Quan điểm thẩm mỹ của người trong và ngoài ngành răng hàm mặt về kích thước và vị trí răng cửa bên hàm trên

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> QUAN ĐIỂM THẨM MỸ CỦA NGƯỜI TRONG VÀ NGOÀI NGÀNH<br /> RĂNG HÀM MẶT VỀ KÍCH THƯỚC VÀ VỊ TRÍ RĂNG CỬA BÊN HÀM<br /> TRÊN<br /> Trần Hải Phụng*, Đống Khắc Thẩm **<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định giá trị tối ưu và khoảng chấp nhận của kích thước và vị trí răng cửa bên hàm trên theo<br /> cảm nhận thẩm mỹ của người trong và ngoài ngành răng hàm mặt.<br /> Đối tượng và phương pháp: Hình ảnh kỹ thuật số nụ cười của một phụ nữ được biến đổi bằng phần mềm<br /> Photoshop. Tỉ lệ về chiều rộng của răng cửa bên so với răng cửa giữa được thay đổi từ 41% đến 82%. Độ chênh<br /> lệch bờ cắn giữa răng cửa giữa và răng cửa bên thay đổi từ -0,5mm đến +3,5mm. Các hình ảnh được sắp xếp<br /> trong phần mềm đánh giá thẩm mỹ nụ cười, giao diện tương tác cho phép người đánh giá tự thao tác để chọn ra<br /> nụ cười đẹp nhất và khoảng chấp nhận của mỗi biến số. Có 100 BS RHM và 100 người ngoài ngành tham gia<br /> khảo sát.<br /> Kết quả: Tỉ lệ về chiều rộng giữa răng cửa bên và răng cửa giữa từ 71-76% được nhiều người thích nhất<br /> trong cả hai nhóm. Các nha sĩ chấp nhận tỉ lệ này từ 51-82%, trong khi người ngoài ngành chấp nhận tỉ lệ từ 4682%. Cả hai nhóm đồng ý rằng độ chênh lệch bờ cắn giữa răng cửa giữa và răng cửa bên từ 0-0,5mm là đẹp nhất,<br /> và chấp nhận bờ cắn răng cửa bên cao hơn răng cửa giữa đến 1mm.<br /> Kết luận: Bác sĩ RHM nên lưu tâm đến các giá trị được yêu thích nhất và khoảng chấp nhận về kích thước<br /> và vị trí của răng cửa bên hàm trên khi sắp răng hoặc tạo khoảng cho răng này trong trường hợp thiếu hay có bất<br /> hài hòa kích thước răng cửa bên hàm trên.<br /> Từ khóa: Thẩm mỹ nụ cười, tỉ lệ về chiều rộng giữa răng cửa bên và răng cửa giữa, độ chênh lệch bờ cắn<br /> giữa răng cửa giữa và răng cửa bên, kích thước của răng cửa bên hàm trên, vị trí của răng cửa bên hàm trên.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ESTHETICS PERCEPTIONS OF DENTISTS AND LAYPERSONS TO MAXILARY LATERAL INCISOR<br /> DIMENSIONS AND POSITIONS<br /> Tran Hai Phung, Đong Khac Tham<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 2 - 2014: 70 - 76<br /> Objective: The purpose of this study is used to determine the idea value falls within an acceptable range of<br /> the maxillary lateral incisor dimensions and positions on perceived smile esthetics of dentists and laypersons.<br /> Materials and methods: A photograph of a smiling female was digitally altered with Photoshop. The<br /> maxillary lateral to central incise ratio was altered from 41% to 82%. The maxillary central to lateral incise step<br /> was altered from -0.5mm to +3.5mm. The photos were arranged in software, an interactive interface allowed raters<br /> to assess the ideal choice for each smile characteristic presented and identify the range of acceptability for the<br /> variables. 100 dentists and 100 laypersons participated in this survey.<br /> Results: The 71-76% lateral to central incise ratio was the most favorite of the two groups. Dentists at the<br /> same time accepted the 52-82% range while the laypersons accepted from 46% to 82%. Both groups agreed to the<br /> maxillary lateral incise step that was 0-0.5 mm shorter than the central incisor was the most favorite positions,<br /> * Bộ môn PH- Khoa RHM- ĐH Y Dược TP. HCM ** Bộ môn CHRM- Khoa RHM, ĐH Y Dược TP. HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS Trần Hải Phụng<br /> ĐT: 0984 810 034<br /> Email: tranhaiphung@gmail.com<br /> <br /> 70<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> and accepted the lateral incisor edges up to 1mm shorter than the central incisors.<br /> Conclusion: Dentists should consider the ideal of the aesthetic acceptability of each of value when positioning<br /> lateral incisors or creating space for the lateral incisors in case of missing or teeth size discrepancy.<br /> Key words: Smile esthetics, maxillary lateral to central incise ratio, maxillary central to lateral incise step,<br /> maxillary lateral incisor dimensions, and maxillary lateral incisor positions.<br /> yếu tố trên, so sánh sự khác biệt về cảm nhận<br /> MỞ ĐẦU<br /> thẩm mỹ theo giới của người đánh giá.<br /> Răng cửa bên hàm trên là răng có nhiều thay<br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> đổi nhất trong bộ răng sau răng khôn. Răng cửa<br /> bên có thể bị thiếu hẳn hoặc tiêu giảm hình thể(2).<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Điều này gây khó khăn cho các BS phục hình<br /> Mẫu nghiên cứu gồm 2 nhóm:<br /> hoặc BS chỉnh hình răng mặt trong việc tạo lại vẻ<br /> 100 BS RHM người Việt, sinh sống và hành<br /> thẩm mỹ lý tưởng ở vùng răng trước cho bệnh<br /> nghề nha tại TP. HCM.<br /> nhân.<br /> 100 bệnh nhân và người nhà tuổi từ 18-55, là<br /> Trong trường hợp thiếu răng cửa bên hàm<br /> người Việt, sinh sống ở Việt Nam đến khám và<br /> trên, thường sẽ có một khe hở giữa răng cửa<br /> điều trị tại các khu điều trị của khoa RHM.<br /> giữa và răng nanh. Khe hở này thường rất nhỏ<br /> Tiêu chí loại trừ của nhóm ngoài ngành<br /> và không đủ chiều rộng gần-xa để phục hình<br /> Đã hoặc đang điều trị chỉnh nha<br /> răng cửa bên một cách thẩm mỹ.<br /> Bên cạnh vấn đề kích thước răng, vị trí bờ<br /> cắn răng cửa bên so với răng cửa giữa thường<br /> cũng góp phần quan trọng trong thẩm mỹ vùng<br /> răng trước. Khi sắp răng trong phục hình, bờ cắn<br /> răng cửa bên thường được xếp cao hơn mặt<br /> phẳng nhai từ 0,5-2mm. Một số bệnh nhân thích<br /> một hàm răng có các bờ cắn đều đặn, tuy nhiên<br /> cũng có một số khác thích kiểu “răng thỏ”, nghĩa<br /> là có một khoảng chênh lệch rõ giữa bờ cắn răng<br /> cửa giữa và bờ cắn răng cửa bên hàm trên.<br /> Vị trí của bờ cắn răng cửa bên và tỉ lệ giữa<br /> răng cửa bên và răng cửa giữa là đề tài thú vị<br /> được nhiều tác giả quan tâm(3,5,7,9). Ở Việt Nam,<br /> Văn Hồng Phượng(12) đã thực hiện nghiên cứu để<br /> xác lập tỉ lệ răng trước của người Việt. Tuy vậy,<br /> chưa có nghiên cứu nào khảo sát cảm nhận thẩm<br /> mỹ của BS RHM và người ngoài ngành khi đánh<br /> giá kích thước và vị trí của răng cửa bên hàm<br /> trên. Do đó chúng tôi thực hiện nghiên cứu này<br /> với các mục tiêu như sau: xác định giá trị tối ưu<br /> và khoảng chấp nhận của tỉ lệ về chiều rộng của<br /> răng cửa bên và răng cửa giữa, độ chênh lệch bờ<br /> cắn giữa răng cửa giữa so với răng cửa bên, so<br /> sánh sự khác biệt về cảm nhận thẩm mỹ giữa BS<br /> RHM và người ngoài ngành khi đánh giá hai<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Đã hoặc đang làm trong ngành RHM (trợ<br /> thủ nha khoa, kỹ thuật viên phục hình răng…)<br /> Có người thân trong ngành RHM<br /> Những người không hợp tác<br /> Những người không đủ minh mẫn<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Cắt ngang mô tả<br /> Chọn người mẫu và chụp ảnh<br /> Chúng tôi khám và bước đầu chọn lọc một<br /> số đối tượng nữ độ tuổi từ 18 đến 40, tình<br /> nguyện tham gia nghiên cứu và phù hợp với các<br /> tiêu chí của một nụ cười đẹp theo nghiên cứu<br /> của Nguyễn Thu Thủy(10). Sau đó chúng tôi tiến<br /> hành so sánh và hội ý với một số chuyên gia<br /> trong ngành để chọn lần 2 ra nụ cười phù hợp<br /> nhất cho nghiên cứu:<br /> Đường giữa răng trùng với đường giữa mặt<br /> Mặt phẳng nhai không bị nghiêng trong mặt<br /> phẳng trán.<br /> Tỉ lệ các răng trước hàm trên phù hợp với tỉ<br /> lệ trung bình của người Việt(12).<br /> <br /> 71<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Đường cười trung bình, không lộ nướu<br /> Cung cười song song<br /> Đường cong môi trên hướng lên hoặc thẳng<br /> Khi cười, răng trước hàm trên chạm nhẹ<br /> hoặc không chạm môi dưới<br /> Cười lộ ít nhất đến mặt gần răng cối thứ nhất<br /> hàm trên<br /> Khớp cắn hài hòa, các răng sắp xếp đều đặn,<br /> không có dị hình hay khiếm khuyết, không bị<br /> mất răng (trừ răng khôn).<br /> Một cây thước đo được đặt thẳng đứng,<br /> sát bên phải của mặt đối tượng để làm căn cứ<br /> điều chỉnh các hình nụ cười về kích thước thật<br /> khi tiến hành khảo sát.<br /> Chụp hai ảnh ở mặt phẳng trán: ảnh thứ<br /> nhất chụp nụ cười tự nhiên ở tầng mặt dưới và<br /> ảnh thứ hai chụp cung răng với dụng cụ banh<br /> miệng với điểm ngắm lấy nét là tiếp điểm của<br /> hai răng cửa giữa hàm trên.<br /> <br /> Hình 1: Nụ cười tự nhiên<br /> <br /> Phương pháp xử lý hình ảnh<br /> Quy trình xử lý ảnh do Ackerman và cs đề<br /> xuất năm 2002(1).<br /> Dùng phần mềm Adobe Photoshop để cắt<br /> ảnh mặt thẳng với nụ cười tự nhiên chỉ để thấy<br /> từ đỉnh mũi đến rãnh môi-cằm, các răng và mô<br /> nha chu được xóa đi để tạo khung môi.<br /> Xử lý ảnh môi và cung răng cho đối xứng<br /> qua đường giữa.<br /> Chèn cung răng vào khung môi để tạo ảnh<br /> chuẩn.<br /> Dùng Photoshop tạo ra những thay đổi trên<br /> răng và nướu rồi chèn vào khung môi để tạo ra<br /> một bộ ảnh.<br /> Thực hiện các thao tác để tạo ra những thay<br /> đổi trên răng và nướu rồi chèn vào khung môi<br /> để tạo ra một bộ ảnh.<br /> <br /> 72<br /> <br /> Tỉ lệ về chiều rộng của răng cửa bên và<br /> răng cửa giữa<br /> Chúng tôi thay đổi chiều ngang của hai răng<br /> cửa bên hàm trên nhưng vẫn giữ nguyên chiều<br /> cao của răng, tạo ra hai loạt ảnh với khoảng cách<br /> giữa hai ảnh là 0,5mm (tương ứng 6%):<br /> Loạt ảnh thứ nhất: 3 ảnh, kích thước gần xa<br /> răng cửa bên giảm dần từ 7mm, 6,5mm, 6mm,<br /> tương ứng với tỉ lệ 82%, 76% và 71%.<br /> Loạt ảnh thứ hai: 6 ảnh, kích thước gần xa<br /> của răng cửa bên giảm dần từ 6mm đến 3,5mm<br /> (tương ứng với tỉ lệ 71% đến 41%).<br /> <br /> Độ chênh lệch bờ cắn của răng cửa giữa và<br /> răng cửa bên<br /> Chúng tôi di chuyển toàn bộ thân răng cửa<br /> bên hàm trên ở cả hai bên với khoảng cách giữa<br /> hai ảnh là 0,25mm.<br /> Loạt ảnh thứ nhất: 5 ảnh, bờ cắn răng cửa<br /> bên từ mức mức thấp hơn bờ cắn răng cửa giữa<br /> 0,5 mm đến cao hơn bờ cắn răng cửa giữa 0,5<br /> mm.<br /> Loạt ảnh thứ hai: 13 ảnh, bờ cắn răng cửa<br /> bên cao hơn bờ cắn răng cửa giữa từ 0,5mm đến<br /> 3,5mm.<br /> Quy ước dấu cho bờ cắn răng cửa bên:<br /> Thấp hơn bờ cắn răng cửa giữa: mang dấu<br /> âm (-).<br /> Ngang mức với bờ cắn răng cửa giữa: là<br /> không (0).<br /> Cao hơn bờ cắn răng cửa giữa: mang dấu<br /> dương (+).<br /> Các hình được đưa vào phần mềm đánh giá<br /> nụ cười để giúp thu thập các thông tin cần thiết<br /> cho nghiên cứu.<br /> <br /> Phương pháp thu thập số liệu<br /> Thu thập số liệu nghiên cứu bằng phần mềm<br /> đánh giá nụ cười chạy trực tiếp trên máy tính.<br /> Phần mềm này do chúng tôi tạo ra gồm các phần<br /> sau:<br /> Phần 1: Thu thập thông tin của người đánh<br /> giá: Tên, tuổi, giới tính, nghề nghiệp.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> Phần 2: Khảo sát ý kiến<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi khảo sát 2<br /> đặc điểm thẩm mỹ của nụ cười bằng 2 câu hỏi<br /> lớn:<br /> 1. Tỉ lệ về chiều rộng giữa răng cửa bên và<br /> răng cửa giữa<br /> 2. Độ chênh lệch bờ cắn giữa răng cửa giữa<br /> và răng cửa bên<br /> Mỗi câu hỏi lớn gồm 3 câu hỏi nhỏ: a, b, c.<br /> Câu hỏi a dùng để xác định “Giới hạn<br /> trên”:“Từ trái sang phải, vui lòng chọn hình đầu tiên<br /> mà anh chị thấy chấp nhận được".<br /> Câu hỏi b dùng để xác nhận “Giới hạn<br /> dưới”:“Từ trái sang phải, vui lòng chọn hình đầu<br /> tiên mà anh chị bắt đầu cảm thấy xấu".<br /> Tiếp theo, phần mềm sẽ kết nối hai loạt hình<br /> từ “Giới hạn trên” đến “Giới hạn dưới” để cho ra<br /> một loạt hình thứ ba là các hình trong “Khoảng<br /> chấp nhận”.<br /> Câu c dùng để xác nhận “Giá trị tối<br /> ưu”:“Trong các hình sau đây, anh/chị vui lòng chọn<br /> hình đẹp nhất".<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi lấy ý kiến<br /> đánh giá của 200 đối tượng gồm 100 BS RHM và<br /> 100 người ngoài ngành tuổi từ 18-55. Các đối<br /> tượng đều là người Việt Nam, dân tộc Kinh với<br /> tỉ lệ nam: nữ trong mẫu nghiên cứu khá cân<br /> bằng.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Chiều rộng răng cửa bên từ 6mm đến 6,5mm<br /> (tương ứng với tỉ lệ từ 71% đến 76%) được nhiều<br /> người chọn là đẹp nhất, với tỉ lệ chọn là 67%.<br /> Kiểm định chi bình phương cho thấy không có<br /> sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa BS RHM<br /> và người ngoài ngành, với p>0,05.<br /> <br /> Khoảng chấp nhận<br /> Trong khảo sát giới hạn trên, chiều rộng răng<br /> cửa bên được làm cho to dần, từ 6mm đến<br /> 6,5mm và 7mm, tương ứng với các tỉ lệ là 71%,<br /> 76% và 82%. Kết quả cho thấy nhiều người chấp<br /> nhận tỉ lệ 82% nhất (46%). Phép kiểm chi bình<br /> phương cho thấy không có sự khác biệt theo<br /> ngành khi khảo sát yếu tố này, p>0,05.<br /> Trong khảo sát giới hạn dưới, chiều rộng<br /> răng cửa bên được làm cho nhỏ dần, từ 6mm<br /> đến 3,5mm, tương ứng với các tỉ lệ là 71% đến<br /> 41%. Nhóm ngoài ngành chấp nhận răng cửa<br /> bên nhỏ đến 4-4,5mm, tương ứng với tỉ lệ về<br /> chiều rộng của răng cửa bên và răng cửa giữa từ<br /> 47-53% chiếm tỉ lệ nhiều nhất (60%). Nhóm BS<br /> RHM chấp nhận răng cửa bên nhỏ từ 5-5,5mm<br /> (tương ứng 59-65%) chiếm tỉ lệ nhiều nhất (61%).<br /> Không đối tượng nào trong cả hai nhóm chấp<br /> nhận chiều rộng răng cửa bên là 3,5mm.<br /> So sánh các tỉ lệ chọn lựa của BS RHM và<br /> nhóm ngoài ngành bằng kiểm định chi bình<br /> phương thì kết quả cho thấy có sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê với p0,05).<br /> <br /> giữa nam và nữ trong nhóm BS RHM và nhóm<br /> ngoài ngành (p>0,05).<br /> <br /> Độ chênh lệch bờ cắn giữa răng cửa giữa và<br /> răng cửa bên<br /> Giá trị tối ưu<br /> Không có sự khác biệt giữa nam và nữ khi<br /> chọn lựa yếu tố này với p