Phúc lợi xã hội dành cho trẻ em đường phố từ cách tiếp cận nhóm nhỏ - Dương Chí Thiện

52 X· héi häc sè 4 (96), 2006<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Phóc lîi x· héi dµnh cho trÎ em ®−êng phè<br /> tõ c¸ch tiÕp cËn nhãm nhá<br /> D−¬ng ChÝ ThiÖn<br /> <br /> <br /> §Æt vÊn ®Ò<br /> Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chñ ®Ò vÒ “trÎ em ®−êng phè” ®−îc quan t©m nhiÒu h¬n<br /> tõ x· héi, nh÷ng nhµ qu¶n lý vµ nghiªn cøu khoa häc. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy vÉn ch−a<br /> ®−îc nghiªn cøu s©u tõ gãc ®é hÖ thèng phóc lîi x· héi. Bµi viÕt nµy hy väng sÏ ®ãng<br /> gãp mét c¸ch tiÕp cËn míi trong c¸c ho¹t ®éng hç trî phóc lîi x· héi cho trÎ em ®−êng<br /> phè, nh− nh÷ng nhãm nhá. Néi dung cña bµi viÕt dùa trªn kÕt qu¶ cña ®Ò tµi nghiªn<br /> cøu vÒ “Nhãm nhá trÎ em ®−êng phè hiÖn nay”, ®−îc t¸c gi¶ thùc hiÖn n¨m 2004-2005.<br /> Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu ®−îc sö dông lµ quan s¸t tham gia vµ ph−¬ng ph¸p<br /> nghiªn cøu ®Þnh tÝnh (pháng vÊn s©u c¸ nh©n vµ pháng vÊn nhãm tËp trung), ph©n<br /> tÝch tµi liÖu thø cÊp (c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu, c¸c v¨n b¶n ph¸p lý, c¸c kÕt qu¶ ph©n<br /> tÝch sè liÖu thèng kª…). Mét sè kh¸i niÖm chñ yÕu sau ®©y lµ c«ng cô ®Ó nghiªn cøu vÒ<br /> trÎ em ®−êng phè:<br /> - TrÎ em ®−êng phè lµ nh÷ng trÎ em tõ 18 tuæi trë xuèng, ®ang ho¹t ®éng<br /> kiÕm sèng trªn ®−êng phè b»ng nhiÒu viÖc lµm kh¸c nhau (nh− ®¸nh giµy, b¸n<br /> s¸ch/b¸o/b−u ¶nh, b¸n hoa qu¶ rong, hay nhÆt vá hép/giÊy/r¸c, v.v…), c¸c em nµy<br /> hµng ngµy cã thÓ ®ang sèng cïng hay kh«ng sèng cïng víi gia ®×nh.<br /> - Nhãm nhá trÎ em ®−êng phè ®−îc x¸c ®Þnh lµ mét tËp hîp tù nguyÖn cña mét<br /> sè Ýt trÎ em, cã môc ®Ých chung lµ ho¹t ®éng kiÕm sèng trªn ®−êng phè b»ng mét (hoÆc<br /> vµi) c«ng viÖc lµm nhÊt ®Þnh, chóng cã quan hÖ trùc tiÕp vµ th−êng xuyªn víi nhau, cã<br /> c¬ cÊu vµ chøc n¨ng riªng, tån t¹i trong mét kho¶ng kh«ng gian vµ thêi gian x¸c ®Þnh.<br /> - Phóc lîi x· héi dµnh cho trÎ em ®−êng phè lµ mét hÖ thèng, mét thiÕt chÕ<br /> hay mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh cña x· héi, nh»m ®¶m b¶o tháa m·n nh÷ng nhu cÇu x·<br /> héi thiÕt yÕu cña trÎ em ®ang ho¹t ®éng kiÕm sèng trªn ®−êng phè theo nh÷ng ®iÒu<br /> kiÖn cña v¨n hãa/cÊu tróc x· héi. Nh− vËy, phóc lîi x· héi liªn quan ®Õn viÖc æn<br /> ®Þnh vµ ph©n phèi c¸c hoµn c¶nh sèng cña trÎ em ®−êng phè trong lÜnh vùc thu<br /> nhËp, viÖc lµm vµ ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp, nhµ ë, ®i l¹i, ch¨m sãc søc kháe, gia ®×nh<br /> vµ häc tËp, ®−¬ng ®Çu víi c¸c rñi ro vµ biÕn cè ®êi sèng…<br /> Mét sè kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ ph¸t hiÖn<br /> Theo nguyªn t¾c “lÊy trÎ em ®−êng phè lµm trung t©m”, cÇn ph¶i cã sù tham<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  D−¬ng ChÝ ThiÖn 53<br /> <br /> gia cña ®«ng ®¶o trÎ em ®−êng phè ngay tõ ®Çu vµ tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh<br /> ho¹t ®éng hç trî phóc lîi x· héi. D−íi ®©y lµ mét sè kÕt qu¶ vµ ph©n tÝch trong lÜnh<br /> vùc tiÕp cËn c¸c ho¹t ®éng hç trî dµnh cho trÎ em ®−êng phè th«ng qua nhãm nhá<br /> hiÖn nay, th«ng qua bèn lÜnh vùc phóc lîi x· héi chñ yÕu lµ: ®êi sèng, gi¸o dôc, y<br /> tÕ/ch¨m sãc søc kháe, d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm.<br /> 1. Hç trî vÒ ®êi sèng<br /> §Õn nay, hÇu hÕt c¸c hç trî vÒ ®êi sèng ®Òu dùa trªn c¬ së xem xÐt trÎ em<br /> ®−êng phè nh− lµ nh÷ng c¸ nh©n, xem c¸c em cã nhu cÇu vµ khã kh¨n cô thÓ g× vÒ<br /> ®êi sèng th× t×m c¸ch hç trî. C¸ch tiÕp cËn nµy cã −u ®iÓm lµ dÔ lµm, dÔ thùc hiÖn vµ<br /> dÔ tÝnh to¸n vÒ sè l−îng ®Ó cã thµnh tÝch. Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ cña c¸ch<br /> tiÕp cËn nµy béc lé kh¸ nhiÒu nh−: th−êng xuyªn bÞ ®éng, thô ®éng chê trÎ em ®−êng<br /> phè ®Õn ®Ó mµ hç trî, trÎ em kh«ng ®−îc tham gia ngay tõ ®Çu vµo qu¸ tr×nh ho¹t<br /> ®éng hç trî nh− x¸c ®Þnh ®èi t−îng, x¸c ®Þnh nhu cÇu −u tiªn, lËp kÕ ho¹ch, thùc<br /> hiÖn kÕ ho¹ch, qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ<br /> ho¹ch hç trî… ThËm chÝ, cã nhiÒu ho¹t ®éng hç trî, ng−êi lín ph¶i lµm thay trÎ em<br /> rÊt nhiÒu, võa tèn kÐm vÒ kinh phÝ vµ võa mÊt rÊt nhiÒu c«ng søc, mµ hiÖu qu¶ ®¹t<br /> ®−îc kh«ng cao, vµ ®Æc biÖt lµ c¸ch tiÕp cËn nµy vÉn lµm theo c¸ch ¸p ®Æt, mang tÝnh<br /> hµnh chÝnh vµ b¾t buéc, th−êng ®−îc trÎ em vµ ng−êi ngoµi cuéc hiÓu nhÇm nh− mét<br /> sù ban ¬n h¬n lµ mét sù hç trî thùc sù.<br /> Trªn thùc tÕ, nh÷ng h¹n chÕ cña c¸ch thøc hç trî ®ã xuÊt ph¸t tõ viÖc ch−a<br /> xem xÐt trÎ em ®−êng phè nh− nh÷ng nhãm nhá trong x· héi, theo ®ã cã thÓ th«ng<br /> qua c¸c nhãm nhá trÎ em ®−êng phè mµ thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng hç trî hiÖu qu¶<br /> h¬n vÒ ®êi sèng cho c¸c em. Bëi v× víi mçi nhãm nhá, c¸c thµnh viªn cã nhiÒu ®iÓm<br /> t−¬ng ®ång, nªn chÝnh c¸c em míi lµ ng−êi hiÓu râ tõng c¸ nh©n trÎ em ®−êng phè<br /> nhÊt. Víi sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong nhãm nhá, ®· cã thÓ lµm cho sè<br /> l−îng trÎ em ®−êng phè ®−îc huy ®éng tham gia vµo thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng hç trî<br /> dµnh cho chÝnh b¶n th©n chóng sÏ ®«ng h¬n. Sù tham gia cña trÎ em ®−êng phè<br /> kh«ng ph¶i chØ ë kh©u tiÕp nhËn, mµ chóng ®−îc tham gia ngay tõ ®Çu vµo qu¸ tr×nh<br /> hç trî. §iÒu ®ã cho phÐp c¸c em, th«ng qua c¸c quan hÖ trùc tiÕp vµ th−êng xuyªn<br /> gi÷a c¸c thµnh viªn trong nhãm biÕt ®−îc t−¬ng ®èi chÝnh x¸c mét thµnh viªn nµo ®ã<br /> cã nhu cÇu g× (vÝ dô nh− thiÕu ¨n, thiÕu mÆc, thiÕu n¬i ë, hoÆc thiÕu viÖc lµm…), vµ<br /> sù thiÕu thèn ®ã th−êng x¶y ra thêi gian nµo. C¸c thµnh viªn cã thÓ dÔ dµng tiÕp<br /> nhËn vµ trao ®æi c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn sù hç trî ®èi víi ®êi sèng cña c¸c em.<br /> MÆt kh¸c, viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch hç trî, viÖc qu¶n lý vµ ph©n phèi<br /> nh÷ng nguån ®−îc hç trî còng sÏ t−¬ng ®èi c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng h¬n. Sù gi¸m s¸t<br /> qu¸ tr×nh hç trî ®−îc thùc hiÖn kh¸ chÆt chÏ bëi c¸c thµnh viªn trong nhãm nhá. Víi<br /> c¸ch tiÕp cËn míi nµy sè l−îng trÎ em ®−êng phè ®−îc tham gia nhiÒu h¬n, chñ ®éng<br /> h¬n vµ kh«ng mang tÝnh ¸p ®Æt, chi phÝ cã thÓ nh− nhau nh−ng hiÖu qu¶ sÏ tèt h¬n.<br /> Ch¼ng h¹n, trong mét nhãm nhá trÎ em ®¸nh giµy, cã em kÐm h¬n c¸c b¹n vÒ<br /> n¨ng lùc tiÕp cËn víi kh¸ch hµng, th−êng cã thu nhËp kÐm nhÊt so víi c¸c thµnh<br /> viªn kh¸c cña nhãm. Sù hç trî vµ gióp ®ì cña c¸c thµnh viªn kh¸c trong nhãm kh«ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 54 Phóc lîi x· héi dµnh cho trÎ em ®−êng phè tõ c¸ch tiÕp cËn nhãm nhá<br /> <br /> thÓ l©u dµi ®−îc, nªn rÊt cÇn cã sù hç trî tõ bªn ngoµi lµ rÊt hiÖu qu¶, song nhãm trÎ<br /> em ®−êng phè nµy ®· khuyªn b¹n m×nh cã thÓ ®Õn mét “nhµ më” dµnh cho trÎ em<br /> ®−êng phè gÇn nhÊt, ®Ó xin ®−îc hç trî b÷a ¨n tr−a. Nh−ng sù hç trî nµy th−êng bÞ<br /> ®éng, mÊt nhiÒu thñ tôc khai b¸o vµ kh«ng kÐo dµi. Mét lÇn, cã mét ng−êi kh¸ch l¹<br /> thÊy em ®ã cã vÎ nh− ®ang bÞ ®ãi, ng−êi nµy ®· hç trî cho c¶ nhãm 100.000 ®ång vµ<br /> nãi víi c¸c em: “Chó cho c¶ nhãm sè tiÒn nµy (100.000®ång), nh−ng chó cã mét ®iÒu<br /> kiÖn víi c¸c ch¸u lµ tr−íc hÕt h·y gióp b¹n X khái ®ãi, sè tiÒn cßn l¹i c¸c ch¸u ®Ó<br /> dµnh khi nµo cã b¹n nµo ®ã bÞ r¬i vµo hoµn c¶nh t−¬ng tù th× ®em ra gióp b¹n”. (PVS<br /> kh¸ch ®¸nh giµy).<br /> Theo lêi dÆn cña ng−êi kh¸ch, nhãm trÎ ®¸nh giµy ®ã ®· gióp b¹n X ®ã tho¸t<br /> khái bÞ ®ãi vµ qu¶n lý sè tiÒn rÊt hiÖu qu¶, mäi vÊn ®Ò chi tiªu ®Òu ®−îc c«ng khai cho<br /> mäi thµnh viªn biÕt. Mçi khi sö dông nã vµo viÖc g×, c¸c thµnh viªn cña nhãm ®Òu bµn<br /> b¹c, th¶o luËn vµ nhÊt trÝ c¸ch thøc, møc ®é chi tiªu. §Õn nay, sè tiÒn nµy vÉn cßn, vµ<br /> thËm chÝ cßn t¨ng thªm bëi c¸c em trong nhãm ®ãng gãp thªm. VÝ dô nµy ®· gîi ý vÒ<br /> c¸ch tiÕp cËn ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng hç trî cho trÎ em ®−êng phè. NÕu dùa trªn<br /> c¸ch tiÕp cËn trÎ em ®−êng phè nh− nh÷ng nhãm nhá, th× chØ cÇn mét kho¶n hç trî<br /> chung cho nhãm, c¸c thµnh viªn trong nhãm sÏ chñ ®éng tù th¶o luËn, tù x¸c ®Þnh<br /> xem em nµo cÇn gióp ®ì nhÊt, khi nµo vµ møc ®é cÇn hç trî cô thÓ lµ bao nhiªu… ViÖc<br /> hç trî mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh qua nhãm nhá ®Ó c¶i thiÖn “®êi sèng” cña mét vµi<br /> thµnh viªn ch¾c ch¾n sÏ ®óng ®èi t−îng, ®óng thêi ®iÓm do ®−îc chÝnh c¸c thµnh viªn<br /> trong nhãm qu¶n lý vµ ph©n phèi mét c¸ch c«ng b»ng. TÊt nhiªn, ®Ó lµm ®−îc viÖc<br /> nµy, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¸n bé x· héi rÊt nhiÖt t×nh, cã tr¸ch nhiÖm cao, cã kü n¨ng<br /> tèt, n¾m ch¾c th«ng tin vÒ c¸c nhãm nhá trÎ em ®−êng phè t¹i céng ®ång, tõ ®ã cã<br /> nh÷ng ®Ò xuÊt hç trî kÞp thêi vµ ®óng ®èi t−îng. §ång thêi, còng cÇn ph¶i th«ng tin<br /> ®Çy ®ñ ®Õn nh÷ng nhãm trÎ em ®−êng phè ®Ó chóng cã thÓ biÕt c¸ch ®−a ra nh÷ng ®Ò<br /> xuÊt vÒ nh÷ng khã kh¨n cña nhãm.<br /> 2. Hç trî vÒ gi¸o dôc<br /> Nh÷ng ho¹t ®éng hç trî vÒ gi¸o dôc th−êng c¨n cø vµo c¸c ®Æc tr−ng vµ tiªu<br /> chuÈn cña tõng trÎ em ®−êng phè. C¸c em th−êng bÞ ®éng vµ gÇn nh− bÞ b¾t buéc<br /> ph¶i ®i häc, mÆc dï c¸c em vÉn cã nhu cÇu häc cao. T©m lý cña c¸c em kh«ng thÊy<br /> tho¶i m¸i vµ høng thó khi ®−îc ®i häc, vµ tÊt nhiªn lµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng hç trî<br /> nh− vËy sÏ kh«ng cao.<br /> Ng−îc l¹i, nÕu thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng hç trî vÒ gi¸o dôc cho trÎ em ®−êng phè<br /> dùa trªn c¸ch tiÕp cËn c¸c em nh− nh÷ng nhãm nhá, th× cã thÓ cho nh÷ng kÕt qu¶ kh¶<br /> quan h¬n. Thùc tÕ cho thÊy r»ng: trong mçi nhãm nhá trÎ em ®−êng phè, c¸c thµnh<br /> viªn ®Òu cã quan hÖ trùc tiÕp, th−êng xuyªn víi nhau vµ cã nhiÒu ®Æc tr−ng gièng<br /> nhau. V× vËy, c¸c em cã thÓ dÔ dµng th«ng tin cho nhau, l«i kÐo, ®éng viªn nhau vµ rñ<br /> nhau cïng tham gia vµo mét líp häc t×nh th−¬ng nµo ®ã, h¬n lµ mét trÎ em ®−êng phè<br /> ®¬n lÎ tham gia vµo mét líp häc Ýt quen biÕt. YÕu tè t©m lý ®ång thuËn trong nhãm<br /> nhá gióp Ých rÊt nhiÒu cho c¸c thµnh viªn cña nhãm cã thÓ tham gia häc tËp mét c¸ch<br /> tèt h¬n vµ th−êng xuyªn h¬n. §Æc biÖt lµ, ë mçi nhãm nhá trÎ em ®−êng phè th−êng cã<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  D−¬ng ChÝ ThiÖn 55<br /> <br /> mét nhãm tr−ëng. NÕu thu hót vµ ®éng viªn ®−îc em nµy tham gia häc tËp ë líp häc<br /> t×nh th−¬ng, th× sÏ dÔ dµng ®éng viªn c¸c thµnh viªn kh¸c cña nhãm cïng tham gia<br /> vµo líp häc. Cßn nÕu thñ lÜnh nhãm mµ kh«ng tÝch cùc tham gia häc tËp, th× sÏ dÔ dÉn<br /> ®Õn sù ch¸n n¶n, kh«ng thÝch häc tËp cña c¸c thµnh viªn kh¸c trong nhãm.<br /> MÆt kh¸c, c¸c thµnh viªn cña nhãm nhá trÎ em ®−êng phè th−êng cã thêi gian<br /> lµm viÖc t−¬ng ®èi gièng nhau, nªn chóng cã thÓ s¾p xÕp thêi gian cïng tham gia ®Òu<br /> ®Æn mét líp häc t×nh th−¬ng nµo ®ã, phï hîp h¬n víi thêi gian lao ®éng kiÕm sèng<br /> cña nhãm. Cßn trÎ em ®−êng phè thuéc c¸c nhãm kh¸c nhau, lµm nhiÒu c«ng viÖc<br /> kh«ng tËp trung ®ñ sè häc sinh cÇn thiÕt.<br /> Qua quan s¸t mét nhãm nhá trÎ em ®−êng phè nhÆt giÊy/r¸c, thñ lÜnh nhãm nµy<br /> lµ mét em rÊt muèn ®i häc vµ nhê sù gióp ®ì cña c¸n sù x· héi, em nµy ®−îc häc líp 5 ë<br /> mét tr−êng häc dµnh cho trÎ em ®−êng phè vµ trÎ em nghÌo. Cã sù tiÕp cËn theo nhãm<br /> nhá, mµ em nµy ®· l«i cuèn, ®éng viªn thªm ®−îc mét sè trÎ em cïng nhãm tham gia<br /> häc tËp. Trong qu¸ tr×nh häc, c¸c em ®· biÕt tù b¶o nhau, hç trî lÉn nhau cïng häc tËp<br /> vµ ®¹t kÕt qu¶ kh¸ tèt. Còng ë mét nhãm nhá trÎ em ®¸nh giµy kh¸c, cã em nhãm<br /> tr−ëng kh«ng muèn ®i häc chØ v× lý do chÝnh lµ em nµy míi biÕt ®äc, biÕt viÕt, trong khi<br /> hÇu hÕt c¸c thµnh viªn trong nhãm l¹i häc xong líp 3, líp 4. Nªn em nµy rÊt ng¹i khi<br /> tiÕp tôc tham gia häc tËp vµ rÊt ng¹i nãi ®Õn chuyÖn häc hµnh, t©m lý nµy ®· ¶nh h−ëng<br /> m¹nh ®Õn c¸c thµnh viªn kh¸c trong nhãm nhá, mÆc dï trong nhãm còng cã em muèn<br /> ®−îc tiÕp tôc tham gia häc ë mét líp häc t×nh th−¬ng nµo ®ã, nh−ng mét m×nh em ®ã th×<br /> khã cã thÓ tham gia häc tËp l©u dµi vµ ®¹t hiÖu qu¶ tèt ®−îc.<br /> 3. Hç trî vÒ y tÕ, ch¨m sãc søc kháe<br /> C¸c ho¹t ®éng hç trî vÒ ch¨m sãc søc kháe dµnh cho trÎ em ®−êng phè dùa trªn<br /> c¬ së xem c¸c em nh− lµ nh÷ng c¸ nh©n riªng biÖt, ch−a cho phÐp c¸c c¸n bé y tÕ chñ<br /> ®éng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng hç trî ®èi víi trÎ em ®−êng phè. Cßn khi xem trÎ em<br /> ®−êng phè nh− nh÷ng nhãm nhá trong x· héi ®Ó hç trî c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe<br /> cho c¸c em th× c¸c thµnh viªn cña nhãm ®Òu ®−îc tham gia vµo qu¸ tr×nh hç trî, c¸c<br /> em x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c nh÷ng nhu cÇu cô thÓ hç trî vÒ ch¨m sãc søc kháe dµnh<br /> cho chóng. Dùa trªn nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña c¸c nhãm nhá trÎ em ®−êng phè ®ang<br /> ho¹t ®éng kiÕm sèng b»ng nh÷ng viÖc lµm kh¸c nhau, chóng ta cã thÓ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i<br /> ph¸p hç trî trÎ em ®−êng phè theo nhãm nhá mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. Cã thÓ th«ng<br /> qua c¸c kªnh th«ng tin trùc tiÕp gi÷a c¸c thµnh viªn chñ chèt cña nhãm (nhãm tr−ëng<br /> hay thñ lÜnh nhãm) mµ ngµnh y tÕ cã thÓ th«ng tin cho c¸c em biÕt râ néi dung cña c¸c<br /> ho¹t ®éng hç trî vÒ y tÕ/ch¨m sãc søc kháe dµnh cho c¸c em. MÆt kh¸c, nÕu cã mét<br /> thµnh viªn nµo ®ã trong nhãm cã nhu cÇu vµ gÆp c¸c khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn ®Õn<br /> c¸c hç trî vÒ y tÕ/ch¨m sãc søc kháe th× c¸c thµnh viªn kh¸c cã thÓ gióp ®ì rÊt cô thÓ<br /> vµ thiÕt thùc.<br /> T×m hiÓu mét nhãm trÎ em nhÆt giÊy/vá hép/r¸c, th× thÊy c¸c em th−êng hay<br /> m¾c bÖnh tiªu ch¶y vµ bÖnh vÒ ®−êng h« hÊp do t¸c ®éng cña m«i tr−êng kiÕm sèng<br /> rÊt nÆng nhäc vµ ®éc h¹i. Khi cã mét em bÞ m¾c bÖnh tiªu ch¶y, b¶n th©n em ®ã, hay<br /> c¸c em kh¸c trong nhãm cã thÓ ®Õn c¸c hiÖu thuèc t− nh©n kÓ triÖu chøng cña bÖnh vµ<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 56 Phóc lîi x· héi dµnh cho trÎ em ®−êng phè tõ c¸ch tiÕp cËn nhãm nhá<br /> <br /> tù mua thuèc vÒ uèng. Vµ c¸c em cã thÓ gióp ch¨m sãc em bÞ bÖnh nh− mua ch¸o, mua<br /> thøc ¨n… ®Ó båi d−ìng søc kháe. VÊn ®Ò ë ®©y lµ, em bÞ bÖnh nµy cã thÓ ®−îc mét<br /> tr¹m y tÕ ph−êng cÊp thuèc khi chÝnh b¶n th©n em ®ã ph¶i ®i ®Õn tr¹m y tÕ ®Ó xin<br /> ®−îc kh¸m bÖnh vµ ch÷a bÖnh. Cßn c¸c thµnh viªn kh¸c cña nhãm kh«ng thÓ ®Õn<br /> tr¹m y tÕ ®Ó xin thuèc, kÓ c¶ nhËn ®−îc nh÷ng lêi khuyªn cña b¸c sÜ vÒ c¸ch ch÷a bÖnh<br /> hay n¬i mua thuèc.<br /> V× vËy, nÕu thùc hiÖn hç trî trÎ em ®−êng phè th«ng qua nhãm nhá, th× cã thÓ<br /> biÕt chÝnh x¸c mét trÎ em ®−êng phè nµo ®ã ®ang cÇn sù gióp ®ì g× vÒ y tÕ vµ ch¨m<br /> sãc søc kháe, kh¶ n¨ng gióp ®ì lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn kh¸c ®èi víi mét thµnh<br /> viªn trong nhãm. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hç trî kÞp thêi vµ ®óng ®èi t−îng. MÆt<br /> kh¸c, nÕu hiÓu ®−îc c¸c c¸ch thøc vµ c¸c ho¹t ®éng hç trî vÒ ch¨m sãc søc kháe lÉn<br /> nhau gi÷a c¸c thµnh viªn trong mét nhãm nhá, cã thÓ ®Ò xuÊt ®Ó cho chÝnh c¸c trÎ<br /> em trong nhãm ch¨m sãc søc kháe cho thµnh viªn cña nhãm bÞ èm th× sÏ ®em l¹i<br /> hiÖu qu¶ cao h¬n.<br /> 4. Hç trî vÒ d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm<br /> Trong tr−êng hîp trÎ em ®−êng phè ®−îc xem nh− tõng c¸ nh©n riªng lÎ, th×<br /> cã kh¸ nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc x¸c ®Þnh xem em ®ã cã nhu cÇu häc nghÒ. Ngoµi ra,<br /> c¸ nh©n em ®ã sÏ gÆp khã kh¨n khi ph¶i s¾p xÕp thêi gian häc nghÒ sao cho phï hîp<br /> víi ho¹t ®éng kiÕm sèng trªn ®−êng phè, mµ sù −u tiªn th−êng dµnh cho ho¹t ®éng<br /> kiÕm sèng. Sau ®©y lµ ý kiÕn t©m sù vµ sù lùa chän døt kho¸t cña mét em bÐ ®¸nh<br /> giµy ë Hµ Néi khi ®−îc hái vÒ viÖc s¾p xÕp thêi gian ®i häc nghÒ vµ ho¹t ®éng kiÕm<br /> sèng: “Ch¸u còng rÊt muèn ®−îc ®i häc nghÒ söa ch÷a xe m¸y, hay nghÒ söa ch÷a<br /> ®iÖn tö g× ®ã, nh−ng rÊt khã cho ch¸u lµ thêi gian häc nghÒ ë trung t©m l¹i trïng víi<br /> thêi gian ch¸u ph¶i ®i ®¸nh giµy kiÕm sèng. NÕu ch¸u tham gia líp häc nghÒ th×<br /> ch¸u lÊy tiÒn ®©u ra ®Ó mµ sèng b©y giê. Nªn em ®µnh ph¶i bá líp häc nghÒ ®Ó ®i<br /> kiÕm sèng tr−íc ®·”. (PVS c¸ nh©n trÎ em ®−êng phè).<br /> Cßn nÕu trÎ em ®−êng phè ®−îc xem xÐt nh− mét thµnh viªn trong mét nhãm<br /> nhá, th× dÔ dµng x¸c ®Þnh ®−îc c¸c em ®ang cã nhu cÇu ®−îc häc nghÒ g× vµ lµm viÖc<br /> ra sao, nh÷ng khã kh¨n khi tham gia häc nghÒ lµ g×?<br /> KÕt qu¶ quan s¸t cho thÊy: mét nhãm nhá trÎ em b¸n s¸ch b¸o, b−u phÈm,<br /> c¸c thµnh viªn hµng ngµy lu«n lu«n ph¶i tiÕp cËn víi c¸c kh¸ch hµng, cã c¶ ng−êi<br /> ViÖt Nam vµ ng−êi n−íc ngoµi. Nhu cÇu chñ yÕu cña c¸c nhãm trÎ em ®−êng phè nµy<br /> lµ cÇn cã nh÷ng kü n¨ng giao tiÕp víi kh¸ch hµng, nhÊt lµ kü ngo¹i ng÷. Cho nªn, cã<br /> thÓ hç trî c¸c em theo häc c¸c líp häc tiÕng Anh, tiÕng Trung Quèc, tiÕng Ph¸p, tiÕng<br /> NhËt… dµnh riªng cho c¸c em nµy. Ngoµi ra, cã thÓ d¹y cho c¸c em mét sè kü n¨ng<br /> ®Ó tiÕp cËn víi kh¸ch hµng võa lÞch sù, v¨n minh vµ hiÖu qu¶. C¸c nhãm trÎ em<br /> ®−êng phè b¸n hµng rong, th× cã thÓ hç trî d¹y c¸ch tÝnh to¸n tiÒn nong, d¹y c¸ch<br /> tiÕp thÞ… Thêi gian vµ h×nh thøc häc nghÒ, c¸ch thøc tham gia häc nghÒ do chÝnh c¸c<br /> em ®Ò xuÊt. NÕu lµm ®−îc nh− vËy, sù hç trî sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ tèt h¬n cho trÎ em<br /> ®−êng phè trong lÜnh vùc ho¹t ®éng d¹y nghÒ.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  D−¬ng ChÝ ThiÖn 57<br /> <br /> Nh×n chung l¹i, cã thÓ ®−a ra mét sè so s¸nh vÒ nh÷ng −u ®iÓm vµ nh÷ng h¹n<br /> chÕ cña hai c¸ch tiÕp cËn trÎ em ®−êng phè: xem trÎ em ®−êng phè nh− c¸c c¸ nh©n<br /> riªng biÖt, vµ xem trÎ em ®−êng phè nh− c¸c nhãm nhá trong x· héi, nh− sau:<br /> <br /> TrÎ em ®−êng phè TrÎ em ®−êng phè<br /> lµ c¸c c¸ nh©n riªng biÖt, ®¬n lÎ nh− c¸c nhãm nhá<br /> <br /> X¸c ®Þnh ®èi t−îng - ThiÕu chÝnh x¸c, thiÕu cô thÓ - ChÝnh x¸c vµ cô thÓ h¬n<br /> <br /> Huy ®éng sù tham gia cña trÎ - Sè l−îng Ýt - Sè l−îng ®«ng h¬n<br /> em ®−êng phè<br /> <br /> X¸c ®Þnh nhu cÇu −u tiªn - ThiÕu chÝnh x¸c - ChÝnh x¸c h¬n<br /> <br /> S¾p xÕp thêi gian tham gia - RÊt khã kh¨n - ThuËn lîi h¬n nhiÒu<br /> <br /> LËp kÕ ho¹ch - Ýt trÎ em ®−îc tham gia lËp kÕ ho¹ch - NhiÒu trÎ em tham gia lËp kÕ ho¹ch<br /> <br /> Thùc hiÖn kÕ ho¹ch - Ýt trÎ em ®−îc tham gia thùc hiÖn - NhiÒu trÎ em ®−îc tham gia thùc<br /> kÕ ho¹ch hiÖn kÕ ho¹ch<br /> <br /> Gi¸m s¸t kÕ ho¹ch - Ýt trÎ em ®−îc tham gia gi¸m s¸t - NhiÒu trÎ em ®−îc tham gia gi¸m<br /> kÕ ho¹ch s¸t kÕ ho¹ch<br /> <br /> C¬ héi tham gia vµ tÝnh chñ - TrÎ em th−êng bÞ ®éng, Ýt c¬ héi - TrÎ em cã nhiÒu c¬ héi ®Ó tham<br /> ®éng tham gia gia vµ chñ ®éng h¬n.<br /> <br /> Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc c¸ nh©n - Møc ®é thÊp - Møc ®é cao<br /> <br /> <br /> KÕt luËn<br /> Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· cã nhiÒu nç lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng phóc lîi<br /> x· héi dµnh cho trÎ em ®−êng phè ngµy cµng hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, nh÷ng ho¹t ®éng<br /> hç trî ®ã cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, trong ®ã cã mét lý do quan träng lµ viÖc hç<br /> trî trÎ em ®−êng phè vÉn chñ yÕu dùa trªn c¬ së xem trÎ em ®−êng phè nh− tõng c¸<br /> nh©n riªng biÖt, mµ ch−a kÕt hîp víi viÖc tiÕp cËn trÎ em ®−êng phè nh− nh÷ng<br /> nhãm nhá trong x· héi. Nh÷ng −u thÕ cña c¸c ho¹t ®éng hç trî dùa trªn c¸ch tiÕp<br /> cËn trÎ em ®−êng phè nh− c¸c nhãm nhá lµ:<br /> - Mçi thµnh viªn trong mét nhãm nhá trÎ em ®−êng phè ®ang ho¹t ®éng kiÕm<br /> sèng trªn cïng mét lo¹i h×nh viÖc lµm, th−êng cã nhiÒu ®Æc ®iÓm chung, t−¬ng ®ång vÒ<br /> nhu cÇu cÇn sù hç trî. §iÒu nµy sÏ dÔ dµng h¬n trong viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®èi t−îng vµ<br /> c¸c nhu cÇu −u tiªn ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng hç trî dµnh cho trÎ em ®−êng phè.<br /> - Trªn c¬ së cña nguyªn t¾c “lÊy trÎ em lµm trung t©m”, vÒ c¬ b¶n c¸ch tiÕp cËn<br /> trÎ em ®−êng phè theo nhãm nhá sÏ phï hîp h¬n trong nh÷ng ho¹t ®éng hç trî. Bëi<br /> khi ®ã trÎ em ®−êng phè ®−îc tham gia nhiÒu h¬n vµ chñ ®éng h¬n trong qu¸ tr×nh hç<br /> trî: x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nhu cÇu −u tiªn, ®óng ®èi t−îng, lËp vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch,<br /> gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ hç trî…<br /> - C¸c nhãm nhá trÎ em ®−êng phè cã −u thÕ h¬n trong viÖc chñ ®éng tæ chøc,<br /> l«i cuèn, ®éng viªn vµ khuyÕn khÝch ®«ng ®¶o trÎ em ®−êng phè tham gia vµo c¸c<br /> ho¹t ®éng hç trî.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 58 Phóc lîi x· héi dµnh cho trÎ em ®−êng phè tõ c¸ch tiÕp cËn nhãm nhá<br /> <br /> - Trong mçi nhãm nhá hoÆc trong nhiÒu nhãm nhá ®ang ho¹t ®éng kiÕm sèng<br /> cïng mét lo¹i h×nh c«ng viÖc th× c¸c thµnh viªn sÏ dÔ dµng h¬n trong viÖc s¾p xÕp c«ng<br /> viÖc ®Ó tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng hç trî (th−êng xuyªn, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng h¬n).<br /> - Trong mçi nhãm nhá trÎ em ®−êng phè, nÕu biÕt c¸ch huy ®éng nh÷ng<br /> tiÒm n¨ng/kh¶ n¨ng trî gióp lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn, nhÊt lµ nhãm tr−ëng<br /> th× cã thÓ gi¶m bít ®−îc chi phÝ, ®Çu t− cho c¸c ho¹t ®éng hç trî dµnh cho trÎ em<br /> ®−êng phè.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. Assistance for Street Children’s Project, 2005: Alternative Care - Reference Materials for Training. Hanoi.<br /> 2. Assistance for Street Children’s Project, 5/2005: Reference Materials, Resettlment of Street Children. Hanoi.<br /> 3. Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi, 1999: TrÎ em cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n - ®Þnh h−íng vµ<br /> ph¸t triÓn. Nxb Lao ®éng vµ X· héi. Hµ Néi.<br /> 4. Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi, 2000: B¶o vÖ vµ ch¨m sãc trÎ em cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã<br /> kh¨n. Nxb Lao ®éng vµ X· héi. Hµ Néi.<br /> 5. Bé Lao ®éng, th−¬ng binh vµ x· héi, 2004: Dù th¶o lÇn 3 - ®Ò ¸n ch¨m sãc trÎ em cã hoµn c¶nh ®Æc<br /> biÖt khã kh¨n dùa vµo céng ®ång (Giai ®o¹n 2005 - 2010). Hµ Néi.<br /> 6. Cole S., 1976: The Sociology Method, State University of New York at stony Brook, Rand. Mc.Nally<br /> College Publishing Company/Chicago, Copyright 1976, 1972.<br /> 7. NguyÔn H¶i H÷u, 1999: Mét sè chÝnh s¸ch c¬ b¶n hiÖn hµnh ®èi víi trÎ em cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã<br /> kh¨n, trong cuèn s¸ch: TrÎ em cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n - §Þnh h−íng vµ ph¸t triÓn. Nxb Lao<br /> ®éng vµ X· héi. Hµ Néi.<br /> 8. §Æng C¶nh Khanh, 2004: B¸o c¸o dù ¸n “§¸nh gi¸ vÒ trÎ em lang thang ë Hµ Néi”. ViÖn Nghiªn cøu<br /> Thanh niªn vµ UNICEF. Hµ Néi.<br /> 9. §ç ThÞ Ngäc Ph−¬ng, 2001: Gi¸o dôc trÎ em lang thang th«ng qua ho¹t ®éng nhãm. T¹p chÝ Khoa häc<br /> vÒ Phô n÷ vµ Gia ®×nh, sè 4-2001.<br /> 10. Phßng Th− viÖn - t− liÖu ViÖn X· héi häc, 2001 ®Õn 6/2005: C¸c tËp b¸o c¾t theo chñ ®Ò cã liªn quan ®Õn trÎ em.<br /> 11. D−¬ng ChÝ ThiÖn, 2004: C¸c ho¹t ®éng dÞch vô vÒ gi¸o dôc, y tÕ vµ ®µo t¹o nghÒ dµnh cho trÎ em lang<br /> thang håi gia, trÎ em lang thang ®−êng phè vµ trÎ em cã nguy c¬ lang thang. Dù ¸n hç trî trÎ em lang<br /> thang ViÖt Nam. Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi & EC. Hµ Néi.<br /> 12. D−¬ng ChÝ ThiÖn, 2004: Qu¶n lý sö dông QuÜ ph¸t triÓn x· héi ®Ó hç trî trÎ em lang thang. Dù ¸n hç<br /> trî trÎ em lang thang ViÖt Nam. Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi & EC. Hµ Néi.<br /> 13. ñy ban D©n sè, Gia ®×nh vµ TrÎ em ViÖt Nam, 8/2004: §Ò ¸n ng¨n chÆn vµ trî gióp trÎ em lang thang<br /> kiÕm sèng giao ®o¹n 2004-2010 (Dù th¶o theo quyÕt ®Þnh sè 19/2004/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh<br /> phñ ngµy 12/2/2004), Hµ Néi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />