quản lý cộng đồng: cuốn 1 - các cách tiếp cận và giá trị

Quản lý cộng đồng<br /> Cuốn 1: Các cách tiếp cận và giá trị<br /> (Tập thể tác giả Nhóm cán bộ dự án PCM)<br /> <br /> Lời nói đầu – DWC ................................................................................................................................ 2<br /> Các từ viết tắt ......................................................................................................................................... 3<br /> Giải thích một số khái niệm ................................................................................................................... 3<br /> Khái niệm cộng đồng ............................................................................................................................. 4<br /> Khái niệm quản lý cộng đồng ................................................................................................................ 4<br /> Cách tiếp cận của quản lý cộng đồng ..................................................................................................... 6<br /> Cách tiếp cận dựa vào cộng đồng ....................................................................................................... 6<br /> Cách tiếp cận dựa vào nguồn lực và tài sản của cộng đồng ............................................................... 6<br /> Cách tiếp cận dựa trên quyền.............................................................................................................. 7<br /> Giá trị của quản lý cộng đồng ................................................................................................................ 8<br /> Tài liệu tham khảo ................................................................................................................................ 10<br /> <br /> 1<br /> <br /> Lời nói đầu – DWC<br /> «Quản lý cộng đồng - QLCĐ” là một phương pháp quản lý mà ở đó người dân là chủ thể,<br /> họ có quyền và biết cách xác định các vấn đề ưu tiên, biết lập kế hoạch, thực hiện, giám sát<br /> và đánh giá các hoạt động phát triển một cách công khai minh bạch và có trách nhiệm giải<br /> trình. QLCĐ chú trọng tới việc chính quyền lắng nghe tiếng nói của người dân đồng thời<br /> người dân có quyền và trực tiếp tham gia vào quá trình ra quyết định tại địa phương.<br /> Dự án “Thúc đẩy quản lý cộng đồng tại Việt nam » (PCM - Promoting Community<br /> Management in Vietnam) được Cơ quan Hợp tác và Phát triển Thụy Sỹ (SDC) hỗ trợ đã<br /> giúp người dân và chính quyền tại địa bàn dự án nâng cao năng lực, có cái nhìn sâu rộng<br /> về các cách tiếp cận trong phát triển và có các kỹ năng, phương pháp QLCĐ.<br /> QLCĐ là một minh chứng cho tính hiệu quả và hiệu suất của các hoạt động phát triển khi<br /> mà người dân thực sự làm chủ. Dự án PCM đã tập trung vào nâng cao trách nhiệm xã hội<br /> cho người dân và chính quyền địa phương, thúc đẩy quá trình trao quyền cho cộng đồng,<br /> khuyến khích phương thức làm việc theo hướng công khai, minh bạch, và có trách nhiệm<br /> giải trình. Các hoạt động cộng đồng được thực hiện với sự tham gia của mọi tầng lớp nhân<br /> dân, đặc biệt chú trọng tới nhóm người thiệt thòi như người nghèo và phụ nữ. Áp dụng<br /> phương pháp QLCĐ, được dự án hỗ trợ một phần kinh phí, người dân tại địa bàn dự án đã<br /> tự huy động thêm các nguồn lực từ trong cộng đồng, từ các nhà hảo tâm, từ chính quyền và<br /> từ các doanh nghiệp để tạo ra các giá trị gia tăng và tạo ra các thay đổi đáng kể trong cộng<br /> đồng.<br /> Nhóm cán bộ dự án PCM biên soạn Bộ tài liệu gồm 04 cuốn về các nội dung liên quan<br /> đến Quản lý cộng đồng nhằm trình bày với độc giả giá trị của QLCĐ, toàn bộ quá trình<br /> thực hiện, các phương pháp, các kỹ năng cần thiết trong QLCĐ và các bài học rút ra từ<br /> thực tiễn quản lý cộng đồng.<br /> Hy vọng bộ tài liệu này sẽ là một tài liệu tham khảo hữu ích cho các độc giả trong quá trình<br /> thúc đẩy phát triển cộng đồng bền vững tại Việt Nam.<br /> Bùi Thị Kim – Giám đốc DWC<br /> Giám đốc dự án PCM<br /> <br /> 2<br /> <br /> Các từ viết tắt<br /> NCĐ<br /> NNC<br /> PCM<br /> QLCĐ<br /> SDC<br /> TDA<br /> TĐV<br /> <br /> Nhóm cộng đồng<br /> Nhóm nòng cốt<br /> Dự án “Thúc đẩy quản lý cộng đồng tạ Việt Nam”<br /> Quản lý cộng đồng<br /> Cơ quan hợp tác và phát triển Thụy Sỹ<br /> Tiểu dự án<br /> Thúc đẩy viên<br /> Giải thích một số khái niệm<br /> <br /> Cộng đồng<br /> <br /> Là một nhóm người chia sẻ chung giá trị hoặc lợi ích, sẵn sàng cùng nhau thực<br /> hiện những hành động tập thể nhằm tạo dựng, bảo vệ giá trị và lợi ích chung<br /> của cả cộng đồng. Cộng đồng không phải là một đơn vị hành chính.<br /> Dự án PCM coi cấp tổ/thôn/xóm là cộng đồng (quy mô trung bình từ 60 đến 80<br /> hộ). Để dễ dàng hơn trong công tác quản lý, các tổ/thôn/xóm có quy mô dân số<br /> lớn có thể chia thành các cụm dân cư. Khi đó mỗi cụm dân cư sẽ là một cộng<br /> đồng.<br /> Nhóm nòng cốt NNC do cộng đồng lựa chọn dựa vào các tiêu chí được cộng đồng thống nhất<br /> (NNC)<br /> (khoảng 10 người cho một cộng đồng). NNC đại diện cho cộng đồng đứng ra tổ<br /> chức các hoạt động phát triển chung của cộng đồng.<br /> Trong dự án PCM, NNC được tham gia vào các khóa tập huấn về các phương<br /> pháp và kỹ năng thực hiện QLCĐ.<br /> Thúc đẩy viên Một số người nổi trội trong NNC tiếp tục được nâng cao năng lực để trở thành<br /> (TĐV)<br /> các thúc đẩy viên.<br /> Trong dự án PCM, các thúc đẩy viên là những người đi chia sẻ và nhân rộng<br /> phương pháp QLCĐ tại các cộng đồng ngoài dự án.<br /> Nhóm cộng<br /> NCĐ là một nhóm người dân tự nguyện đứng ra xây dựng và thực hiện các<br /> đồng<br /> TDA phát triển cộng đồng.<br /> (NCĐ)<br /> Trong dự án PCM, mỗi TDA sẽ do một NCĐ xây dựng và thực hiện. NCĐ có<br /> từ 05 người trở lên. Trong nhóm tự phân công nhiệm vụ cho từng cá nhân để<br /> đảm bảo TDA được thực hiện hiệu quả, hiệu suất và có trách nhiệm giải trình.<br /> Tiểu dự án<br /> TDA (dự án nhỏ) nhằm giải quyết các vấn đề bức xúc của cộng đồng, được<br /> (TDA)<br /> Nhóm cộng đồng (NCĐ) đứng ra xây dựng và tổ chức thực hiện.<br /> TDA được xây dựng dưới dạng Khung lô gic (xem mẫu TDA trong Cuốn 2).<br /> Ban quản lý quỹ Trong số các thành viên NNC, ba người được bầu vào Ban quản lý quỹ: 01<br /> Trưởng nhóm, 01 kế toán và 01 thủ quỹ.<br /> Trong dự án PCM, Ban quản lý quỹ, đại diện cho cộng đồng tiếp nhận nguồn<br /> ngân sách hỗ trợ từ dự án và chuyển ngân sách cho các NCĐ theo kế hoạch<br /> hoạt động đã được cộng đồng thông qua. Ban quản lý quỹ chịu trách nhiệm<br /> quyết toán các hóa đơn chứng từ đối với số tiền nhận tài trợ từ dự án.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Khái niệm cộng đồng<br /> Cộng đồng1 là một nhóm người chia sẻ chung giá trị hoặc lợi ích, sẵn sàng cùng nhau thực<br /> hiện những hành động tập thể nhằm tạo dựng, bảo vệ giá trị và lợi ích chung của cả cộng<br /> đồng. Cộng đồng không phải là một đơn vị hành chính mà là một tổ chức mang tính tự quản<br /> của những người chia sẻ chung giá trị hoặc lợi ích.<br /> Khái niệm quản lý cộng đồng<br /> “Khi thực hiện QLCĐ, chúng tôi cùng ngồi lại với nhau, bàn bạc và giải quyết các vấn đề mà<br /> chúng tôi quan tâm. Chúng tôi được phát huy quyền làm chủ và biến các ý tưởng của mình<br /> thành hiện thực.” – Bà Lê Thị Thúy Nhài- Xóm Đồng Lạc, xã Nam Phong, thành phố Nam<br /> Định, tỉnh Nam Định.<br /> <br /> QLCĐ2 là một phương pháp quản lý mà ở đó người dân là chủ thể, người dân có quyền và<br /> biết cách xác định các vấn đề ưu tiên, biết lập kế hoạch, thực hiện, giám sát và đánh giá các<br /> hoạt động phát triển một cách công khai minh bạch và có trách nhiệm giải trình. QLCĐ chú<br /> trọng tới việc chính quyền lắng nghe tiếng nói của người dân đồng thời người dân có quyền<br /> và được trực tiếp tham gia vào quá trình ra quyết định tại địa phương.<br /> Khi áp dụng QLCĐ, người dân và chính quyền địa phương được nâng cao năng lực, nâng<br /> cao tính trách nhiệm xã hội, người dân gắn kết hơn với chính quyền, ảnh hưởng tích cực<br /> vào quá trình lập kế hoạch và ra quyết định, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên<br /> liên quan. QLCĐ bao hàm các quan điểm của Pháp lệnh dân chủ số 34/2007/PLUBTVQH11 do Ủy ban thường vụ Quốc hội khóa 11 đã thông qua ngày 20 tháng 4 năm<br /> 2007 và có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2007.<br /> QLCĐ chú trọng rằng người dân, đặc biệt là những người nghèo, không phải chỉ là người<br /> hưởng lợi hoặc chỉ tham gia vào một số hoạt động theo sự sắp đặt của bên ngoài, mà họ<br /> thực sự là chủ thể, họ tự giải quyết các vấn đề mà họ quan tâm theo cách của họ nhưng<br /> không vi phạm các điều mà pháp luật cấm. Nhờ áp dụng QLCĐ, người dân được nâng cao<br /> năng lực và các nỗ lực trong quá trình giảm nghèo được thực hiện một cách sáng tạo hơn,<br /> hiệu quả hơn, hiệu suất hơn, tăng tính sở hữu cộng đồng và nhờ đó các thành quả của phát<br /> triển trở nên bền vững. QLCĐ cũng giúp người dân và chính quyền có trách nhiệm hơn với<br /> cộng đồng, với xã hội, với môi trường và với thế hệ tương lai. Ngôi nhà của họ không chỉ<br /> gói gọn trong mái nhà của gia đình riêng mà nó được mở rộng ra toàn bộ cộng đồng và toàn<br /> xã hội. Họ trăn trở hơn với các bức xúc trong xã hội và có ý thức hơn trong mỗi hành động<br /> của cá nhân để không làm ảnh hưởng xấu tới môi trường sống.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Khái niệm cộng đồng được tham khảo từ các tài liệu của Cơ quan hợp tác và phát triển Thụy Sỹ<br /> (SDC)<br /> 2<br /> «Quản lý cộng đồng » được SDC giới thiệu và thử nghiệm trong dự án “Phát triển đô thị Nam Định<br /> và Đồng Hới” (2005-2007). Kể từ năm 2008, quản lý cộng đồng tiếp tục được SDC hỗ trợ, được<br /> củng cố và nhân rộng trong khuôn khổ dự án “Thúc đẩy quản lý cộng đồng tại Việt nam Promoting Community Management in Vietnam - PCM” do Trung tâm hỗ trợ phát triển vì phụ nữ<br /> và trẻ em (DWC) tại Hà Nội thực hiện với sự hợp tác của chính quyền địa phương và các tổ chức<br /> phi chính phủ Việt Nam .<br /> <br /> 4<br /> <br /> QLCĐ không có nghĩa là buộc cộng đồng phải tự làm tất cả mọi hoạt động phát triển của tất cả các<br /> cấp, mà cộng đồng được quyền lựa chọn các ưu tiên, được lập kế hoạch (bao gồm cả lập dự toán) và<br /> tổ chức thực hiện các dự án phát triển (với quy mô hợp lý, phù hợp năng lực) và tự quyết định các<br /> hoạt động nào tự làm, các hoạt động nào cần thuê các chuyên gia để đảm bảo chất lượng và hiệu<br /> quả.<br /> <br /> Xóm Dụ 7A xã Mông Hóa, huyện Kỳ Sơn, Hòa Bình còn gọi là Xóm Đồi. Cứ đến mùa khô là nước<br /> giếng cạn kiệt. Xóm có một cái giếng chung nhưng không đủ nước dùng. Người dân phải đi gánh<br /> nước. Người đi sớm thì còn có thể dùng thùng múc nước, còn những người đi sau phải múc từng gáo<br /> nước vừa đục, vừa bẩn đổ vào thùng gánh về... Bao lâu nay, người dân vẫn sống trong cảnh thiếu<br /> nước như vậy mà không có cách nào giải quyết. Khi dự án PCM về xóm, người dân đã được họp bàn,<br /> phân tích hiện trạng và tìm ra các vấn đề bức xúc của xóm, rồi cùng nhau bàn cách giải quyết. Họ đã<br /> thành lập nhóm cộng đồng (NCĐ) xây dựng dự án “Cải thiện nước sinh hoạt cho người dân trong<br /> xóm”.<br /> Dự án PCM hỗ trợ xóm một nguồn tài chinh nhỏ. Dự án của NCĐ đã thu hút các hộ dân trong xóm<br /> cùng thực hiện và đáp ứng được khoảng 50% nhu cầu nước sinh hoạt cho các hộ gia đình. Người dân<br /> rất phấn khởi vì không còn cảnh chen nhau đi gánh nước mỗi khi mùa khô đến.<br /> “Sau khi thực hiện xong dự án này, chúng tôi thấy rõ lợi ích của QLCĐ. Mặc dù dự án PCM chỉ hỗ<br /> trợ một số tiền nhỏ, nhưng dự án đã giúp chúng tôi biết cách họp bàn, thảo luận, và tổ chức thực<br /> hiện dự án một cách công khai minh bạch, vì vậy chúng tôi đã huy động được người dân đóng góp<br /> tiền của và công sức để thực hiện dự án rất thành công” – Ông Nguyễn Văn Hồi, xóm Dụ 7A, xã<br /> Mông Hóa, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Hòa Bình.<br /> <br /> 5<br /> <br />