Sách giáo viên môn Toán trung học – một mô hình mới theo định hướng phát triển năng lực người học

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0167<br /> Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 8A, pp. 71-78<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁCH GIÁO VIÊN MÔN TOÁN TRUNG HỌC – MỘT MÔ HÌNH MỚI THEO<br /> ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC<br /> <br /> <br /> Trần Thị Kim Thanh, Phan Doãn Thoại<br /> Viện Nghiên cứu Sách và Học liệu Giáo dục, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam<br /> <br /> Tóm tắt. Trên cơ sở tiếp tục phát huy những điểm mạnh, khắc phục những hạn chế của bộ<br /> sách giáo viên (SGV) môn Toán Trung học (TrH) hiện hành của Việt Nam, học tập và rút<br /> kinh nghiệm từ những bộ SGV môn Toán TrH quốc tế, bài viết sẽ trình bày tóm tắt những<br /> vấn đề cốt yếu về cơ sở lí luận và thực tiễn để phát triển SGV, đề xuất một mô hình SGV<br /> môn Toán TrH mới theo định hướng phát triển năng lực (NL) người học, góp phần nâng<br /> cao hiệu quả và đổi mới PPDH môn Toán TrH, phù hợp với nhu cầu, xu thế phát triển của<br /> giáo dục (GD) Việt Nam và thế giới.<br /> Từ khóa: sách giáo viên, mô hình sách giáo viên môn Toán, phát triển năng lực.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> Chương trình giáo dục (CTGD) phổ thông nước ta hiện nay đang chuyển từ tiếp cận nội<br /> dung là chủ yếu sang tiếp cận NL người học, chú trọng đến yếu tố “HS học được cái gì” sang yếu<br /> tố “HS vận dụng được cái gì” qua học tập [1]. Chính vì vậy, GV phải chuyển từ PPDH theo lối<br /> “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng và hình<br /> thành NL cho người học. Khi nghiên cứu các SGV đã xuất bản của Việt Nam và một số nước trên<br /> thế giới, có thể nhận thấy rằng ở Việt Nam, các SGV môn Toán TrH có cấu trúc và hình thức trình<br /> bày chưa thống nhất, thiếu vắng một nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện và có hệ thống về mô hình<br /> SGV. Kế thừa những kết quả nghiên cứu nói trên, chúng tôi đưa ra một hướng tiếp cận mới, trên cơ<br /> sở đó đề xuất một mô hình SGV môn Toán TrH theo định hướng phát triển NL người học, mang<br /> tính ứng dụng thực tế và hiệu quả phù hợp với định hướng đổi mới CT và SGK sau 2015.<br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Giới thiệu một số vấn đề chính về cơ sở lí luận<br /> Trên cơ sở nghiên cứu một số tài liệu về Giáo dục học, Tâm lí học của một số nhà nghiên<br /> cứu GD từ đó hiểu rõ hơn về quan điểm CT và SGK theo định hướng phát triển NL, đặc biệt là các<br /> NL chuyên biệt môn Toán mà HS phổ thông cần đạt được[1]. Đồng thời qua việc nghiên cứu các<br /> công trình nghiên cứu về CT và SGK [2], chúng tôi đề xuất 4 vấn đề chính làm cơ sở lí luận cho<br /> việc xây dựng mô hình SGV theo định hướng phát triển NL người học.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 15/7/2015. Ngày nhận đăng: 20/10/2015.<br /> Liên hệ: Trần Thị Kim Thanh, e-mail: thanh110807@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> 71<br />  Trần Thị Kim Thanh, Phan Doãn Thoại<br /> <br /> <br /> - SGK môn Toán phải được thiết kế để HS trải nghiệm và qua đó phát triển các NL chuyên<br /> biệt của môn Toán, góp phần hình thành các NL và giá trị chung. NL cần chuyên biệt cần đạt được<br /> của môn Toán là: NL tư duy toán học; NL suy luận toán học; Năng lực mô hình hoá toán học; NL<br /> giải quyết vấn đề; NL giao tiếp toán học; NL sử dụng các công cụ, phương tiện toán học. Trong đó<br /> NL giải quyết vấn đề liên quan đến Toán học là trọng tâm của việc dạy và học môn Toán [1].<br /> - Hai yếu tố cấu thành một cuốn SGK theo định hướng phát triển NL đó là định hướng phát<br /> triển từ CT tới cấu trúc nội dung và định dạng cấu trúc, cách thể hiện nội dung đó. Việc định dạng<br /> cuốn SGV chính là xây dựng mô hình chức năng, mô hình cấu trúc và mô hình về hình thức trình<br /> bày và thiết kế mĩ thuật. Trong đó, mô hình cấu trúc sẽ bao gồm mô hình cấu trúc của cuốn sách,<br /> mô hình cấu trúc của một chương và mô hình cấu trúc của bài học - là đơn vị cơ bản của sách,<br /> chúng sẽ được làm rõ theo quan điểm GD mới – quan điểm phát triển NL người học [3].<br /> - Với cách hiểu như trên về NL, việc DH định hướng phát triển NL về bản chất chỉ là cần và<br /> coi trọng thực hiện mục tiêu DH hiện tại ở các mức độ cao hơn, thông qua việc yêu cầu HS “vận<br /> dụng những kiến thức, kĩ năng một cách tự tin, hiệu quả và thích hợp trong hoàn cảnh phức hợp và<br /> có biến đổi, trong học tập cả trong nhà trường và ngoài nhà trường, trong đời sống thực tiễn” [4].<br /> Việc DH thay vì chỉ dừng ở hướng tới mục tiêu DH hình thành kiến thức, kĩ năng và thái độ tích<br /> cực ở HS thì còn hướng tới mục tiêu xa hơn đó là trên cơ sở kiến thức, kĩ năng được hình thành,<br /> phát triển khả năng thực hiện các hành động có ý nghĩa đối với người học. Nói cách khác việc DH<br /> định hướng NL về bản chất không thay thế mà chỉ mở rộng HĐDH hướng nội dung bằng cách tạo<br /> một môi trường, bối cảnh cụ thể để HS được thực hiện các HĐ vận dụng kiến thức, sử dụng kĩ<br /> năng và thể hiện thái độ của mình. Như vậy SGK phải được thiết kế theo quan điểm hoạt động hóa<br /> việc dạy và học, trên cơ sở đó SGV phải lấy việc hướng dẫn tổ chức HĐ làm nhiệm vụ trọng tâm<br /> và tạo công cụ hỗ trợ để GV truyền tải nội dung kiến thức thông qua các HĐ nhằm cung cấp cho<br /> HS quá trình trải nghiệm học tập sâu sắc, phát triển khả năng tự học, tự kiểm tra đánh giá.<br /> - SGK Toán nói chung và SGV môn Toán TrH nói riêng theo định hướng phát triển NL cần<br /> phải được xây dựng dựa trên các yêu cầu, nguyên tắc cụ thể và nghiệm ngặt, đảm bảo làm nổi bật<br /> vai trò hỗ trợ GV trong việc lựa chọn những hình thức tổ chức và PPDH môn Toán TrH theo quan<br /> điểm phát triển NL người học, cung cấp các công cụ để GV thiết kế bài giảng, tổ chức giờ dạy trên<br /> lớp một cách hiệu quả nhất.<br /> <br /> 2.2. Một số bài học kinh nghiệm rút ra khi nghiên cứu SGV môn Toán TrH của<br /> Việt Nam và một số nước trên thế giới<br /> Qua nghiên cứu SGV môn Toán TrH của Việt Nam và một số nước trên thế giới, có thể thấy<br /> rằng hầu hết những cuốn SGV được biên soạn theo định hướng phát triển NL hoặc chuẩn GD đầu<br /> ra đều có những vấn đề sau đây.<br /> 2.2.1. Một số yêu cầu chung về SGV môn Toán<br /> - SGK là một bộ tài liệu dạy và học hoàn chỉnh dành cho GV – HS, gồm tối thiểu SHS,<br /> SGV và SBT. Chính vì vậy, SGV là công cụ hỗ trợ đắc lực cho GV vào quá trình dạy học, đem đến<br /> cho người dạy những PPDH hiệu quả, các gợi ý tổ chức các HĐ dạy học, giải bài tập nêu ra trong<br /> SHS, SBT.<br /> - SGV cung cấp cho GV những giải thích chi tiết về CTGD môn học hiện tại, PPDH môn<br /> Toán theo định hướng phát triển NL, cung cấp tài liệu hướng dẫn và ứng dụng của chúng, làm rõ<br /> ý nghĩa thực tiễn của các chủ đề toán học được viết trong SHS, PP giải quyết các vấn đề toán học<br /> đặt ra trong cuộc sống.<br /> - SGV ngoài hướng dẫn GV tổ chức các HĐ DH còn bổ sung thêm Bài tập, Ví dụ, Dự án<br /> <br /> <br /> 72<br />  Sách giáo viên môn Toán trung học – Một mô hình mới theo định hướng phát triển năng lực...<br /> <br /> <br /> học tập, Phiếu học tập, Phần mềm dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong DH để GV có<br /> được một nguồn tài liệu DH phong phú, tránh nhàm chán, từ đó tiếp cận quá trình tư duy, kích<br /> thích quá trình tự tìm tòi, tự khám phá của người học.<br /> - SGV phải đảm bảo rằng quá trình học của HS được xây dựng dựa trên những cơ sở kiến<br /> thức đã học, tạo ra sự liên kết giữa các nội dung kiến thức, CT môn học giữa các lớp - các cấp học<br /> xuyên suốt từ lớp 1 đến lớp 12.<br /> - Trong hầu hết SGV của các nước, PPDH trực quan bằng sử dụng những phương tiện thao<br /> tác được (hay còn gọi là học cụ trợ giúp - Manipulatives) thường xuyên được sử dụng, đặc biệt<br /> trong DH một loạt các chủ đề học tập có liên quan với nhau, chẳng hạn như số và cấu tạo số, số<br /> thập phân, phân số, Hình học và Đại số bằng cách tạo cho người học các cơ hội thực hành để từ<br /> đó khuyến khích HS tích cực tham gia vào quá trình DH. Mục tiêu của phương pháp này là có thể<br /> giúp người học hiểu và phát triển trí tưởng tượng thông qua những hình ảnh (hình tượng) về các<br /> khái niệm toán học, qua đó phát triển tư duy trừu tượng của HS. Như vậy, để thực hiện tốt PPDH<br /> này, GV phải bắt đầu từ những kinh nghiệm cụ thể mà HS đã có, từ đó hỗ trợ HS tìm hiểu, khám<br /> phá và phát hiện ra một khái niệm trừu tượng, chuyển đổi sang các khái niệm bán trừu tượng và<br /> cuối cùng là các kí hiệu trừu tượng (như các con số) [5].<br /> 2.2.2. Những đặc điểm chung về mô hình SGV môn Toán<br /> Mô hình các bộ SGV Toán đã nghiên có những đặc điểm chung như sau:<br /> - Mô hình chức năng của SGV chủ yếu hỗ trợ GV tổ chức các HĐ DH một cách hiệu quả<br /> để hình thành và phát triển quá trình tự học, sự tự tin và tình yêu đối với Toán học của HS.<br /> - Mô hình cấu trúc của SGV: để thuận tiện trong sử dụng, thiết kế bài giảng và tổ chức các<br /> HĐDH của GV, SGV thường được thiết kế dưới dạng 2 trong 1, tức là SHS (kèm SBT) được đưa<br /> vào các trang SGV, nội dung của SGV sẽ được trình bày xung quanh trên hai trang đôi. Cấu trúc<br /> mỗi chương/bài được trình bày thống nhất, rõ ràng và hợp lí, xoay quanh 4 bước tổ chức DH cơ<br /> bản là Khởi động; Dạy học; Đánh giá và Tổng kết.<br /> - Mô hình về hình thức trình bày và thiết kế mĩ thuật SGV: Hầu hết được trình bày trên khổ<br /> sách rộng, phân mạch nội dung rõ ràng, mạch lạc. Toàn bộ ruột sách sử dụng các font chữ dễ đọc,<br /> đảm bảo các mạch nội dung tuyến chính, tuyến phụ và các tiêu đề.<br /> <br /> 2.3. Đề xuất mô hình SGV môn Toán TrH theo định hướng phát triển NL người<br /> học<br /> 2.3.1. Các yêu cầu của SGV môn Toán TrH theo định hướng phát triển NL người học<br /> - SGV phải là một tác phẩm nghệ thuật, tạo tâm thế cho GV thoải mái, dễ dàng sử dụng<br /> trong quá trình DH theo đúng định hướng của CTGD phổ thông.<br /> - SGV phải phản ánh định hướng và những điểm chính của CT có liên quan chặt chẽ với nội<br /> dung của SHS và SBT;<br /> - SGV cần mô tả được các hình thức hướng dẫn và đánh giá đối với mỗi chủ đề trong SHS,<br /> đặc biệt là những chủ đề khó được trình bày trong SHS;<br /> - SGV bao gồm những giải pháp đánh giá, gợi mở động cơ học tập, tạo hứng thú học tập,<br /> khích lệ sự tiến bộ của những HS yếu;<br /> - SGV nên có hướng dẫn đủ chi tiết cần thiết để GV có thể tổ chức HĐ DH những nội dung<br /> trong SHS và SBT;<br /> - SGV trình bày cách sử dụng chính xác các thuật ngữ, công cụ, kí hiệu, hình ảnh, hình vẽ<br /> và mô hình Toán học qua đó hỗ trợ quá trình tư duy và giao tiếp Toán học của HS;<br /> <br /> 73<br />  Trần Thị Kim Thanh, Phan Doãn Thoại<br /> <br /> <br /> - SGV cung cấp cho HS các cơ hội để củng cố kiến thức, những bài luyện tập ngắn, tập<br /> trung và thiết yếu một cách thường xuyên và đều đặn. SGV cũng nên bao gồm đáp số/lời giải các<br /> bài toán, câu hỏi đặt ra trong SHS và SBT;<br /> - SGV hỗ trợ GV sử dụng công nghệ thông tin vào quá trình DH môn Toán;<br /> - Đảm bảo kế thừa những thành tựu về SGV của Việt Nam và vận dụng hợp lí kinh nghiệm<br /> quốc tế về phát triển SGV hiện đại.<br /> 2.3.2. Nguyên tắc biên soạn và thiết kế SGV môn Toán TrH theo định hướng phát triển NL<br /> người học<br /> Việc biên soạn SGV môn Toán TrH phải tuân thủ những nguyên tắc sau:<br /> - SGV phải thể hiện được mục tiêu GD, nguyên lí GD và đặc biệt là PPDH bộ môn Toán.<br /> - SGV phải cụ thể hoá được nội dung, PPDH được quy định trong CT môn học và coi trọng<br /> mối quan hệ tích hợp, xuyên môn và liên môn.<br /> - Những yêu cầu về kiến thức, kĩ năng, thái độ và động cơ (các thành tố cấu thành NL người<br /> học) được thể trong SGV phải theo chuẩn cấp/lớp phù hợp với chuẩn do CTGD quy định.<br /> - SGV phải quán triệt và thể hiện chính xác đặc trưng môn Toán.<br /> - SGV phải phù hợp với điều kiện kĩ thuật, mĩ thuật của nước ta hiện nay để có được một<br /> mô hình SGV đảm bảo được quan điểm biên tập và thiết kế mĩ thuật.<br /> - SGV phải phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của đất nước, phù hợp với hơi thở và xu<br /> thế của thời đại.<br /> 2.3.3. Đề xuất mô hình SGV môn Toán TrH theo định hướng phát triển NL người học<br /> Mô hình chức năng - SGV môn Toán TrH phải đảm bảo các chức năng chung và chức<br /> năng đặc thù môn học.<br /> - SGV phải đảm chức năng phát triển NL sư phạm gắn với môn học, đó là hỗ trợ GV thiết<br /> kế các HĐ thích hợp để đổi mới PPDH theo định hướng phát triển NL; giúp GV nắm vững hơn<br /> về khả năng của HS, qua đó phát huy tối đa NL tự học và sáng tạo, phát triển các NL cốt lõi môn<br /> Toán, đặc biệt là NL phát hiện và giải quyết các vấn đề, NL vận dụng Toán học vào thực tiễn.<br /> Mô hình cấu trúc<br /> a) Cấu trúc chung của SGV: Gồm có 3 phần:<br /> Phần đầu SGV. Ngoài các trang bìa chính, bìa lót, tên sách, tên lớp, thông tin xuất bản, tác<br /> giả viết sách, phần đầu SGV gồm:<br /> Lời giới thiệu. Giới thiệu về nội dung, mục đích, hướng dẫn sử dụng sách.<br /> Mục lục. Có hình ảnh và màu sắc thể hiện nét riêng của từng chương/chủ đề Toán học.<br /> Phần giữa SGV. Gồm có hai phần chính:<br /> Phần thứ nhất: Trình bày một số vấn đề chung về DH môn Toán (theo lớp) theo định hướng<br /> phát triển NL người học:<br /> - Một số đặc điểm của DH theo định hướng đổi mới PPDH;<br /> - Kế hoạch, nội dung, CT DH môn Toán;<br /> + Nội dung DH Toán;<br /> + Bảng phân phối các bài học trong CT.<br /> - PPDH môn Toán theo định hướng phát triển NL;<br /> - DH Toán với việc hình thành và phát triển các NL chung cốt lõi cho HS;<br /> <br /> 74<br />  Sách giáo viên môn Toán trung học – Một mô hình mới theo định hướng phát triển năng lực...<br /> <br /> <br /> - Đánh giá kết quả học tập của HS trong DH môn Toán;<br /> - Một số vấn đề khác.<br /> Phần thứ hai: Gồm các chương/chủ đề được sắp xếp theo thứ tự như trong SHS, trình bày trên<br /> các trang đôi với phần SHS được copy đặt ở chính giữa, xung quanh là nội dung chính của SGV,<br /> cung cấp các gợi ý tổ chức quá trình DH về các nội dung kiến thức trong SHS. Mỗi chương/chủ đề<br /> có mã màu (theo quy định của NXB và môn học) để giúp GV dễ dàng tìm được nội dung cần tìm.<br /> Phần cuối SGV. Bảng chú giải thuật ngữ; Tài liệu tham khảo; Hướng dẫn sử dụng một số<br /> phần mềm dạy và học môn Toán . . . và các tài liệu tham khảo khác dành cho GV để hỗ trợ HĐ<br /> DH và kiểm tra đánh giá.<br /> b) Cấu trúc một chương trong SGV. Một chương SGV có cấu trúc như sau:<br /> Thông tin chung cho mỗi chương: Được trình bày trên một hoặc hai trang sách, gồm các<br /> mục: Tên chương; Lĩnh vực kiến thức (trong CT); Chuẩn kiến thức, kĩ năng cần đạt (NL cần đạt);<br /> Tuần học và số tiết học; Dự án (đưa ra các chủ đề GV có thể lựa chọn để DH dự án, DH nghiên<br /> cứu); Học liệu tham khảo và một số mục khác.<br /> Cấu trúc chi tiết cho mỗi chương:<br /> Trang mở đầu chương: Được minh họa trên một hoặc hai trang đôi, hướng dẫn DH cho trang<br /> mở đầu chương của SHS và trình bày thêm một số mục khác như:<br /> Tên Chương. (Theo tên chương của SHS).<br /> Kế hoạch dạy học. Nêu tiến trình DH các bài của chương, thời gian tương ứng cho mỗi bài<br /> hoặc trình bày dưới dạng một bảng kế hoạch dạy học cụ thể cho các bài học.<br /> Mục tiêu của chương: Trình bày bằng một bảng chi tiết hóa các NL HS cần đạt cho mỗi bài<br /> học cụ thể của chương.<br /> Dạy học dự án, dạy học nghiên cứu. Cung cấp cho GV những chủ đề, nhiệm vụ có thể tổ<br /> chức DH dự án hoặc nghiên cứu trong mỗi chương.<br /> Tổng quan chương. Giới thiệu một cách ngắn gọn những nội dung chính của chương, những<br /> kiến thức có liên quan trước đó và sau khi học xong.<br /> Nguồn tư liệu. SGK, SBT, SKTĐG ghi rõ trang; CD-ROM, trang Web, Địa chỉ tham khảo<br /> internet; Đồ dùng dạy học.<br /> HS đã học: Những kiến thức đã học trước đó; Những kĩ năng, phương pháp cần thiết cho<br /> việc học chương này.<br /> Những điểm cần lưu ý: Nêu những vấn đề trọng tâm của nội dung kiến thức.<br /> Lưu ý dành cho GV: Dành cho GV ghi lại những ý tưởng của bản thân về HĐ DH.<br /> Sau trang mở đầu chương là nội dung dạy học các bài cụ thể được đánh số theo thứ tự như<br /> trong sách SHS.<br /> Ôn tập và kiểm tra cuối chương: Tổng kết chương trình bày dưới dạng các sơ đồ tư duy;<br /> Hướng dẫn DH các bài thực hành, các bài ôn tập; Cung cấp các bài kiểm tra đánh giá 1 tiết hoặc<br /> học kì,. . .<br /> Học liệu bổ sung: Ứng dụng công nghệ thông tin trong DH các bài của chương; Gợi ý một<br /> số phương pháp tổ chức DH dự án, DH nghiên cứu, thiết kế giáo án điện tử,. . .<br /> c) Cấu trúc một bài học trong SGV: Mỗi bài học gồm có mảng chính và một số mảng phụ:<br /> Mảng chính<br /> Mục tiêu bài học: Trình bày các mục tiêu HS cần đạt sau khi học xong bài học.<br /> Kế hoạch dạy học: Trình bày một cách tóm tắt tiến trình DH các nội dung của bài, những<br /> <br /> 75<br />  Trần Thị Kim Thanh, Phan Doãn Thoại<br /> <br /> <br /> kiến thức có liên quan mà HS đã học và sẽ học.<br /> Gợi ý dạy học: Nêu tổng quan những điều cần lưu ý về kiến thức trọng tâm của bài học; Gợi<br /> ý các PPDH chính và cách thức tổ chức các HĐ DH cho các Hoạt động, Ví dụ và Bài tập trong<br /> SHS; Những chuẩn bị của GV và HS trước giờ học (nếu có). Cụ thể:<br /> - Nội dung gợi ý giảng dạy được chia theo các mục được đánh số và đặt tên tương tự với các<br /> mục trong SHS (nếu có).<br /> - Giải thích, làm rõ hoặc chốt lại bản chất cốt lõi của nội dung kiến thức, phương pháp<br /> giải toán.<br /> - Gợi ý giảng dạy các HĐ hay Ví dụ được sắp xếp theo đúng thứ tự và được chỉ rõ 3 vấn đề:<br /> + Chỉ rõ tên loại HĐ, Ví dụ (hình thành hay củng cố kiến thức, vận dụng, . . . );<br /> + Nêu được mục tiêu về kiến thức, ý nghĩa của HĐ;<br /> + Nêu gợi ý về cách tổ chức giảng dạy cho HĐ; có thể gợi ý, đề xuất các mẫu phiếu học tập<br /> sử dụng trong giảng dạy, gợi ý câu hỏi vấn đáp giữa GV và HS.<br /> Thực hành/Luyện tập. Đặt tương ứng với phần bài tập trong SHS, với các nội dung:<br /> - Hướng dẫn DH giải bài tập được sắp xếp theo đúng thứ tự và được chỉ rõ 3 vấn đề:<br /> + Chỉ rõ tên loại bài tập theo mục đích của bài tập (Luyện tập có hướng dẫn, Luyện và Giải<br /> bài tập, Ôn tập tổng hợp, Thực hành kiểm tra) bởi các lôgô giống các lôgô tương ứng trong SHS;<br /> + Nêu được mục tiêu về kiến thức, ý nghĩa của bài tập;<br /> + Nêu gợi ý về cách tổ chức giảng dạy giải bài tập.<br /> - Bảng phân loại bài tập về nhà: Cung cấp bảng phân loại cấp độ bài tập về nhà cho từng<br /> đối tượng HS theo ba cấp độ cơ bản, chuẩn và nâng cao;<br /> - Gợi ý đáp án các bài tập.<br /> Đánh giá: Đánh giá không chỉ là khâu cuối cùng của mỗi bài học mà còn được nhấn mạnh<br /> trong từng HĐ DH. GV tổng hợp những kiến thức trọng tâm của bài thông qua các HĐ, hệ thống<br /> câu hỏi nhằm đánh giá theo tiến trình hay giai đoạn học tập của người học.<br /> - Đánh giá tiến trình: GV đặt ra những câu hỏi, đưa ra những yêu cầu nhằm kiểm tra sự tiến<br /> bộ và phát triển NL của người học sau khi học xong mỗi bài học.<br /> - Đánh giá phân hoá: Thông qua bảng phân loại bài tập về nhà cho HS, trên cơ sở đó GV sẽ<br /> theo dõi được sự tiến bộ của từng đối tượng HS trong lớp.<br /> - Đánh giá kết quả: thường được sử dụng khi kết thúc một chủ đề học tập hoặc cuối một học<br /> kì, một năm, một cấp học. Cách đánh giá này thường sử dụng hình thức cho điểm và nó giúp cho<br /> người học biết được khả năng học tập của mình.<br /> Một số mảng phụ<br /> Lời giải, hướng dẫn, đáp số cho các HĐ và bài tập: Đặt ở cột bên trái hay bên phải của các<br /> trang SHS được đính kèm trong SGV, trình bày lời giải ngắn gọn, trả lời, hướng dẫn giải các HĐ<br /> và bài tập. Đối với các HĐ, bài tập có đáp số hay trả lời đủ ngắn thì đáp số hay trả lời sẽ được đính<br /> kèm bằng font chữ có màu đỏ đậm vào cuối của đề bài của HĐ hay bài tập đó trên SHS đính kèm<br /> để tiện cho GV tra cứu sử dụng và khi đó không trình bày lại phần này ở phần lời giải, hướng dẫn,<br /> đáp số nữa.<br /> Bài tập bổ sung: Đưa ra hệ thống những bài tập được thiết kế theo định hướng phát triển<br /> NL để GV thêm nhiều lựa chọn trong quá trình DH.<br /> Mẹo nhỏ DH: Đưa ra những mẹo hay để GV DH cho một HĐ hay ví dụ cụ thể trong SHS.<br /> Sai lầm thường gặp: Cảnh báo những sai lầm mà HS hay mắc phải khi thực hành giải toán<br /> <br /> 76<br />  Sách giáo viên môn Toán trung học – Một mô hình mới theo định hướng phát triển năng lực...<br /> <br /> <br /> hoặc những sai lầm khi HS hiểu sai kiến thức.<br /> Chú ý: Củng cố, chốt lại kiến thức quan trọng một cách ngắn gọn, dễ hiểu hơn trong SHS;<br /> đưa ra những so sánh, đánh giá về kiến thức.<br /> Cảnh báo: Đưa ra lời cảnh báo mà HS cần thực hiện, nên thực hiện theo hoặc lưu ý khi HS<br /> thực hành để tránh sai lầm.<br /> Ứng dụng công nghệ: Hướng dẫn sử dụng các phần mềm toán, công nghệ thông tin vào giải<br /> quyết các vấn đề đặt ra trong SHS, SBT hay trong thực tiễn cuộc sống.<br /> Nguồn tư liệu: Ghi địa chỉ Website mà GV, HS có thể truy cập để tìm kiếm thêm các thông<br /> tin bổ trợ, các tài liệu khác có liên quan đến nội dung kiến thức của bài học; ví dụ bổ sung, bài tập<br /> bổ sung, hướng dẫn giảng dạy khác ngoài khuôn khổ nội dung được trình bày trong SHS và SGV.<br /> Lưu ý dành cho GV: Riêng mục này nên đặt ở một hoặc ở cả hai vị trí là cuối phần lí thuyết<br /> hoặc cuối bài sau phần bài tập, là phần dành cho GV ghi chép những lưu ý, kinh nghiệm tự đúc rút<br /> được của mình trong quá trình giảng dạy hoặc cũng có thể thiết kế đặt ở trang mở đầu chương để<br /> GV ghi những thông tin ý tưởng cho quá trình dạy học các nội dung kiến thức của chương.<br /> Mô hình thể hiện và thiết kế mĩ thuật<br /> Hình thức của sách: Vì phải chứa đựng SHS nên khổ sách sẽ là 20,5 x 29cm và sử dụng<br /> font chữ Minion Pro co 10, lưới thiết kế 2 cột theo tỉ lệ 1:2. Mỗi bài cũng bắt đầu từ trang chẵn<br /> nên khi mở trang đôi thì kết cấu sẽ đồng nhất với SHS. SGV sử dụng chữ co 10 nên khi chứa đựng<br /> trang SHS thu nhỏ vào trang SGV thì tỉ lệ cỡ chữ trên toàn trang sách khá hợp lí và phù hợp với<br /> đối tượng GV.<br /> Về thiết kế mĩ thuật: Là môn học nặng về kiến thức lí thuyết nên cần được trình bày một<br /> cách rõ ràng, mạch lạc, không lạm dụng việc sử dụng màu sắc và các yếu tố đồ hoạ tránh gây nhiễu<br /> mạch nội dung chính. Mỗi bài tuỳ độ dài của nội dung những sẽ luôn bắt đầu bởi trang chẵn và kết<br /> thúc bằng trang lẻ để nội dung của mỗi bài sẽ luôn được trọn vẹn khi mở các trang đôi.<br /> <br /> 3. Kết luận<br /> Như vậy, một cuốn SGV môn Toán TrH theo định hướng phát triển NL người học, tức là<br /> phải góp phần hỗ trợ một cách hiệu quả nhất cho HĐ dạy của GV và hoạt động học của HS, qua<br /> đó hình thành và phát triển NL của người học một cách toàn diện. Không những vậy, cuốn SGV<br /> theo mô hình này cũng phải góp phần tạo cơ hội thuận lợi hơn cho quá trình đổi mới cách dạy, đổi<br /> mới cách học, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán TrH của Việt Nam.<br /> Lời cảm ơn. Nghiên cứu này được tài trợ bởi Quỹ phát triển Khoa học và Công nghệ quốc<br /> gia (NAFOSTED) trong đề tài mã số VI 2. 99 – 2012.01.<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> <br /> [1] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014. Dự thảo “Chương trình tổng thể giáo dục phổ thông”.<br /> [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2013. Đổi mới và hiện đại hoá chương trình và sách giáo khoa theo<br /> định hướng phát triển bền vững – Kỉ yếu hội thảo quốc tế. Nxb Giáo dục Việt Nam.<br /> [3] Hoàng Phê (chủ biên), 1998. Từ điển Tiếng Việt. Nxb Đà Nẵng – Trung tâm từ điển học, Đà<br /> Nẵng.<br /> [4] General Capabilities in the Australian Curriculum. Nguồn:<br /> http://www.australiancurriculum.edu.au/GeneralCapabilities/Overview/general-capabilities<br /> -in-the-australian-curriculum<br /> <br /> 77<br />  Trần Thị Kim Thanh, Phan Doãn Thoại<br /> <br /> <br /> [5] Monica A. Lambert, 2002. Mathematics Textbooks, Materials, and Manipulatives. Florida<br /> Atlantic University.<br /> [6] Nguyễn Ngọc Nhị (chủ biên), 2002. Các vấn đề sách giáo dục. Nxb Giáo dục Việt Nam.<br /> [7] Tôn Thân (chủ biên), 2007. Sách giáo viên Toán 6, 7, 8, 9. Nxb Giáo dục Việt Nam.<br /> [8] Edward B. Burger (chủ biên), 2012. Algebra 1,2, Geometry – Teacher’s guide. Nxb Holt<br /> McDougal.<br /> [9] Roger Day, 2007. Texas Mathematics, Course 1, 2, 3 (Teacher Wraparound Edition). Nxb<br /> Glencoe Mathematics.<br /> [10] Algebra 1 (Teacher Edition). Nxb Mc Graw Hill, School Education Group.<br /> [11] Alan McSeveny (chủ biên), 2012. Australian Signpost Maths 6 Teacher’s Book. Nxb Pearson<br /> Australia<br /> [12] Kyung Hwa, Lee, 2014. Development and Characteristics of Korean Secondary Mathematics<br /> Textbooks. Korea National University of Education.<br /> [13] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014. Tài liệu hội thảo về tiếp cận chương trình giáo dục của Hàn<br /> Quốc để chuẩn bị làm sách giáo khoa, Sách tham khảo bổ trợ sau 2015. Nxb Giáo dục.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> <br /> A High School Mathematics Teacher’s Edition of a Book<br /> on Student Competency Development<br /> <br /> To promote the strengths and overcome the drawbacks of the current high school<br /> mathematics teacher’s guide in Vietnam, the authors look at the guidelines available to math<br /> teachers in other countries and briefly present key issues on a theoretical and practical basis, build<br /> a model for a mathematics teacher guideline oriented to develop student competency and improve<br /> efficiency and innovation methods in the teaching of Mathematics in Vietnamese secondary<br /> schools.<br /> Keywords: Teacher’s edition, model of a mathematics teacher’s edition, competency<br /> development.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 78<br />