A. MỤC ĐÍCH VÀ SỰ CẦN THIẾT:
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất của người học được coi là định
hướng, là xu thế, là mục tiêu chung của quá trình tổ chức dạy học của tất cả các môn học, cấp
học, ngành học. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực phẩm chất người học góp phần tạo
ra những sản phẩm con người tích cực, chủ động, sáng tạo trong hoạt động làm chủ tri thức, làm
chủ môn học. Trong đó, với đặc trưng và thế mạnh riêng, dạy học nói và nghe tập trung phát
triển năng lực giao tiếp và hợp tác, đặc biệt là năng lực ngôn ngữ. Tuy nhiên, việc tổ chức dạy
học các tiết nói nghe nói chung và việc rèn luyện hai kỹ năng này chưa thực sự được chú trọng
trong dạy học môn Ngữ văn ở chương trình trước đây. Khi Chương trình Giáo dục phổ thông
tổng thể ra đời, kỹ năng nói nghe mới được chú trọng và trả lại vị trí xứng đáng nhưng cũng lại
đặt ra khá nhiều yêu cầu, thách thức cho cả người dạy và người học.
Trong quá trình tổ chức dạy học các tiết nói và nghe, có thể nói, bên cạnh những ưu điểm
khi mới tiếp cận chương trình mới như: sự hào hứng, cách tiếp nhận, khai thác, làm chủ có
nhiều sáng tạo thì vẫn còn tồn tại không ít những hạn chế như: Người nói, người nghe chưa xác
định rõ kỹ năng, nhiệm vụ cụ thể, phương pháp, cách thức nói nghe hiệu quả.Vì vậy, cácc tiết
nói nghe chưa thực sự đem lại hiệu quả, niềm đam mê, hứng thú cho học sinh. Việc dạy học
Văn nói chung, việc dạy kỹ năng nói nghe hiện nay vẫn còn nợ nhiều câu hỏi như: Làm như thế
nào để phát huy toàn diện 4 kỹ năng nghe, nói, đọc viết cho học sinh? Làm như thế nào để học
sinh có thể tự tin khi đứng trước đám đông, có khả năng linh hoạt trong việc sử dụng hệ thống
ngôn từ, khả năng giao tiếp, phản biện, xử lý các tình huống trong quá trình giao tiếp?
Trăn trở về mục tiêu rèn luyện kỹ năng giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ cho học sinh, bản
thân tôi đã rất tích cực xây dựng những giải pháp cụ thể trong dạy học môn Ngữ văn nó chung,
khi khám phá và định hướng học sinh cách thức làm chủ tiết học trong các tiết nói và nghe. Chia
sẻ với quý đồng nghiệp một phần kinh nghiệm đã được áp dụng trong thực tế giảng dạy với đề
tài “Chiến lược thu hút học sinh trong các tiết nói và nghe môn Ngữ văn 10” với định hướng và
mục tiêu: Giáo viên và học sinh có được những giờ dạy hay, lý thú, bổ ích, phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
Sự cần thiết phải áp dụng biện pháp:
- Giải pháp là thực sự cần thiết để khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quá trình dạy học
các tiết nói và nghe.
- Mục tiêu của chương trình GDPT tổng thể 2018 môn Ngữ văn: Rèn 4 kỹ năng “Đọc, viết,
nói, nghe”. Trăn trở về mục tiêu rèn luyện kỹ năng giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ cho học sinh,
bản thân tôi đã rất tích cực xây dựng những giải pháp cụ thể trong dạy học môn Ngữ văn nói
chung, khi khám phá và định hướng học sinh cách thức làm chủ tiết học trong các tiết nói và
nghe. Giáo viên và học sinh có được những giờ dạy hay, lý thú, bổ ích, phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của học sinh.
- Trong quá trình thực hiện tiết nói và nghe, chắc chắn học sinh sẽ gặp phải những khó khăn
nhất định. Hơn nữa, trong một lớp thông thường sẽ chia 4-6 nhóm nhỏ để thảo luận, số lượng
công việc giáo viên cần giải quyết rất nhiều, vì vậy cần thiết có sẵn công cụ học tập thay thế
giáo viên, đồng hành cùng học sinh trong quá trình thực hiện tiết nói và nghe.
- Là giáo viên trực tiếp giảng dạy ở lớp 10, tôi nhận thấy rằng việc dạy học nội dung nói và
nghe là khá khó đối với học sinh. Đa số học sinh là người dân tộc (chủ yếu là dân tộc Thái và
Mông) nên việc giao tiếp vốn đã nhiều hạn chế lại chưa Học sinh chưa nắm chắc nguyên tắc, kỹ
năng nghe và kỹ năng nói. Các em còn lúng túng, thụ động và thiếu tự tin trong quá trình thực
hành Nói và nghe. Chính vì vậy, tôi đã mạnh dạn áp dụng: “Sử dụng một số công cụ hỗ trợ
học tập trong các tiết nói và nghe môn Ngữ Văn 10 ở trường THPT Tuần Giáo”
