Quản trị công nghệ - Chương 4

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

305
lượt xem 143
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo bài giảng Quản trị công nghệ gồm 6 chương được biên soạn nhằm cung cấp một số kiến thức cơ bản về quản trị công nghệ cho sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh - Chương 4 Lựa chọn và đổi mới công nghệ

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quản trị công nghệ - Chương 4

CHƯƠNG 4: L A CH N VÀ I M I CÔNG NGH GI I THI U 1- M c ích, yêu c u. Chương 4 gi i thi u khái quát hoá v l a ch n công ngh và i m i công ngh t i các doanh nghi p. Sau khi h c xong chương này, h c viên c n n m ư c m t s yêu c u sau : - Hi u ư c th nào là công ngh thích h p và các căn c xác nh công ngh thích h p. - Các y u t c n xem xét khi l a ch n m t công ngh . - Hi u và s d ng ư c các phương pháp l a ch n công ngh . - Khi nào ph i ti n hành i m i công ngh . - Các lo i hình i m i công ngh . - Di n bi n c a quá trình i m i công ngh . - Cách th c áp d ng công ngh m i vào ho t ng s n xu t kinh doanh. 2- N i dung chính : - Công ngh thích h p. - Că n c xác nh công ngh thích h p. - nh hư ng công ngh thích h p. - Các y u t c n xem xét khi l a ch n công ngh . - M t s phương pháp l a ch n công ngh . - Quá trình i m i công ngh . - Hi u qu c a quá trình i m i. N I DUNG 4.1. L A CH N CÔNG NGH 4.1.1. Công ngh thích h p. 1- Khái ni m chung Trong hai th p k (1950 – 1970), n n kinh t th gi i tăng trư ng v i t c cao chưa t ng th y, do s m r ng quy mô và chuy n các công ngh trong lĩnh v c qu c phòng sang dân d ng. Nhưng sau cu c kh ng ho ng giá d u m (1972 – 1973) d n n kh ng ho ng n n kinh t th gi i, các nư c công nghi p nh n ra r ng, chính nh ng ngành công nghi p kh ng l là m i e d a tr c ti p s s ng còn c a h . Các nư c ang phát tri n cũng nh n th y r ng m t s ngành công nghi p làm h nghèo thêm và ph thu c nhi u hơn vào các nư c phát tri n. T ó n y sinh v n công ngh nào là thích h p cho s phát tri n và xác l p tính thích h p c a công ngh như th nào. B t u m t công vi c kinh doanh chân chính ph i nên xem xét n tính thích h p c a công ngh s p ư c áp d ng. Công ngh thích h p các nư c công nghi p b t u là do s t p trung c a hàng lo t l i ích khác nhau. Các l i ích này bao g m các nhu c u : - Tìm ra m i quan h hài hoà hơn và có th ch p nh n ư c v i hoàn c nh xung quanh. 73
- Tìm ra ư c cách thoát kh i s kh ng ho ng v nguyên li u và năng lư ng ang thúc bách lúc b y gi . - Gi m b t các công vi c n ng nh c mà ít ngư i mu n làm. - Tri n khai nhi u hơn các vi c làm có l i cho xã h i - ưa các ngành kinh t a phương phát tri n úng hư ng, cùng v i vi c tăng các doanh nghi p do chính ngư i a phương i u hành và làm ch . - Thúc y s phát tri n văn hoá a phương ch ng l i s ơn i u và c n c i ngày m t tăng c a văn hoá qu n chúng ã truy n bá thông qua các phương ti n i n t . c trưng các ho t ng hư ng t i công ngh thích h p các nư c ã công nghi p hoá là s c g ng s a ch a s thái qúa và m t cân b ng c a n n văn hoá công nghi p v i s sùng bái thái quá ch nghĩa v t ch t. các nư c ang phát tri n, công ngh thích h p ư c phát tri n do m t lo t các nhu c u khác nhau. i u n i b t là h th a nh n chi n lư c công nghi p hoá, hi n i hoá b t chư c các nư c phát tri n ã không thành công trong gi i quy t v n nghèo ói và m t n nh. V n này có th có nhi u lý do. Ngu n tài nguyên công ngh c a th gi i, m t cơ s c n thi t cho công nghi p hoá, cơ b n ang b kh ng ch b i m t s ít các nư c m nh nh t ph c v cho n n kinh t và l i s ng c a h . Chuy n giao công ngh ch ph c v cho l i ích c a các nư c giàu trong vi c khai thác ngu n tài nguyên thiên nhiên, lao ng r m t và các th trư ng tiêu th t t. K t qu là hàng trăm tri u ngư i ã ư c hi n i hoá s nghèo kh c a mình và trong nhi u trư ng h p vi c áp d ng các công ngh nh p kh u ã t o ra m t cu c công kích m nh m , d d i vào n n văn hoá a phương. Do ó c trưng công ngh thích h p các nư c ang phát tri n v th c ch t là c g ng thích nghi và tri n khai công ngh phù h p v i hoàn c nh c a h . i v i nư c ta, tăng trư ng kinh t , trư c h t c n có m t mô hình kinh t phù h p. Tìm hi u kinh nghi m c a nhi u nư c, chúng ta không d p khuôn b t kỳ m t mô hình nào ó mà ti p thu nh ng ưu i m, lo i tr khuy t t t c a các mô hình có th hình thành các mô hình kinh t Vi t Nam, phù h p v i th c ti n t nư c, truy n th ng dân t c và xu th th i i. Theo ý ki n c a nhi u chuyên gia và theo hư ng suy nghĩ tích c c, th c ti n, thì ta ph i bi t k t h p các nhân t c a kinh t th trư ng, kinh t tri th c, kinh t sinh thái, kinh t nhân văn, kinh t văn hoá, kinh t - xã h i. thích ng v i mô hình kinh t h p lý ó, v n công nghi p hóa, hi n i hoá cũng ph i có bư c i riêng và tìm ra m t mô hình thích h p. th c hi n ý ó, tìm ra ngu n l c ng l c và m c tiêu c a nó là v n c t lõi. Trong nh ng v n c n chú ý thì công ngh thích h p là v n cơ b n. V y công ngh thích h p là gì ? Khái quát trong m t nh nghĩa ng n g n là v n ph c t p và r t khó. Các nư c ang phát tri n th ng nh t quan ni m : "Công ngh thích h p là các công ngh t ư c các m c tiêu c a quá trình phát tri n kinh t - xã h i, trên cơ s phù h p v i hoàn c nh và i u ki n c a a phương" 2- Căn c xác nh công ngh thích h p. Công ngh ư c t o ra t ho t ng nghiên c u và phát tri n (R&D). Tuy nhiên, các ho t ng R&D t i các nơi khác nhau s t o ra công ngh khác nhau t ư c cùng m t m c tiêu. i u này là do hoàn c nh, bao g m các y u t như dân s ; tài nguyên; h th ng kinh t , công ngh , môi trư ng, văn hoá – xã h i, pháp lu t- chính tr . Do v y b t kỳ công ngh nào cũng ư c xem là thích h p t i th i i m phát tri n, i v i hoàn c nh mà nó ư c phát tri n và m c tiêu phát tri n. Nó có th thích h p ho c không thích h p nơi khác ho c vào th i i m khác. Như v y, tính thích h p c a công ngh không ph i là m t tính ch t n i t i c a công ngh , nó ph thu c vào hoàn c nh, th i gian và m c tiêu. 74
- Hoàn c nh bao g m các y u t như : Dân s , tài nguyên, kinh t , công ngh , môi trư ng s ng, văn hoá, xã h i, chính tr , pháp lu t, quan h qu c t . - M c tiêu : D a vào các m c tiêu qu c gia, c a ngành , c a a phương, c a cơ s mà xác nh, nhưng ph i t i a hi u qu và t i thi u h u qu . M c tiêu có th i khác khi nh ng y u t , nhân t t o nên hi u qu và gây h u qu thay i và tương quan gi a hai t p y u t này. TT Tiêu chu n Xu hư ng ưa chu ng 1 Năng lư ng Tiêu th ít 2 Lao ng Theo yêu c u s d ng c a a phương 3 Giá thành Ch p nh n ư c 4 Năng su t Cao 5 D v n hành Các k năng v n hành d truy n t 6 Hi u qu Mang l i hi u qu cho nhi u ngành 7 Nguyên li u S d ng nguyên li u a phương 8 Tái sinh ph th i Có th s d ng ph th i 9 Ph m vi s d ng S d ng ư c nhi u nơi 10 n nh văn hoá – xã h i Không nh hư ng x u n hoàn c nh văn hoá – xã h i B ng 4.1 gi i thi u m t s tiêu chu n ánh giá tính thích h p c a công ngh . 3- nh hư ng công ngh thích h p Trong b i c nh c a các nư c ang phát tri n, công ngh thích h p ư c nh hư ng theo 4 khía c nh : a/ nh hư ng theo trình công ngh Ti n cơ b n làm cơ s cho nh hư ng này là có m t lo t công ngh s n có th a mãn m t nhu c u nh t nh. V n là l a ch n công ngh như th nào cho phù h p. Các công ngh s n có ư c s p x p theo th t thô sơ, th công n tiên ti n, hi n i. i v i các nư c ang phát tri n, n u ch n công ngh tiên ti n: - Công ngh tiên ti n là cơ h i các nư c ang phát tri n có th hoàn thành công nghi p hoá nhanh chóng. - Công ngh tiên ti n có th i gian s d ng lâu dài - Công ngh tiên ti n t o năng su t lao ng cao, ch t lư ng t t, giá thành h , l i nhu n cao, thu n l i trong phân công h p tác qu c t . Tuy nhiên, các công ngh tiên ti n v n ng d ng các k t qu c a khoa h c hi n i, nên khi ti p nh n chúng, các nư c ang phát tri n thư ng g p khó khăn như: - T p trung v n l n, khó th c hi n nhi u m c tiêu m t lúc, kìm hãm s phát tri n các cơ s v a và nh . - òi h i năng l c v n hành và trình qu n lý cao - Ct t m t cách t ng t v i quá kh , do ó tính thích nghi gi m. 75
Quan i m c a nhi u chuyên gia cho r ng, i v i các nư c ang phát tri n là dung hoà có th ch n công ngh trung gian. Lo i công ngh này có trình trung gian gi a công ngh thô sơ, r ti n và công ngh tiên ti n, hi n i. Lý do có th là: - i u ki n các nư c ang phát tri n không gi ng như i u ki n các nư c phát tri n. Cho nên lo i công ngh trung gian có th dung hoà ư c hai hoàn c nh ó. - ư c xây d ng v i quy mô t nh n l n, t ơn gi n n ph c t p, t trình trung bình n hi n i. Công ngh trung gian s t o ra các cơ h i t t b ng th c nghi m và t ng bư c nâng d n k năng, k x o cũng như kinh nghi m qu n lý. - Có i u ki n tri n khai nhi u công ngh gi i quy t nhi u m c tiêu trong i u ki n ngu n v n b h n ch . - Công ngh trung gian t o i u ki n cho vi c ti p thu, ng hoá d dàng. b/ nh hư ng theo nhóm m c tiêu Cơ s nh hư ng là d a vào các nhóm m c tiêu phát tri n công ngh . Thông thư ng các nhóm m c tiêu ư c s p x p theo th t ưu tiên, ó là cơ s l a ch n công ngh thích h p theo t ng giai o n. Nhóm m c tiêu bao g m: - Tho mãn các nhu c u t i thi u, t o công ăn vi c làm và nâng cao m c s ng ng u. - Tăng năng su t lao ng và s c c nh tranh trên th trư ng. - T l c và c l p v công ngh Ví d , khi m c tiêu phát tri n công ngh là tho mãn nhu c u t i thi u, i tư ng ph c v c a công ngh s là ông o dân nghèo nông thôn. Tiêu th c thích h p c a công ngh có th là chi phí s n xu t th p, giá thành s n ph m h , phát huy các công ngh truy n th ng, t n d ng các ngu n l c s n có c a a phương.v.v… c/ nh hư ng theo s h n ch các ngu n l c Cơ s c a nh hư ng là xem xét công ngh có thích ng v i ngu n tài nguyên v n có, phù h p v i i u ki n chung trong s phát tri n a phương hay không. M t s trong s các i u ki n v ngu n l c là i ngũ nhân l c, v n u tư n i a, năng lư ng, nguyên v t li u. V n là s d ng các ngu n l c này như th nào cho h p lý, v a có hi u qu trong hi n t i, trong ng n h n, ng th i m b o s d ng lâu dài b n v ng. d/ nh hư ng theo s hoà h p (không gây t bi n). Cơ s th tư c a công ngh thích h p ó là mong mu n có ư c ti n b công ngh thông qua phát tri n ch không ph i cách m ng. Có nghĩa là ph i có s hài hoà gi a s d ng, thích nghi, c i ti n, i m i. S phát tri n theo tu n t , không gư ng ép, không gây ô nhi m, không m t cân b ng sinh thái, b o m hoà h p t nhiên, k t h p công ngh n i a và công ngh nh p, t o l p s phát tri n nhanh và b n v ng, không mâu thu n gi a qu c gia và a phương, hoà h p gi a công ngh truy n th ng và hi n i…. Qua 4 nh hư ng v a nêu v công ngh thích h p, chúng ta d th y vì sao m i ngư i hi u công ngh thích h p m t cách khác nhau và không th nào tho mãn ng th i nh ng yêu c u như v y. công ngh thích h p tr thành kh thi chúng ta c n: - Lo i b nh ng nh n th c không úng v công ngh thích h p. - Không có công ngh nào thích h p cho t t c các nư c và cũng không có công ngh nào không thích h p v i nư c nào. 76
- Tính thích h p và không thích h p c a công ngh c n ư c xem xét l i m t cách thư ng xuyên và m t chi n lư c cân b ng là c n thi t cho phát tri n công ngh . i v i các nư c ang phát tri n, có th chia các tình hu ng l a ch n công ngh thành 3 nhóm l n (b ng 4.2.) Nhóm M c tiêu Ch tiêu quan tr ng òi h i t h t c nh t thích h p Các công ngh Có các thành t u công ngh hàng T i a l i nhu n D báo; d nd t u xu t kh u trong ngo i thương ánh giá; NC & TK; Marketing Các công ngh Có công ngh hi n i rút Cc i l i ích, c c Thông qua CG CN; thúc y ng n kho ng cách công ngh ti u chi phí ánh giá; thích nghi công ngh Các công ngh Có ư c các công ngh có giá tr C c t i u bi n i t Thông tin; phát tri n tho mãn nhu c u c a i a ng t trong công ngh ánh giá; s thông qua công ngh n i sinh truy n th ng. thích nghi và im i B ng 4.2 . Nhóm l a ch n công ngh 4.1.2. L a ch n công ngh 1- Các y u t c n xem xét khi l a ch n công ngh . L a ch n công ngh là quá trình ph c t p và khía c nh quan tr ng nh t c a nó là công ngh ư c l a ch n ph i h tr có hi u qu cho chi n lư c c a doanh nghi p. L a ch n công ngh không úng có th d n n nhà máy ng ng ho t ng ho c doanh nghi p phá s n. M t nghiên c u c a Schemenner cho th y hơn 1/3 các nhà máy ng ng ho t ng thu c v các nhà máy ã ư c xây d ng không quá 6 năm và nguyên nhân ch y u là do l a ch n công ngh - l a ch n nh ng công ngh làm cho năng xu t th p. L a ch n công ngh r t quan tr ng i v i vi c t o l i th c nh tranh.Doanh nghi p ph i l a ch n nh ng công ngh nào th c hi n các ho t ng thu c chu i giá tr (Value chain) nh m t ư c l i th c nh tranh mà doanh nghi p theo u i khi th c hi n chi n lư c c nh tranh. Ch ng h n, n u chi n lư c c nh tranh c a doanh nghi p là khác bi t hoá thì doanh nghi p s l a ch n nh ng công ngh có kh năng t i a hoá các l i th c nh tranh v m t tính năng cao, áp ng nhanh chóng nhu c u, d ch v khách hàng t t hơn. Do ó khi l a ch n công ngh doanh nghi p c n xem xét các y u t sau : a/ Môi trư ng công ngh . Có 4 lo i môi trư ng công ngh . + Môi trư ng công ngh thay i nhanh v i tính c nh tranh cao (1) + Môi trư ng công ngh thay i nhanh v i tính c nh tranh th p (2) + Môi trư ng công ngh thay i ch m v i tính c nh tranh cao (3) + Môi trư ng công ngh thay i ch m v i tính c nh tranh th p (4) 77
Các doanh nghi p n m trong môi trư ng thu c lo i (1) và (2) ch n nhi u công ngh m i hơn các doanh nghi p n m trong môi trư ng thu c lo i (3) và (4) vì các doanh nghi p này mu n theo k p các công ngh m i thích ng v i môi trư ng công ngh ang thay i nhanh. b/ Công ngh : Có th xem xét giá tr c a công ngh , chu kỳ s ng c a công ngh , xu hư ng công ngh trong tương lai (nh vào d báo công ngh ) c / S n ph m : Xem xét tính ph c t p c a s n ph m, chính xác theo yêu c u khi ch t o s n ph m, kích thư c c a lô (trư ng h p s n xu t theo lô) s lư ng model… d/ Th trư ng : Xem xét th trư ng s n ph m giúp xác nh quy mô công ngh , tính linh ho t c a trình công ngh . Ngoài các y u t trên, có th xem xét them v n u tư; năng l c công ngh ; trình t ch c; qu n lý ; m c tiêu; chi n lư c c a doanh nghi p. 2- Các tiêu th c tham kh o khi l a ch n công ngh . L a ch n công ngh thích h p không ph i là l a ch n b n thân công ngh , mà trư c h t là ch n m t t p h p các tiêu th c ch n công ngh . i v i các nư c ang phát tri n, Vi n nghiên c u Brace – Canada ưa ra m t s tiêu th c tham kh o như sau: - Công ngh thích h p có m c tiêu cơ b n là áp ng nhu c u cơ b n c a nhân dân, c bi t là nông dân. - Công ngh thích h p có kh năng thu hút s lư ng l n lao ng, trong ó có lao ng n . - Công ngh thích h p b o t n và phát tri n công ngh truy n th ng và t o ra các ngành ngh m i. - Công ngh thích h p b o m chi phí th p và k năng th p. - Công ngh thích h p t o ra kh năng ho t ng cho các cơ s s n xu t nh , v a, l n, k t h p. - Công ngh thích h p ti t ki m tài nguyên. - Công ngh thích h p có kh năng thu hút vi c s d ng d ch v và nguyên v t li u trong nư c. - Công ngh thích h p ph i có kh năng s d ng ư c ph li u và không gây ô nhi m môi trư ng. - Công ngh thích h p t o cơ h i tăng trư ng kinh t cho xã h i và ông o qu n chúng nhân dân. - Công ngh thích h p t o ra s phân b r ng rãi và gi m s không bình ng trong thu nh p. - Công ngh thích h p không gây xáo tr n i v i văn hóa – xã h i. - Công ngh thích h p t o ti n tăng cư ng xu t kh u, phân công h p tác qu c t . - Công ngh thích h p t o ti m năng nâng cao năng l c công ngh . - Công ngh thích h p ư c h th ng chính tr ch p nh n. V i s li t kê chưa y trên, chúng ta th y rõ cái tên công ngh thích h p là m t công c v n năng ó là i u không th có. Nh c l i, s thích h p c a công ngh không ph i là b n ch t n i t i c a b t kỳ m t công ngh nào mà nó xu t phát t môi trư ng xung quanh trong ó công ngh ư c s d ng. Chính con ngư i xác nh s thích h p b ng cách ph i h p t i a hi u qu và t i 78
thi u h u qu c a công ngh cho hi n t i cũng như tương lai. Hơn n a môi trư ng xung quanh chúng ta òi h i ph i ư c xem xét m t cách toàn di n. 3- M t s phương pháp l a ch n công ngh Sau khi ch n ư c các công ngh t tiêu chu n thích h p, vi c ch n ra công ngh t t nh t có th ti n hành theo các phương pháp sau: a/ L a ch n công ngh theo hàm lư ng công ngh . Như ã trình bày chương m t, m t công ngh luôn hàm ch a trong b n thành ph n ó là: Ph n k thu t (T), ph n con ngư i (H), ph n thông tin (I) và ph n t ch c(O). B n thành ph n này có s óng góp v i m c khác nhau trong m i công ngh . S óng góp chung c a c b n thành ph n trong m t công ngh ư c bi u th b ng i lư ng h s óng góp c a các thành ph n công ngh và ư c xác nh b i công th c: TCC = Tβt x Hβh x Iβi x Oβo N u các thành ph n c a công ngh không thay i thì TCC là h s óng góp c a công ngh . N u m t trong các thành ph n công ngh thay i (bi n s ) thì TCC là hàm h s óng góp c a công ngh . Chúng ta d dàng ch ng minh ư c r ng: dTCC dT dH dI dO = βt +β + βi + β0 hH TCC T I O T bi u th c trên ta nh n th y t l gia tăng c a hàm h s óng góp (TCC) ph i b ng t ng t l gia tăng c a b n thành ph n công ngh có tr ng s và như v y n u ư c l a ch n m t trong nhi u công ngh , chúng ta có th ch n công ngh theo thành ph n có giá tr β l n nh t. M t khác dT dH dI dO ; ;; trên cơ s so sánh t l gia tăng c a các thành ph n công ngh chúng ta cũng THIO có th quy t nh u tư cho thành ph n công ngh nào c n thi t. Trong trư ng h p công ngh nh p t nư c ngoài, không ch căn c vào giá tr TCC, mà còn ph i tính n kh năng ti p thu công ngh nh p t nư c ngoài. Do ó có th l a ch n công ngh theo hi u su t h p thu công ngh , ký hi u là ηcn(%). Ví d : A’ và B’ là hai công ngh s s d ng và ư c nh p t hai công ngh g c A và B. Quy t nh ch n công ngh nào xu t phát t s so sánh v hi u su t h p th theo h s óng góp TCC c a hai công ngh trên. TCC ' A .100 η cnA (% ) = TCC A TCC ' B .100 η cnB (% ) = TCC B Công ngh có hi u su t h p th l n hơn s ư c c h n. b/ L a ch n công ngh theo công su t t i ưu. Phương pháp l a ch n công ngh theo công su t t i ưu thư ng ư c áp d ng trong giai o n xây d ng lu n ch ng kinh t - k thu t, vì ch y u d a trên s li u d báo và i u tra th trư ng. 79
Công su t c a m t công ngh là lư ng u ra t i a trong m t ơn v th i gian, ngoài các y ut u vào nó ph thu c ch y u vào các thành ph n công ngh . Cân i gi a chi phí s n xu t và doanh thu t s n ph m, công su t c a công ngh có th n m trong kho ng Qmin và Qmax (hình 4.1.) C, DT ∑C DT Cb® DT* LN C* Ccd Q* Qmin Q Qmax Hình 4.1. L a ch n công ngh theo công su t t i ưu Trong kho ng ó Q* ư c coi là công su t t i ưu, vì không nh t thi t ph i ho t ng v i công su t t i a m i t hi u qu kinh t cao nh t (l i nhu n cao nh t). LN= DT - ∑C = DT* - C* T i Q*: LN = P . Q – (Cc + Cb ) Trong ó: - LN: L i nhu n - Cc : Chi phí c nh Cb : Chi phí bi n - i - DT: Doanh thu - P : Giá thành - Q: Lư ng s n ph m c/ Phương pháp l a ch n công ngh theo ch tiêu t ng h p. Trong th c t , l a ch n công ngh không th ch căn c vào m t ch tiêu riêng l , mà ph i ng th i xem xét nhi u ch tiêu. l a ch n ư c m t công ngh tho mãn các i u ki n v k thu t, kinh t , tài chính, môi trư ng, tài nguyên … òi h i ph i ánh giá ư c m i tương quan gi a các y u t trên ra quy t nh úng n. Phương pháp l a ch n công ngh theo ch tiêu t ng h p (K) không ch tính toán m t cách c l p, ng th i, các giá tr c trưng c a công ngh như: năng su t hoà v n, giá tr NPV, giá tr IRR, giá tr hàm h s óng góp c a công ngh , giá tr ch s sinh l i, tu i th c a công ngh , giá tr công ngh tính b ng ti n, tác ng c a công ngh n môi trư ng…. mà còn ưa ra thông s t ng h p các c trưng này cho m i phương án ư c ưa ra xem xét. 80
T m quan tr ng tương i c a các ch tiêu trên ư c xác nh b ng các tr ng s theo phương pháp chuyên gia. Hs ánh giá ch tiêu t ng h p ư c tính theo công th c: ∑ [P ]V m i P i i =1 i K= m ∑V i i =1 Trong ó: - m: S ch tiêu ư c ánh giá - Pi: Giá tr c trưng c a ch tiêu th i [Pi ] : Giá tr - chu n c a các ch tiêu tương ng i. - Vi: Tr ng s c a ch tiêu th i Như v y, n u hai công ngh A và B cùng lo i, sau khi tính toán, công ngh nào có h s công ngh t ng h p K cao hơn s ư c ch n. Ví d : Các giá tr ã chu n hóa c a hai công ngh A và B cho trong b ng. Nên l a ch n công ngh nào, bi t [Pi ] =5. TT Ch tiêu Pi(A) Pi (B) Vi 1 TCC 3,0 2,5 0,15 2 TCA 4,0 3,5 0,20 3 R 2,5 3,5 0,10 4 P 2,0 2,0 0,10 5 NPV 4,0 3,5 0,20 6 IRR 3,0 4,0 0,15 7 B/C 2,0 3,0 0,10 Giá tr TCC trong b ng ư c xác nh như sau: [P ]= 5; ta có P TCCA = 0,6; TCCB = 0,5; ng v i TCCm =1; = 3,0; PB= 2,5 A max Theo công th c trên ta tính ư c KA; KB: 3 4 2,5 4 3 2 K = .0,15 + .0,2 + .0,1 + 0,2 + 0,15 + .0,1 = 0,63 A 5 5 5 5 5 5 2,5 3,5 3,5 2 3,5 4 3 K 0,15 + 0,2 + 0,1 + 0,1 + 0,2 + 0,15 + 0,1 = 0,665 = B 5 5 5 5 5 5 5 T k t qu tính toán i n k t lu n ch n công ngh B vì KB > KA. d/ L a ch n công ngh theo ngu n l c u vào Chúng ta u bi t r ng t ư c m t hàm m c tiêu ã ư c xác nh, có th s d ng nhi u các công ngh khác nhau. 81
i v i các doanh nghi p các qu c gia ang phát tri n, vi c i m i d a trên s l a ch n m t công ngh phù h p trong s các công ngh s n có, có ý nghĩa quy t nh t i s phát tri n b n thân doanh nghi p. Vì v y, vi c u tiên ph i làm là lo i b các công ngh kém hi u qu trong s các ng c viên cho s l a ch n. N u ta g i ai j là y u t u vào th i s n xu t theo công ngh th j .V i (i=1…n, j=1…m); ai j ≥0 thì ta s có ma tr n chi phí sau: a11 ....................a1m  ...............................  A=   ...............................    a n1 ......................a nm  ơn gi n ta gi thi t ai j = const (trên th c t ai j có th làm hàm s ph thu c vào các y u t khác, ví d : T ch c, s n lư ng….) và thông thư ng như trong kinh t h c ngư i ta quy i các y u t u vào thành hai y u t chính ó là v n (K) và lao ng(L), do ó ma tr n chi phí s tr thành: a11 ....................a1m  A=   a 21 ......................a 2 m  Trong không gian 2 chi u m i c p ai j v i i = 1 ÷ 2 ư c th hi n b i m t i m Aj (a 1j, a 2j), A1 K A2 A3 A5 A4 A6 A7 A8 L Hình 4.2. L a ch n công ngh : lo i b công ngh kém hi u qu . N i các i m Aj v i nhau ta s ư c m t ư ng g p khúc, ngư i ta g i ó là ư ng ng lư ng ng v i m c s n lư ng Q = const. Tuy nhiên i u này chưa chính xác, b i vì trên ư ng ng lư ng ch có nh ng phương án công ngh hi u qu , do ó c n ph i lo i b nh ng phương án công ngh không hi u qu so v i các t p h p ang kh o sát. ư ng ng lư ng là m t ư ng l i v i g c t a . T t c các i m làm cho ư ng ng lư ng lõm v i g c t a u là không hi u qu và dĩ nhiên không ư c ưa vào phương án l a ch n. 82
T ng quát, khi s lư ng các phương án công ngh khá l n ( j -> ∝) thì ư ng ng lư ng s là m t ư ng cong trơn và l i so v i g c to . Làm th nào lo i b các phương án công ngh kém hi u qu ? Chúng ta có th ti n hành theo nhi u cách khác nhau b ng công c gi i tích ho c ơn gi n nh t là chúng ta ti n hành vi c lo i b các phương án công ngh không hi u qu b ng hình h c. u tiên chúng ta xác nh các phương án công ngh trên h tr c to . K A6 A5 A4 A3 A2 A 16 L Hình 4.3. Lo i b công ngh kém hi u qu . L n lư t n i các i m theo m t th t Ai - Ai + 1, i = 1…n (ví d L gi m d n A1- A2, A2- A3…) n u có phương án công ngh nào n m bên trái (phía g c to ) so v i ư ng th ng ư c t o b i các o n th ng ó thì Ai + 1 s là công ngh kém hi u qu và b qua, ti p theo ta n i Ai – Ai+2… k t qu cu i cùng s cho ta ư c m t ư ng g p khúc l i so v i g c to . Ví d , trên hình 4.3. khi n i i m 2 v i i m 3, ta th y i m4 n m trên trái ư ng th ng, v y công ngh ng v i i m A3 s là công ngh không hi u qu . 4.2. I M I CÔNG NGH 4.2.1. Khái ni m 1- i m i công ngh là gì ? L ch s phát tri n xã h i loài ngư i ã tr i qua nhi u giai o n, m i giai o n g n li n v i s xu t hi n và phát tri n c a m t lo i hình k thu t c trưng quy t nh s phát tri n c a xã h i loài ngư i giai o n ó. Th i kỳ á phát tri n cao hơn th i kỳ trư c ó là nh s xu t hi n và phát tri n c a các công c lao ng b ng á. Th i kỳ ó l i ư c thay th b i th i kỳ ng có mc phát tri n cao hơn v i s xu t hi n và phát tri n c a vi c s n xu t và s d ng các công c s n xu t b ng ng. Chính kh năng d ch t o thành các công c lao ng khác nhau c a ng và tính hi u qu cao hơn c a các công c này ã làm cho ch t lư ng s ng c a con ngư i ư c nâng cao hơn …. n th k XVIII t t c các h th ng k thu t mà loài ngư i ã s d ng lúc ó d n ư c thay i ó là ngu n ng l c, v i s ra i c a máy hơi nư c - ngu n ng l c m i thay th ngu n ng l c truy n th ng là s c l c cơ b p c a con ngư i và gia súc và m t ph n nh s c m nh t nhiên như s c gió, s c nư c. ó là m t trong các y u t t o nên cu c cách m ng công nghi p l n th nh t, làm thay i b m t c a th gi i. 83
Ngày nay vi c ng d ng các thành t u c a công ngh thông tin là m t xu th t t y u c a h th ng công ngh toàn c u ã và ang mang l i nh ng hi u qu to l n i v i s phát tri n c a t ng doanh nghi p, m i qu c gia và toàn th gi i, nh liên t c i m i công ngh . V y i m i công ngh là gì ? ó chính là c p cao nh t c a thay i công ngh và là qúa trình quan tr ng nh t c a s phát tri n i v i t t c các h th ng công ngh . Có quan i m cho r ng i m i công ngh là s hoàn thi n và phát tri n không ng ng các thành ph n c u thành công ngh d a trên các thành t u khoa h c nh m nâng cao hi u qu kinh t c a s n xu t kinh doanh và qu n lý kinh t , xã h i. V i quan i m này m t s thay i trong các thành ph n công ngh dù nh cũng ư c coi là i m i công ngh , th c ra các ho t ng này nên coi là c i ti n công ngh thì chính xác hơn. M t khác, h th ng công ngh mà con ngư i ang s d ng có tính ph c t p và a d ng cao, ch m t lo i s n ph m ã có th dùng r t nhi u lo i công ngh khác nhau, do ó n u x p t t c các thay i nh v công ngh thu c v i m i công ngh thì vi c qu n lý i m i công ngh là vi c làm không có tính kh thi. có th qu n lý ư c các ho t ng i m i thì c n t p trung vào nh ng ho t ng cơ b n. Do ó ta có th ưa ra khái ni m i m i công ngh như sau: “ i m i công ngh là vi c ch ng thay th t m quan tr ng (cơ b n, c t lõi) hay toàn b công ngh ang s d ng b ng m t công ngh khác tiên ti n hơn, hi u qu hơn.” i m i công ngh có th ch nh m gi i quy t các bài toán t i ưu các thông s s n xu t như năng su t, ch t lư ng, hi u qu …. ( i m i quá trình) ho c có th nh m t o ra m t s n ph m, d ch v m i ph c v th trư ng ( i m i s n ph m). i m i công ngh có th là ưa ra ho c ng d ng nh ng công ngh hoàn toàn m i (ví d , sáng ch công ngh m i) chưa có trên th trư ng công ngh ho c là nơi s d ng nó l n u và trong m t hoàn c nh hoàn toàn m i (ví d , i m i công ngh nh chuy n giao công ngh theo chi u ngang). 2- Phân lo i i m i công ngh T nh ng năm 1950, các nhà kinh t h c tân c i n ã nh n th c ư c vai trò c a công ngh . Trong các mô hình phát tri n c a h ã có s tham gia c a ti n b công ngh . Các nhà kinh t h c ã kh ng inh chính i m i công ngh ã giúp cho các n n kinh t , m t m t thoát kh i tình tr ng l i t c gi m, m t khác t ư c t l tăng trư ng dài h n. i m i công ngh có th ư c phân lo i theo tính sáng t o và theo s áp d ng. a/ Theo tính sáng t o. Bao g m i m i gián o n (Discontinuous Innovation) và i m i liên t c (Continuous Innovation) i m i gián o n, còn g i là i m i căn b n (Radical Innovation), th hi n s t phá v s n ph m và quá trình, t o ra nh ng ngành m i ho c làm thay i nh ng ngành ã chin mu i. i m i này t o nên l i th c nh tranh cho doanh nghi p trên th trư ng m i. i m i liên t c, còn g i là i m i tăng d n (Incremental Innovation), nh m c i ti n s n ph m và quá trình duy trì v th c nh tranh c a doanh nghi p trên th trư ng hi n có. M i quan h gi a i m i gián o n và i m i liên t c ư c minh ho hình 4.4 84
Giai o n C nh tranh v im i thay th ki u dáng liên t c im i Ki u dáng n i im i gián o n 1 b t nh t gián o n 2 Hình 4.4. Quan h gi a i m i gián o n và i m i liên t c b/ Theo s áp d ng. N u xem công ngh g m công ngh s n ph m (Product technology) và công ngh quá trình (Process technology) thì i m i công ngh bao g m i m i s n ph m (s n ph m g m hàng hoá và d ch v ) và i m i quá trình. - i m i s n ph m : ưa ra th trư ng m t lo i s n ph m m i (m i v m t công ngh ) i m i s n ph m nh m thay i b n ch t v t lý c a s n ph m, t ó d n n thay i tính năng và như vây i m i s n ph m làm thay i giá tr s d ng c a s n ph m. Trong giai o n u c a quá trình phát tri n s n ph m m i, ngư i ta nhân m nh n tính kh thi c a ý tư ng v s n ph m, sau ó thi t k các b ph n, chi ti t c a s n ph m. K sư ch t o suy nghĩ v cách ch t o: s d ng nh ng lo i th t b v t li u nào ch t o v i chi phí th p; khi ã t o nguyên m u, n u th y không thích h p v i vi c ch t o, ho c s n ph m ho t ng không t t, không ư c tin c y ho c không an toàn s thi t k l i. Phát tri n s n ph m là quá trình b t u t tính kh thi v k thu t n thi t k , ch t o và th nghi m, do v y c n ph i liên k t gi a nghiên c u, marketing, k thu t và ch t o - i m i quá trình : ưa vào doanh nghi p ho c ưa ra th trư ng m t quá trình s n xu t m i (m i v m t công ngh ) M c ích chính c a i m i quá trình là gi m chi phí s n xu t trên m i ơn v s n ph m. Có trư ng h p i m i quá trình cũng làm thay i tính năng c a s n phaamrvif khi áp d ng m t phương pháp s n xu t m i có th làm thay i b n ch t v t lý c a s n ph m. Có hai trư ng h p i m i quá trình: i m i quá trình không k t h p v i ti n b k thu t và i m i quá trình k t h p v i ti n b k thu t. i m i quá trình không k t h p v i ti n b k thu t khi các y u t s n xu t không thay i, hàm s n xu t có d ng y = f(K,L). Trong trư ng h p này không b trí thêm thi t b m i và tìm cách t i ưu hóa vi c s d ng các y u t s n xu t. i m i quá trình k t h p v i ti n b k thu t khi ưa vào thi t b m i ho c thi t b ư c c i ti n. Lo i i m i này g n li n v i u tư và hàm s n xu t có d ng y = f(K,L,E), trong ó E là ti n b k thu t. Quan h gi a i m i s n ph m v à i m i quá trình Trong nhi u trư ng h p, i m i quá trình có quan h v i i m i s n ph m. Khi ngành công nghi p ho c th trư ng ã chín mu i, nh ng n l c v i m i có xu hư ng t p trung vào i m i quá trình làm gi m chi phí. 85
Theo Abernathy và Utterback, trong m t chu k s ng c a s n ph m lúc u t p trung vào i m i s n ph m sau ó chuy n sang i m i quá trình. Tuy nhiên, khi s d ng nh ng công ngh hi n i m i quan h gi a hai i m i này s thay i: m t i m i quá trình s tương ng v i nhi u i m i s n ph m và có th ti n hành ng th i i m i s n ph m v i i m i quá trình. i m i s n ph m và quá trình có th i m i gián o n hay liên t c. Ngoài ra còn m t s cách phân lo i khác như : N u i m i công ngh có th giúp nhà s n xu t t o ra cùng m t lư ng s n ph m nhưng ti t ki m v n nhi u hơn ti t ki m lao ng, trong trư ng h p này ngư i ta g i là i m i công ngh ti t ki m v n.N u i m i công ngh ti t ki m lao ng nhi u hơn ti t ki m vón thì i m i công ngh ư c g i là i m i công ngh ti t ki m lao ng. Trong trư ng h p i m i công ngh có tác d ng ti t ki m c hai y u t cùng m t t l , thì i m i công ngh ư c g i là trung tính. Cũng có cách phân lo i i m i công ngh ph n c ng và i m i công ngh ph n m m. 3- Các y u t nh hư ng n i m i công ngh . a/ Th trư ng. Nh ng n n kinh t th trư ng có th có l i th trong quá trình i m i. N u th trư ng c a m t lo i s n ph m nào ó ư c m r ng thì i u này s thúc y i m i. i m i ch th t s hoàn thành sau khi s n ph m hay quá trình ư c ngư i s d ng ch p nh n, do v y m t khía c nh r t quan tr ng c a i m i là Marketing. b/ Nhu c u Ph n l n các trư ng h p i m i công ngh xu t phát t nhu c u. Có th là do áp l c c a môi trư ng kinh doanh (các y u t vĩ mô như chính tr , xã h i, kinh t , công ngh …) làm xu t hi n nhu c u, thí d : do áp l c c a xã h i v v n ô nhi m môi trư ng, các nhà s n xu t ô tô nghiên c u ch t o thi t b gi m ô nhi m trang b cho ô tô. Nhu c u c a ngư i tiêu dung cũng thúc y i m i. c/ Ho t ng nghiên c u và phát tri n ( R&D) Nghiên c u và phát tri n là khâu quan tr ng trong quá trình i m i. Báo cáo v năng l c c nh tranh c a Châu Âu nêu rõ : “N u không có cơ s nghiên c u khoa h c m nh và a d ng thì s không h có b t kỳ m t s c t cánh công ngh nào c ”. Các doanh nghi p có ngân sách R&D l n và ngu n nhân l c R&D có k năng nghiên c u s thu n l i trong i m i công ngh . d/ C nh tranh. Nói chung c nh tranh thúc y i m i. e/ Các chính sách qu c gia h tr i m i. khuy n khích các doanh nghi p i m i công ngh , chính ph thư ng có nh ng chính sách thích h p. 4.2.2. Tác ng c a i m i công ngh 1- i v i năng su t. Theo Diorio, “năng su t là s k t h p hi u qu (efficiency) và k t qu (effectiveness), nghĩa là t ư c k t qu v i vi c s d ng t t nh t các ngu n l c.” i m i công ngh thư ng làm tăng năng su t th hi n qua vi c gi m chi phí s n xu t trên m i ơn v s n ph m và giúp các doanh nghi p t ư c các m c tiêu như nâng cao tính linh ho t, áp ng nhanh chóng nhu c u c a khách hàng 86
2- i v i ch t lư ng s n ph m Công ngh m i có vai trò quan tr ng trong vi c nâng cao ch t lư ng s n ph m. Khi th th ng kê chu n và th th ng kê th c t chênh l ch nhau vư t quá gi i h n cho phép, chuông s báo ng và nhân viên tr c s ti n hành i u ch nh, ngăn ch n ngay t u vi c s n xu t s n ph m không m b o ch t lư ng. 3- i v i chu kỳ s ng c a s n ph m. S d ng công ngh m i làm rút ng n chu kỳ s ng c a s n ph m vì công ngh m i có tính linh ho t cao, có th ưa ra nhi u model m i. 4- i v i chi n lư c kinh doanh. xác nh nh hư ng c a i m i công ngh n năng l c c a doanh nghi p. Abernathy và Clark chia năng l c c a doanh nghi p ra thành năng l c s n xu t (công ngh ) năng l c th trư ng (khách hàng) - V m t s n xu t (công ngh ), i m i có th làm thay i thi t k s n ph m, h th ng s n xu t, thi t b , v t li u, k năng, ki n th c c a ngư i lao ng. - V m t th trư ng (khách hàng), i m i có th làm thay i thái , hành vi c a khách hang, kênh phân ph i, phương th c truy n th ng … i u này có nghĩa là nh ng lĩnh v c ho t ng trong chi n lư c kinh doanh c a doanh nghi p có th b thay i. 5- i v i vi c làm Nói chung m i quan h gi a i m i công ngh v i vi c làm thì không ơn gi n và ư c th hi n trên hình 4.5 Ngành mi Vi c H t h ng làm giáo d c mi K Thi u k năng năng i mi mi Chính sách ào công t o c a DN ngh Chính sách ào t o l i c a doanh nghi p Mt vi c làm Chính sách th t nghi p c a chính ph Hình 4.5 Tác ng c a i m i công ngh i v i vi c làm Tóm l i, i m i công ngh tác ng n nhi u m t : kinh t , xã h i và con ngư i. 87
4.2.3. Quá trình i m i công ngh . 1- M t s xu th nh hư ng t i i m i công ngh ti n hành i m i công ngh có hi u qu t i các qu c gia cũng như t i các doanh nghi p, c n ph i nghiên c u k các y u t nh hư ng t i i m i công ngh . Hi n nay mô hình i m i tuy n tính c i n v i ki n th c khoa h c m i t phía trư c và nh ng s n ph m, d ch v và l i nhu n th trư ng phía cu i con ư ng ang ngày càng b thách th c. L ch s kinh t h c hi n i ã ch ra r ng s i u c a nghiên c u s không t ng chuy n i sang thành công kinh t . i m i là m t ho t ng ng th i tương tác và phi tuy n nó bao g m không ch khoa h c, k thu t và công ngh mà c xã h i, chính tr và các tương tác kinh t cũng như chính sách công. Trong ó y u t vô cùng quan tr ng c a i m i là s tìm tòi khoa h c là nh ng ngư i nuôi dư ng n n móng tri th c giàu có c a th gi i. Các k sư là nh ng ngư i tinh thông “trong s chính xác tương ương v i s h n lo n nh m ưa ra các hình nh t p trung vào tiêu i m”. Ph n này c p t i các xu th có nh hư ng m t cách chi n lư c t i quá trình i m i. a/. Xu th th nh t ó là xu th h p tác qu c t .. Xu th này nh n m nh vào t m quan tr ng c a s h p tác trong khoa h c - công ngh gi a các qu c gia, m t quy lu t t t y u c a s phát tri n. S h p tác có th r t a d ng, như thông qua các n ph m xu t b n (sách, báo, t p chí…) trên ph m vi toàn th gi i. D ng khác c a xu th h p tác qu c t ch m i xu t hi n g n ây m t cách u n ó là các ho t ng liên ngành, c bi t m i quan h h u cơ gi a các trư ng i h c và khu v c công nghi p ngày càng tr nên quan tr ng. M g n 40% các bài báo là ng tác gi c a c các nhà công nghi p trong khu v c tư nhân và c a các trư ng i h c, các phòng thí nghi m Chính ph . Các nhà nghiên c u ã ch ng minh ư c vi c nghiên c u c a các trư ng i h c quy t nh n kh năng c a qu c gia v i m i và hoàn thi n n n kinh t . Th c t cho th y, 73% các sáng ch hi n nay ra i t các nghiên c u c a các t ch c công và t ch c phi l i nhu n. Chính các nhà khoa h c c a EU ã th a nh n r ng ưu th và s c m nh kinh t c a M so v i EU chính là nh m i quan h khăng khít, h u cơ gi a các công ty và các trư ng i h c. EU, m i quan h này chưa ư c phát tri n có th khai thác ư c ti m năng to l n c a chúng. Chúng ta bi t r ng các công ngh m i ư c sinh ra và tri n khai là do k t qu ho t ng c a các cơ quan nghiên c u và tri n khai (R&D), i v i các qu c gia ang phát tri n nói chung và Vi t Nam nói riêng thì m i liên k t gi a R&D v i các khu v c s n xu t r t l ng l o, các cơ quan R&D không nh n th c ư c nhu c u th c s c a qu c gia do ó vai trò c a R&D trong i m i công ngh nói riêng và phát tri n kinh t c a qu c gia nói chung là chưa ư c phát huy. Tuy nhiên Vi t Nam trong th i gian g n ây nh vào nh ng chính sách khuy n khích ng d ng các tài khoa h c vào th c ti n s n xu t kinh doanh c a Chính ph thì m i quan h ó ang d n ư c c i thi n và tr nên h u cơ hơn. M t khác, chúng ta ã bi t các công ty không ho t ng c l p, h h p tác, buôn bán v i nhau trong m t s lĩnh v c và c nh tranh trong m t s lĩnh v c khác. Vì v y, vai trò c a các công ty khác là khá quan tr ng trong i m i. Trư c ây vi c huy ng các ngu n l c c n thi t tri n khai và thương m i hoá m t s n ph m d dàng hơn v nhi u m t, ch y u là do các ngu n l c c n có là quá ít so v i ngày nay, ng th i quá trình chuyên môn hoá chuyên sâu (m t xu th t t y u c a c th gi i) ã h n ch nghiên c u dàn tr i trên di n r ng, các công ty u mong mu n có ư c các l i th c nh tranh b ng vi c i sâu vào m t s lĩnh v c c th , c bi t các công ty l n. Vào u th k XX hãng ICI ư c coi là ng u th gi i trong ngành hoá ch t nhưng ngày nay trong nhi u lĩnh v c h ã b nhi u i th c a h vư t qua. các trư ng i h c, các khoa cũng ch t p trung ngu n l c c a mình vào m t vài lĩnh v c khoa h c nh t nh. H không th nghiên 88
c u và gi ng d y trong m i lĩnh v c b i s h n ch c a ngu n l c. Mà chúng ta u bi t vi c n y sinh, phát tri n, tri n khai và t ư c thành công v m t thương m i cho i m i òi h i ngu n nhân l c, v t ch t r t l n. Chính vì v y nên i m i công ngh ph i là s k t h p c a m t t p h p các i tư ng, ví d như các cá nhân, công ty và rõ ràng là i m i nói chung và i m i công ngh nói riêng là m t trò chơi t p th . b/ Xu th th hai: Liên quan n b n ch t c a s n ph m và quy trình, do th trư ng toàn c u ngày nay òi h i ó là s xu t hi n c a nh ng công ngh ph c t p. Theo Dohald và Robert thì ph n l n nh ng công ngh thương m i thành công ã thay i theo m t con ư ng cơ b n trong 1/4 th k qua ó là chúng tr nên ph c t p hơn. H ã phân tích 30 lo i s n ph m xu t kh u có giá tr nh t trên th trư ng th gi i trong nh ng năm 1970 và 1990 và có ư c s li u cho trong b ng 4.3. ( ơn v trong ngo c tính b ng t ô la). Quy trình ơn gi n/s n ph m ơn gi n Quy trình ơn gi n/s n ph m ph c t p 1970: 58% (USD 87) 1970: 0% 1994: 8% (USD 347) 1974: 0% Quy trình ph c t p/s n ph m ơn gi n Quy trình ph c t p/s n ph m ph c t p 1970: 12% (USD 35) 1970: 31% (USD 46) 1994: 25% (USD 345) 1994: 59% (USD 1128) B ng 4.3. B ng phân tích s n ph m xu t kh u có giá tr nh t. B ng 4.3. cho th y 1/4 th k trư c ây g n 60% s n ph m xu t kh u hàng u th gi i là nh ng s n ph m ơn gi n ư c s n xu t b i các quy trình ơn gi n. Ngày nay m t t l tương t (60%) là nh ng s n ph m ph c t p ư c s n xu t b i nh ng quy trình ph c t p. i u ó có th ư c gi i thích do s phát tri n v i t c khá cao c a h th ng kinh t , xã h i c a loài ngư i nói chung và c a h th ng khoa h c, công ngh nói riêng trong th i gian qua. Rash và Rycroft cho r ng thành công kinh t s n v i nh ng ngư i thành công trong vi c i m i các công ngh ph c t p. T c là tương lai s thu c v nh ng ngư i nh n th c ư c tính ph c t p, có th th ng nh t ư c các ki n th c a d ng khác nhau trong nhi u t ch c khác nhau t o ra nh ng gì chưa có trư c ây. a d ng hoá ó là quy lu t, a d ng trong cách nhìn, cách ti p c n và trong n n t ng cơ s . Không th thì chúng ta không th vư t lên trên nh ng gi i h n t m nhìn c a m i cá nhân, t ch c. t ư c i u ó các doanh nghi p ph i không ng ng c ng c , m r ng các kênh thông tin c a mình, nâng cao ch t lư ng ho t ng cho h th ng thông tin c a mình. c/ Xu th th ba Liên quan t i s xu t hi n c a m t ngành công ngh non tr (so v i các công ngh truy n th ng) ó là công ngh thông tin. T t c các lĩnh v c ho t ng c a con ngư i ngày nay ang ch u s tác ng r t l n c a công ngh thông tin. S xu t hi n và phát tri n nhanh chóng c a công ngh thông tin mà c bi t quan tr ng là công ngh máy tính, Internet và công ngh m ng ang làm thay i t t c các lo i hình công ngh c a loài ngư i, nó t o ra các con ư ng phát tri n hoàn toàn m i cho t t c các công ngh . S là i u ng c nhiên n u như hi n nay và trong tương lai t n t i m t thành công trong kinh t và khoa h c công ngh mà l i không ng d ng thành t u c a công ngh thông tin. 2- Các giai o n i m i công ngh . 89
i m i thông tin ph i là m t ho t ng c l p mà là m t quá trình t ng h p bao g m nhi u quá trình con có liên quan m t thi t v i nhau. Nó không ch là s p , phát tri n m t ý tư ng m i ho c phát sinh m t thi t b m i, phát tri n m t th trư ng m i… mà nó bao g m t t c các công vi c trên và th ng nh t v i nhau. Th c ch t quá trình i m i công ngh là m t h th ng các ho t ng ph c t p nh m chuy n i các ý tư ng và ki n th c khoa h c thành th c t v t ch t và các ng d ng trong th gi i hi n th c. ó là m t quá trình bi n i tri th c thành các s n ph m và d ch v h u ích có tác ng t i s phát tri n c a n n kinh t . a/ Quá trình hình thành và ng d ng các công ngh m i. Có 8 giai o n trong quá trình i m i công ngh , c n lưu ý r ng m t s các ho t ng trong m i giai o n có th trùm sang giai o n khác. - Nghiên c u cơ b n: là nh ng nghiên c u nh m tăng thêm hi u bi t chung v các quy lu t c a t nhiên. ây là quá trình t o ra tri th c qua m t th i gian dài. Nó có th mang n m t ng d ng c th ho c cũng có th không. - Nghiên c u ng d ng: lo i nghiên c u hư ng tr c ti p vào vi c gi i quy t m t ho c nh ng vn xã h i t ra. Ví d , nghiên c u phát tri n m t lo i thu c i u tr m t căn b nh nào ó. Nghiên c u cơ b n và nghiên c u ng d ng thúc y ti n b khoa h c b ng cách xây d ng tri th c m t cách h th ng trên cơ s ki n th c hi n t i. S thành công c a nghiên c u ng d ng d n n s ra i c a công ngh m i. - Tri n khai công ngh : Là nh ng ho t ng c a con ngư i nh m bi n i tri th c và các ý tư ng thành ph n c ng, ph n m m ho c d ch v . Nó có th bao g m vi c ch ng minh tính kh thi c a ý tư ng, xác nh thi t k ho c t o d ng, th nghi m m t nguyên m u. - Th c thi công ngh : ây là m t lo t các ho t ng g n v i vi c ưa m t s n ph m ra th trư ng. Th c thi công ngh có quan h v i vi c ng d ng l n u tiên m t ý tư ng ho c m t s n ph m. Nó liên k t các ho t ng nh m m b o ưa m t s n ph m ho c m t d ch v ra th trư ng m t cách thành công v giá c , tính an toàn và tho mãn các khía c nh v môi trư ng. - S n xu t: ây là m t lo t các ho t ng g n v i vi c m r ng lo i s n ph m ho c d ch v c th . S n xu t bao g m vi c ch t o, qu n lý, cung c p và phân ph i. - Marketing: ây là m t lo t các ho t ng m b o cho ngư i tiêu dùng ti p nh n công ngh . Nó bao g m vi c ánh giá th trư ng, chi n lư c phân ph i, thúc y bán hàng và xác nh thói quen, t p quán khách hàng. - Truy n bá: ây là chi n lư c và các ho t ng m b o s lan truy n và v th c a công ngh trên th trư ng. Vi c truy n bá ph thu c vào phương pháp công ngh và phương pháp Marketing công ngh . - M r ng công ngh : ây là giai o n mà m c tiêu là duy trì ưu th c nh tranh c a công ngh . Nó bao g m vi c c i ti n công nghê, phát tri n th h m i ho c ng d ng công ngh m i, c i ti n ch t lư ng, h giá thành s n ph m cũng như áp ng ư c nh ng yêu c u c bi t c a khách hàng. M r ng công ngh kéo dài vòng i công ngh . b/ Quá trình i m i công ngh doanh nghi p. V i m t doanh nghi p, sơ kh i i n hình c a quá trình i m i công ngh ư c th hi n hình 4.6, các bư c trong sơ có th minh ho như sau. 90
Xác nh khái Phân tích ni m k thu t N y sinh ý Phê chu n Phân tích K ho ch th trư ng kinh doanh S n xu t và thương Lo i b Ki m nh thông qua m i hoá th ư ng Tri n khai Hình 4.6. Các bư c i n hình i m i công ngh doanh nghi p. - N y sinh ý : Ghi nh n nhu c u, tìm cách áp ng nhu c u ó; phân tích các gi i pháp t t nh t và tiêu chu n l a ch n, t th c thi. - Xác nh khái ni m: Xác nh khái ni m s n ph m hay d ch v ; nh m c tiêu k thu t và ưu tiên; d ki n k t qu th c hi n. - Phân tích th trư ng : Xác nh th trư ng - Phân tích nhu c u hi n t i và tương lai, tìm hi u khách hàng. Tìm hi u i th c nh tranh, xác nh cơ h i. - Phân tích k thu t : Các ngu n l c c n thi t, ngu n l c s n có, l ch trình tri n khai. - K ho ch kinh doanh : Phân tích ma tr n SWOT, phân tích kinh t , v n, tri n v ng, chi n lư c. Phê chu n : Phê chu n c a c p qu n lý cao nh t c a công ty, các phê chu n khác. - - Tri n khai : S n xu t th : Ki m nh, th nghi m - Marketing: Ki m nh trên th trư ng - Chi n lư c gi i thi u ra th trư ng; Marketing các i m i; xác nh th i gian ưa ra th trư ng. o lư ng s ph n ng c a th trư ng. - S n xu t và thương m i hoá : S n xu t i trà: Hoàn thi n công ngh , xây d ng h th ng v n chuy n t i các i lý, kho tàng… - Lo i b : Do s l i th i hay v n môi trư ng. c/ Quá trình i m i công ngh ph m vi qu c gia i v i h th ng công ngh qu c gia, theo kinh nghi m c a các nư c ang phát tri n ã tr i qua quá trình công nghi p hoá thành công thì quá trình i m i công ngh thư ng ph i tr i qua các bư c sau: - Nh p công ngh th a mãn các nhu c u t i thi u. - T ch c cơ s h t ng kinh t m c t i thi u ti p thu công ngh nh p kh u. - T o ngu n công ngh t nư c ngoài thông qua l p ráp s n ph m (SKD - Semi knock Down, CKD - Complete Knock Donw, OKD - Incomplete). - Phát tri n công ngh thông qua mua linence - Thích nghi, c i ti n công ngh nh p kh u. Ti n hành i m i công ngh nh R&D. - Kh ng nh v th trên th trư ng công ngh th gi i d a trên u tư cao cho nghiên c u cơ b n. 91
3- Mô hình i m i công ngh (Các phương pháp i m i công ngh ) T trư c t i nay quan i m v i m i chia thành hai trư ng phái chính. Trư ng phái th nh t có tên là xã h i quy t nh. Trư ng phái này cho r ng m i s i m i l à k t qu ph i h p c a các nhân t và nh hư ng c a xã h i bên ngoài như nh ng thay i v dân s , tác ng kinh t ho c h th ng chính tr . H cho r ng khi ã h i t i u ki n thì i m i công ngh s x y ra. Trư ng phái th hai l i cho r ng i m i nói chung và i m i công ngh nói riêng là k t qu c a nh ng ho t ng c a các cá nhân thiên tài, h nh n m nh vào t m quan tr ng c a nh ng khám phá b t ng . Th c ra s tình c , b t ng r t hi m khi x y ra, các cá nhân có nh ng óng góp vào i m i ph i là nh ng ngư i say mê m t lĩnh v c khoa h c - công ngh nh t nh, h có ư c nh ng ki n th c vư t b c trong lĩnh v c ó trên cơ s ó v i nh ng c g ng n l c c a h mà i m i công ngh ra i. Hay nói như Louis Pasteur “Cơ h i ch n v i nh ng trí óc ã ư c chu n b ”. a/ Mô hình tuy n tính *S c y công ngh Mô hình này ng tr các chính sách công nghi p và khoa h c trong nh ng năm trư c th p k 1890. Mô hình tuy n tính ơn gi n nh t có tên s c y c a khoa h c (hình 4.9). Mô hình này d a trên lôgic khoa h c là cơ s , tri th c, ti n t o ra công ngh . Th c t cho th y h u h t các t phá công ngh g n ây u ư c d a trên nh ng khám phá khoa h c trư c ó. Ví d : như các công ngh năng lư ng h t nhân d a vào công trình c a Einstein (m i quan h gi a kh i lư ng và năng lư ng) ho c công ngh gen d a trên các khám phá c a Watson và Crick v c u trúc AND… Có th d dàng nh n th y r ng các s xu t hi n và phát tri n c a các công ngh này ã làm bùng n các ngành công nghi p và làm thay i toàn b th trư ng, chúng là nguyên nhân c a tăng trư ng kinh t quan tr ng. i m i theo mô hình này xu t phát t kh năng k thu t, chính ho t ng R&D thúc yi m i (hình 4.7). Tuy nhiên trong m t s trư ng h p, n u ch d a vào ho t ng R&D im i thì s n ph m s không có th trư ng. R&D S n xu t Marketing Nhu c u Hình 4.7: i m i theo mô hình s c y công ngh . * S c kéo th trư ng. n th p k 1970, m t s nghiên c u m i xác nh n r ng th trư ng có nh hư ng t i i m i. Mô hình tuy n tính th hai ra i có tên là mô hình l c hút c a th trư ng (s c kéo c a th trư ng). Nó nh n m nh vai trò c a th trư ng là tác nhân kh i thu các ý tư ng i m i. Các ý tư ng này có ư c thông qua quá trình ti p xúc v i khách hàng. Chính t các ý tư ng ó các công ngh m i s xu t hi n. i u này c bi t th y rõ khi xã h i (th trư ng) xu t hi n nh ng b c xúc nào ó. Trong trư ng h p ó s c kéo c a th trư ng có th t o ra nh ng t phá quan tr ng. Nhu c u th trư ng t o cơ h i cho s n ph m m i, quá trình m i và thúc y ho t ng R&D (hình 4.8). V lý thuy t, i m i theo mô hình này phù h p v i nhu c u th trư ng. Dĩ nhiên, u tư m i ngu n l c c a doanh nghi p vào nh ng d án ch y theo nhu c u c a th 92