Quản trị danh mục khoản vay tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Quaûn trò danh muïc khoaûn vay taïi caùc<br /> ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam<br /> Ths. Lê Thị Ngọc*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> M<br /> ục tiêu chung của Chính phủ Việt Nam là ổn định nền kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm<br /> phát và theo đó, chính sách điều tiết tỷ giá, lãi suất và tín dụng phải phối hợp nhịp<br /> nhàng để đạt được mục tiêu. Do đó, Ngân hàng Nhà nước đã cân nhắc kỹ về việc tăng<br /> giới hạn cho vay vì việc tăng ROOM tín dụng sẽ đi kèm với nhiều rủi ro. Mức độ tăng<br /> trưởng tín dụng sẽ được phân bổ tùy theo năng lực của mỗi ngân hàng và ưu tiên cho các ngân hàng đã<br /> hoàn thành và áp dụng Basel II, cũng như trong quá trình tái cơ cấu trúc và sáp nhập với các ngân hàng<br /> yếu. Vì vậy, việc quản lý danh mục cho vay theo phân bổ giới hạn cho vay của Ngân hàng Nhà nước đã trở<br /> nên cần thiết, tuy nhiên phương pháp quản lý danh mục cho vay là vấn đề cần quan tâm.<br /> Bài báo sẽ giới thiệu một cách khái quát các vấn đề liên quan đến việc quản trị danh mục khoản vay<br /> mà không đi sâu vào việc xác định cụ thể hạn mức của từng phân khúc trong danh mục tín dụng.<br /> Từ khóa: Danh mục khoản vay, quản lý danh mục khoản vay, Ngân hàng Thương mại Việt Nam, Basel<br /> II, xác suất vỡ nợ, tỷ lệ tổn thất ước tính, tổng dư nợ của khách hàng tại thời điểm không trả được nợ.<br /> Loan portfolio management at Vietnam Commercial Banks<br /> The general goal of the Government of Vietnam is to stabilize the macro economy and control inflation<br /> and accordingly, the policy to regulate exchange rates, interest rates and credit must coordinate with each<br /> other smoothly to achieve the goal. Therefore, the State Bank has considered carefully the increase of loan<br /> limit because the increase in credit ROOM will come with many risks. Credit growth will be allocated<br /> depending on the capacity of each bank and priority for banks that have completed and applied Basel II, as<br /> well as in the process of restructuring and merging with “weak” banks. Therefore, the management of the<br /> loan portfolio according to the lending limit allocation of the State Bank has become a necessity, however<br /> the method of managing loan portfolio is a matter of concern.<br /> In this article, the author will briefly introduce the issues related to the management of loan portfolios<br /> without going into the specific determination of the limit of each segment in the credit portfolio.<br /> Keywords: Loan list, loan portfolio management, Vietnam Commercial Bank, Basel Accords - Basel<br /> II, probability of default, estimated loss rate, total outstanding loans of customers at the time of default.<br /> <br /> Một số khái niệm chung (Markowitz). Các mục tiêu truyền thống là tối đa<br /> hóa lợi nhuận cho các mức rủi ro nhất định hoặc<br /> Khoản vay là việc cho vay tiền của một hoặc<br /> giảm thiểu rủi ro cho các mức lợi nhuận nhất định<br /> nhiều cá nhân, tổ chức... Người nhận hoặc người<br /> đã hướng dẫn các nỗ lực để đạt được sự đa dạng<br /> vay phải chịu một khoản nợ và thường phải trả lãi<br /> hóa hiệu quả của danh mục đầu tư. Danh mục<br /> cho khoản nợ cho đến khi được trả và cũng phải trả<br /> khoản vay là tài sản chính của ngân hàng hoặc các<br /> số tiền gốc đã vay. Tại hầu hết các ngân hàng thương<br /> tổ chức cho vay khác và giá trị của danh mục cho<br /> mại, cho vay là hoạt động kinh doanh chính.<br /> vay không chỉ phụ thuộc vào lãi suất thu được từ<br /> Lý thuyết danh mục đầu tư đã được áp dụng các khoản vay và tiền gốc sẽ được trả, mà còn phụ<br /> cho các cổ phiếu phổ thông lần đầu tiên năm 1959 thuộc vào chất lượng của các khoản vay.<br /> <br /> *Khối CB - Hội sở, Ngân hàng Phương Đông<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 142 - tháng 8/2019 41<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Việc quản lý danh mục cho vay có liên quan đến hàng xây dựng các phân khúc dựa trên việc phân<br /> việc xây dựng danh mục tài sản (cổ phiếu hoặc trái tích đầy đủ các yếu tố liên quan đến rủi ro. Một<br /> phiếu hoặc thậm chí là bất động sản) với mục tiêu số đặc điểm sử dụng để xác định phân khúc như:<br /> tối đa hóa lợi nhuận dự kiến và giảm thiểu rủi ro ngành nghề, khu vực địa lý và xếp hạng rủi ro.<br /> (Nwankwo, 2000). Hiệu suất cho vay của các ngân • Giai đoạn sàng lọc khách hàng bao gồm điều<br /> hàng phụ thuộc vào quản lý danh mục cho vay của tra và đánh giá sự vững chắc về tài chính của khách<br /> các ngân hàng. Quản lý danh mục cho vay bao gồm hàng liên quan đến khả năng trả được khoản vay<br /> 3 giai đoạn (Karekaho 2009): của khách hàng.<br /> • Giai đoạn kiểm soát rủi ro tín dụng là hạn chế<br /> sự nguy hiểm của các khoản nợ xấu. Quản lý tỷ lệ<br /> nợ xấu là yếu tố dự báo quan trọng nhất về hiệu<br /> suất của ngân hàng (Musyoki et al, 2012). Thẩm<br /> định khách hàng, kiểm soát rủi ro tín dụng và<br /> chính sách thu hồi nợ ảnh hưởng đến hiệu quả của<br /> các tổ chức tài chính.<br /> Hiệp ước vốn Basel mới (Ủy ban Basel về giám<br /> sát ngân hàng, 2006) đã được tạo ra với mục tiêu<br /> điều chỉnh tốt hơn về vốn với rủi ro trong danh<br /> mục tín dụng ngân hàng. Các ngân hàng tính toán<br /> Trong đó:<br /> yêu cầu vốn rủi ro tín dụng theo các mô hình rủi<br /> • Giai đoạn thiết lập danh mục khoản vay gồm: ro nội bộ bằng hai cách: Một là, sử dụng phương<br /> Phân chia, ước tính quy mô từng phân khúc dựa pháp tiêu chuẩn hóa dựa trên hiệp định vốn năm<br /> trên việc xác định rủi ro của từng phân khúc. Đối 1988 sử dụng quy định xếp hạng đối với tài sản có<br /> với nhiều ngân hàng, phân khúc danh mục đầu tư rủi ro. Hai là, sử dụng phương pháp tiếp cận dựa<br /> thành nhóm các khoản vay có đặc điểm tương tự trên đánh giá nội bộ (IRB - Internal Rating Based<br /> là điểm khởi đầu tốt, nhưng chỉ có thể nhận được Approach), trong đó các ngân hàng được phép phát<br /> toàn bộ lợi ích của phân khúc danh mục nếu ngân triển và sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro tín dụng<br /> <br /> 42 Số 142 - tháng 8/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> nội bộ. Phương pháp tiếp cận dựa trên đánh giá Phương pháp tiêu chuẩn<br /> nội bộ sử dụng ba tham số đo lường rủi ro chính<br /> Phương pháp tiêu chuẩn dựa trên cơ sở phân<br /> là: Xác suất khách hàng không trả được nợ (PD -<br /> tích mối quan hệ giữa lợi nhuận và vốn yêu cầu<br /> Probability of Default), tỷ lệ tổn thất ước tính (LGD<br /> theo quy định tại Thông tư 41/2016/TT-NHNN.<br /> - Loss given Default), và tổng dư nợ của khách hàng<br /> Theo phương pháp này, phân khúc danh mục<br /> tại thời điểm không trả được nợ (EAD - Exposure<br /> khoản vay của khách hàng doanh nghiệp được<br /> at Default). Hơn nữa, có hai biến thể của IRB như<br /> thực hiện như sau:<br /> sau: Một là, phương pháp tiếp cận cơ bản trong đó<br /> chỉ có tham số PD được ước tính nội bộ, các tham<br /> số LGD và EAD dựa trên các giá trị giám sát; Hai<br /> là, phương pháp tiếp cận nâng cao, tất cả các tham<br /> số được xác định bởi ngân hàng.<br /> Phân khúc khách hàng trong danh mục<br /> khoản vay<br /> Nguyên tắc xác định phân khúc:<br /> • Mỗi phân khúc phải thể hiện một nhóm các<br /> khoản vay có cùng bản chất kinh tế như ngành,<br /> lĩnh vực kinh tế, mục đích cấp tín dụng và sản<br /> phẩm tín dụng;<br /> • Các khoản tín dụng trong cùng phân khúc có<br /> Trong đó, khi xác định phân khúc khách hàng<br /> đặc tính rủi ro tương đồng và có tương quan cao về<br /> cần ưu tiên xét đến bản chất kinh tế của ngành nghề<br /> mức độ rủi ro;<br /> theo mục đích vay và tính chất rủi ro tương đồng<br /> • Mỗi phân khúc chiếm tỷ trọng dư nợ đủ lớn và như tỷ lệ và xu hướng nợ xấu trung bình trong 5<br /> số lượng khách hàng đủ lớn để thiết lập hạn mức năm gần nhất, tỷ trọng dư nợ từng nhóm trên tổng<br /> theo dõi, kiểm soát trong danh mục tín dụng. danh mục, số lượng khách hàng trong từng nhóm.<br /> Phương pháp xác định phân khúc: Hơn nữa, việc xác định phân khúc phải đảm bảo<br /> • Danh mục tín dụng được phân khúc theo tương tác chặt chẽ giữa mục đích kinh doanh và<br /> ngành nghề kinh tế của mục đích cấp tín dụng. mục đích quản lý rủi ro.<br /> <br /> • Việc xác định phân khúc dựa trên kết quả Phương pháp nâng cao<br /> phân tích dữ liệu và đánh giá theo ý kiến chuyên Phương pháp nâng cao dựa trên cơ sở phân tích<br /> gia, trong đó ý kiến chuyên gia sẽ là điều kiện ràng chất lượng tín dụng của khách hàng. Phương pháp<br /> buộc để đảm bảo kết quả phân tích dữ liệu không này sử dụng các tham số đo lường rủi ro để xác<br /> tạo ra các trường hợp bất hợp lý về ý nghĩa kinh tế định hạn mức từng phân khúc của danh mục (gồm<br /> trong quá trình phân khúc danh mục.<br /> PD, EAD, LGD). Trong đó, PD được xác định dựa<br /> • Việc phân tích dữ liệu phải được thực hiện trên độ tín nhiệm tín dụng hoặc xếp hạng tín dụng<br /> trên cơ sở dữ liệu 5 năm gần nhất. Các thông tin nội bộ của khách hàng, EAD phụ thuộc vào phần<br /> cần thiết như: Số lượng khách hàng, dư nợ của vốn vay chưa sử dụng mà khách hàng có khả năng<br /> từng ngành nghề kinh tế theo mục đích cấp tín rút thêm, và LGD là tổn thất kinh tế thuần của<br /> dụng chi tiết hoặc sản phẩm cấp tín dụng chi tiết ngân hàng sau khi trừ đi các khoản có thể thu hồi<br /> và tỷ lệ nợ xấu. được tại thời điểm không trả được nợ. Hạn mức<br /> Phương pháp xây dựng hạn mức danh mục của mỗi phân khúc trong danh mục được xác định<br /> khoản vay dựa trên các bước sau:<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 142 - tháng 8/2019 43<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Giám sát danh mục khoản vay vượt hạn mức hoặc các chỉ tiêu đặc tính rủi ro của<br /> danh mục tín dụng.<br /> Trên cơ sở hạn mức, đặc tính rủi ro của danh<br /> mục khoản vay đã được xác định, các ngân hàng • Tăng mức lợi nhuận yêu cầu đối với các khối<br /> triển khai xây dựng danh mục định hướng, sản kinh doanh phát sinh khoản cấp tín dụng là vượt<br /> phẩm, kế hoạch triển khai kinh doanh phù hợp hạn mức danh mục tín dụng để bù đắp cho phần<br /> nhằm đảm bảo tuân thủ các hạn mức đã được thiết chi phí vốn tăng thêm.<br /> lập cho từng phân khúc. Các biến động bất thường<br /> • Điều chỉnh danh mục tín dụng theo các hạn mức<br /> về hạn mức đối với phân khúc khách hàng cần<br /> phù hợp định hướng kinh doanh và quản lý rủi ro.<br /> được theo dõi và tìm hiểu rõ nguyên nhân để đưa<br /> ra giải pháp kịp thời nhằm đảm bảo danh mục tín Kết luận<br /> dụng đi đúng định hướng. Như vậy, bài viết đã đưa ra những vấn đề cơ bản<br /> Việc xác định danh mục tín dụng định hướng nhất liên quan đến việc quản trị danh mục khoản<br /> được thực hiện đồng thời với quá trình lập kế hoạch vay của khách hàng tại các ngân hàng thương mại.<br /> kinh doanh hàng năm và quy trình quản lý danh mục Tuy nhiên, bài viết mới chỉ dừng lại ở việc đưa<br /> tín dụng bao gồm việc xác định cấu trúc danh mục các phương pháp xây dựng chung cho danh mục<br /> tín dụng hàng năm, cụ thể gồm phân khúc khách cũng như phương pháp quản lý và giám sát chung<br /> hàng, xác định đặc tính rủi ro và hạn mức từng phân về danh mục tín dụng. Do đó, hướng nghiên cứu<br /> khúc. Hơn nữa, việc giám sát danh mục phải đảm và phát triển bài viết trong tương lai tập trung vào<br /> bảo đồng bộ giữa quản lý rủi ro và kinh doanh. các phương pháp cụ thể và hiệu quả trong việc xác<br /> định hạn mức của mỗi phân khúc trong danh mục<br /> Quy định quản lý danh mục tín dụng nên được<br /> tín dụng định hướng.<br /> rà soát định kỳ tối thiểu mỗi năm một lần để điều<br /> chỉnh kịp thời khi có thay đổi về môi trường kinh<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> doanh, pháp lý để đạt được mục tiêu quản lý rủi ro.<br /> 1. Basel Committee on Banking Supervision<br /> Tuy nhiên, việc điều chỉnh quy định và quy trình (2006): “International Convergence of Captital<br /> quản lý danh mục tín dụng phải phù hợp với chính Measurement and Capital Standards”, Bank<br /> sách quản lý rủi ro, khẩu vị rủi ro, định hướng kinh for International Settlements, Basel;<br /> doanh và các quy định nội bộ tại mỗi ngân hàng. 2. Karekaho (2009). “Loan portfolio management<br /> and performance of micro finance institutions<br /> Định kì hàng tháng, các ngân hàng nên theo dõi in Uganda: the case of Wakiso district”;<br /> hạn mức trong danh mục tín dụng để kịp thời đưa 3. Markowitz, H. (1959). “Portfolio Selection”.<br /> phương án điều chỉnh nhằm đảm bảo lợi nhuận New Haven, Connecticut: Yale University Press;<br /> cũng như việc quản lý rủi ro. Đối với các phân 4. Nwankwo, G. (2010). “Organizing for<br /> khúc có hạn mức đến ngưỡng cảnh báo hoặc vượt Financial Risk Management”. New York:<br /> The Credit Administratior, 2(2), pp.32-39.<br /> ngưỡng hạn mức tín dụng thì có thể thực hiện một<br /> trong các biện pháp sau:<br /> Ngày nhận bài: 15/07/2019<br /> • Tạm dừng cấp tín dụng đối với các phân khúc Ngày duyệt đăng: 18/07/2019<br /> <br /> 44 Số 142 - tháng 8/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />