SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
RÈN LUYỆN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO
HỌC SINH THPT THÔNG QUA DẠY HỌC CÁC BÀI TOÁN
CÓ NỘI DUNG TT Ở LỚP 11
LĨNH VỰC: CHUYÊN MÔN TOÁN
Nghệ An, tháng 4 năm 2023
NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN
Viết tắt Viết đầy đủ
DH Dạy học
ĐC Đối chiếu
GQVĐ Giải quyết vấn đề
GV Giáo viên
GVCN Giáo viên chủ nhiệm
HS Học sinh
NL Năng lực
PPDH Phương pháp dạy học
SGK Sách giáo khoa
TH Toán học
THPT Trung học phổ thông
TN Thực nghiệm
TT Thực tiễn
MỤC LỤC
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ........................................................................................ 1
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ................................................................................. 1
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................................................... 2
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................ 2
5. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................................... 2
6. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI ................................................................................... 2
PHẦN 2: NỘI DUNG ............................................................................................... 3
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TT ................................................................. 3
1.1. Cơ sở lí luận ....................................................................................................... 3
1.1.1. Nội dung, vai trò của hoạt động GQVĐ trong DH Toán ............................... 3
1.1.2. NL GQVĐ trong TH ....................................................................................... 3
1.1.3. Sơ lược về các bài toán có nội dung TT, các bài toán có nội dung TT trong
chương trình môn toán lớp 11 ................................................................................... 4
1.2. Cơ sở TT ............................................................................................................ 5
CHƯƠNG 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP SƯ PHẠM RÈN LUYỆN NL GQVĐ CHO
HS THÔNG QUA DH CÁC BÀI TOÁN CÓ NỘI DUNG TT Ở LỚP 11 .............. 7
2.1. Định hướng xây dựng và thực hiện các biện pháp ............................................ 7
2.2. Một số biện pháp sư phạm ................................................................................. 7
2.2.1. Biện pháp 1 ..................................................................................................... 7
2.2.2. Biện pháp 2 ................................................................................................... 13
2.2.3. Biện pháp 3 ................................................................................................... 17
2.2.4. Biện pháp 4 ................................................................................................... 20
2.2.5. Biện pháp 5 ................................................................................................... 22
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................... 30
3.1. Mục đích TN .................................................................................................... 30
3.2. Nội dung TN .................................................................................................... 30
3.3. Tổ chức TN ...................................................................................................... 30
3.4. Kết quả TN ....................................................................................................... 31
3.4.1. Phân tích định tính ........................................................................................ 31
3.4.2. Phân tích định lượng ..................................................................................... 32
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................ 33
1. Kết luận ............................................................................................................... 33
2. Kiến nghị ............................................................................................................. 33
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
1
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
GQVĐ là một trong những kỹ năng rất cần thiết để học tập và làm việc vì
cuộc sống được tạo thành từ một loạt các vấn đề mà chúng ta cần giải quyết và
không có vấn đề nào giống vấn đề nào. Không có công thức nào phù hợp với tất cả
các vấn đề. Điều quan trọng là chúng ta phải trang bị cho mình những hành trang
cần thiết để khi có vấn đề phát sinh chúng ta có thể sử dụng những kỹ năng sẵn có
này để GQVĐ một cách hiệu quả nhất.
NL GQVĐ là một trong những NL quan trọng của con người mà nhiều nền
giáo dục tiên tiến trên thế giới đang hướng tới. Hiện nay ở Việt Nam, việc học quá
chú trọng đến rèn luyện kĩ năng, luyện tập theo cái có sẵn, cho nên HS không được
rèn luyện NL này từ sớm. Điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến NL tự học, tự khám
phá và tư duy của trẻ. Vì vậy, tập dượt cho HS biết phát hiện, đặt ra và giải quyết
những vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống của cá nhân, gia đình và cộng
đồng không chỉ có ý nghĩa ở khía cạnh PPDH mà phải được đặt như một mục tiêu
giáo dục và đào tạo.
Trong chương trình môn toán ở trường phổ thông, các bài toán có nội dung
TT là một trong những dạng bài toán quan trọng nhất của TH, nó góp phần thực
hiện nguyên lí giáo dục “ Hoạt động giáo dục phải được tiến hành theo nguyên lí
học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với
TT,…” Các bài toán có nội dung TT có vai trò to lớn trong việc hình thành và phát
triển NL GQVĐ cho HS. Mặc dù đây là dạng bài toán gắn liền với cuộc sống nhưng
nó lại gây ra khó khăn và chưa tạo được hứng thú học tập trong HS, đặc biệt là HS
yếu kém.Việc tạo ra hứng thú và phát huy tính tích cực học tập của HS khi học nội
dung này nhằm giúp họ nắm vững tri thức và phát triển tư duy là yêu cầu quan trọng.
GV lựa chọn PPDH nào? Tổ chức các hoạt động học tập ra sao? Đây là các câu hỏi
được quan tâm khi DH chủ đề này.
Tuy nhiên, việc rèn luyện kĩ năng GQVĐ cho HS thông qua DH các bài toán
có nội dung TT ở lớp 11 nói riêng vẫn còn là một vấn đề chưa được quan tâm đúng
mức.
Xuất phát từ những lý do nói trên, tôi đã chọn đề tài nghiên cứu “Rèn luyện
năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT thông qua dạy học các bài toán có
nội dung thực tiễn ở lớp 11”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Trên cơ sở nghiên cứu kỹ năng GQVĐ, sáng kiến đề xuất một số biện pháp
sư phạm nhằm rèn luyện NL GQVĐ cho HS thông qua DH các bài toán có nội dung
TT ở lớp 11.