Ruộng bậc thang, một phương thức canh tác đặc trưng tại huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái

Trần Lê Duy và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 63(1): 56 - 60<br /> <br /> RUỘNG BẬC THANG, MỘT PHƢƠNG THỨC CANH TÁC ĐẶC TRƢNG<br /> TẠI HUYỆN MÙ CANG CHẢI, TỈNH YÊN BÁI<br /> Trần Lê Duy *, Dƣơng Thu Phƣơng<br /> Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật - ĐH Thái Nguyên.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Với diện tích đất nơi đây đa phần là đồi núi, có độ dốc cao. Bà con huyện Mù Cang Chải (hầu hết<br /> là bà con dân tộc Mông) canh tác chủ yếu một loại cây trồng đem lại hiệu quả thiết thực đó là lúa<br /> nƣớc ruộng bậc thang. Hiện nay Mù Cang Chải đã có 2.276 ha lúa ruộng, trong đó có gần 600 ha lúa<br /> cấy 2 vụ/năm. Nguồn thu từ lúa bậc thang của hộ nơi đây trung bình là 7,5 triệu đồng/hộ/năm. Bình<br /> quân mỗi hộ có số vốn từ 7.300.000 đến 9.700.000 đồng/hộ. Với diện tích canh tác của các hộ có<br /> dƣới 1 ha thì bình quân giá trị sản xuất tạo ra là 341.252,584 đồng/sào và với các hộ có diện tích trên<br /> 1 ha thì giá trị sản xuất tạo ra là 418.445 đồng/sào. Lúa ruộng bậc thang mang lại nguồn thu cao nhất<br /> so với các loại cây trồng khác trên đất dốc. Vì vậy, việc canh tác lúa nƣớc trên ruộng bậc thang tại<br /> Mù Cang Chải nên giữ gìn, phát triển và nhân rộng kết hợp với nâng cao trình độ canh tác.<br /> Từ khóa: Ruộng bậc thang, đất dốc, phương thức canh tác, Mù Cang Chải, Yên bái.<br /> <br /> <br /> TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU<br /> Việt Nam với ¾ diện tích đất tự nhiên là đồi<br /> núi, việc sử dụng đất đồi núi, đặc biệt là đất<br /> dốc phục vụ cho sản xuất nông nghiệp là một<br /> việc không thể thiếu đƣợc trong hoạt động sản<br /> xuất nông nghiệp hiện nay ở nƣớc ta. Do thiếu<br /> đất sản xuất nên nông dân miền núi vẫn phải<br /> canh tác trên đất có độ dốc cao, dẫn đến việc<br /> đất bị xói mòn rất mạnh, đất bị thoái hóa, năng<br /> suất cây trồng giảm làm cho cuộc sống của<br /> nông dân trở nên bấp bênh.<br /> Là một huyện miền núi khó khăn, hẻo lánh của<br /> tỉnh Yên Bái, với đại bộ phận dân chúng là<br /> ngƣời Mông, Mù Cang Chải là huyện đi đầu<br /> trong trong khu vực về phát triển ruộng bậc<br /> thang và có nhiều kinh nghiệm phát triển trong<br /> phƣơng thức canh tác này.<br /> Phƣơng thức ruộng bậc thang<br /> Là phƣơng thức canh tác xây dựng đồng ruộng<br /> trồng lúa nƣớc vùng đồi núi, đất ở sƣờn đồi,<br /> núi đƣợc san ủi thành các vạt đất có cùng độ<br /> dốc theo đƣờng đồng mức, tiếp nối nhau từ<br /> trên xuống theo kiểu bậc thang. Mỗi ruộng bậc<br /> thang (RBT) có bờ giữ nƣớc và chắn đất khỏi<br /> bị xói mòn, bờ giữ làm bằng đất, xếp bằng đá<br /> hộc hoặc trồng bằng cây cỏ. RBT thƣờng đƣợc<br /> làm để trồng lúa vì khả năng giữ nƣớc của<br /> ruộng khá tốt. Ở các tỉnh đồi núi phía bắc Việt<br /> Nam, RBT thƣờng đƣợc xây dựng ở chân đồi<br /> <br /> <br /> Tel: 0912 710 017, Email:<br /> <br /> núi với độ dốc < 10o, tuy nhiên ở vùng đồi núi<br /> cao, ngƣời Mông làm RMT trồng lúa trên cả<br /> sƣờn núi cao dốc > 25o và trên độ cao 1.500 m.<br /> Đồng thời với việc khai ruộng là làm mƣơng<br /> để “dẫn thuỷ nhập điền”. Hầu hết các dân tộc ở<br /> miền núi đều biết khai phá và làm RBT. Đặc<br /> biệt có những dân tộc nhƣ Hà Nhì, một số<br /> nhóm Nùng và Mông... có truyền thống khai<br /> phá và làm RBT rất giỏi trong những điều kiện<br /> địa hình cực kì khó khăn.[4]<br /> Kinh nghiệm canh tác trên ruộng bậc<br /> thang tại các quốc gia trên thế giới<br /> Qua nghiên cứu về hệ thống nông nghiệp trên<br /> đất dốc, các nhà nghiên cứu cho biết: du canh<br /> vẫn còn là hệ thống canh tác cạn chiếm ƣu thế<br /> ở nhiều vùng nhiệt đới Châu Á, Châu Phi,<br /> Châu Mỹ (RAPA, 1991). Đây là biện pháp sử<br /> dụng đất có thể chấp nhận đƣợc khi mật độ dân<br /> số không lớn vì thời gian bỏ hoá có thể kéo dài<br /> từ 10 đến 30 năm.<br /> Theo nhiều công trình nghiên cứu về hệ thống<br /> canh tác trên đất dốc của Intosh J.L.Mc.(1980),<br /> ở Indonesia và nhiều nơi khác những vùng đất<br /> nông nghiệp rộng lớn chỉ thích hợp cho hoa<br /> màu cạn, tài nguyên đất dốc chƣa đƣợc sử<br /> dụng đúng mức và trong nhiều trƣờng hợp còn<br /> bị lãng phí. Ở Indonesia có khoảng 15 - 20<br /> triệu ha đất dốc địa hình lƣợn sóng nhẹ có thể<br /> trồng hoa màu nhƣng chƣa đƣợc khai thác sử<br /> dụng có hiệu quả.<br /> Intosh J.L.Mc (1980) [7] cũng đã chỉ ra những<br /> nhân tố kiềm chế sự phát triển sản xuất hoa<br /> <br /> 56<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Lê Duy và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> màu trên đất dốc. Đất dốc Đông Nam Á khác<br /> nhau rất nhiều về địa hình, độ phì tự nhiên,<br /> tính chất lý hoá và sinh học. Sự mất độ phì<br /> nhanh chóng là biểu hiện rõ nhất, thƣờng đất<br /> khai hoang đƣa vào sản xuất sau 2 - 3 năm thì<br /> mất độ phì vốn có và khả năng sản xuất.<br /> “ Sử dụng, quản lý đất dốc Châu Á” là tên gọi<br /> một mạng lƣới của Tổ chức quốc tế về nghiên<br /> cứu và quản lý đất dốc (IBSRAM) (Bell L.C<br /> and Edwards D.G 1986) [6]. Tổ chức này đã<br /> thực hiện nghiên cứu, quản lý đất dốc để phát<br /> triển nông nghiệp ở 7 nƣớc Châu Á:<br /> Indonesia, Malaisia, Philippines, Thái Lan,<br /> Trung Quốc và Việt Nam. Thực trạng chung<br /> của các nƣớc này là canh tác trên đất dốc<br /> không hợp lý làm cho đất bị xói mòn rửa trôi<br /> dẫn đến thoái hoá. Các nƣớc Anh, Pháp, Bỉ,<br /> Hà Lan (Chu Đình Hoàng, 1962) [2] đã đƣa<br /> cây cỏ 3 lá vào cơ cấu cây trồng mở ra một<br /> cuộc cách mạng xanh vào thế kỉ 18 và đã làm<br /> năng suất của lúa mì tăng lên<br /> hầu hết các nghiên cứu của các tác giả trên<br /> thế giới về hệ thống nông nghiệp trên đất dốc<br /> đều hƣớng vào đánh giá lợi ích kinh tế của<br /> mô hình cây trồng mang lại, kết hợp với đánh<br /> giá lợi ích về môi trƣờng do hệ thống cây<br /> trồng đó tác động nhƣ: chống xói mòn, bảo vệ<br /> và cải thiện độ phì đất; bảo vệ và duy trì<br /> nguồn nƣớc; lợi dụng tối đa điều kiện tự<br /> nhiên nhƣ ánh sáng, nhiệt độ, lƣợng mƣa…<br /> Canh tác trên RBT tại Việt Nam<br /> Diện tích đất dốc ở nƣớc ta là 25,265 triệu ha<br /> chiếm 76,6% diện tích đất tự nhiên. Trong đó<br /> đất có độ dốc dƣới 150 (chiếm 21,9%) đã<br /> đƣợc sử dụng cho sản xuất nông nghiệp hoặc<br /> nông lâm kết hợp, diện tích đất có độ dốc từ<br /> 150 đến 250 chiếm khoảng 16,4%, còn lại là<br /> đất có độ dốc > 250 (chiếm 61,7%) [3].<br /> Theo Lê Thái Bạt (1996) [1] đất nông nghiệp<br /> vùng Tây Bắc có nhiều hạn chế và sử dụng<br /> chƣa hiệu quả, cây hàng năm chiếm đến<br /> 67,4% trong cơ cấu cây trồng nên lƣợng đất<br /> bị xói mòn, rửa trôi rất lớn. Theo các nhà thổ<br /> nhƣỡng, hàng năm trên đất rẫy trồng lúa và<br /> ngô lƣợng đất mất đi từ 119 – 276 tấn/ha;<br /> Canh tác trên đất dốc có nhiều hạn chế, mà<br /> hầu hết những hạn chế này là kết quả của quá<br /> trình canh tác bất hợp lý. Bùi Quang Toản<br /> <br /> 63(1): 56 - 60<br /> <br /> (1991) [5] đã chỉ ra hạn chế lớn là: xói mòn<br /> rửa trôi, cỏ dại và khô hạn đất.<br /> Ruộng bậc thang tại huyện Mù Cang Chải<br /> Huyện Mù Cang Chải với diện tích đất canh<br /> tác đa phần là đất dốc. Trên đất dốc này bà<br /> con (hầu hết là bà con dân tộc Mông) canh tác<br /> chủ yếu một số loại cây trồng đem lại hiệu<br /> quả thiết thực cho bà con, đó là: Lúa nƣớc<br /> ruộng bậc thang, Lúa nƣơng và Ngô nƣơng.<br /> Diện tích lúa nói chung năm 2005 là 3943 ha,<br /> năm 2006 tăng lên là 4085 ha, mức tăng 142<br /> ha, tốc độ tăng tƣơng ứng 3,6%. Năm 2007<br /> diện tích cây lúa tăng lên 4267,3 ha. Hiện nay<br /> Mù Cang Chải đã có 2.276 ha lúa RBT, trong<br /> đó có gần 600 ha lúa cấy 2 vụ/năm.<br /> Tại huyện vùng cao Mù Cang Chải bà con<br /> nông dân sản xuất nông nghiệp phần lớn vẫn<br /> dựa vào các kinh nghiệm từ xƣa để lại, hầu<br /> hết bà con không đƣợc học qua các lớp đào<br /> tạo, các kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp.<br /> Sản xuất nông nghiệp mang tính tự cấp tự túc<br /> là chủ yếu, bà con chƣa biết áp dụng các tiến<br /> bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, do đó hiệu<br /> quả sản xuất, năng suất lao động thấp.<br /> Một vài năm gần đây bà con Huyện Mù Cang<br /> Chải cũng đã áp dụng một số công nghệ sử<br /> dụng đất dốc bền vững của nƣớc ngoài theo<br /> hƣớng nông lâm và lâm – nông kết hợp đã<br /> bƣớc đầu áp dụng thành công ở nƣớc ta. Đó là<br /> kỹ thuật canh tác nông nghiệp đất dốc viết tắt<br /> là SALT.<br /> PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Câu hỏi nghiên cứu<br /> Tại sao nghiên cứu canh tác trên RBT?<br /> RBT có ý nghĩa thế nào đối với những vùng<br /> canh tác trên đất dốc?<br /> Hiệu quả canh tác trên lRBT tại huyện Mù<br /> Cang Chải – tỉnh Yên Bái nhƣ thế nào?<br /> Các giải pháp để nâng cao hiệu quả canh tác<br /> trên trên RBT tại huyện Mù Cang Chải – tỉnh<br /> Yên Bái là gì?<br /> Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Áp dụng các phƣơng pháp thu thập thông tin<br /> sơ cấp và thứ cấp, phƣơng pháp đánh giá<br /> nhanh nông thôn (PRA), phƣơng pháp<br /> SWOT, phƣơng pháp điều tra chọn mẫu,<br /> Phƣơng pháp xử lý số liệu và phƣơng pháp<br /> phân tích số liệu thống kê (nhƣ phân tích<br /> tƣơng quan, phân tích hồi quy).<br /> <br /> 57<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Lê Duy và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Tình hình chung của các hộ canh tác trên<br /> đất dốc theo phƣơng thức ruộng bậc thang<br /> tại huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái<br /> Theo kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả<br /> cho thấy nhƣng điều kiện chung của các hộ<br /> canh tác trên ruộng bậc thang huyện Mù Cang<br /> Chải nhƣ sau:<br /> Đối với cây lúa ruộng bậc thang: Đây là cây<br /> trồng chính của các đồng bào dân tộc huyện<br /> MCC, với đặc điểm canh tác trên đất dốc và<br /> phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên.<br /> Nguồn thu từ lúa bậc thang của nhóm hộ<br /> trung bình 7.793.750 đồng/hộ/năm.<br /> Về vốn: Bình quân mỗi hộ nghèo1 có số vốn<br /> là 7.288.846 đồng/hộ, còn nhóm hộ trung<br /> bình2 có số vốn bình quân là 9.709.804<br /> đồng/hộ. Nhƣ vậy lƣợng vốn bình quân của<br /> nhóm hộ trung bình cao gấp 1.33 lần lƣợng<br /> vốn bình quân của nhóm hộ nghèo. Với lƣợng<br /> vốn lớn hơn thì khả năng đầu tƣ cho sản xuất<br /> của nhóm hộ trung bình cũng sẽ cao hơn so<br /> với nhóm hộ nghèo. Tỷ lệ vốn tự có bình<br /> quân của hộ trung bình là 3.133.333<br /> đồng/hộ/năm, tỷ lệ vốn tự có bình quân của<br /> hộ nghèo là 2.415.000 đồng/hộ/năm. Tỷ lệ<br /> vốn tự có của hộ trung bình cao gấp 1,3 lần so<br /> với hộ nghèo, điều này chứng tỏ khả năng<br /> tích luỹ của hộ trung bình cao hơn.<br /> Về thu nhập của các hộ: Kết quả nghiên cứu<br /> cho thấy có khoảng cách lớn giữa tổng thu<br /> trung bình cuả 2 nhóm hộ: tổng thu trung bình<br /> của nhóm hộ trung bình lớn hơn gấp đôi tổng<br /> thu của nhóm hộ nghèo. Thu bình quân/ngƣời<br /> của nhóm hộ trung bình cao gấp 2,44 lần so<br /> với nhóm hộ nghèo.Thu bình quân/lao động<br /> của nhóm hộ nghèo nhỏ hơn 2,18 lần so với<br /> thu bình quân của nhóm hộ trung bình.<br /> Bảng thu nhập bình quân<br /> ĐVT: đồng<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> Bình<br /> khẩu/năm<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nhóm<br /> nghèo<br /> quân/nhân<br /> 1.653.362<br /> <br /> hộNhóm<br /> hộ<br /> trung bình<br /> 4.029.387<br /> <br /> Hộ nghèo là hộ có thu nhập bình quân dƣới<br /> 200.000đ/tháng (theo QĐ 170/2005/QĐ-TTg)<br /> 2<br /> Hộ trung bình là hộ có thu nhập bình quân trên<br /> 200.000đ/tháng (theo QĐ 170/2005/QĐ-TTg)<br /> <br /> 63(1): 56 - 60<br /> <br /> Bình<br /> quân/nhân<br /> 137.780<br /> 335.782<br /> khẩu/tháng<br /> Bình<br /> quân/lao<br /> 4.223.818<br /> 9.207.540<br /> động/năm<br /> Bình<br /> quân/lao<br /> 351.985<br /> 767.295<br /> động/tháng<br /> ( Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra năm 2008)<br /> <br /> Kết quả sản xuất canh tác trên đất dốc của<br /> nhóm hộ.<br /> Trong 3 loại cây trồng lúa nƣơng, ngô nƣơng<br /> và lúa nƣớc thì lúa nƣớc ruộng bậc thang là<br /> mang lại hiệu quả nhất khi năng suất, sản<br /> lƣợng và số tiền đem lại của lúa ruộng bậc<br /> thang cao hơn nhiều so với các loại cây trồng<br /> còn lại. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy mức<br /> độ chênh lệch khi so sánh bằng tiền các loại<br /> cây trồng trên đất dốc của hai nhóm hộ, rõ<br /> ràng đối với nhóm hộ trung bình thì thu bằng<br /> tiền cao hơn so với nhóm hộ nghèo.<br /> Đa phần bà con nơi đây vẫn tận dụng những<br /> giống lúa có sẵn tại địa phƣơng nên chi phí<br /> bình quân của một hộ về giống là tƣơng đối<br /> nhỏ so với tổng chi phí. Trung bình 1 sào Bắc<br /> Bộ canh tác sẽ cần từ 4-5kg giống. Bình quân<br /> mỗi hộ ở nhóm hộ trung bình sử dụng<br /> 620.000đ giống trong khi nhóm hộ nghèo chỉ<br /> sử dụng có 391.000đ.<br /> Lúa ruộng bậc thang mang lại nguồn thu cao<br /> nhất so với các loại cây trồng khác trên đất<br /> dốc. Vì vậy, việc canh tác lúa nƣớc trên ruộng<br /> bậc thang ở Mù Cang Chải nên giữ gìn, phát<br /> triển và nhân rộng kết hợp với nâng cao trình<br /> độ canh tác, thâm canh để cây trồng này ngày<br /> càng mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn, trở<br /> thành cây trồng chủ lực với bà con nơi đây.<br /> Hiệu quả kinh tế trên RBT của nhóm hộ<br /> phân theo diện tích canh tác (tính cho một<br /> sào canh tác)<br /> Hầu hết số diện tích canh tác đều đƣợc sử dụng<br /> để canh tác RBT. Nhóm hộ có diện tích canh<br /> tác dƣới 1ha thì bình quân mỗi hộ có diện tích<br /> lúa ruộng bậc thang là 12,19 sào/hộ; giá trị sản<br /> xuất tạo ra là 341.252,584 đồng/sào, với chi<br /> phí sản xuất là 38.919,002 đồng/sào và giá trị<br /> gia tăng tạo ra đƣợc là 302.233,582 đồng/sào<br /> Chỉ<br /> tiêu<br /> <br /> ĐVT<br /> <br /> GO<br /> <br /> Đồng<br /> <br /> Nhóm hộ có diện Nhóm hộ có diện<br /> tích dƣới 1ha đất tích trên 1ha đất<br /> canh tác<br /> canh tác<br /> 341.252,584<br /> 418.445,085<br /> <br /> 58<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Lê Duy và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> IC<br /> <br /> Đồng<br /> <br /> 38.919,002<br /> <br /> 43.940,798<br /> <br /> VA<br /> <br /> Đồng<br /> <br /> 302.333,582<br /> <br /> 374.504,287<br /> <br /> TGO/IC<br /> <br /> Lần<br /> <br /> 8,768<br /> <br /> 9,523<br /> <br /> TVA/IC<br /> <br /> Lần<br /> <br /> 7,768<br /> <br /> 8,523<br /> <br /> ( Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra năm 2008)<br /> <br /> Còn nhóm hộ có diện tích canh đất dốc trên<br /> 1ha thì bình quân mỗi hộ có diện tích ruộng<br /> bậc thang là 34,818 sào; giá trị sản xuất đƣợc<br /> tạo ra cao hơn nhóm hộ có diện tích dƣới 1ha<br /> 22,62% tức là ở mức 418.445 đồng/sào với<br /> mức chi phí đầu tƣ cho canh tác cũng lớn hơn<br /> ở mức 43.940 đồng/sào.<br /> Những thách thức đối với canh tác trên<br /> ruộng bậc thang.<br /> Nguồn nƣớc khan hiếm, độ xói mòn đất cao,<br /> Trình độ canh tác lạc hậu, sự manh mún đặc<br /> trƣng của canh tác trên ruộng bậc thang.<br /> KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ<br /> Kết luận rút ra từ thực tế<br /> Qua số liệu phân tích ta thấy phƣơng thức<br /> canh tác của ngƣời dân còn lạc hậu, sự ảnh<br /> hƣởng của các yếu tố nhƣ năng suất, chi phí,<br /> học vấn, lao động, mức vay, lãi suất vay tới<br /> hiệu quả canh tác trên RBT còn chƣa nhiều.<br /> Nhƣ vậy với mức tổng thu trung bình của hộ<br /> trên RBT là 7,8 triệu đồng/năm cho thấy mức<br /> sống của ngƣời dân nơi đây là quá thấp, hiệu<br /> quả canh tác kém. Sản lƣợng quy<br /> thóc/ngƣời/năm của<br /> hộ<br /> là:<br /> 378,63<br /> kg/ngƣời/năm trong khi sản lƣợng này của cả<br /> nƣớc là 465 kg/ngƣời/năm. Nhƣ vậy sản<br /> lƣợng quy thóc bình quân của các hộ ở đây<br /> cũng thấp hơn của cả nuớc. Dự kiến mức tiêu<br /> thụ gạo làm lƣơng thực cho ngƣời đến năm<br /> 2010 của cả nƣớc khoảng 130 kg<br /> gạo/ngƣời/năm (tƣơng đƣơng 220 kg thóc),<br /> đến năm 2015 khoảng 120 kg gạo/ngƣời/năm<br /> (tƣơng đƣơng 200 kg thóc). Khi mức thu nhập<br /> tăng lên, nhu cầu về các loại lƣơng thực thực<br /> phẩm khác ngoài lúa gạo tăng cao, do đó<br /> lƣợng thóc trên ngƣời trên năm giảm. Với<br /> mức thu nhập nhƣ vậy thì cuộc sống ngƣời<br /> dân nơi đây chƣa đƣợc đảm bảo. Cần có<br /> những giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả<br /> canh tác trên RBT, nâng cao năng suất, mở<br /> rộng diện tích .v.v… từ đó nâng cao thu<br /> nhập cho ngƣời dân, cải thiện đời sống vật<br /> chất lẫn tinh thần.<br /> <br /> 63(1): 56 - 60<br /> <br /> Các giải pháp đề xuất<br /> Nâng cao chất lượng sản phẩm<br /> Thực hiện các biện pháp khoa học công nghệ để<br /> bảo vệ đất tốt nhất; Đa dạng hoá hệ canh tác<br /> trên đất dốc, phát triển lúa nƣớc ruộng bậc<br /> thang; Lựa chọn cây trồng, sử dụng đất có hiệu<br /> quả, phát huy các hệ thống canh tác truyền<br /> thống, kiến thức bản địa. Xây dựng các mô hình<br /> canh tác bền vững trên đất dốc kiểu SALT1,<br /> SALT2 và các mô hình nông lâm kết hợp, phát<br /> triển các mô hình kinh tế hộ theo kiểu VCR,<br /> VACR, VAC phù hợp với điều kiện từng vùng.<br /> Đào tạo nguồn lực<br /> Đối với ngƣời dân ở đây, việc học tập và<br /> đƣợc đào tạo về các phƣơng thức sản xuất<br /> tiên tiến là chƣa từng có. Việc đào tạo nguồn<br /> lực phát triển nông nghiệp ở huyện Mù<br /> Cang Chải là điều hết sức cần thiết, đặc biệt<br /> là đối với cán bộ khuyến nông của huyện.<br /> Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp nông thôn<br /> Cần chú trọng phát triển chăn nuôi, nhất là<br /> chăn nuôi đại gia súc nhƣ trâu, bò, dê. Bởi vì<br /> đây là khu vực có ít diện tích đất sản xuất<br /> nông nghiệp trong khi diện tích đất đồi núi,<br /> đất rừng còn nhiều là điều kiện thuận lợi về<br /> diện tích chăn thả; Cần xây dựng các chính<br /> sách cho phát triển nghề rừng. Rừng là tài<br /> nguyên quan trọng đối với quốc gia nói chung<br /> và Mù Cang Chải nói riêng.<br /> Tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng<br /> nông thôn<br /> Cơ sở hạ tầng nông thôn nhƣ giao thông, thuỷ<br /> lợi, điện, thông tin liên lạc… có vai trò rất to<br /> lớn trong sự nghiệp phát triển kinh tế nông<br /> thôn và đảm bảo an toàn lƣơng thực tại huyện.<br /> Quy hoạch và hoàn thiện vùng chuyên canh<br /> trên ruộng bậc thang<br /> Tiếp tục công tác giao quyền sử dụng đất lâu<br /> dài cho ngƣời dân để họ yên tâm sản xuất.<br /> Cần có chính sách hỗ trợ khai phá, đảm bảo<br /> ngƣời có công khi phá đƣợc khai thác mảnh<br /> đất đó trong một thời gian nhất định<br /> Là một huyện miền núi thuộc tỉnh Yên Bái,<br /> Mù Cang Chải còn gặp nhiều khó khăn trong<br /> việc phát triển kinh tế xã hội của huyện. Do<br /> địa hình núi cao và bị chia cắt, đất đai canh<br /> tác của huyện chủ yếu là đất dốc, có độ dốc<br /> tƣơng đối cao. Việc này dẫn đến những khó<br /> khăn trong lựa cọn phƣơng thức canh tác phù<br /> <br /> 59<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Lê Duy và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> hợp và phát triển kinh tế cho đồng bào dân<br /> tộc của huyện. Với mục đích nghiên cứu là<br /> tìm ra phƣơng thức canh tác trên đất dốc có<br /> hiệu quả nhất nhằm giúp cho và con dân tộc<br /> thiểu sổ của huyện nâng cao cuộc sống cũng<br /> nhƣ các điều kiện kinh tế xã hội khác của<br /> vùng, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu này<br /> để có đƣợc những kết luận, cũng nhƣ các kiến<br /> nghị với các cơ quan chức năng liên quan<br /> khắc phục những hạn chế khó khăn cũng nhƣ<br /> tìm ra mô hình phù hợp để nhân rộng ra<br /> những nơi có điều kiện tƣơng tự.<br /> Từ nghiên cứu điều tra thực tiễn, cây trồng<br /> chính đƣợc canh tác trên đất dốc tại địa bàn<br /> nghiên cứu là lúa nƣớc ruộng bậc thang, ngô<br /> nƣớc và lúa nƣơng. Với điều kiện về khí hậu,<br /> nguồn nƣớc, tập quán canh tác của bà con dân<br /> tộc Mông nơi đây thì chủ yếu tập trung vào<br /> cây lúa nƣớc ruộng bậc thang vẫn là một<br /> hƣớng đi đúng đắn.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Lê Thái Bạt (1996), “Đánh giá và đề xuất sử<br /> dụng đất trên quan điểm sinh thái và phát triển lâu<br /> bền vùng Tây Bắc”, Hội thảo "Đánh giá và quy<br /> <br /> 63(1): 56 - 60<br /> <br /> hoạch sử dụng đất", Viện Quy hoạch và Thiết kế<br /> nông nghiệp<br /> [2]. Chu Đình Hoàng (1962), “Chống xói mòn<br /> bằng biện pháp canh tác”, Tạp chí Khoa học và Kỹ<br /> thuật số 18, Hà Nội<br /> [3]. Thái Phiên, Nguyễn Tử Siêm (1998), Canh<br /> tác bền vững trên đất dốc ở Việt Nam<br /> [4]. Chu Thị Thơm, Phan Thị Lài, Nguyễn Văn Tó<br /> (2006)- Hiện tượng xói mòn đất và biện pháp<br /> phòng chống - Nxb Lao động<br /> [5]. Bùi Quang Toản (1991). Một số vấn đề về đất<br /> nương rẫy ở Tây Bắc và phương hướng sử dụng.<br /> Viện KHKT Nông nghiệp Việt Nam<br /> [6]. Bell L.C and Edwards D.G (1986), The role of<br /> aluminum in acid soil infertility, Soil management<br /> under humid conditions in Asia and Pacific,<br /> IBSRAM proceedings, No 5<br /> [7]. Itosh I.L.Mc (1990), Croping systems and soil<br /> classification for Agrotechnology development<br /> and transfer, Bogo, Indonesia<br /> [8]. Trần Lê Duy (2009) Luận văn tốt nghiệp thạc<br /> sỹ kinh tế nông nghiệp “Đánh giá hiệu quả canh<br /> tác trên ruộng bậc thang tại Huyện Mù Cang Chải,<br /> Tỉnh Yên Bái”, Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị<br /> kinh doanh – Đại học Thái Nguyên.<br /> <br /> SUMMARY<br /> TERRACED FIELD, A TYPICAL MODE OF CULTIVATION AT<br /> MU CANG CHAI DISTRICT, YEN BAI PROVINCE<br /> Tran Le Duy , Duong Thu Phuong<br /> College of Economics and Technology - Thai Nguyen University<br /> <br /> Most of area under cultivation are hills and mountains, has high slope. People in Mu Cang Chai,<br /> almost ethnic Mong, cultivate a good crop plant is rice on the terraced field. At present Mu Cang<br /> Chai has 2.276 ha of rice on the terraced fields, 600 ha among them are field grown with two rice<br /> crops a year. Average yield from terraced fields is about 7.500.000 VNĐ/household/year. Capital<br /> of household is from 7.300.000 VNĐ to 9.700.000 VNĐ. Households who have below 1ha of rice<br /> on the terraced field, the gross output (GO) is 341.252,584 VNĐ/sao (1 Sao = 360m2) and<br /> households who have over 1ha of rice on the terraced field, the gross operate is 418.445 VNĐ/sao.<br /> Rice on the terraced field bring the highest income in crop of plants at Mu Cang Chai, so<br /> Administration of Mu Cang Chai district and people should conserve, develop and spread this<br /> mode of cultivation out.<br /> Key words:Terrace field, sloping land, Cropping method, Mu Cang Chai, Yen Bai<br /> <br /> <br /> <br /> Tel:0912710017 , Email:<br /> <br /> 60<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />