> Vien Nghien eflu Phdt triln Xd hdi (ISDS, 2011) eho thd'y edmdt ty le kha<br /> Idn phu nfl di eu da ed gia dinh \'a de'n tfl eae vung ndng thdn Viet Nam.<br /> Nghien cfln tai Ddng Tan (Thai Binh) eung eho thd'y 93,6% sd phu nfl di<br /> cu thudc mdu nghien cfln (160 ngudi) dang ed gia dinh; 4,7% da gda<br /> ehdng (8 ngudi); 1,2% da ly hdn (2 ngudi) va 0,6 % Id dde thdn (1 ngudi).<br /> Di cu cua lao dpng nit ra nu&c ngodi Id di cu tam th&i, ngu&i di cu<br /> trff ve nu&c sau khi het hpp dong<br /> Cdc nudc chdu A ma lao ddng Viet Nam de'n thudng eho rdng su tdn<br /> tai eua nhung ngudi nhdp eu khdng ed trinh do eao thudng keo theo nhilu<br /> he qua xa hdi khdng mong mud'n. Vi the', viee di eu eua nfl lao ddng Viet<br /> Nam de'n ede qudc gia chdu A khae chi la di eu tam thdi. Sau khi kit thue<br /> hgfp ddng lao ddng, ne'u khdng mud'n gia han hodc khdng duge ehd'p nhan,<br /> hg thudng phai trd ve que huang eua minh.<br /> 3. NhOhg he qua cua viec dua phu nCrndng thon di lao dong d nudc ngoai<br /> <br /> Viec tham gia vdo ddng chay di eu lao ddng qude te' eua phu nfl Viet<br /> Nam d kha nhilu nude da vd dang dem Iai co hdi thoat ngheo cho nhilu<br /> hd gia dinh. Tuy nhidn, ben eanh nhung he qua tfch cue, viee di eu eung<br /> dl lai mdt sd anh hudng tieu cue eho chfnh ban thdn ngudi nfl lao ddng<br /> eung nhu eho ede thdnh vien khae trong gia dinh.<br /> 3.L Nhumg he qua tich cue<br /> O cap qudc gia va cgng dong<br /> Tren CO sd eac sd lieu cung ed'p eua Bd Tai chfnh va mdt sd ngudn khae,<br /> Ddng vd eac cdng su (2010) da tfnh todn lugng kilu hdi gfli vl Viet Nam<br /> cua nhung ngudi di ddn (bao gdm ca ngudi lao ddng ed ky nang eao va<br /> cdng ddng gia dinh ngudi Viet Nam d cae nude chdu My, chdu Au...) da<br /> tdng tfl 0,5% eua GDP nam 1991 ien hon 5% ndm 2000 va khoang 9%<br /> 88 Nghidn eflu Gia dinh va Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.84-96<br /> <br /> ndm 2008. Ngudn tiln gfli vl ndy tfnh tfl ndm 2000 da eao han ea ngudn<br /> \'on eiia eae du an ODA dugc thue hiln va vugt ea ngudn tiln tfl ddng vd'n<br /> FDI ddu tu Viio ViCi Nam trong mdt vdi ndm gdn ddy.<br /> Chi tfnh rieng tiln gfli eua nhdm nhflng ngudi di lao ddng xud't khdu, d<br /> ed'p dd qud'c gia, da dem vl cho Viet Nam mdt khoan ngoai te dang kl,<br /> binh qudn dat khoang 1,7 ty USD (Ll Nggc Hung, 2010). Theo thd'ng ke<br /> eua Bd Ke' hoaeh vd Ddu tu, ndm 2007, lugng ngoai te chuyin vl Viet<br /> Nam tfl eae LDXKNN dat khoang 1,8 ty USD, tuong duong khoang 3%<br /> GDP (ddn theo Nggc Anh va edng su, 2008).<br /> Xudt khdu lao ddng ndi ehung hdng ndm cung giai quyet duge khoang<br /> 70.000 edng dn vice lam eho ngudi ddn. Trong dilu kien kinh te'ddt nudc<br /> dang trong giai doan khd khdn, ty le ngudi trong dd tudi lao ddng ehua cd<br /> vice Iam cao thi con sd tren la minh ehflng eho thd'y ddng gdp quan trgng<br /> eua xudt khdu lao ddng trong viec cai thien nin kinh t^vd giam thilu tinh<br /> trang thd't nghiep.<br /> O cap hg gia dinh<br /> Xudt khdu lao ddng mi gdp phdn ndng cao thu nhdp vu tich lily cho<br /> ho gia dinh. Cd hon mdt phdn ba sd ngudi trong 171 phdng vd'n trong<br /> nghien cfln eua ehflng tdi (2010) khdng djnh rdng hang nam da gui vl nhd<br /> khoan tiln tfl 41-60 trieu ddng vd hon mdt phdn tu sd nfl da gfli tfl 61-132<br /> trieu ddng. Ddy Id nhung khoan tiln rd't Idn ne'u so sanh vdi thu nhdp trung<br /> binh Clia mdt hd gia dinh ndng thdn vflng ddng bdng sdng Hdng. Thu nhdp<br /> cua mdt nfl LDXKNN ed thi eao gd'p 3-5 lan thu nhdp trung binh eua ca<br /> mdt hd lam ndng nghiep trong xa. ne'u ehflng ta bie't rdng trude khi ed<br /> ngudi nhd di LDXKNN, thu nhdp eua 55,6% hd ddn trong mdu khao sat<br /> duge hdi ehi dat dudi 10 trieu ddng/ndm; 34,5% ed thu nhdp trung binh<br /> 11-12 trieu ddng/ndm vd ehi ed 9,9':r cd thu nhdp tfl 20-70 uieu ddng/ndm.<br /> Thu nhdp trung binh cua mdt hd ddn vao loai trung binh d vung ddng bdng<br /> sdng Hdng khoang 24-30 trieu ddng/ndm (gia dinh cd 4 khdu)'".<br /> Cdi thien mdc sd'ng, .uiy sita nhd vd mua sdm tien nghi. Trong nghien<br /> cun d Ddng Tdn, khi dugc hdi vl mfle sd'ng gia dinh thay ddi nhu the' ndo<br /> sau khi ngudi vg hodc eon gdi di xud't khdu, ed 77,8% hd gia dinh thfla<br /> nhdn ed mfle sd'ng khd han sau khi cd vg hodc con gai di cu nhd tiln gfli<br /> vl, trong dd 31,6% hd khdng djnh mfle sd'ng dugc cai thidn hon nhilu ldn<br /> so vdi trude.<br /> Cd tren 97%) sd ngudi trong dien khao sat ddng y cho rdng nhd xud't khdu<br /> lao ddng nfl d dja phuang md kinh te' cua nhilu hd gia dinh kha ldn Udng<br />  Nguyin Thi Thanh Tam 89<br /> <br /> thd'y. Cdc tai san ed gid trj phuc vu cude sd'ng nhu xe mdy, ti vi, tu lanh, mdy<br /> gidt, dilu hod, dien thoai cung dugc ddu tu mua sdm hodc ndng ed'p.<br /> Ddu tu phdt trien sdn xud't hodc md ngdnh nghe mdi. Tiln gfli eua nfl<br /> LDXKNN ngoai viee dl tra ng, ehi tieu eho gia dinh edn duge sfl dung dl<br /> ddu tu cho san xud't kinh doanh (chilm 18%). Cae ddu tu nay ed thi la ddu<br /> tu eho ehdn nudi, md rdng dien tfch trdng cdy hay ddu tu eho kinh doanh nhd.<br /> Tdng calipi hpc hdnh vd mua sdm thie't hi hpc tap cho con cdi. Sd lieu<br /> eho thd'y ed de'n 66,5% ngudi tra Idi eho rdng hg da dung sd tiln gfli vl tfl<br /> LDXKNN dl ddu tu eho con dn hge. Nhilu gia dinh edn ddu tu mua may<br /> vi tfnh dl ddu tu cho viee hge tdp eua eon em minh duge thudn lgi hon.<br /> Thiic ddy trdch nhiem tu lap cho tie' em vd ndng dd cdc gid tri tinh<br /> thdn khdc. Thdi gian xa each khdng phai luc ndo eung ed tdc ddng xd'u den<br /> tinh cam vg ehdng, eon eai. Mdt sd ngudi duge hdi eho rdng su xa each<br /> khie'n vg chdng thuang yeu nhau hon (15,8%) vd eon edi ngoan, tu Idp hon<br /> (12,4%). Mdt gia trj tinh thdn dd'i vdi nhung ngudi Idm cha lam me Id su<br /> tu hdo, su hanh dien cua hg vdi Idng xdm lang giing khi eon gdi gfli tiln<br /> vl giflp dd cha me.<br /> - Ldm thay ddi suphdn cdng lao dpng theo gidi theo liudng tie'n bp han.<br /> Su di eu cua phu nfl da lam dao Idn su phdn edng lao ddng truyin thd'ng<br /> trong cdc gia dinh vd dua phu nfl, tfl chd ehi la ngudi phu them vdo kinh<br /> te', trd thdnh ngudi lam chfnh. Trong nhilu gia dinh ed vg di Dai Loan,<br /> sinh hoat gia dinh vdn dugc duy tri nhd bdn tay kheo leo cua ngudi nam<br /> gidi. Nhiing dilu ma ngudi dan dng trude day thudng khodn trdng eho vg<br /> nhu cdng viee chdm con, nudi dudng eon, giup eon hge, com nude gid da<br /> trd thanh nhiem vu bdt bude, rdi Idu dan thanh tu nguyen.<br /> O cap do ca nhan<br /> Mdt trong nhiing vd'n dl Idm nay sinh su tranh eai uong nhilu nha<br /> nghidn cfln qud'c te' ve di ddn ndi ehung vd di ddn eua phu nfl ndi rieng Id<br /> di eu - hay tien gfli cua phu nfl di ddn ddng gdp cho kinh tl" hd cd ddn<br /> de'n viec tdng quyin quye't djnh eua ban thdn hg trong gia dinh, tdng kha<br /> ndng ddc ldp cua hg hay khdng. Ne'u nhu vai trd kie'm tiln eua nam gidi<br /> da dua hg de'n dia vj thd'ng tri trong hd gia dinh thi dilu nay ed lap Iai vdi<br /> nu gidi, nhung ngudi da trd thanh ngudi tao ra thu nhdp eao nhd't eho eae<br /> hd gia dinh?<br /> Thdng qua nhung cam nhdn cua ngudi chdng, chung ta cd thi thd'y<br /> dugc nhung thay ddi trong nhdn thflc cua ngudi ehdng vd edng ddng ddn<br /> 90 Nghidn eflu Gia dinh va Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.84-96<br /> <br /> CU ve vj the'eua ngudi vgdi LDXKNN. Dfl khdng phai Id cao, nhung cung<br /> ed 24' f sd ngudi tra ldi nhdn djnh rdng, sau khi di lao ddng xud't khdu trd<br /> vl, ngudi phu nfl ed tie'ng ndi hon trong hg hdng vd edng ddng eua hg. Suy<br /> rgng ra, ed thi hilu Id vai trd va vj thd cua phu nfl dugc cai thiin thdng qua<br /> nhung ddng gdp tfch cue eua hg cho gia dinh, qua nhflng trai nghiem, hilu<br /> bie't eua hg khi "di mdt ngay dang, hgc mdt .sang khdn"<br /> Cd nhilu vf du tfl eac phdng vd'n sdu cho thdy su hda nhdp trong mdi<br /> trudng lao ddng mdi vdi nhung hoat ddng mdi, nhung co hdi kinh tl^ mdi,<br /> nhung quan he xa hdi mdi da phdn nao lam thay ddi nhdn thflc va thai dd<br /> Clia phu nfl LDXKNN vl hodn eanh ciia chfnh hg, vl co may, vl nhung khd<br /> khdn, nhung Igi the' "gidi" va kha ndng duong ddu ma khdng bj tdn thuang<br /> hay bj thiet hai ft nhd't.<br /> Khdng kl de'n qud trinh tie'p thu vl ngoai ngfl thi qua nhung cdu<br /> ehuyin ma ehj em kl Iai, don gian nhd't vdn la kha ndng ndu dn va sudung<br /> thanh thao ede dung eu mdy mdc gia dinh. Ke' dd la each ung xfl dl lam<br /> vfla ldng cae ehu nha khd tfnh hay ky ndng dd'i phd vdi nhung ehu nha cd<br /> y djnh lgi dung chj em. Da ed nhung phu nfl thi hi|n kha ndng thuong<br /> thuye't thanh thao vl hgp ddng lao ddng vdi eae edng ty tuyin dung hay<br /> ede gia dinh thue mudn khi hg tai ky ke't hgp ddng.<br /> Sd lieu khao sdt eung eho bie't nhung thay ddi cua phu nu di cu tren mdt<br /> sd khfa eanh, trong dd, 45% nhdn thd'y khi vl phu nfl da bidt tfnh toan Idm<br /> dn td't hon. Ngudi ehdng ndng ddn la nhflng ngudi ddu tien nhdn thay su<br /> thay ddi eua vg minh trong cdch eu xfl khi vl tham nha hay khi vl hdn.<br /> Gdn mdt phdn tu sd ngudi duge hdi cam thd'y vg hodc eon gai eua minh<br /> bdt ddu sd'ng ed trdch nhiem hon vd mdt phdn tu thi eho rdng vg hg eu xfl<br /> vdi chdng con td't hon, khIo leo hon. Tuy nhien, nhflng lgi feh ma phu nfl<br /> di eu ed duge trong qua trinh di eu cflng thudng phai di kem vdi nhung edi<br /> gid ma hg phai tra.<br /> 3.2. Nhumg he qua tieu cure<br /> d cap qudc gia<br /> LDXK tu nd khdng phai la mdt vd'n dl tieu cue ma la mdt chie'n luge<br /> sd'ng tfch cue eua mdi mdt cd nhdn khi phai dd'i phd vdi cae tinh the' khd<br /> khdn trong cudc sd'ng. Tuy nhien, LDXK ed thi de Iai nhung anh hudng<br /> lieu cue khi nd vdn hdnh trong mdt thi che' chua hoan hao va cdng tdc t6<br /> chfle ed nhilu vd'n dl. Tren binh dien qud'c gia, cd ba nhdm vd'n dl cd phat<br /> sinh tieu cue, dd Id vd'n dl tuyin dung, vd'n dl bao vd quyin lgi cua phia<br /> nfl khi lao ddng d nudc ngoai va vd'n dl sau khi he't han LDXK trd vl.<br />  Nguyin Thi Thanh Tam 91<br /> <br /> Nhieu bdt edp trong cong tdc ddo tgo vd tuyen dung ngu&i di LDXK<br /> Viet Nam cd the bi dnh hudng de'n uy tin vd mat ddn the'canh tranh<br /> tren thi tru&ng lao dpng qud'c tevi chdt lupng lao dpng thd'p. Vi khdng ed<br /> ky nang, lao ddng nfl Viet Nam khd ed ca hdi dugc tuyin dung trong<br /> nhung nganh ed thu nhdp eao md thudng ehi trdng vao eae nganh ed thu<br /> nhdp thd'p. Hg khdng dugc ddo tao nhilu trude khi di Iam viee. Vi trinh dd<br /> thd'p, ngdn ngfl han ehe', hg eung thudng e de, nhflt nhat, khd hod nhdp<br /> thfch nghi vdi cdc dilu kien van hda - xa hdi eua nude de'n. The'manh eanh<br /> Uanh cua Viet Nam tren thj trudng lao ddng qud'c te', theo nhilu nha<br /> nghien cfln, se ddn md't di ndu ehi dua vao ngudn lao ddng gia re ma,khdng<br /> ed su thay ddi co ban trong chie'n luge XKLD mdt chiln luge da qua<br /> "chu ugng de'n sd lugng ngudi di" ma ft ehu trgng din viee td chfle Iai<br /> cdng tae td chfle, edng tde dao tao eho ngudi lao ddng mdt each bdi ban.<br /> Phi tuyen dung lao ddng hi ddy len qud cao khie'n cho nhieu lao dpng<br /> ml vd gia dinh phdi ldm vdo tinli trgng vay np. Di di eu tim viec Idm d<br /> nudc ngoai, nhilu lao ddng ndi ehung vd phu nfl ndi rieng thudng phai tra<br /> mdt khoan tiln eao gd'p nhilu Idn so vdi quy djnh tuyin dung eho eae edng<br /> ty mdi gidi viee Iam trong va ngoai nude. Ke't qua khao sat 171 phu nfl<br /> LDXKNN d Ddng Tdn eho thd'y 18,4% sd phu nfl di LDXKNN phai ddng<br /> sd tiln dudi 10 trieu; 42,3% phai ddng tfl 11-20 trieu; 25,2% phai ddng tfl<br /> 21-30 trieu; 4,l%o phai ddng tfl 31-40 trieu va 9,4% da ddng tfl 41-140<br /> trieu. Hdu he't lao ddng nfl bj trfl them vdi ba thdng luong ddu sau khi sang<br /> lam viee.<br /> Vay ng de ddng phf mdi gidi dang tao ra eae nguy ea bd't dn eho phu<br /> nfl vd gia dinh. Phdn ldn ede hd gia dinh phai di vay the ehd'p d ngdn hdng<br /> (50,3%) vd vay lai tfl nhung ngudi quen bie't di lao ddng nfl ed thi di<br /> LDXKNN (48%>)'". Cd de'n 65% sd gia dinh duge hdi eung diu phai sfl<br /> dung tiln gfli vl dl tra ng tiln vay mugn trude khi di.<br /> Quyen lpi cda nhieu ngudi lao dpng ndi chung vd nit lao dpng ndi<br /> rieng trong thai gian di lao dpng & nU&c ngodi chua dUffc ddm bdo, lao<br /> dpng nit de bi thuong tdn vi khd ndng hda nhgp kem, di bi lira gat.<br /> - Lao dpng nit Viet Nam debi thuang ton do ye'u trong ndng liic ddi phd<br /> vd hda nhgp. Nhilu lao ddng nfl da gdp mudn van bd't trdc khd khan khi<br /> phai mdt minh duong ddu vdi nhilu trd ngai noi dd't khdeh que ngudi. Ket<br /> qua khao sat tai Ddng Tdn (2010) cho thd'y ehi ed 7,6% sd ngudi tra ldi<br /> eho rdng ban thdn lao ddng nfl khdng hi gap nhung khd khan gi vd dilu<br /> nay cung ddng nghia vdi viee ed tdi 92;4% sd lao ddng nfl da gap nhilu<br /> 92 Nghidn eflu Gia dinh va Gidi. Quyd'n 22, sd' 2, tr.84-96<br /> <br /> trd ngcii khd khdc phuc. Ddy cung Id chi bdo cho thd'y kha ndng hda nhdp<br /> vdi mdi trudng sd'ng mdi cua lao ddng nu Viet Nam la rdt thd'p.<br /> Diet! kien lao ddng vd dien kien sdng ldi tdn, died nguy cc/bi Igm dung.<br /> D\ xudt khdu lao ddng, ngudi phu nfl phai dd'i mat vdi nhilu nguy hilm rinh<br /> rdp, dd Id nguy co bi ngugc dai, bj lam dung, hodc phai sd'ng trong nhung<br /> dilu kien lao ddng tdi tan, bi Iam dung sfle lao ddng vd thdn thi...<br /> Gia tdng gdnh ngng tdm ly vd dp lUc cdng viec ndng nhpc cho lao<br /> dpng nit. Lao ddng xud't khdu nfl gdp phai vd sd nhung khd khdn vl tdm<br /> sinh Iy nhu cam giae ed don, cdng thdng, bd't an... do dp lire phai thfch<br /> nghi vdi edng viee mdi, cude sdng mdi, do sfle ep eua viec kidm tiln trong<br /> mdi trucmg hoan todn xa la. lao ddng vdt va, khd khdn vl ngdn ngfl... Phdn<br /> tfch .sd lieu eho thd'y khd khdn ma ngudi tra ldi dl edp de'n nhilu nhdt Id<br /> ndi ed don, nhd nha (67.3%); ke'tie'p Id vd'n dl luang thdp, khdng dflng vdi<br /> hgp ddng (29,2%) vd lao ddng tdng ea, bi keo dai (25,7%).<br /> Vi phgm ludt phdp ciia nUdc sd tgi, trdn ra ngodi lao dpng. Trong sd<br /> nhung phu nfl sang Dai Loan hay Malaysia XKLD, mdt sd ngudi khdng<br /> ehju ndi cudc sd'ng d nhd chu, sd'ng trong tdm trang sdt rudt mong mud'n<br /> cd mdt sd tiln dl nhanh chdng gfli \ l tra ng vd nudi eon edi hge hanh da<br /> bd't ehd'p nguy hilm trdn ra ngoai tim viee. Mdt sd thdm chf kie'm sd'ng<br /> bdng edeh ban ddm.<br /> Cflng dl edp de'n ye'u id' dl thuang tdn vd nhflng ud ngai ndi ehung,<br /> Trdn Van Thg (2006), Dai hge Waseda, Tokyo khi di cap de'n van di<br /> XKLD cua Viet Nam da nhd'n manh de'n mdt sd \'an dl ma lao ddng Viet<br /> Nam, bao gdm ea lao ddng nfl di xud't khdu. da gdp phai nhu: /) lao dpng<br /> gidn dem, thu&ng ldm viec trong cdc mdi trU&ng khd khdn, quyen lpi ngU&i<br /> lao ddng ihu&ng hi xdm phgm, lao ddng cd the bi hoc Idt; ii) tao ddng Viet<br /> Nam khd thich nghi v&i dieu kien sdng vd mdi trU&ng vdn hod m&i.<br /> Cdc Cff quan nhd nu&c khong qudn ly, ldng phi kinh nghiem vd tien<br /> vd'n thu dUffc tit lao ddng ngodi nu&c.<br /> Lao ddng nfl ndng thdn theo hgp ddng trd vl sau khi LDXKNN ed 2<br /> loai, vl sau khi hoan thdnh hgp ddng vd vl trude khi hoan thanh hgp ddng.<br /> Theo eon sd cdng bd eua Cue QLLDNN, trung binh mdi ndm Viet Nam<br /> ed 8.508 ngudi lao ddng trd vl nude, trong dd cd 6.860 ngudi vl nudc sau<br /> khi hodn thdnh hgp ddng vd 1.648 ngudi vl trudc han hgp ddng. Gidm sat<br /> vd'n dl nay, Chu nhiem Uy ban cdc vd'n dl xa hdi Truang Thj Mai cho hay<br /> ed tdi 50/63 tinh, thdnh phd khdng hi ndm duge sd lao ddng vl nudc, chua<br /> ed chfnh sdch khuydn khfch ngudi lao ddng trd vl ddu tu san xud't, kinh<br />  Nguyin Thi Thanh Tam 93<br /> <br /> doanh, sfl dung hieu qua thu nhdp tfl di ldm viec d nudc ngodi.<br /> Phdn Idn ngudi lao ddng nam hay nfl vl nude phai tu tim vice lam, tu<br /> buon chai. Cdc kie'n thfle thu thdp thdng qua lao ddng eua hg tai xfl ngudi<br /> ft khi dugc sfl dung vi phdn ddng lao ddng khdng Iam viec Uong cdc nhd<br /> mdy. Trong mdt khao sdt nhd dd'i vdi ngudi lao ddng trd vl d thdnh phd<br /> Hd Chf Minh vd cae tinh ldn edn, ehi ed 20% Id ed viee Iam nhung Id tu<br /> md CO sd san xud't kinh doanh theo kilu gia dinh, edn 80% lao ddng trd vl<br /> cd viee Iam bd'p benh hodc thd't nghiep,<br /> Tiln gfli vl thudng dugc su dung qud nhilu vdo viec xdy dung nha eua<br /> nen eud'i cung, ngudi ddn eung chdng cdn bao nhieu vd'n lie'ng dl Idm dn<br /> san xud't. Trong sd ede hd gia dinh nhdn tiln gfli, eung ehi ed 18,1% sd hd<br /> cd sfl dung mdt phdn tiln giri ddu tu vdo san xud't. Ngay ea chfnh quyin<br /> ca sd eung edn Iflng tflng trong viec lam the' nao dl hudng ddn ngudi ddn<br /> sfl dung ngudn tiln gfli vl sao eho ed hieu qua. Khdng phat huy duge<br /> nhflng Id the' khi ed tiln vdn eho san xud't, ehan lao ddng ndng nghiep,<br /> niu khdng ed duge nhflng td chfle quan tdm, hudng ddn se lam giam thilu<br /> y nghia va gia Ui xa hdi eua XKLD.<br /> O cap hg gia dinh<br /> Cae ke't qua khao sat eung eho thd'y, d ed'p dd hd gia dinh, ed ede vd'n<br /> dl sau dang tdn tai:<br /> - Sir vdng mat cda phu nit tgo ra nguy cff gia dinh "khong ben vitng"<br /> Cd gdn 50% ede hd gia dinh duge phdng van cho rdng khi di di eu mdt<br /> minh khdng eung gia dinh, quan he gia dinh trd nen Idng leo hon. So lieu<br /> dinh lugng eho thd'y da xud't hien ede te nan nhu ed bae, rugu ehe, quan he<br /> ngodi hdn nhdn (27,1% nam gidi duge hdi eho bie't da di ud'ng rugu giai<br /> sdu khi xa vg... 62,9% sd nam gidi duge hdi eho bie't da cd quan he vdi gdi<br /> mai ddm khi vg vdng nhd).<br /> Mdt nghien cfln cua Hdi Lien hiep Phu nu Viet Nam va td chfle qude<br /> te' Health Bridge d Thai Binh eung eho rdng khi phu nfl di eu, nhilu chfle<br /> ndng gia dinh bj bie'n ddi, vai trd gidi truyin thd'ng bj xao trdn va mdi quan<br /> he gia dinh trd nen Idng leo da ddn de'n nhilu vd'n dl xa hdi nhu: tha hda<br /> vl dao dflc, ldi sd'ng; mde eae te nan xa hdi; quan he tinh due ngodi hdn<br /> nhdn; gia dinh lue due, tan vd; thieu quan ly, gido due eon edi; ng ndn...<br /> (Health Bridge Canada, 2008).<br /> Mdt sd ke't qua nghien cun vl lao ddng xud't khdu trong thdi gian gdn<br /> ddy da chi ra rdng phdn Idn ngudi Viet Nam di cu (trong dd cd LDXKNN)<br /> 94 Nghidn eflu Gia dinh va Gidi. Quyen 22, so 2, tr.84-96<br /> <br /> <br /> khdng di cflng vdi gia dinh, vl the'thdi gian xa edeh vdi vg/ehdng qud Idu<br /> eung ldm cho ,sd lugng eae cudc Iy hdn tdng cao. Qud trinh sd'ng d nude<br /> ngodi ed thi da Idm thay ddi edeh nhin cua ngudi di cu vl cudc sd'ng gia<br /> dinh nen su thay ddi tinh cam Id hodn loan cd thi xay ra.<br /> Ngu&i chdng gdp nhiiu khd khdn trong chdm sdc, gido due con cdi<br /> vd qudn ly gia dinh<br /> Khao sdt 171 hd gia dinh d Ddng Tdn cho thd'y nam gidi gdp khd nhilu<br /> khd khdn trong viee chdm .sdc nudi day eon edi vd quan ly cdng viee gia dinh.<br /> Co 74% sd ngudi (125 ngudi) eho bie't hg la nhflng ngudi ddng vai trd<br /> chfnh trong chdm sde eon nhd khi me vdng nha. 70,7% ngudi tra Idi eho<br /> thd'y hg gdp khd khdn trong chdm sde eon edi vd 37,4% ngudi eho rdng<br /> eon eai khd bao hon, nghjch nggm hon khi me chung di vdng, 17,7% y<br /> kie'n eho bie't tre nhd thudng dm dau vi khdng ed me chdm sde. 83,5% y<br /> kie'n bdy td vice tre em budn nhd me vd ddy Id mdt khd khdn ma ngudi bd<br /> khd ed thi Iam eho eac em yen ldng.<br /> "Noi chung la cdc chau bu6n. No khSng tdm su bdng ldi nhung no bdng hanh<br /> ddng, cu the nhir nhd em c6 chau nh6 mdi 3 tudi, thudng khi me d nha thi nam<br /> ngu no 6m me, me di thi no 6m b l nhirng n6 cam thay bu6n, tu nhien no chay<br /> ni/dc mat thi minh cung chay nude mat theo. Cdi day la thuc te ma minh khong<br /> the khac phuc" (trich thao luan nhom nam co vg di LDXKNN).<br /> <br /> Khdng ehi tae ddng de'n tdm ly tinh cam eua eon Ue, XKLD cung cd<br /> nhung mdt tde ddng ehua td't de'n viee hgc hdnh eua eon do ngudi me Id<br /> ngudi thudng nhdc nhd eon edi hge hdnh. Ke't qua nghien cun dinh lugng<br /> eho thd'y ed 16,4% ngudi duge hdi ndi rdng eon edi hg hgc kem hon khi<br /> me di LDXKNN va 18,7% cho rdng hg thue su gdp phai khd khdn trong<br /> viee giao due, ddn dd'e eon hge hdnh; cd 10.4^r sd nam gidi gdp lung tung<br /> trong quan Iy chi tidu va 43,4% sd ngudi cho rdng hg gdp phai nhung khd<br /> khdn trong cdng viec ndi trg.<br /> Mdu thudn gia dinh gia tdng trong viec qudn ly vd chi tieu tien gdi<br /> Mdu thudn gia dinh gia tdng eung la mdt hien tugng da tflng nay sinh<br /> trong mdt sd gia dinh. Ke't qua ddnh gid cua Health Brigde cho thd'y ed<br /> 42,7% sd ngudi dugc hdi da ndi vl mdu thudn gia dinh khi gfli tiln vl. 6<br /> Ddng Tdn, mdt sd gia dinh cung da nay sinh cae mdu thudn do vide sfl<br /> dung tiln gfli. Tiln gui vl, d mdt sd hd, da bj ngudi chdng "nudng" vao cd<br /> bae, dn ehoi ma khdng dugc dflng vdo ehi tidu cho gia dinh va chdn nudi<br /> san xud't. Thdng qua mdt sd y kie'n trao ddi trong thao ludn nhdm va phdng<br />  Nguyin Thi Thanh Tam 95<br /> <br /> vd'n sdu, cung ed nhung phu nfl, do Io sg ehdng tieu pha bai bae, ehi gfli<br /> tiln vl ben ngoai eat gifl va dilu nay da gdy nen mdu thudn trong gia dinh.<br /> Mdt sd phu nfl Iai md't quyin kiim soat tiln nong eua hg vi ngudi ehdng<br /> quan Iy va quye't djnh mgi chi tieu trong gia dinh.<br /> Noi tdm lai, ke't qua thu thdp tfl nghien cfln tai Ddng Tdn va nhilu<br /> nghien cfln khde da eho thd'y, ddi vdi nhilu vflng ndng thdn Viet Nam, di<br /> cu lao ddng nude ngodi Id chie'n luge xda ddi giam nghio ed hieu qua nhd't.<br /> 0 quy md qud'c gia, khoan tiln gfli hang ndm dem Iai eho dd't nude ngudn<br /> ngoai te quy gid, gdp phdn lam giam ty le hd ngheo vd thue ddy kinh te<br /> tang trudng. 6 quy md hd gia dinh, tiln gfli da gdp phdn lam tang thu<br /> nhdp, ndng cao tfch luy eho hd gia dinh. Tiln gfli eiia lao ddng nfl da giflp<br /> eho hd gia dinh eai thien mfle sd'ng, cai thien dilu kien sfle khde, mua sdm<br /> tien nghi vd xdy sfla nha efla, ddu tu vao san xud't, eai thien dilu kien hge<br /> hanh eua eon edi Uong gia dinh. Xud't khdu lao ddng, d mdt mfle dd nhd't<br /> djnh, da gdp phdn vdo viee thay ddi quan he phdn edng lao ddng theo gidi<br /> truyin thd'ng theo chilu hudng tie'n bd va tae ddng tdi su thay ddi trong<br /> nhdn thfle eua ngudi ehdng vd cdng ddng vl dja vj eua ngudi phu nfl.<br /> Bdn canh nhiing tac ddng tfch cue, lao ddng xud't khdu nfl eung ed<br /> nhung tde ddng tieu cue, do nd duge vdn hdnh trong mdt mdi trudng chua<br /> hodn hao va cdn cd nhflng khoang trdng vl ludt phdp. Cae trung tdm, eae<br /> cdng ty td chfle dua ngudi di LDXKNN cdn Idm eho ngudi lao ddng nfl<br /> hilu duge nghia vu va quyen Igi hg khi di XKLD qua viee ndm vung duge<br /> ede dilu khoan trong hgp ddng lao ddng. Cdn ed su hd trg tu van phdp ludt<br /> cho ngudi lao ddng ndi chung vd lao ddng nfl ndi rieng vd cdng viee nay<br /> can dugc su hd trg cua sd lao ddng eung nhu ede trung tdm tu van phdp ly<br /> dia phuang.<br /> Nhung khoang trdng ludt phdp va mdi trudng thue thi edn khie'm khuye't<br /> ddi hdi edn hodn thien co che quan ly eua nhd nude vl Ilnh vue XKLD. Cdc<br /> CO quan quan ly lien quan edn ed ede hoat ddng gidm sat, khao sat vd than^<br /> khao ede tai lieu dilu tra, thdng tin du ludn xa hdi dl thd'y duge nhung han<br /> che', ye'u kem vdi ede nguydn nhdn khach quan, ehu quan.B<br /> <br /> <br /> Chu thich<br /> '" Xa Dong Tan, huyen Dong Hung, tinh Thai Binh la mot dja phuang dien hinh<br /> cho phong trao phu nfl di lao dong a nudc ngoai. Hien nay D6ng Tan co 186 nfl/<br /> 300 lao ddng hien dang lam viec d nudc ngoai. Sd phu nfl xudt khau lao dong<br /> chie'm khoang 70% tdng sd lao dong cua loan xa dang d nudc ngoai. Thdi gian<br /> ky hgp ddng cua ngudi lao dong chii yeu la tfl 2-3 nam (chiem 57,6%) hoac tfl 1-<br /> 96 Nghidn eflu Gia dinh va Gidi. Quydn 22, so 2, tr.84-96<br /> <br /> 2 nam (chilm .33.6%).<br /> Trong so cac h6 gia dinh c6 lao ddng xudt khdu nfl thi phdn ldn di xudt khdu lao<br /> ddng sang Dai Loan ldm giup vice gia dinh vk cham sdc ngudi gia trong bfinh<br /> vien hoac nha dudng lao (chilm hdn 80%). NO LDXKNN, theo cac can b6 lanh<br /> dao xa cho bill, da vd dang dem lai nhilu lgi ich kinh ticho dia phuong va cho<br /> cac gia dinh.<br /> "" Theo cdng bd cua Cue QLLDNN.<br /> '" Bao cao Cdng tac xudt khdu lao ddng tinh Thai Binh. 2006. (Ddn theo bao cao<br /> nghien eflu cua Health Brigde v;i Trudng Phu nfl Trung Udng. 2008).<br /> '*' Sd lieu khiio sat tai Ddng Tan (4/2010) vd so lieu thdng kc vl mfle thu nhap ciia<br /> c^c hd dan ndng thdn vung ddng bdng sdng Hdng. du an edp nudc ndng thdn<br /> vting ddng bang sdng H6ng (Tai lieu bdo cdo liru trfl. Trung tam nudc sach va vt<br /> sinh mdi irudng NT TW).<br /> "' Sd lieu khao sat tai Ddng TAn (4/2010).<br /> <br /> Tai lieu tham khdo<br /> Le Ngpc Hiing. 2010. Lao ddng Viet Nam di lam viec d nudc ngoai Tac ddng<br /> kinh te xa hdi va mdt sd vdn dl dat ra. Toa dam chuyen gia. Van phdng qudc<br /> hdi. 25/8/2010.<br /> Phan Luong Cfl. 2010. Luat vl ngudi lao ddng Viet Nam di lam viec a nudc ngoai<br /> va nhflng vdn dl dat ra trong viec thuc hien LuSt. Toa dam chuyen gia. Uy<br /> ban cac vdn de xa hdi ciia Qudc hdi, 8/2010.<br /> Kannika. 2008. Situation and Trends of \'iet nam Labour.<br /> UNIFEM. 2010. Quyen con ngucri ciia phu nfl trong khu vuc ASEAN. Tai lieu<br /> tdm tdt cLia dng Vu Ngoc Binh - can bd quy UNIFEM Ha Ndi.<br /> Vien Nghien eflu Phat trien Xa hdi. 2007-2011.<br /> Dang va cdng su. 2010. Development on Move. Global Development Network.<br /> Trdn Van Tho. 2006. "Nhflng vdn de ciia xudt khiiu lao ddng a Viet Nam" (ua<br /> eflu ngay 18/8/2008).<br />