TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
35
mạn do Helicobacter pylori: Hiệu quả diệt trừ
của phác đồ bốn thuốc chứa bismuth
(EBMT)’’. Tạp chí khoa học Tiêu hóa Việt
Nam 2016; IX (45): 2862-2871.
7. Feng-Woei Tsay, Deng-Chyang Wu, Hsien-
Chung Yu (2017), “Both 14- day hybrid and
bismuth quadruple therapies cure most
patients with Helicobacter pylori infection in
populations with moderate antibiotic
resistance: a randomized controlled trial”,
American Society for Microbiology, pp.1-33.
http://aac.asm.org/
8. Nguyễn Thanh Liêm (2020), Ảnh hưởng của
kiểu gen CYP2C19 đến tỷ lệ tiệt trừ nhiễm
Helicobacter pylori ở bệnh nhân loét tá tràng
bằng phác đồ bốn thuốc Rabeprazol, Bismuth,
Tetracycline và Tinidazole, Tạp chí Y - Dược
quân sự, (3), tr.10-14.
SIÊU ÂM TĨNH MẠCH CẢNH TRONG Ở BỆNH NHÂN SUY TIM
ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN
Nguyễn Thị Hải Yến1, Cao Trường Sinh2
TÓM TẮT6
Mục tiêu: Mô tả đặc điểm siêu âm tĩnh mạch
cảnh trong phải và mối liên quan với một số yếu
tố tiên lượng suy tim khác ở BN suy tim. Đối
tượng và phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt
ngang trên 30 bệnh nhân suy tim trong đó 13 bệnh
nhân nam (43,33%) và 17 bệnh nhân nữ (56,67%),
tuổi trung bình là 69,8 tuổi, tất cả bệnh nhân được
siêu âm tĩnh mạch cảnh trong phải, đánh giá tỷ lệ
thay đổi diện tích mặt cắt ngang trước và trong
nghiệm pháp Valsalva trong vòng 24 giờ sau nhập
viện. Kết quả dương tính khi tỷ lệ < 0.6 (phản ánh
áp lực nhĩ phải > 12 mmHg). Kết quả: Trong
nghiên cứu của chúng tôi 19 BN (63,33%) có kết
quả dương tính, tỷ lệ thay đổi diện tích mặt cắt
ngang tĩnh mạch cảnh trong phải trung bình là
0.62. Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê
giữa nhóm kết quả âm tính và dương tính về đặc
1Bệnh viện Hữu Nghị ĐK Nghệ An
2Bệnh viện Đại học Y khoa Vinh
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Hải Yến
SĐT: 0399138159
Email: yennth92@gmail.com
Ngày nhận bài: 29/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/9/2024
Ngày duyệt bài: 02/10/2024
điểm lâm sàng, xét nghiệm và nguyên nhân suy
tim. Chỉ số tỷ lệ thay đổi diện tích mặt cắt ngang
tĩnh mạch cảnh trong phải ít có mối tương quan
với phân suất tống máu thất trái (r = -0.24, p >
0.05), nhưng có mối tương quan chặt chẽ hơn với
NT- proBNP (r = -0.45, p < 0.05) và phân độ
NYHA (r = - 0.41, p < 0.05). Kết luận: Chỉ số tỷ
lệ thay đổi diện tích mặt cắt ngang tĩnh mạch cảnh
trong phải có mối tương quan với NT-proBNP và
phân độ NYHA, là những yếu tố tiên lượng độc
lập biến cố tim mạch BN suy tim đã được chứng
minh qua nhiều nghiên cứu.
Từ khóa: siêu âm tĩnh mạch cảnh trong phải;
suy tim.
SUMMARY
ULTRASOUND OF THE RIGHT
INTERNAL JUGULAR VEIN IN HEART
FAILURE PATIENTS RECEIVING
INPATIENT TREATMENT AT NGHE AN
GENERAL FRIENDSHIP HOSPITAL
Objective: To describe the characteristics of
right internal jugular vein ultrasound and its
association with prognostic factors in heart
failure patients. Methods: A cross-sectional
descriptive study was conducted on 30 heart
failure patients, including 13 males (43.33%) and
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
36
17 females (56.67%), with an average age of
69.8 years. All patients underwent right internal
jugular vein ultrasound, assessing the cross-
sectional area change ratio before and during the
Valsalva maneuver within 24 hours of hospital
admission. A positive result was defined as a
ratio < 0.6 (indicating right atrial pressure > 12
mmHg). Results: In our study, 19 patients
(63.33%) had positive results, with an average
cross-sectional area change ratio of 0.62. There
were no statistically significant differences
between the positive and negative result groups
in terms of clinical features, laboratory tests, or
heart failure etiology. The cross-sectional area
change ratio had a weak correlation with left
ventricular ejection fraction (r = -0.24, p > 0.05),
but a stronger correlation with NT-proBNP (r = -
0.45, p < 0.05) and NYHA functional class (r = -
0.41, p < 0.05). Conclusion: The right internal
jugular vein cross-sectional area change ratio
correlates with NT-proBNP and NYHA
functional class, both of which are independent
prognostic factors for cardiovascular events in
heart failure patients, as demonstrated in
numerous studies.
Keywords: right internal jugular vein
ultrasound, heart failure.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Suy tim là vấn đề sức khỏe toàn cầu. Có
rất nhiều mô hình tiên lượng suy tim đã được
xây dựng như phân loại NYHA, tropoin T,
NT-proBNP, các thang điểm tiên lượng suy
tim như Elan-HF, DHFM,… [1]. Siêu âm
tĩnh mạch cảnh trong cũng là một trong các
yếu tố tiên lượng suy tim mới nổi gần đây.
Với cơ chế gián tiếp đánh giá áp lực nhĩ phải,
siêu âm tĩnh mạch cảnh trong không chỉ có
vai trò trong chẩn đoán mà còn tiên lượng
cho BN suy tim [2]. Tại Việt Nam, hiện nay
siêu âm tĩnh mạch cảnh trong ở BN suy tim
vẫn chưa được áp dụng phổ biến trong thực
hành lâm sàng. Vì vậy chúng tôi tiến hành
nghiên cứu đề tài nhằm mục tiêu Mô tả đặc
điểm siêu âm tĩnh mạch cảnh trong phải và
mối liên quan với một số yếu tố tiên lượng
suy tim ở BN suy tim điều trị nội trú tại Bệnh
viện Hữu Nghị Đa khoa Nghệ An.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
cắt ngang.
Đối tượng nghiên cứu: BN được chẩn
đoán suy tim điều trị nội trú tại BV HNĐK
Nghệ An từ 01/2024 đến 06/2024.
Tiêu chuẩn chọn mẫu: Các BN suy tim
mạn theo hướng dẫn chẩn đoán của ESC 2016
[3]: Có triệu chứng ± dấu hiệu của suy tim
(hoặc đang được điều trị suy tim). Có tăng pro -
BNP> 125 pg/ml (tương ứng 14,78 pmol/l).
Nếu EF >= 40% thì có kèm dây thất trái (LVMI
≥ 115 g/m2 đối với nam và ≥ 95 g/m2 đối với
nữ) và/ hoặc giãn nhĩ trải (LAVI > 34 ml/m2)
hoặc rối loạn chức năng tâm trương thất trái
(E/e’ ≥ 13 và e’tb < 9 cm/s) trên siêu âm.
Tiêu chuẩn loại trừ: BN dưới 18 tuổi,
tiền căn ghép tim, dụng cụ hỗ trợ thất trái,
không có khả năng thực hiện nghiệm pháp
Valsalva, bất thường tĩnh mạch cảnh trong
phải, BN từ chối tham gia vào nghiên cứu.
Phương pháp siêu âm tĩnh mạch cảnh
trong: BN nằm ngửa, đầu cao 45 độ và xoay
45 độ về phía bên trái. Người siêu âm ngồi
bên phải bệnh nhân. Dùng đầu dò linear thăm
dò tĩnh mạch cảnh trong. Đầu dò siêu âm
mạch máu đặt ở vị trí của tam giác được hình
thành bởi 2 bó cơ ức đòn chũm bên phải và
cách xương đòn ≥ 2 cm. Khi hình ảnh của
TMCT được hiển thị rõ ràng, hình ảnh
DTMCN của TMCT sẽ được ghi lại vào cuối
thì thở ra trong nhịp thở thư giãn (DTMCN1).
Sau đó bệnh nhân được hướng dẫn thực hiện
nghiệm pháp Valsalva: Là nghiệm pháp làm
tăng áp lực trong lồng ngực được thực hiện
trong thời gian siêu âm TMCT. Sau một thời
gian hít thở bình thường, BN được yêu cầu
mím môi, hít thở sâu, nín thở, làm động tác
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
37
rặn (thở ra mạnh đồng thời đóng nắp thanh
môn) duy trì trong 10-15 giây, sau đó thở ra
và hít thở bình thường. Hình ảnh thứ hai của
TMCT sẽ được ghi lại trong giai đoạn căng
của nghiệm pháp Valsalva (DTMCN2) [3].
- Chỉ số TMCT =
- Kết quả dương tính được xác định khi
chỉ số thay đổi DTMCN TMCT được tính
toán < 66% (tương ứng áp lực nhĩ phải 12
mmHg) [4].
Hình 2.1. Hình ảnh MCN TMCTP trước và sau khi làm nghiệm pháp Valsalva
tương ứng kết quả siêu âm dương tính và âm tính
III. KẾT QUẢ
Từ tháng 01/2024 – 06/2024 chúng tôi ghi nhận được 30 trường hợp suy tim thỏa mãn
tiêu chuẩn chọn vào nhóm nghiên cứu.
Biểu đồ 3.1. Kết quả nghiệm pháp siêu âm đánh giá tỷ lệ thay đổi DTMCN TMCTP
Nhân xét: Có 19 trường hợp (63.33%) được ghi nhận dương tính khi thực hiện siêu âm
đánh giá tỷ lệ thay đổi DTMCN TMCTP.
Bảng 3.1. Đặc điểm chung bệnh nhân suy tim theo kết quả nghiệm pháp siêu âm
Đặc điểm chung
Âm tính
Dương tính
p
Giới
Nữ
60
57.89
0.91
Nam
40
42.11
Nhóm tuổi
< 65
18.18
26.32
0.73
65 – 74
45.45
31.58
≥ 75
36.36
42.11
THA
Không
18.18
42.11
0.18
Có
81.82
57.89
ĐTĐ
Không
81.82
84.21
0.87
Có
18.18
15.79
Bệnh mạch vành
Không
45.45
68.42
0.21
Có
54.55
31.58
Bệnh van tim
Không
90.91
89.47
0.9
Có
9.09
10.53
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
38
PSTM < 40%
Không
72.73
52.63
0.28
Có
27.27
47.37
Nhận xét: BN siêu âm TMCT dương tính ở nam (42.11%) thấp hơn ở nữ (57.89%). BN
cao tuổi có khuynh hương có kết quả dương tính cao hơn (42.11%). Không có sự khác biệt về
kết quả siêu âm ở nhóm có hay không có bệnh lý kèm theo và nguyên nhân suy tim.
Bảng 3.2. Đặc điểm chỉ số TMCT
N
Khoảng tứ
phân vị
P
Tuổi
<65
7
0.24
0.49
>= 65
23
0.76
Giới
Nữ
17
0.44
0.25
Nam
13
0.90
BMI
BMI < 25
25
0.44
0.78
BMI >= 25
5
1.41
THA
Không
10
0.21
0.38
Có
20
0.8
ĐTĐ
Không
25
0.74
0.93
Có
5
0.34
Bệnh mạch
vành
Không
18
0.38
0.16
Có
12
0.94
Bệnh van
tim
Không
27
0.72
0.97
Có
3
0.44
0.27
PSTM
<50
21
0.39
0.48
>=50
9
1.06
Nhận xét: Chỉ số TMCT có giá trị trung bình là 0.62 ±0.68, trong đó thấp nhất là 0.09,
cao nhất là 3.48. Trong gnhiên cứu của chúng tôi, số nhóm BN có tuổi < 65 và giới nữ có
trung vị thấp hơn. Không có sự khác biệt về giá trị trung vị và tứ phân vị trong phân nhóm thể
trạng, nguyên nhân suy tim và bệnh đồng mắc.
0
.2 .4 .6 .8
Chỉ số thay đổi DTMCN TMCT
20 30 40 50 60 70
Phân suất tống máu thất trái
Biều đồ 3.2. Mối tương quan giữa tỷ lệ thay đổi DTMCN TMCTP với phân suất tống máu thất trái,
NYHA, chỉ số NTproBNP
Nhận xét: Khi phân tích mối tương quan
giữa tỷ lệ TMCT với PSTM ta thấy có mối
tương quan nghịch biến r = - 0.24, tuy nhiên
không có ý nghĩa thống kê.
Khi phân tích mối tương quan giữa tỷ lệ
TMCT với phân độ NYHA và nồng độ
NTproBNP ta thấy tỷ lệ TMCT có mối tương
quan nghịch biến tương đối chặt chẽ có ý
nghĩa thống kê với chỉ số r lần lượt là -0.41
và -0.45, p < 0.05.
IV. BÀN LUẬN
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
39
4.1. Đặc điểm nghiên cứu
Tất cả các BN trong nghiên cứu đều có
bệnh lý suy tim, được xác định theo tiêu
chuẩn ESC 2016. Nghiên cứu của chúng tôi
lấy mẫu trong vòng 6 tháng tại NB HNĐK
Nghệ An, có 30 trường hợp thỏa mãn tiêu
chuẩn lựa chọn. Siêu âm đánh giá thay đổi
DTMCN TMCT được thực hiện trong vòng
24 giờ sau khi BN nhập viện. Trong nghiên
cứu của chúng tôi, độ tuổi trung bình là 69.8,
tuổi lớn nhất là 94 tuổi và nhỏ nhất là 29
tuổi. Giới nam chiếm 43.33% số lượng BN
trong nghiên cứu. Chỉ số BMI trung bình
trong nghiên cứu của chúng tôi là 22.38 ±
1.68. Có 16.67 % BN béo phì trong nghiên
cứu chúng tôi, chiếm ưu thế là những người
có thể trạng trung bình (76.67%).
4.2. Siêu âm tĩnh mạch cảnh trong phải
Phân tích 30 đối tượng trong nghiên cứu
của chúng tôi, chỉ số DTMCN TMCT có giá trị
trung bình là 0.62 ±0.68, trong đó thấp nhất là
0.09, cao nhất là 3.48 và 63.33% BN có kết
quả nghiệm pháp siêu âm dương tính, cho thấy
tình trạng ứ huyết khi nhập viện của các BN
đều ở mức độ nhiều. Điều này cũng tương
xứng với triệu chứng và dấu hiệu của suy tim
sung huyết trên lâm sàng của các BN đều ở
mức độ nặng khi nhập viện. Kết quả của chúng
tôi cao hơn so với nghiên cứu của Simon và
cộng sự năm 2018 [4] và Nguyễn Nho Tiến
năm 2024 [5] lần lượt là 45.94% và 45.85%.
Sự khác biệt này là do đối tượng nghiên cứu
của chúng tôi bao gồm cả các BN suy tim phân
suất tống máu bảo tồn và BN suy chức năng
tâm trương thất trái còn trong nghiên cứu của
Nguyễn Nho Tiến và Simon, tác giả đánh giá
trên bệnh nhân suy tim EF < 40%.
Trong nghiên cứu chúng tôi, kết quả siêu
âm TMCT dương tính ở nam (42.11%) thấp
hơn ở nữ giới (57.89%) với p > 0.05. Kết quả
của chúng tôi tương đồng với nghiên cứu của
Nguyễn Nho Tiến và cộng sự [5], cho thấy
giới nam có tỷ lệ kết quả dương tính thấp
hơn so với giới nữ (39.2%) với p =0.03. Tuy
nhiên, nghiên cứu của Simon và cộng sự [4],
phân tích đa biến, giới nam có tỷ lệ dương
tính cao hơn nhiều so với giới nữ (63%). Sự
khác biệt này chưa được giải thích chi tiết và
cần thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn.
Chúng tôi nhận thấy trong nghiên cứu của
mình, những BN cao tuổi có khuynh hướng
có kết quả dương tính cao hơn so với những
nhóm BN khác, tuy nhiên, cũng tương tự như
nghiên cứu của Simon và Nguyễn Nho Tiến,
yếu tố tuổi ảnh hưởng đến kết quả nghiệm
pháp siêu âm cũng không được ghi nhận có ý
nghĩa thống kê (p > 0.05). Trong nghiên cứu
của Simon và cộng sự, tác giả ghi nhận có sự
khác biệt của nghiệm pháp siêu âm giữa các
nhóm có hay không bệnh lý đái tháo đường
(p =0,01), bệnh thận mạn giai đoạn ≥ 3
(p=0,02) [4]. Trong nghiên cứu của Nguyễn
Nho Tiến cũng cho thấy có sự khác biệt
trong các nhóm có hay không có bệnh lý van
tim [5]. Sự khác biệt giữa các kết quả siêu
âm của có thể do đặc điểm của cư dân các
vùng địa lý khác nhau. Tuy nhiên, khi đưa
vào phân tích đa biến thì cả 2 nghiên cứu này
cũng không ghi nhận sự khác biệt của các
bệnh lý đồng mắc.
Chúng tôi nhận thấy trong nghiên cứu của
mình, số nhóm BN có tuổi < 65 và giới nữ lần
lượt có trung vị thấp hơn so với nhóm < 65
tuổi và giới nam, tuy nhiên sự khác biệt này
không có ý nghĩa thống kê (p > 005). Trong
phân nhóm thể trạng, giá trị trung vị và các tứ
phân vị không có khác biệt giữa các nhóm BN
hay có thể kết luận yếu tố thể trạng không liên
quan đến kết quả của nghiệm pháp SATMC.
Với chẩn đoán suy tim khi nhập viện, Tỷ
lệ thay đổi của DTMCN TMCTP bằng
nghiệm pháp siêu âm giữa 2 nhóm suy tim
theo PSTM là không có sự khác biệt (p >
0.05), với trung vị của DTMCN TMCTP cao
hơn trong nhóm suy tim PSTM >40% và
thấp hơn trong nhóm suy tim PSTM < 40%.
ĐIều này tương đồng với kết quả của
Nguyễn Nho Tiến, trong các phân nhóm suy