Quy hoạch đô thị có sự tham gia của cộng đồng – Các vấn đề lý thuyết và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam

Chia sẻ: Trinhthamhodang1214 Trinhthamhodang1214 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết giới thiệu phương pháp tiếp cận có sự tham gia của cộng đồng trong quy hoạch chi tiết trên thế giới và tại Việt Nam, mối tương tác giữa các bên liên quan trong quá trình triển khai Quy hoạch chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quy hoạch đô thị có sự tham gia của cộng đồng – Các vấn đề lý thuyết và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam

DIEÃN ÑAØN Quy hoaïch ñoâ thò coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng CaùC vaán ñeà lyù thuyeát vaø thöïC tieãn aùp duïng taïi vieät nam TS. KTS. TAï QuyØNh hoA Giaûng vieân Khoa Kieán truùc Quy hoaïch, tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng Giôùi thieäu chung Quy hoaïch ñoâ thò (QHÑT) coù moät vai troø quan troïng trong phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia, ñaëc bieät laø taïi Vieät Nam, nôi ñang dieãn ra quaù trình chuyeån töø neàn kinh teá noâng nghieäp sang neàn kinh teá coâng nghieäp vôùi ñaëc tröng laø quaù trình ñoâ thò hoùa. QHÑT laø cô sôû quan troïng haøng ñaàu cho vieäc thöïc hieän quy hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa moãi ñòa phöông vaø cho caû quoác gia.Vieäc nghieân cöùu phöông phaùp QH phuø hôïp ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà ñoâ thò moät caùch hieäu quaû vaø ñaûm baûo lôïi ích cuûa caùc beân lieân quan luoân laø moät caâu hoûi ñöôïc ñaët ra cho caùc nhaø quy hoaïch. Töø tröôùc ñeán nay coù nhieàu phöông phaùp QHÑT khaùc nhau ñöôïc aùp duïng trong nhöõng caáp ñoä vaø hoaøn caûnh khaùc nhau ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà ñoâ thò. Nhìn chung, phöông phaùp QHÑT toái öu phaûi laø phöông phaùp coù tính meàm deûo, linh hoaït, ñaùp öùng ñöôïc caùc ñieàu kieän thöïc teá vaø boái caûnh luoân bieán ñoäng cuûa theå giôùi vôùi caùc thay ñoåi lieân tuïc treân nhieàu caáp ñoä, ñoàng thôøi chuù troïng quan taâm ñeán ñoái töôïng höôûng lôïi laø coäng ñoàng daân cö [9]. Trong xu theá phaùt trieån beàn vöõng vaø ñaûm baûo coâng baèng - daân chuû trong xaõ hoäi, vai troø cuûa coäng ñoàng vaø söï tham gia coäng ñoàng (TGCÑ) ngaøy caøng ñöôïc ñeà cao trong coâng taùc QHÑT: “... baûn quy hoaïch toát nhaát phaûi theå hieän ñöôïc söï mong muoán cuûa ngöôøi daân” (Aprodicio Laquian,1995) - ñaûm baûo cho nhöõng ngöôøi chòu aûnh höôûng cuûa ñoà aùn QH ñöôïc tham gia vaøo vieäc quyeát ñònh, dung hoøa quyeàn lôïi giöõa caùc beân lieân quan vaø laøm taêng möùc ñoä cam keát cuûa coäng ñoàng vôùi vieäc thöïc hieän QH vaø nhôø ñoù taêng tính beàn vöõng cuûa ñoà aùn QHÑT. Taïi Vieät Nam, vieäc khaúng ñònh vai troø cuûa ngöôøi daân trong coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò ñaõ ñöôïc ñònh höôùng chæ ñaïo ngay töø chæ thò 19CT ngaøy 22/1/1991 cuûa chuû tòch Hoäi ñoàng boä tröôûng. Taïi Hoäi nghò Ñoâ thò laàn thöù I naêm 1990 ñaõ neâu roõ: “Ñoâ thò laø cuûa daân, do daân vaø vì daân”. Trong Phaùp leänh soá 34/2007/PL- UBTVQH11 veà vieäc “Thöïc hieän daân chuû ôû xaõ, phöôøng, thò traán” do Quoác Hoäi Vieät Nam ban haønh ngaøy 20/4/2007 [2] cuõng quy ñònh ngöôøi daân coù quyeàn ñöôïc bieát, ñöôïc tham gia vaø giaùm saùt vieäc hoaïch ñònh caùc keá hoaïch, chieán löôïc lieân quan ñeán söï phaùt trieån chung cuûa coäng ñoàng, vì lôïi ích chung cuûa xaõ hoäi. Beân caïnh ñoù, caùc vaên baûn luaät cuûa nhaø 56 SË 93 . 2018
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ nöôùc cuõng ñaõ quy ñònh moät soá noäi dung lieân quan ñeán söï tham gia cuûa coäng ñoàng nhö coâng boá quyhoaïch xaây döïng caàn laáy yù kieán cuûa caùc toå chöùc vaø caù nhaân lieân quan, traùch nhieäm vaø hình thöùc laáy yù kieán cho vieäc laäp QHÑT (Luaät Xaây döïng 2014, Luaät Quy hoaïch ñoâ thò 2009). Trong caùc loaïi ñoà aùn QHÑT ôû nöôùc ta (quy hoaïch chung, quy hoaïch phaân khu, quy hoaïch chi tieát) trong ñoù quy hoaïch chi tieát (QHCT) laø cô sôû coát loõi cho vieäc laäp döï aùn ñaàu tö xaây döïng môùi, caûi taïo chænh trang ñoâ thò. Treân thöïc teá, nhieàu vöôùng maéc trong caûi taïo, di dôøi, ñeàn buø vaø trieån khai caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng coù lieân heä vôùi nhöõng baát caäp cuûa giai ñoaïn laäp QHCT do lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc chuyeån ñoåi chöùc naêng söû duïng ñaát, quyeàn lôïi vaø lôïi ích cuûa coäng ñoàng [7]. Beân caïnh ñoù, vieäc trao ñoåi, cung caáp ñaày ñuû thoâng tin quy hoaïch ñaûm baûo tính coâng khai, minh baïch trong quaù trình QH cuõng laø vaán ñeà ñöôïc quan taâm. Baøi baùo naøy seõ giôùi thieäu veà phöông phaùp tieáp caän coù söï TGCÑ trong QHCT treân theá giôùi vaø taïi Vieät Nam, moái töông taùc giöõa caùc beân lieân quan trong quaù trình trieån khai QHCT, töø ñoù ñeà xuaát caùc nguyeân taéc cho söï TGCÑ, boå sung laøm roõ caùc khaùi nieäm veà CÑ, ñaëc tröng cuûa CÑ ñoái vôùi töøng loaïi ñoà aùn QHCT ñeå ñaûm baûo cho söï TGCÑ taïi VN. Söï tham gia cuûa coäng ñoàng trong QH vaø phaùt trieån ñoâ thò treân theá giôùi vaø taïi Vieät Nam Caùc quan ñieåm vaø khaùi nieäm lieân quan ñeán coäng ñoàng vaø söï TGCÑ Hình 1: Quy trình QHCT coù söï TGCÑ taïi Phaùp treân theá giôùi Coäng ñoàng: Khaùi nieäm veà CÑ treân theá giôùi thöôøng lieân quan ñeán hai söï TGCÑ. Vieäc baûo veä quyeàn taøi saûn cuûa CÑ vaø cuûa caùc ñòa phöông chieàu caïnh xaõ hoäi (lôïi ích, moái quan taâm) vaø khoâng gian (yeáu toá ñòa ñöôïc quy ñònh trong Hieáp phaùp vaø ñöôïc ñaûm baûo bôûi söï tham gia cuûa lyù, khu vöïc). Theo Waters, “Coäng ñoàng laø moät nhoùm ngöôøi chia seû toaøn aùn ñoäc laäp vôùi chính quyeàn. Thoâng tin QH ñaûm baûo coâng khai, nhöõng moái quan taâm chung vaø soáng trong cuøng moät khu vöïc ñòa lyù” minh baïch cho caùc ñoái töôïng. [13], hay “Coäng ñoàng laø moät thuaät ngöõ bao goàm caû hai chieàu caïnh xaõ hoäi vaø khoâng gian, noùi chung nhöõng ngöôøi trong moät coäng ñoàng Söï TGCÑ ñöôïc quan taâm vaø ñöa vaøo ngay töø caùc khaâu ñaàu tieân trong thöôøng cuøng nhau ñaït ñöôïc moät muïc tieâu chung, keå caû khi hoï coù quaù trình QH (xaùc ñònh muïc ñích QH, xaùc ñònh yù töôûng QH...). Chính nhieàu ñieåm khaùc bieät” [10]. quyeàn ñòa phöông chuû ñoäng, saùng taïo trong vieäc thuùc ñaåy söï TGCÑ vaøo quaù trình QHÑT. Thôøi gian tham vaán coäng ñoàng (TVCÑ) cho ñoà Söï tham gia cuûa coäng ñoàng trong QHÑT: Theo Ngaân haøng Theá giôùi aùn QHCT khaù daøi, töø 01- 03 thaùng. Boä phaän giaùm saùt TVCÑ coù theå laø (WB): “Söï tham gia coäng ñoàng laø quaù trình, qua ñoù caùc beân lieân quan cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà QH (Cuïc Taùi thieát Ñoâ thò - Singapore) aûnh höôûng vaø chia seû söï kieåm soaùt töø böôùc khôûi thaûo vaø quyeát ñònh tôùi [1], coù theå laø thanh tra ñoäc laäp cuûa toøa aùn (Phaùp) hoaëc toå chöùc coäng nguoàn löïc hieäu quaû” hay “Söï tham gia cuûa coäng ñoàng cung caáp moät ñoàng (Nhaät). Ngöôøi daân coù möùc soáng, trình ñoä vaên hoùa vaø nhaän thöùc quaù trình hôïp taùc giöõa nhöõng ngöôøi daân trong cuøng moät coäng ñoàng cao neân hoï luoân toân troïng caùc giaù trò, lôïi ích chung cuûa CÑ. Coâng taùc ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu chung, tham gia trong vieäc ra quyeát ñònh TVCÑ hoaëc huy ñoäng söï TGCÑ ñem laïi hieäu quaû vaø taùc ñoäng tích vaø ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû laàn löôït ñaùp öùng nhöõng noã löïc taäp theå”. cöïc ñeán quaù trình QHÑT. (Hình 1) Vaán ñeà TGCÑ thöïc chaát laø quaù trình ñoùng goùp chung cuûa CÑ coù lieân Söï TGCÑ trong QHÑT taïi caùc nöôùc chaâu AÙ coù ñaëc ñieåm töông quan ñeán vieäc hình thaønh vaø thöïc hieän moät quyeát ñònh. Tuy nhieân ñoàng vôùi Vieät Nam möùc ñoä tham gia cuûa CÑ vaøo quaù trình hình thaønh vaø thöïc hieän moät Trung Quoác: laø quoác gia vôùi dieän tích laõnh thoå lôùn (treân 9.6 trieäu quyeát ñònh naøy coù theå raát khaùc nhau vôùi nhieàu möùc ñoä vaø phaïm vi km2) vaø ñoâng daân nhaát treân theá giôùi vôùi chính quyeàn nhaø nöôùc tham gia. coù söï phaân quyeàn cho caáp tænh, thaønh phoá. Trung Quoác laø quoác gia gaàn vôùi Vieät Nam veà caû boái caûnh phaùt trieån nhö neàn kinh teá Söï TGCÑ trong QHÑT taïi caùc nöôùc phaùt trieån chuyeån ñoåi, toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh vaø phaàn naøo ñoù laø trình ñoä Taïi caùc quoác gia phaùt trieån nhö Thuïy Ñieån, Anh, Phaùp, Nhaät Baûn… phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, theå cheá chính trò. heä thoáng theå cheá chính trò chi phoái cô cheá thöïc hieän QHÑT cuõng nhö cô cheá ñaûm baûo TGCÑ. ÔÛ caùc nöôùc naøy coù söï vaän haønh keát hôïp Trong heä thoáng quy hoaïch Trung Quoác, cô quan chính quyeàn caáp giöõa cô quan haønh chính vôùi cô quan laäp phaùp (cô quan hoäi ñoàng huyeän trôû leân ñöôïc giao quaûn lyù laäp QH vaø thöïc thi QHÑT vaø noâng ñòa phöông) vaø tö phaùp (caùc toøa aùn) ñeå giaùm saùt thöïc hieän huy ñoäng thoân. Cô quan giaùm saùt laø UÛy ban thöôøng vuï ñaïi hoäi ñaïi bieåu nhaân SË 93 . 2018 57
daân cuøng caáp (töông ñöông HÑND ôû Vieät hieän, caùc tröôøng Ñaïi hoïc trong khu vöïc (nhö Söï TGCÑ trong QHÑT taïi Vieät Nam Nam) vaø ÑHÑB nhaân daân noâng thoân, thò traán. ÑH Sripathum, ÑH Chulalomkong…) vaø coù söï - Khaùi nieäm coäng ñoàng : Theo töø ñieån Baùch Treân thöïc teá, vieäc toå chöùc vaø giaùm saùt TVCÑ tham gia, hoã trôï cuûa caùc toå chöùc NGO, maïng khoa Vieät Nam: “…coäng ñoàng xaõ hoäi (CÑXH) döïa vaøo cô quan chính quyeàn vaø CÑ tham löôùi caùc kieán truùc sö CÑ, caùc nhaø hoaït ñoäng laø moät taäp ñoaøn ngöôøi roäng lôùn coù nhöõng daáu gia ñöôïc taùch baïch roõ raøng thaønh ngöôøi daân vì CÑ (CAN). hieäu, nhöõng ñaëc ñieåm xaõ hoäi chung veà thaønh vaø caùc chuyeân gia. Chuû yeáu laø chính quyeàn n Nhöõng vieäc maø coäng ñoàng ñaõ ñaït ñöôïc: Xaây phaàn giai caáp, ngheà nghieäp, ñòa ñieåm sinh tuï toå chöùc vaø giaùm saùt vieäc laáy yù kieán vaø coù baùo döïng “ Maïng löôùi phaùt trieån xaõ hoäi vaø baûo veä vaø cö truù. Cuõng coù nhöõng CÑXH bao goàm caû caùo vôùi cô quan quyeàn löïc giaùm saùt ñaïi dieän, moâi tröôøng cuûa caùc con keânh”, caûi thieän moâi moät doøng gioáng, moät saéc toäc, moät daân toäc”. nhöng laïi laø uûy ban thöôøng vuï cuûa ñaïi hoäi ñaïi tröôøng, naâng caáp chaát löôïng soáng cuûa coäng bieåu nhaân daân [11] . Caùc möùc ñoä TGCÑ trong ñoàng, caûi thieän cô sôû haï taàng vaø quyeàn söû Khaùi nieäm coäng ñoàng trong lónh vöïc QHÑT ñoà aùn QHÑT taïi Trung Quoác ñöôïc theå hieän duïng ñaát (Hình 3); Phaùt trieån Quyõ tieát kieäm taïi Vieät Nam ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán nhöng taïi Hình 2. Tuy nhieân, veà cô baûn, heä thoáng coäng ñoàng; Thieát laäp “cô cheá cuûa khu vöïc”: ñoù chöa ñöôïc laøm roõ. Luaät QHÑT soá 30/2009/ naøy vaãn mang naëng tính chuyeân gia, aùp ñaët laø söï tham gia cuûa caùc beân lieân quan; QH12 chæ ñeà caäp ñeán “coäng ñoàng” trong töø treân xuoáng. Söï TGCÑ laø chöa ñuû vaø chöa thöïc chaát trong cheá ñoä haønh chính toaøn trò. Chuû yeáu caùc thöông löôïng dieãn ra trong noäi boä cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc. Thaùi Lan: laø moät trong nhöõng nöôùc vaøo loaïi lôùn cuûa khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vôùi dieän tích 514 ngaøn km2 vaø daân soá hieän nay vaøo khoaûng 65 trieäu ngöôøi (tæ leä ñoâ thò hoùa laø khoaûng 35%). Laø moät quoác gia quaân chuû laäp hieán, Thaùi Lan ñaõ phaùt trieån aán töôïng trong thaäp kyû gaàn ñaây, ñaëc bieät trong söï so saùnh vôùi caùc nöôùc laùng gieàng trong khu vöïc tieåu vuøng soâng Mekong môû roäng. Taïi Thaùi Lan, QH phaùt trieån ñòa phöông (bao goàm QH phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, QH quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân vaø moâi tröôøng) do ñòa phöông thöïc hieän rieâng reõ vôùi QH khoâng gian do nhaø nöôùc chæ ñaïo vaø cô quan caáp tænh/ thaønh phoá thöïc hieän [12]. Taïi Thaùi Lan, Hieán phaùp môùi ra ñôøi naêm 1997 ñaõ quy ñònh vieäc Hình 2: Caùc möùc ñoä TGCÑ trong ñoà aùn QHÑT taïi Trung Quoác laáy yù kieán coâng chuùng trong quy trình ra quyeát ñònh taïi ñòa phöông, ñaëc bieät trong quy trình quaûn lyù taøi nguyeân vaø moâi tröôøng (Muïc 79, Hieán phaùp Thaùi Lan 1997). Tuy nhieân, chöa coù caùc quy ñònh vaø höôùng daãn cuï theå cho TGCÑ neân hieäu quaû coøn thaáp. Söï TGCÑ trong caùc ñoà aùn QH caûi taïo vaø naâng caáp ñoâ thò: Beân caïnh heä thoáng caùc ñoà aùn chính thoáng “töø treân xuoáng” do nhaø nöôùc chæ ñaïo thöïc hieän coøn coù raát nhieàu caùc ñoà aùn, döï aùn “töø döôùi leân” xuaát phaùt töø caùc nhu caàu thöïc teá, caáp baùch cuûa ngöôøi daân, ñaëc bieät laø caùc nhu caàu veà caûi thieän chaát löôïng nhaø ôû, ñieàu kieän HTKT vaø moâi tröôøng soáng taïi caùc khu daân cö ngheøo. Ñieåm noåi baät cuûa vieäc trieån khai thöïc hieän caùc döï aùn naøy laø caùc döï aùn do chính CÑ ñeà xuaát, nhöng ñöôïc söï uûng hoä, hoã trôï veà kyõ thuaät, taøi chính töø phía chính quyeàn thoâng qua caùc toå chöùc nhö: Vieän toå chöùc phaùt trieån coäng ñoàng tröïc thuoäc Cuïc phaùt trieån nhaø ôû cuûa Thaùi Lan (CODI) vôùi Chöông trình phaùt Hình 3: Söï TGCÑ trong QHCT caûi taïo naâng caáp taïi Baêng Coác,Thaùi Lan. Sô ñoà keát noái maïnh trieån nhaø ôû Baan Mankong do CODI thöïc löôùi CÑ vaø caùc toå chöùc CÑ 58 SË 93 . 2018
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ khoaûn 1, ñieàu 6: Yeâu caàu ñoái vôùi quy hoaïch ñoâ thò:“ … baûo ñaûm coâng cao hieäu quaû vieäc trieån khai laäp QHCT. Coäng ñoàng chæ ñöôïc hoûi khi khai, minh baïch vaø keát hôïp haøi hoaø giöõa lôïi ích quoác gia, coäng ñoàng phöông aùn ñaõ hoaøn chænh, khoù coù khaû naêng thay ñoåi hay CÑ chæ bieát vaø caù nhaân” [5]. ñeán QHCT khi QHCT ñaõ ñöôïc pheâ duyeät. Theo keát quaû phoûng vaán 33 caùn boä quaûn lyù quy hoaïch taïi 06 ñoâ thò lôùn cuûa Vieät Nam [8] thì Hieän nay môùi chæ coù khaùi nieäm coäng ñoàng daân cö trong Luaät Ñaát ñai 30/33 caùn boä quaûn lyù (91%) ñöôïc phoûng vaán nhaän ñònh raèng vieäc söûa ñoåi, ôû khoaûn 3, Ñieàu 5 - Ngöôøi söû duïng ñaát: “Coäng ñoàng daân cö tham vaán yù kieán CÑ hieän nay chæ mang tính hình thöùc. Beân tö vaán goàm coäng ñoàng ngöôøi Vieät Nam sinh soáng treân cuøng ñòa baøn thoân, chæ laáy yù kieán cuûa ñaïi dieän coäng ñoàng (ñaïi dieän cuûa caùc khoái, toå daân laøng, aáp, baûn, buoân, phum, soùc vaø caùc ñieåm daân cö töông töï coù cuøng phoá) ñeå ñaûm baûo theo yeâu caàu quy hoaïch. Vieäc thöïc hieän vieäc tham phong tuïc, taäp quaùn hoaëc coù chung doøng hoï” [4]. vaán CÑ moät caùch hôøi hôït, noäi dung laáy yù kieán raát sô saøi, khoâng ñem laïi hieäu quaû thöïc chaát. 100% soá ngöôøi ñöôïc phoûng vaán cho raèng thôøi Theo ñònh nghóa naøy thì phaïm truø coäng ñoàng ñöôïc giôùi haïn trong gian vaø tieán ñoä yeâu caàu cho ñoà aùn QHCT coøn nhieàu baát caäp so vôùi noäi phaïm vi coäng ñoàng daân cö vaø coù chung yeáu toá ñòa lyù. Tuy nhieân, dung cuûa ñoà aùn caàn phaûi tham vaán CÑ neân khoù cho vieäc TVCÑ nhieàu khaùi nieäm “coäng ñoàng” trong lónh vöïc QHÑT caàn phaûi ñöôïc hieåu moät laàn, ñem laïi hieäu quaû thöïc chaát. caùch roäng hôn, khoâng ñoàng nhaát vôùi khaùi nieäm ”coäng ñoàng daân cö” vì vôùi töøng loaïi ñoà aùn vôùi caùc muïc ñích khaùc nhau, söï aûnh höôûng, lôïi Thieáu caùc vaên baûn phaùp lyù höôùng daãn vieäc thöïc hieän TGCÑ: chöa coù ích ñeán caùc nhoùm ñoái töôïng khaùc nhau thì ñònh nghóa, quan ñieåm veà caùc vaên baûn luaät quy ñònh roõ traùch nhieäm caùc beân lieân quan, cô cheá coäng ñoàng seõ khaùc nhau. phoái hôïp giöõa caùc beân ñeå thöïc hieän vieäc huy ñoäng söï TGCÑ ngay töø nhöõng khaâu xaùc ñònh muïc ñích, muïc tieâu cuûa ñoà aùn, ñieàu tra khaûo Ñaùnh giaù söï TGCÑ trong laäp, thaåm ñònh, pheâ duyeät ñoà aùn QHÑT keå saùt hieän traïng vaø nhu caàu, nguoàn löïc thöïc teá töø coäng ñoàng. Vieäc laáy töø khi ban haønh Luaät QHÑT soá 30/2009/QH-13 yù kieán CÑ chæ ñöôïc quy ñònh khi ñoà aùn QH ñaõ gaàn nhö hoaøn chænh, ít Nhöõng ñieåm ñaõ ñaït ñöôïc: coù cô hoäi ñeå nhöõng ñoùng goùp yù kieán cuûa CÑ taùc ñoäng nhieàu vaøo giaûi Söï TGCÑ ñaõ böôùc ñaàu ñöôïc luaät hoùa trong caùc vaên baûn luaät (Luaät phaùp QH. Vieäc toång hôïp, giaûi trình, tieáp thu yù kieán chæ ñöôïc quy ñònh QHÑT 2009, Luaät Xaây döïng söûa ñoåi 2014, Luaät Ñaát ñai 2013). chung chung taïi ñieàu 21, Luaät QHÑT 2009 chöù khoâng neâu roõ vai troø cuï theå beân lieân quan naøo phaûi chòu traùch nhieäm thöïc hieän tieáp thu, Möùc ñoä TGCÑ ñaõ ñöôïc quy ñònh trong luaät QHÑT soá 30/2009: 1) giaûi trình, phaûn hoài tröôùc CÑ. Coäng ñoàng ñöôïc goùp yù kieán cho nhieäm vuï vaø ñoà aùn QHCT (muïc 2, ñieàu 20, 21 Luaät QHÑT 2009); 2) Coäng ñoàng ñöôïc cung caáp thoâng tin Vieäc coâng khai thoâng tin QH ñeán coäng ñoàng môùi chæ ñöôïc thöïc hieän veà ñoà aùn QHCT ñaõ ñöôïc pheâ duyeät (ñieàu 53,54,55 Luaät QHÑT 2009). khi ñoà aùn ñöôïc pheâ duyeät, trong khi ñoù coäng ñoàng caàn ñöôïc cung caáp ñaày ñuû thoâng tin veà ñoà aùn ngay töø giai ñoaïn ñaàu cuûa quy trình laäp Traùch nhieäm laáy yù kieán, hình thöùc thôøi gian laáy yù kieán ñaõ ñöôïc quy QH ñeå coù theå trao ñoåi, ñoùng goùp yù kieán, ñaøm phaùn vaø thaûo luaän ñeå coù ñònh taïi ñieàu 20, khoaûn 1,2,3 cuûa Luaät QHÑT 2009: Traùch nhieäm laáy ñöôïc söï ñoàng thuaän, cam keát töø coäng ñoàng. yù kieán thuoäc veà Cô quan toå chöùc laäp QH vaø chuû ñaàu tö döï aùn ñaàu tö xaây döïng. UBND coù lieân quan, toå chöùc tö vaán laäp quy hoaïch coù traùch Chöa coù quy ñònh cuï theå veà taøi chính cho vieäc huy ñoäng CÑ tham gia nhieäm phoái hôïp vôùi cô quan toå chöùc laäp QHÑT, chuû ñaàu tö döï aùn ñaàu trong caùc giai ñoaïn cuûa quy trình laäp QHCT. tö xaây döïng vieäc laáy yù kieán. Trình ñoä vaø nhaän thöùc cuûa caùc beân lieân quan veà vai troø CÑ vaø söï Hình thöùc laáy yù kieán (coâng cuï tham vaán) laø göûi hoà sô, taøi lieäu hoaëc toå TGCÑ coøn haïn cheá: chöùc hoäi nghò, hoäi thaûo. Ñoái vôùi nhieäm vuï vaø ñoà aùn QHCT, vieäc laáy yù n Nhaø tö vaán: Coi vieäc huy ñoäng söï TGCÑ ôû möùc ñoä thoâng baùo vaø kieán coäng ñoàng daân cö ñöôïc thöïc hieän baèng phieáu goùp yù thoâng qua laáy yù kieán CÑ laø moät böôùc baét buoäc ñeå hoaøn thieän thuû tuïc baûo veä ñoà hình thöùc tröng baøy coâng khai hoaëc giôùi thieäu phöông aùn quy hoaïch aùn ñeå trình pheâ duyeät. Ñoái vôùi caùc ñoà aùn thöïc teá, tö vaán tieán haønh treân phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Thôøi gian laáy yù kieán ít nhaát 15 laáy yù kieán CÑ moät caùch hình thöùc, chieáu leä, khoâng ñem laïi hieäu quaû ngaøy vôùi caùc cô quan vaø 30 ngaøy ñoái vôùi toå chöùc, caù nhaân, coäng ñoàng chuyeân moân. Theo keát quaû ñieàu tra caùc ñôn vò tö vaán taïi 06 thaønh daân cö. phoá taïi Vieät Nam tieán haønh naêm 2013, 85% caùc nhaø tö vaán QH khoâng coù kieán thöùc, coâng cuï vaø kyõ naêng ñeå laøm vieäc vôùi coäng ñoàng, Vieäc ñöa thoâng tin QH ñaõ ñöôïc pheâ duyeät ñeán coäng ñoàng cuõng trao ñoåi thoâng tin vôùi coäng ñoàng, thu nhaän, xöû lyù vaø phaûn hoài thoâng ñaõ ñöôïc quy ñònh: coâng khai ñoà aùn QH ñaõ ñöôïc pheâ duyeät trong tin ñeán coäng ñoàng. khoaûng thôøi gian 30 ngaøy vaø cung caáp thoâng tin QH ñaõ ñöôïc pheâ duyeät theo yeâu caàu cho caùc toå chöùc, caù nhaân (khoâng ñeà caäp ñeán n Nhaø quaûn lyù: Nhìn nhaän vieäc huy ñoäng söï TGCÑ trong QHÑT laø thuû coäng ñoàng daân cö) (Ñieàu 53,55, Luaät QHÑT2009). Noäi dung thoâng tuïc haønh chính caàn phaûi coù ñeå pheâ duyeät ñoà aùn QHÑT. Hieän nay chöa tin QH coâng khai vaø hình thöùc coâng khai cuõng ñaõ ñöôïc neâu taïi ñieàu coù caùc baùo caùo toång hôïp keát quaû vieäc tham vaán coäng ñoàng cuõng nhö 53, 54 Luaät QHÑT 2009. phöông thöùc huy ñoäng söï TGCÑ trong caùc vaên baûn phaùp lyù. Nhöõng ñieåm chöa ñaït ñöôïc: n Chuû ñaàu tö: Chuû yeáu laø quan taâm ñeán lôïi nhuaän kinh teá (ñaëc bieät laø Tính hình thöùc cuûa söï TGCÑ: Hieän nay söï TGCÑ trong QHÑT chæ caùc CÑT tö nhaân). Phaàn lôùn CÑT khoâng coù ñöôïc nhaän thöùc ñuùng ñaén ñöôïc coi laø moät thuû tuïc haønh chính baét buoäc phaûi coù ñeå ñoà aùn coù veà vai troø CÑ vaø söï TGCÑ goùp phaàn ñem laïi hieäu quaû QH. Do vaäy theå ñöôïc pheâ duyeät chöù khoâng phaûi laø moät phöông phaùp QH naâng CÑT coi vieäc huy ñoäng söï TGCÑ laø moät thuû tuïc haønh chính röôøm raø, SË 93 . 2018 59
khoâng muoán ñaàu tö nguoàn löïc (thôøi gian, nhaân löïc, vaät löïc) vaøo vieäc caùch thöùc huy ñoäng söï TGCÑ caàn ñöôïc nghieân cöùu phuø hôïp vôùi boái thöïc hieän huy ñoäng TGCÑ moät caùch thöïc chaát trong QHÑT. CÑT caûnh bao goàm moâi tröôøng vaên hoùa, kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, ñaëc ñieåm thöôøng mong muoán caét giaûm toái ña chi phí, thôøi gian cho vieäc thöïc coäng ñoàng. hieän quy trình QH coù loàng gheùp caùc thuû tuïc laáy yù kieán coäng ñoàng neân chæ thöïc hieän moät caùch hình thöùc, qua quít. 7) Nguyeân taéc xaây döïng naêng löïc, naâng cao nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng vaø caùc beân lieân quan ñeå quaûn lyù quaù trình vaø tham gia: Caàn xaây n Coäng ñoàng: Ngöôøi daân coù trình ñoä nhaän thöùc coøn haïn cheá, tính tö döïng naêng löïc, naâng cao nhaän thöùc cuûa caùc caùn boä quaûn lyù ôû caùc höõu coøn cao vaø chöa naém ñöôïc ñaày ñuû thoâng tin veà noäi dung cuûa döï caáp, tö vaán QH, chuû ñaàu tö vaø coäng ñoàng trong vieäc huy ñoäng CÑ aùn. Theâm vaøo ñoù, ngöôøi daân khoâng ñöôïc cung caáp thoâng tin moät caùch tham gia vaøo quaù trình thöïc hieän QHCT. Caàn baét ñaàu töø caáp ñoä ñôn ñaày ñuû veà hoaït ñoäng QHÑT cuõng nhö caùc taùc ñoäng, aûnh höôûng cuûa giaûn vaø seõ naâng daàn theo thôøi gian cuõng nhö khaû naêng tieáp nhaän kieán ñoà aùn QH ñeán moâi tröôøng soáng, quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa CÑ khi ñoà thöùc cuûa caùc beân. (Hình 4, 5) aùn QHÑT ñöôïc trieån khai. CÑ khoâng ñöôïc giaûi thích roõ hoï ñöôïc lôïi gì, bò aûnh höôûng gì, coù quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm nhö theá naøo khi ñoà aùn QHÑT ñöôïc pheâ duyeät vaø trieån khai. Ñoàng thôøi, vôùi quy trình quy ñònh veà söï TGCÑ hieän nay, CÑ ñöôïc tham vaán, ñoùng goùp yù kieán cho ñoà aùn QHÑT nhöng hoï khoâng bieát cô cheá giaûi trình, phaûn hoài thoâng tin cuûa cô quan quaûn lyù, khoâng bieát nhöõng yù kieán ñoùng goùp cuûa mình ñöôïc tieáp thu nhö theá naøo, aûnh höôûng ñeán giaûi phaùp QH ra sao, caùc beân lieân quan ñaõ coù phaûn hoài vaø giaûi quyeát nhö theá naøo ñeå thöïc hieän mong muoán, yeâu caàu cuûa CÑ. Ñeà xuaát caùc nguyeân taéc vaø giaûi phaùp khi thöïc hieän QHÑT theo phöông phaùp TGCÑ taïi Vieät Nam Caùc nguyeân taéc cô baûn: coù 07 nguyeân taéc maø taùc giaû ñeà xuaát ñeå ñöa söï TGCÑ vaøo QHÑT taïi Vieät Nam: 1) Nguyeân taéc QHCT “töø döôùi leân”, xuaát phaùt töø nhu caàu cuûa “thò tröôøng” laø caùc ñoái töôïng thuï höôûng/aûnh höôûng töø coâng taùc QHÑT: QH döïa treân nhu caàu, mong muoán, lôïi ích cuûa coäng ñoàng. 2) Nguyeân taéc coâng khai, minh baïch trong quaù trình huy ñoäng söï TGCÑ trong QHCT: Caàn xaùc ñònh roõ raøng caùc muïc tieâu vaø ñoäng löïc huy ñoäng söï TGCÑ trong QHCT; Laøm roõ caùc quyeàn lôïi, lôïi ích cuûa caùc beân lieân quan, ñaëc bieät laø cuûa coäng ñoàng; Ñaûm baûo roõ raøng, minh baïch trong vieäc chuyeån taûi thoâng tin QH ñeán CÑ, giuùp CÑ coù Hình 4: Ñeà xuaát caùc nguyeân taéc aùp duïng phöông phaùp TGCÑ trong theå tieáp caän thoâng tin QH moät caùch tröïc tieáp. QHÑT taïi Vieät Nam 3) Nguyeân taéc taêng cöôøng töông taùc, tieáp caän ña chieàu, coù söï tham gia cuûa nhieàu beân: Nhaø quaûn lyù – Chuû ñaàu tö – Tö vaán – Coäng ñoàng (bao goàm caùc toå chöùc ngheà nghieäp, toå chöùc hoã trôï CÑ). Caàn phaùt trieån nhöõng phöông tieän, coâng cuï ñeå hoã trôï vieäc trao ñoåi thoâng tin tôùi CÑ theo caû 2 chieàu, döïa treân vieäc xaây döïng cô sôû döõ lieäu thoâng tin chuyeân ngaønh QHÑT. 4) Nguyeân taéc xaây döïng söï töï tin vaø tin töôûng giöõa caùc beân lieân quan laø neàn taûng cuûa söï tham gia hieäu quaû. Coá gaéng ñaït ñeán söï thaáu hieåu laãn nhau giöõa caùc beân lieân quan ñeå giaûm bôùt maâu thuaãn, xung ñoät veà lôïi ích. 5) Nguyeân taéc ñaûm baûo lôïi ích chung cuûa CÑ: Quaù trình TGCÑ laø quaù trình cuøng nhau taïo laäp nhöõng yù nghóa, lôïi ích chung cho CÑ maëc duø caùc quan ñieåm veà giaù trò laø khaùc nhau. Caùc nhaø quy hoaïch ñoùng vai troø laø caàu noái trung gian giöõa nhaø quaûn lyù, chuû ñaàu tö vaø coäng ñoàng. Trong moät soá tröôøng hôïp, nhaø quy hoaïch caàn bieän hoä cho lôïi ích cuûa nhoùm coäng ñoàng yeáu theá. Hình 5: Moái quan heä veà lôïi ích giöõa caùc beân lieân quan khi aùp duïng 6) Nguyeân taéc QH theo loä trình, phuø hôïp vôùi boái caûnh: Quy trình, phöông phaùp TGCÑ trong QHÑT theo caùc nguyeân taéc ñaõ ñeà xuaát 60 SË 93 . 2018
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Boå sung laøm roõ caùc khaùi nieäm veà coäng ñoàng vaø söï TGCÑ taïi n Phöông phaùp TGCÑ aùp duïng trong qui trình QHCT seõ goùp phaàn Vieät Nam laøm giaûm bôùt tính chuû quan cuûa nhaø tö vaán trong vieäc ñeà xuaát giaûi Khaùi nieäm coäng ñoàng ñoâ thò trong QHCT: “Coäng ñoàng ñoâ thò laø nhöõng phaùp QH, dung hoøa quyeàn lôïi xaõ hoäi cuûa nhaø quaûn lyù, nhaø ñaàu tö vaø ngöôøi daân vaø caùc toå chöùc taïi ñoâ thò, vöøa gaén keát vôùi nhau theo laõnh coäng ñoàng, haïn cheá xung ñoät, taêng hieäu quaû cuûa vieäc thöïc thi coâng thoå, vöøa gaén keát vôùi nhau veà lôïi ích vaø caùc moái quan taâm chung, chòu taùc QHÑT; aûnh höôûng cuûa ñoà aùn QHCT. Caùc thaønh vieân trong coäng ñoàng cuøng n Söï TGCÑ cuõng giuùp cho caùc nhoùm coäng ñoàng yeáu theá khoâng bò chia seû moät heä thoáng giaù trò, höôùng ñeán caùc nhu caàu vaø lôïi ích chung gaït ra ngoaøi leà cuûa xaõ hoäi, ñem laïi quyeàn lôïi cuõng nhö ñaûm baûo lôïi ích cuûa coäng ñoàng vaø xaõ hoäi”. cho caùc nhoùm coäng ñoàng yeáu theá. Ñoái töôïng thuoäc coäng ñoàng ñoâ thò: Trong ñieàu kieän cuûa Vieät Nam, söï TGCÑ coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø thöïc n Laø ngöôøi daân sinh soáng trong khu vöïc nghieân cöùu cuûa ñoà aùn QHCT; hieän hieäu quaû nhaát ôû caùc möùc ñoä sau: n Nhöõng ngöôøi coù taøi saûn, quyeàn lôïi gaén lieàn vôùi ñaát ñai, coâng trình… 1) Taêng cöôøng khaû naêng tieáp caän thoâng tin QHXD cuûa coäng ñoàng; trong phaïm vi ñoà aùn QHCT; n Caùc coâng ty, doanh nghieäp kinh doanh hoaït ñoäng treân ñòa baøn; 2) Taêng cöôøng khaû naêng töông taùc thoâng tin 2 chieàu thoâng qua TVCÑ. n Caùc cô quan, toå chöùc coù cô sôû, vaên phoøng trong ñòa baøn trieån khai QHCT; n Caùc toå chöùc xaõ hoäi - ngheà nghieäp, caùc toå chöùc phi chính phuû NGOs hoaït ñoäng phuïc vuï lôïi ích coäng ñoàng treân ñòa baøn trieån khai QH… Tuy nhieân, thaønh phaàn vaø ñoái töôïng thuoäc “coäng ñoàng” seõ khaùc nhau ñoái vôùi caùc loaïi ñoà aùn QHCT: n Ñoái vôùi caùc QHCT xaây môùi hoaøn toaøn moät khu vöïc chöùc naêng trong ñoâ thò: coäng ñoàng caàn tham gia seõ khoâng chæ laø coäng ñoàng daân cö taïi khu vöïc döï kieán QH (vì caùc khu vöïc QH môùi thöôøng khoâng coù hoaëc coù ít daân cö sinh soáng) maø coäng ñoàng seõ bao goàm caùc doanh nghieäp, caùc khaùch haøng tieàm naêng cuûa ñoà aùn, döï aùn, caùc hieäp hoäi chuyeân moân… coù theå cung caáp thoâng tin caàn thieát cho nhaø ñaàu tö. Ngoaøi ra coøn coù CÑ daân cö cuûa caùc khu vöïc laân caän khu vöïc QH, nhöõng ngöôøi coù theå seõ ñöôïc höôûng lôïi hoaëc chòu taùc ñoäng töø ñoà aùn QH. n Ñoái vôùi QHCT chænh trang, naâng caáp ÑT, quy hoaïch baûo toàn: coäng ñoàng bao goàm coäng ñoàng daân cö taïi khu vöïc QH vaø laân caän khu vöïc QH, caùc toå chöùc caù nhaân hoaït ñoäng trong khu vöïc ñoà aùn taùc ñoäng vaø caùc nhaø khoa hoïc, caùc toå chöùc xaõ hoäi – ngheà nghieäp… quan taâm ñeán caùc khía caïnh lieân quan ñeán moâi tröôøng soáng cuûa khu vöïc, trong ñoù coäng ñoàng daân cö ñoùng vai troø quan troïng nhaát vì hoï laø ngöôøi naém roõ nhaát caùc vaán ñeà cuûa khu vöïc cuõng nhö hieåu roõ mình coù nhöõng nguoàn löïc gì ñeå giuùp caûi thieän moâi tröôøng soáng trong khu vöïc. n Ñoái vôùi QHCT taùi ñònh cö: nhoùm coäng ñoàng caàn quan taâm laø coäng ñoàng daân cö phaûi TÑC, caùc toå chöùc baûo veä quyeàn lôïi CÑ, caùc nhaø hoaït ñoäng xaõ hoäi, ñaïi dieän caùc nhaø khoa hoïc... Trong ñoù, söï TGCÑ seõ laøm roõ nhu caàu, mong muoán CÑ, nhöõng döï baùo thay ñoåi taùc ñoäng ñeán ñôøi soáng kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi cuûa coäng ñoàng TÑC. Phöông phaùp tham gia coäng ñoàng trong QHCT taïi Vieät Nam Söï TGCÑ trong QHCT laø moät quaù trình töông taùc maø coäng ñoàng ñöôïc cung caáp thoâng tin, chia seû, ñoùng goùp yù kieán vaø tham möu cho caùc nhaø quaûn lyù trong vieäc ra caùc quyeát ñònh QH coù taùc ñoäng ñeán Hình 6: Ñeà xuaát quy trình QHCT coù loàng gheùp caùc böôùc ñeå aùp duïng quyeàn lôïi vaø chaát löôïng cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng. phöông phaùp TGCÑ vaø caùc coâng cuï hoã trôï thöïc hieän Phöông phaùp TGCÑ trong QHCT: Caùc böôùc cuûa quy trình QHCT aùp duïng phöông phaùp TGCÑ n Söï TGCÑ laø moät phöông phaùp QH, ñöôïc phoái hôïp aùp duïng vôùi caùc Caên cöù vaøo caùc nguyeân taéc neâu treân, chieáu vaøo quy trình QHCT phöông phaùp QH khaùc trong quy trình QHCT ñeå giuùp cho coâng taùc hieän nay, nghieân cöùu ñeà xuaát caùch thöùc trieån khai cuï theå khi aùp duïng QHCT ñoâ thò ñaït ñöôïc hieäu quaû vaø chaát löôïng toát hôn; phöông phaùp TGCÑ trong QHCT nhö Hình 6. Trong ñoù taïi 04 böôùc n Phöông phaùp TGCÑ trong QHCT khoâng phaûi laø moät thuû tuïc haønh cô baûn coù ñeà xuaát vieäc boå sung, loàng gheùp quy trình trao ñoåi thoâng tin chính baét buoäc töø treân xuoáng maø goùp phaàn taïo ra moät ñoäng löïc töø döôùi vaø söï phoái hôïp giöõa caùc phöông phaùp QH khaùc nhau trong töøng noäi leân, taïo neân moät löïc löôïng tham gia hieäu quaû vaøo ñoà aùn QH; dung cuûa quy trình QHCT taïi Hình 7. SË 93 . 2018 61
chung vôùi nhau ñeå ñöa ra moät giaûi phaùp QH ngay taïi ñòa ñieåm seõ trieån khai QH ñoù vaø cho pheùp CÑ tham gia vaø töông taùc vôùi thaønh vieân chuyeân moân cuûa döï aùn. (Hình 9) Theo Peter Drucker, trieát gia/nhaø lyù thuyeát veà quaûn lyù thì “Caùc baûn keá hoaïch ñeàu voâ giaù trò nhöng quaù trình laäp keá hoaïch thì voâ giaù”. Moïi baûn veõ duø coù xuaát saéc ñeán maáy cuõng seõ ñeán luùc trôû thaønh loãi thôøi. Chính quaù trình thieát laäp chuùng quyeát ñònh “tuoåi thoï” cuûa nhöõng thieát keá naøy trong loøng ngöôøi daân. Quaù trình thieát keá môû vôùi söï TGCÑ cho pheùp taát caû nhöõng ai quan taâm veà khoâng gian ñoù trôû thaønh ñoàng taùc giaû cuûa baûn thieát keá. Thoâng qua workshop veà thieát keá nhanh, giaûi phaùp QH ñöôïc ñöa ra vôùi söï ñoàng thuaän cuûa moïi ngöôøi vaø söï taäp trung trí tueä cuûa chuyeân gia caùc ngaønh khaùc nhau cuøng moät luùc, ñoàng thôøi giaùo duïc coâng chuùng veà vai troø vaø traùch nhieäm cuûa xaõ hoäi noùi chung trong vieäc laäp, pheâ duyeät vaø thöïc hieän QH. Hình 7: Ñeà xuaát quy trình töông taùc thoâng tin QH loàng gheùp trong quy trình QHCT hieän haønh Ñeà xuaát coâng cuï hoã trôï vieäc aùp duïng phöông phaùp TGCÑ trong laäp, thaåm ñònh, pheâ duyeät QHCT taïi Vieät Nam n Tham vaán coäng ñoàng: Quy trình TVCÑ seõ goàm 06 böôùc chính: Böôùc 1: Chuaån bò; Böôùc 2: Thöïc hieän TVCÑ; Böôùc 3: Xöû lyù, phaân tích thoâng tin vaø döõ lieäu; Böôùc 4: Phaûn hoài; Böôùc 5: Thöïc hieän ñieàu chænh, boå sung noäi dung QHCT ñoâ thò theo yù kieán TVCÑ; Böôùc 6: Baùo caùo caáp thaåm quyeàn quaù trình tham vaán laáy yù kieán cuûa coäng ñoàng. TVCÑ ñöôïc thöïc hieän thoâng qua coâng cuï hoïp CÑ; Thaûo luaän nhoùm Hình 8: Coâng cuï Laäp baûn ñoà vôùi söï TGCÑ troïng taâm; Laáy yù kieán thoâng qua phieáu hoûi; Söû duïng coâng cuï maïng thoâng tin ñieän töû. n Coâng cuï ñaøm phaùn, thöông thuyeát ñeå ñaït ñöôïc söï thoûa thuaän: n Laäp baûn ñoà vaø ñaùnh giaù hieän traïng vôùi söï TGCÑ: Ñaây laø coâng cuï Ñaøm phaùn laø coâng cuï cô baûn ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích mong muoán töø ñöôïc söû duïng hieäu quaû trong caùc ñoà aùn QHCT caûi taïo chænh trang ngöôøi khaùc. Ñoù laø quaù trình töông taùc cuûa caùc aûnh höôûng ñöôïc thieát hoaëc naâng caáp khu ôû maø caùc thoâng tin hieän traïng cuûa khu vöïc khoâng keá nhaèm thoûa thuaän giöõa caùc beân coù quyeàn lôïi raøng buoäc laãn nhau. ñaày ñuû hoaëc chöa saùt vôùi thöïc teá, caàn coù söï TGCÑ trong vieäc ñaùnh Ñaøm phaùn ñöôïc thöïc hieän khi: Caû hai beân coù nhöõng quyeàn lôïi ñöôïc giaù hieän traïng, xaùc ñònh yeâu caàu caáp thieát cuûa CÑ vaø ñeà xuaát giaûi chia seû hoaëc caû hai beân coù quyeàn lôïi ñoái khaùng. Ñaøm phaùn giuùp cho phaùp phuø hôïp nguoàn löïc cuûa coäng ñoàng. Coâng cuï naøy cuõng ñaëc bieät vieäc tieán tôùi moät quyeát ñònh vôùi söï ñoàng thuaän cao, giaûm bôùt caùc xung hieäu quaû ñoái vôùi caùc ñoà aùn caûi taïo nhoû xuaát phaùt töø CÑ, töø nhu caàu vaø ñoät vaø maâu thuaãn. nguoàn löïc CÑ khoâng theo quy trình chính taéc. n Heä thoáng keát noái caùc toå chöùc hoã trôï CÑ trong QHCT: Ñeå lieân keát caùc n Toå chöùc workshop, thieát keá nhanh ñeå ñeà xuaát yù töôûng vaø giaûi phaùp toå chöùc hoã trôï coäng ñoàng, taêng söùc maïnh cuõng nhö taàm aûnh höôûng vôùi söï TGCÑ: Toå chöùc workshop thieát keá nhanh vôùi CÑ laø moät moâ ñeán quaù trình laäp chính saùch, taùc ñoäng ñeán cô quan quaûn lyù vaø chuû hình thieát keá ñöôïc thöïc hieän trong moät thôøi gian ngaén vaø lieân tuïc (3-7 ñaàu tö trong vieäc caân nhaéc, xem xeùt caùc yù kieán, nhu caàu CÑ ñeå ra ngaøy), trong ñoù caùc chuyeân gia, kieán truùc sö vaø nhaø quaûn lyù laøm vieäc caùc quyeát ñònh phuø hôïp trong coâng taùc QH, phaùt trieån ñoâ thò caàn phaûi 62 SË 93 . 2018
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ thuyeát QHÑT ñöông ñaïi treân theá giôùi. Phöông phaùp QH coù söï TGCÑ cuõng ñaõ ñöôïc chöùng minh laø moät phöông phaùp QH coù theå aùp duïng hieäu quaû trong boái caûnh Vieät Nam, thoâng qua caùc baøi hoïc kinh nghieäm töø caùc quoác gia coù ñaëc ñieåm töông ñoàng nhö Trung Quoác, Thaùi Lan… vaø nhöõng döï aùn cuï theå taïi Vieät Nam. Tuy nhieân, ñeå phöông phaùp TGCÑ coù ñeå aùp duïng ñöôïc thöïc chaát vaø hieäu quaû trong quy trình QHCT thì caàn moät soá ñieàu kieän: n Caàn ñaûm duy trì, ñaûm baûo daân chuû thöïc chaát, ñaûm baûo quyeàn lôïi, lôïi ích cuûa coäng ñoàng. Tieáng noùi cuûa coäng ñoàng caàn ñöôïc coi troïng vaø laéng nghe. n Caàn ñaûm baûo cô cheá minh baïch thoâng tin QH thoâng qua vieäc xaây döïng moät heä thoáng töông taùc thoâng tin giöõa caùc beân lieân quan, maø thoâng tin ñöôïc töông taùc theo 2 vaø nhieàu chieàu. Coäng ñoàng chæ coù theå tham gia moät caùch thöïc chaát khi hoï ñöôïc cung caáp ñaày ñuû nhöõng thoâng tin quy hoaïch caàn thieát, lieân quan ñeán muïc ñích, muïc tieâu QH, nhöõng lôïi ích maø hoï seõ nhaän ñöôïc töø sau QH, nhöõng taùc ñoäng döï kieán maø ñoà aùn QH gaây neân… Ñoàng thôøi taêng cöôøng moái lieân heä trao ñoåi giöõa cô quan quaûn lyù, chuû ñaàu tö, ñôn vò tö vaán vaø coäng ñoàng nhöõng ngöôøi thuï höôûng saûn phaåm QH. Hieän nay, caùc coâng cuï thuùc ñaåy töông taùc thoâng tin ôû khu vöïc ñoâ thò laø caùc phöông tieän truyeàn thoâng nhö baùo, ñaøi, caùc trang thoâng tin ñieän töû… Do vaäy, caàn xaây döïng moät heä thoáng cô sôû döõ lieäu thoâng tin quy hoaïch coù theå löu tröõ moät caùch heä thoáng caùc thoâng tin veà QHXD Hình 9: Coâng cuï workshop, thieát keá nhanh vôùi söï TGCÑ ñoâ thò. Cô sôû döõ lieäu thoâng tin naøy seõ goùp phaàn quan troïng trong vieäc ñaûm baûo söï TGCÑ döôùi nhieàu hình thöùc (tröïc tieáp, giaùn tieáp… ) vaøo coù caùc beân ñoùng vai troø caàu noái giöõa coäng ñoàng, caùc toå chöùc hoã trôï quaù trình laäp, thöïc hieän vaø quaûn lyù QHÑT. coäng ñoàng vaø caùc nhaø taøi trôï cho caùc hoaït ñoäng thuùc ñaåy söï TGCÑ. Döïa treân lyù thuyeát cuûa Davidoff veà quy hoaïch bieän hoä thì nhaø chuyeân Taøi lieäu Tham khaûo moân (nhaø quy hoaïch) phuø hôïp nhaát vôùi vai troø treân. Caùc toå chöùc 1. Caroline Shear (2000), City planning and citizen involvement – Case study chuyeân moân (vieän nghieân cöùu, tröôøng ñaïi hoïc, toå chöùc ngheà nghieäp) from Singapore on Land use planning – Park & Water bodies plan and Identity plan, Asian – Pacific City Summit 5 :Working level conference. seõ ñoùng vai troø trung taâm keát noái caùc toå chöùc hoã trôï coäng ñoàng nhö 2. Chính phuû (2007), Phaùp leänh thöïc hieän daân chuû ôû xaõ , phöôøng, thò traán, soá caùc caùc ñôn vò taøi trôï trong nöôùc, quoác teá, caùc toå chöùc phi chính phuû, 34/2007/PL-UBTVQH11 ban haønh ngaøy 01 thaùng 7 naêm 2007. phi lôïi nhuaän NGOs, NPOs, caùc cô quan truyeàn thoâng, ñoàng thôøi laø 3. Chính phuû (2009), Luaät Quy hoaïch ñoâ thò, soá 30/2009/QH12 ban haønh ngaøy 17 thaùng 6 naêm 2009. caàu noái vôùi caùc cô quan quaûn lyù. Ñoái vôùi caùc ñoà aùn, döï aùn QH coù aûnh 4. Chính phuû (2013), Luaät ñaát ñai, soá 45/2013/QH13 ban haønh ngaøy 29 thaùng 11 höôûng roäng lôùn ñeán nhieàu nhoùm ñoái töôïng khaùc nhau cuûa CÑ, thì naêm 2013. 5. Ñoã Haäu (2014), “Chöông VIII: Söï tham gia cuûa coäng ñoàng trong quaù trình quy caùc toå chöùc chuyeân moân ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc laäp caùc hoaïch ñoâ thò”, Quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò trong quaù trình ñoâ thò hoùa – Döï aùn nghieân cöùu, ñieàu tra, döï baùo taùc ñoäng cuûa ñoà aùn QH ñeán ñôøi soáng “Xaây döïng naêng löïc quaûn lyù haønh chính ñoâ thò taïi 10 quaän noäi thaønh thaønh phoá Haø Noäi”, Haø Noäi, 2/2014. XH, moâi tröôøng soáng cuûa CÑ ñeå coù caùc phaûn bieän xaõ hoäi vaø ñònh 6. Ñoã Haäu (2013), Quaûn lyù nhaø nöôùc veà ñoâ thò treân ñòa baøn thaønh phoá Haø Noäi, Döï höôùng giuùp coäng ñoàng nhaän thöùc ñöôïc aûnh höôûng, taùc ñoäng cuûa QH aùn “Xaây döïng naêng löïc quaûn lyù haønh chính ñoâ thò taïi 10 quaän noäi thaønh thaønh phoá ñeán lôïi ích CÑ. Haø Noäi” do Hoäi Quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam, toå chöùc KOIKA vaø tröôøng ÑH GACHON Haøn Quoác phoái hôïp thöïc hieän. 7. Nguyeãn Ngoïc Hieáu (2011), “ Moät soá vaán ñeà veà quy trình vaø phöông phaùp laøm Keát luaän quy hoaïch ñoâ thò”, Taïp chí Kieán truùc Quy hoaïch – Hoäi quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam, (05-2011). Söï TGCÑ ñaõ ñöôïc nghieân cöùu veà lyù thuyeát vaø aùp duïng thöïc tieãn trong 8. Taï Quyønh Hoa (2015), “ Quy hoaïch chi tieát ñoâ thò vôùi söï tham gia cuûa coäng ñoàng QHÑT taïi caùc nöôùc phaùt trieån phöông Taây. Phöông phaùp TGCÑ coù taïi Vieät Nam”, Luaän aùn Tieán só chuyeân ngaønh Quy hoaïch vuøng vaø ñoâ thò - Maõ soá 62580105, Haø Noäi, 7/2015. nhieàu ñieåm öu vieät vaø coù khaû naêng keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp QH 9. Jean – Paul Lacaze (2002), Caùc phöông phaùp quy hoaïch ñoâ thò, NXB Theá giôùi, khaùc nhö phöông phaùp QH chieán löôïc, QH caáu truùc, QH sinh thaùi vaø Haø Noäi. moâi tröôøng… trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà chaát löôïng khoâng 10. Sanoff, H. (2000). Community participation methods in design and planning, New York: Wiley. gian soáng cuûa ngöôøi daân. 11. Tang, Wing Shing. Chinese Urban Planning at Fifty: An Assessment of the Planning Theory Literature, Journal of Planning Literature 14.3 (2000): 347-66. 12. UN - Habitat (2005), Promoting Local Economic Development through Thoâng qua nhöõng nghieân cöùu cuï theå, coù theå thaáy raèng quan ñieåm Strategic Planning, The Local Economic Development Series, Vol.2, Nairobi, nhìn nhaän söï TGCÑ laø moät phöông phaùp QH hieäu quaû ñaõ ñöôïc chöùng Kenya. UN - Habitat (2001), Tool to support participatory urban decision making, Nairobi, Kenya. minh raát roõ raøng qua caùc lyù thuyeát QHÑT hieän ñaïi cuûa Habermas, 13. Waters, N. (2000), The community-planning handbook, London, Earthscan. Shery Ainstein… vaø ñaõ ñöôïc giaûng daïy, phoå bieán trong heä thoáng lyù 14. World Bank (1996), The World Bank Participation Source Book. SË 93 . 2018 63