TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM|SỐ 23/2021
43
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
NGHIÊN CỨU VAI TRÒ CỦA SIÊU ÂM
ĐÀN HỒI SÓNG BIẾN DẠNG
(SHEAR WAVE ELASTOGRAPHY) VỚI FIBROSCAN
TRONG ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ XƠ HÓA GAN
 BỆNH NHÂN VIÊM GAN MẠN
Hoàng Đình Anh*, Lê Duy Ch*
* Bệnh viện Quân y 103
TÓM TẮT
Mục tiêu:tìmhiểuvaitròcủasiêuâmđànhồiShearwaveđánhgiámứcđộxơhóagan.
Đối tượng và phương pháp:nghiêncứutiếncứu,môtảcắtngangtrên112bệnhnhânviêmgan
mạn,thựchiệnsiêuâmFibroscan,kếthợpsiêuâmđànhồiSWEtrênmáysiêuâmLogiqS8,đánhgiáđộ
xơhóagantheoMetavir(F0-F4).
Kết quả:nam75,6%,nguyênnhângâyviêmganmạnvớiviêmganB(58,9%),3nhómbệnhnhân
viêmganđềucótăngmengan,viêmganC lànhómtăngcaonhất,mốitươngquantuyếntínhchặtgiữa
FibroscanvàSWEr=0,81(viêmganB);r=0,82(viêmganC);r=0,798(nguyênnhânkhác),chỉsố
Kappacủa2nhómviêmganBvàviêmganCtrongchẩnđoánxơhoágangiaiđoạnF4là0,67.
Kết luận:siêuâmSWEcómốitươngquanthuậnchặtvớiFibroscanvớir=0,81,phươngphápcó
sựtươngđồngkhávớihệsốKappalà0,67trongnhómviêmganBvàviêmganC.
Từ khoá:Viêm gan mạn; Xơ hóa gan; Siêu âm đàn hồi; Shear wave elastography; Fibroscan.
ĐẶT VẤN ĐỀ
ViêmganmạntínhởViệtNamhiệncòngặp
nhiều,nguyênnhânchủyếudovirusviêmganB,
Cvàdorượu.Bệnhtiếntriểnthầmlặngtừmứcđộ
xơhóanhẹđếnxơhóanhiều,tiếntớixơgan[1].
Cónhiềuphươngpháp chẩnđoánsớmtình
trạng xơ hóa gan như lâm sàng, sinh hóa, siêu
âmvàtiêuchuẩnvànglàsinhthiếtgan,tuynhiên
đâylàkỹthuậtxâmlấn,đòihỏicóchỉđịnhchặt
chẽ,sinhthiếtvẫn có nhữngbiếnchứngxảy ra,
xuhướnghiệnnaykếthợpmộtsốphươngpháp
khôngxâmlấn,giảmbớt80%chỉđịnhsinhthiết
gannếukhôngthậtsựcầnthiết.
SiêuâmFibroscanlàphươngphápmới,cho
phépđánhgiáđộxơhóacủagankhátốt,chocác
thôngsố địnhlượng về độcứng củagan (LSM-
Liverstiffnessmeasurement)vàcácthôngsốđánh
giáđộnhiễmmỡgan(CAP-Controlledattenuation
parameter). Tuy nhiên, do hạn chế của đầu dò
Fibroscan,tìnhtrạngbéophìhoặcdịchcổtrướng
nênmộtbệnhnhânkhôngthựchiệnđượckỹthuật
siêuâmFibroscanhoặckếtquảFibroscankhông
chínhxácgiữacáclầnđo,saisố>30%.Vớihệ
thốngmáysiêuâmhiệnnay,bêncạnhphầnmềm
siêuâmđànhồisứccăng(StrainElastography),
phầnmềmsiêuâmđànhồisóngbiếndạng(Shear
Wave Elastography-SWE) tỏ ra rất hữu ích để
Ngày nhận bài: 21/9/2021
Ngày phản biện: 22/9/2021
Ngày chấp nhận đăng: 23/9/2021
TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM|SỐ 23/2021
44
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
thăm dò các cơ quan ở sâu như khối u gan, u
tuyếntiềnliệtvàđánhgiámứcđộxơhóagantheo
phânthùygan[4].
Từthựctếtrên,chúngtôiđặtvấnđềnghiên
cứunhằmtìmhiểuđộcứngcủaganbằngkỹthuật
siêu âm SWE ở bệnh nhân viêm gan do nhiều
nguyên nhân, kết hợp đồng thời với Fibroscan,
nhằm tìm ra ưu nhược điểm của từng phương
pháp, sự tương đồng đánh giá mức độ xơ hóa
gan.Mụctiêucủanghiêncứu: Tìm hiểu vai trò của
siêu âm đàn hồi sóng biến dạng đánh giá mức độ
xơ hóa gan ở bệnh nhân viêm gan mạn.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Nghiêncứugồm112bệnhnhânviêmgando
cácnguyênnhânviêmganB(VGB),viêmganC
(VGC)vàcácnguyênnhânkhác,khámbệnhtại
BệnhviệnQuâny103từ1/2020đến6/2020,tấtcả
đượckhámlâmsàng,xétnghiệmsinhhóamáu,
siêuâmSWEvàFibroscantrênhệthốngmáysiêu
âm Logiq S8 có đầu dò Fibroscan và các phần
mềmsiêuâmđànhồimô,siêuâmthựchiệntại
KhoaSiêuâm-TrungtâmChẩnđoánHìnhảnh,
BệnhviệnQuâny103.
Phương pháp nghiên cứu
Thiếtkếnghiêncứu:môtảcắtngang,mùđôi.
Chọn mẫu ngẫu nhiên, theo chỉ định, bệnh
nhânthựchiệnFibroscan.
Lựachọnnhữngbệnhnhânđượcchẩnđoán
lâmsàngviêmganmạn,nguyênnhândovirusB,
C,nguyênnhânkhác.
Nội dung nghiên cứu
-Khámlâmsàng,thựchiệncácxétnghiệm
visinhVGB,VGC,xétnghiệmsinhhóamáuchức
nănggan,enzymganAST,ALT,GGT,bilirubin.
-SiêuâmFibroscan:bệnhnhânnhịnăntừ
4-6h,nằmngửa,tay phải đưalênđầu,taytrái
đểsongsongvớingười,mặtquayngượclạivới
hướngngười làm, vị trí đặt đầu dò khoang gian
sườn8-9đườngnáchgiữa,xácđịnhvịtrímột
phầnganvớiđộsâu5-6cmvàkhôngcócấutrúc
mạchmáulớn,đườngmật.Sốlầnđo:10lần,sau
đólấytrung bìnhgiá trị trungvị theophầnmềm
củamáy[4].
-SiêuâmSWE:bệnhnhânnhịnăntừ4-6h,
nằmngửa,tayphảiđưalênđầu,taytráiđểsong
song với người, mặt quay ngược lại với hướng
ngườilàm.Đặtđầudòởvịtríkhoanggiansườn,
giữchắcđầudòđểtạođượcliênhệtốtvớibệnh
nhân.Vịtríđo:khoanggiansườn7hoặc8,bệnh
nhânngưngthởđểbắtđầutiếnhành,sốlầnđo:
10lần,sauđólấytrungbìnhgiátrịtheophầnmềm
củamáy[4],[6].
-SửdụngmáyLogicS8cótíchhợpđầudò
Fibroscan(SizeM,Echosens,Pháp)vàphầnmềm
đểđịnhlượngđộxơhoáganbằngkỹthuậtSWE.
Phân tích số liệu: theo phần mềm SPSS
20.0,sosánhcácgiátrị%,trungvịvàhệsốtương
quanPearson.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu.
Đặc
điểm
Số
lượng Tỉ lệ % Tui trung
bình
Nam 85 75,9
Nữ 27 24,1
Chung 112 100% 43,98±13,61
Bệnhnhânviêmgandonhiềunguyênnhân,
gặpởnamlàchủyếu(75,9%),độtuổikhátrẻ<50.
Bảng 2. Phân nhóm viêm gan theo nguyên nhân.
Nguyên nhân
viêm gan
Số lượng
(n = 112)
Tỉ lệ %
VGB 66 58,9
VGC 26 23,2
Nguyênnhânkhác 20 17,9
Tổng 112 100
TỉlệbệnhnhânviêmgandovirusVGBgặp
nhiềunhất(58,9%).
TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM|SỐ 23/2021
45
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
Bảng 3. Xét nghiệm sinh hóa có liên quan viêm gan.
Chỉ số xét nghiệm VGB (n = 66) VGC (n = 26) Nguyên nhân khác (n = 20)
AST(U/l) 39,31±25,09 58,18±35,84 43,61±30,48
ALT(U/l) 43,00±27,9 58,92±41,49 54,17±39,56
GGT(U/l) 60,14±65,93 126,03±91,27 91,19±86,14
Cả3nhómbệnhnhânviêmganđềutăngmengan,tăngcaonhấtnhómVGC.
Bảng 4. Giá trị độ cứng (LSM) của siêu âm Fibroscan và SWE.
Thông số siêu âm VGB (n = 66) VGC (n = 26) Nguyên nhân khác (n = 20)
LSM-Fibroscan(Kpa) 9,55±9,99 14,06±13,89 5,84±1,99
LSM-SWE(Kpa) 6,95±3,91 9,17±5,35 6,20±3,09
ChỉsốđộcứngcủagantăngcaonhấtởnhómVGC,sauđólànhómVGB.
Bảng 5. Mối tương quan giá trị độ cứng cuả gan (LSM) đo bằng siêu âm Fibroscan
với SWE theo nguyên nhân viêm gan.
Nguyên nhân Hệ số tương quan (r) Phương trình p
VGB 0,814 Y=2,08x-4,9 <0,05
VGC 0,823 Y=2,14x-6,68 <0,05
Nguyênnhânkhác 0,798 Y=0,97x+0,4 <0,05
GiátrịđộcứngcủaganđobằngsiêuâmSWEcómốitươngquanthuậnrấtchặtvớisiêuâm
Fibroscan.
Biểu đồ 1. Tương quan kết quả Firoscan và SWE trong nhóm VGB.
CómốitươngquantuyếntínhchặtgiữaFibroscanvàSWEvớir:0,81.
TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM|SỐ 23/2021
46
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
Biểu đồ 3. Tương quan kết quả Firoscan và SW trong nhóm nguyên nhân khác.
CómốitươngquantuyếntínhchặtgiữasiêuâmFibroscanvớiSWEởnhómbệnhnhânviêmgan
khácvớir:0,798.
Bảng 6. Tương đồng đánh giá xơ hóa gan giữa 2 phương pháp Fibroscan và SWE.
Nguyên nhân Hệ số tương đồng Kappa (giai đon F4) p
VGB 0,67 <0,05
(n=21)
VGC
Nguyênnhânkhác Khôngđánhgiá
ChỉsốKappacủa2nhómVGBvàVGCtrongchẩnđoánxơhoágangiaiđoạnF4(Kappa=0,67).
Nguyênnhânkháckhôngđánhgiá.
Biểu đồ 2. Tương quan kết quả Firoscan và SWE trong nhóm VGC.
CómốitươngquantuyếntínhchặtgiữaFibroscanvớiSWEhệsốr:0,82ởnhómbệnhnhânVGC.
TẠP CHÍ NỘI KHOA VIỆT NAM|SỐ 23/2021
47
NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG
BÀN LUN
Bệnh nhân viêm gan hiện nay do nhiều
nguyên nhân, chủ yếu do virus VGB và VGC,
nguyên nhân khác thường do rượu hoặc không
dorượu.Trongnhómnghiêncứu,112bệnhnhân
viêm gan, tỉ lệ cao nhất là VGB (58,9%), VGC
23,2%, hoàn toàn phù hợp với tỉ lệ viêm gan ở
nướctavớitỷlệnhiễmVGBchiếm15-20%,trong
đóviêmganmạnVGBvàVGCchiếm60-70%[1].
Vớicácxétnghiệmsinhhóaởnhómnghiên
cứuchothấyđềutăngenzymgannhưAST,ALT,
GGT, giá trị trung bình đều tăng cao hơn so với
ngưỡngbìnhthường,nhómVGCtăngcaonhấtvới
AST:58,18±35,84U/l,ALT:58,92±41,49U/l,GGT:
126,03±91,27U/l,đâylàcácchỉsốgiántiếpđánh
giámứcđộxơhóagan,làthôngsốcấuthànhcông
thức tính chỉ số đánh giá xơ hóa gan nhưAPRI,
FIB-4,Fibrotest.Tuynhiên,tínhtoáncácthôngsố
này khá phức tạp, vẫn chưa có chỉ số nào được
xem đạt chuẩn, hiện đang ít sử dụng trong thực
hànhlâmsàngvàcầnnghiêncứunhiềuhơn.
Vớiphươngphápsiêuâmđànhồiđánhgiáxơ
hóagan,siêuâmFibroscanđãđượcFDAMỹcông
nhậnnăm2013,đánhgiácácmứcđộxơhóagan
theo4mức:khôngxơhóahayxơhóanhẹtừF0-F1;
xơhóađángkể(significantfibrosis)khi≥F2(F2-3),
xơhóanặng(advancefibrosis)khi≥F3(F3-4)vàxơ
gan(F4).Trongnhómnghiêncứucủachúngtôi,kết
quảFibroscanVGBlà9,55±9,99Kpa;VGClà14,06
±13,89Kpavànguyênnhânkháclà5,84±1,99Kpa.
Nhưvậy,vớiVGBvàVGC,chỉsốđộcứngtươngứng
mứcđộxơhóalàF2-F4,viêmgandocácnguyên
nhânkhácxơhóanhẹhơngiaiđoạntừF1-F2.
SiêuâmSWElàphươngphápsửdụngghi
hình sóng biến dạng siêu thanh, đây là phương
phápcảitiếnhơnvềkĩthuậtsovớisửdụngtạo
hìnhxunglựcbứcxạâmARFItheonghiêncứucủa
LêThanhLiêm[2],cóưuđiểmđánhgiátrênhình
ảnhsiêuâm2D(thờigianthực)sovớiFibroscan.
Đểđánhgiávaitròcủasiêuâmđànsóngbiến
dạngSWE(Shear WaveElastography),chúngtôi
tiếnhànhsiêuâmSWEngaysaukhiđoFibrosan,
giátrịthuđượcvớinhómVGBlà6,95±3,91Kpa,
VGClà9,17±5,35Kpa,nguyênnhânkháclà6,20
±3,09Kpa.Đâylàcácgiátrịđođượcđồngthờitrên
cùng3nhómviêmgan.HiệnnayởViệtNamchưa
cótácgiả nàođưara giá trịcutoff củatừnggiai
đoạnxơhóagantừF0-F4trênSWE.Nghiêncứu
nướcngoàicủaFeng[3]đãbướcđầuđưarađiểm
cutoffchotừnggiaiđoạnxơhóagancủaviêmgan.
Nhưvậy,đểcógiátrịtươngứngvớisiêuâm
Fibroscantheocácgiaiđoạnxơhóagan,chúngtôi
đánhgiámốitươngquancủaSWEvớiFibroscan,
đâylà2phươngphápcùngđánhgiáđộđànhồi
gan, với Fibroscan được ứng dụng trong lâm
sàng nhưng vẫn còn hạn chế ở bệnh nhân béo
phì,khoangliênsườnhẹp,dịchổbụngnhiều,với
nhữngbênhnhânnày,việcthựchiệnSWEsẽcho
kếtquảchínhxáchơn.Kếtquảbảng5vàbiểuđồ
1,2,3chothấy2phươngphápcómốitươngquan
tuyếntínhchặtvớir=0,81,phùhợpvớinghiên
cứu của Sporea và CS có tương quan r là 0,83
[7].Nhưvậy,nếucókếtquảSWEtừphươngtrình
tươngquansẽchokếtquảFibroscantươngứng
đểđánhgiámứcđộxơhóagantheocácgiaiđoạn.
Xem xét về độ tương đồng của 2 phương
pháp,kết quả chothấy hệsốKappa vớiVGB và
VGClà0,67. Nghiêncứu của Kimvà CS,Kappa
là0,68[5], tác giảkhuyếncáochỉ đánhgiátương
đồng của nhóm VGB và VGC có ý nghĩa, hệ số
tương đồng Kappa với viêm gan do các nguyên
nhânkháctrongnhómcònlạichúngtôichưađánh
giá,vìđâylànhómgồmnhữngbệnhnhântăngmen
ganvàgannhiễmmỡkhôngdorượu,dosốlượng
mẫunghiêncứuchưanhiều(n=20),đâycũnglà
vấnđềcầnnghiêncứuthêmtrongtươnglai.
KẾT LUN
- Phương pháp đo độ đàn hồi gan như TE
(Fibroscan),SWElàcácphươngphápkhôngxâm
nhập,đánhgiákháchínhxácgiaiđoạnxơhóagan.
- Siêu âm SWE có mối tương quan thuận
kháchặtvớiFibroscan(r>0,8),phươngphápcó
sựtươngđồngkhávớihệsốKappa0,67ởbệnh
nhânviêmganmạndoVGBvàVGC.