Sinh trưởng và chất lượng gỗ của các dòng keo lai và bạch đàn lai mới chọn tạo ở Việt Nam

Tạp chí KHLN 4/2015 (4131 - 4142)<br /> ©: Viện KHLNVN - VAFS<br /> ISSN: 1859 - 0373<br /> <br /> Đăng tải tại: www.vafs.gov.vn<br /> <br /> SINH TRƯỞNG VÀ CHẤT LƯỢNG GỖ CỦA CÁC DÒNG KEO LAI<br /> VÀ BẠCH ĐÀN LAI MỚI CHỌN TẠO Ở VIỆT NAM<br /> Nguyễn Việt Cường, Đỗ Thị Minh Hiển, Nguyễn Minh Ngọc<br /> Viện Nghiên cứu Giống và Công nghệ Sinh học lâm nghiệp<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Từ khóa: Keo lai nhân<br /> tạo, cơ lý gỗ, bạch đàn lai,<br /> giống lai<br /> <br /> Lai giống có kiểm soát cho nhóm loài keo và bạch đàn đã thu được một số<br /> thành quả nhất định sau hơn một thập kỷ nghiên cứu cải thiện giống. Về<br /> giống keo lai nhân tạo đã tạo được nhiều giống lai trong đó có 3 giống lai<br /> AM2, AM3, MAM8 đạt được năng suất tương đối cao vượt các dòng keo lai<br /> tự nhiên (BV10, BV33) và đã được công nhận giống quốc gia và giống tiến<br /> bộ kỹ thuật năm 2008. Kết quả phân tích tính chất cơ lý gỗ 3 giống keo lai<br /> nhân tạo AM2, AM3, MAM8 ở tuổi 7 cho thấy so với gỗ Keo lá tràm, Keo<br /> tai tượng và keo lai tự nhiên, gỗ keo lai nhân tạo AM 2, AM3 có nhiều đặc<br /> tính tốt (khối lượng thể tích, sức chịu nén dọc, sức uốn tĩnh) hơn Keo lá<br /> tràm, Keo tai tượng và keo lai tự nhiên. Như vậy 2 giống keo lai nhân tạo là<br /> AM2, AM3 là giống vừa có ưu thế lai về sinh trưởng vừa có ưu thế lai về<br /> chất lượng gỗ. Bên cạnh những thành tựu về keo lai nhân tạo, các giống<br /> bạch đàn lai nhân tạo cũng có được 13 giống lai có năng suất và chất lượng<br /> cao và đã được công nhận 3 giống lai UE24, UE27, UC80 là giống Quốc<br /> gia và 10 giống lai UE3, UE23, UE33, UC1,UC2, CU91, UE73, UC75,<br /> CU90, UU8 là giống tiến bộ kỹ thuật, trong đó có giống lai UE24 vừa có ưu<br /> thế lai về sinh trưởng vừa có ưu thế lai về chất lượng.<br /> Growth and wood properties of new clones of acacia and eucalyptus<br /> hybrid<br /> <br /> Keywords: Artificial<br /> acacia hybrid, wood<br /> properties, Eucalyptus<br /> hybrid, hybrid<br /> <br /> Artificial Acacia hybrids have been created, of which 3 hybrids of AM 2,<br /> AM3, MAM8 AM (approved as national varieties and advanced technological<br /> varieties in 2008) have high yield and higher than natural Acacia hybrids<br /> (BV10, BV33). Assessment of wood properties of these artificial acacia<br /> hybrids at age of 7 shows that wood properties of these artificial acacia<br /> hybrids (such as specific gravity, length compress resistance, bending<br /> strength) are better than that of A. auriculifomis, A. mangium and natural<br /> Acacia hybrid. As a result, two artificial acacia hybrids (AM 2, AM3) have<br /> preponderance in both growth and wood quality. Apart from artificial<br /> acacia hybrids created, artificial Eucalyptus hybrids also have been<br /> successful created, of which 3 hybrids (UE24, UE27, UC80) were approved<br /> as national varieties, and 10 hybrids (UE3, UE23, UE33, UC1,UC2, CU91,<br /> UE73, UC75, CU90, UU8) were approved as advanced technological<br /> varieties. Among those approved varieties, the hybrid of UE24 has<br /> preponderance in both growth and wood quality.<br /> <br /> 4131<br /> <br /> Tạp chí KHLN 2015<br /> <br /> I. MỞ ĐẦU<br /> <br /> Có thể nói cho đến nay chưa có loài cây bản<br /> địa nào được trồng với diện tích rộng và phổ<br /> biến như nhóm các loài keo và bạch đàn, bởi<br /> chúng có rất nhiều ưu điểm như sinh trưởng<br /> nhanh, luân kỳ khai thác ngắn, thích nghi với<br /> nhiều điều kiện khí hậu, đất đai, và cho năng<br /> suất tương đối cao hơn các loài cây bản địa có<br /> giá trị kinh tế.<br /> Lai giống có kiểm soát cho nhóm các loài keo<br /> và bạch đàn là một trong những biện pháp tăng<br /> năng suất, chất lượng cây trồng theo các mục<br /> tiêu kinh tế đã được hoạch định trước. Sau hơn<br /> thập kỷ thực hiện nghiên cứu lai giống và chọn<br /> lọc giống lai, đến nay đề tài “Nghiên cứu lai<br /> giống một số loài bạch đàn, keo, tràm và<br /> thông” đã thu được nhiều kết quả mong đợi,<br /> được thể hiện và phản ánh trong các nội dung<br /> từ chọn lọc cây trội, xây dựng các tổ hợp lai<br /> đôi, lai ba, khảo nghiệm, chọn lọc giống lai và<br /> bước đầu đề tài ứng dụng chỉ thị phân tử vào<br /> chọn giống lai. Qua quá trình thực hiện, đề tài<br /> đã tạo được hàng trăm tổ hợp lai và cũng tiến<br /> hành đánh giá sinh trưởng các giống lai trên<br /> 60 điểm khảo nghiệm với tổng diện tích trên<br /> 126ha tại một số vùng sinh thái, lập địa thuộc<br /> 18 tỉnh thành trên cả nước. Kết quả là đã lai<br /> tạo được một số giống lai mới có năng suất,<br /> chất lượng cao, từ đó 18 giống keo lai nhân<br /> tạo và bạch đàn lai nhân tạo đã được công<br /> nhận là giống quốc gia và tiến bộ kỹ thuật,<br /> đồng thời đã chuyển giao giống gốc cho các<br /> đơn vị sản xuất.<br /> Khảo nghiệm các giống keo lai cho thấy, các<br /> giống keo lai nhân tạo như AM2, AM3, MAM8<br /> đã đạt được năng suất tương đối cao vượt các<br /> dòng keo lai tự nhiên (BV10, BV33) và đã<br /> được công nhận giống quốc gia và giống tiến<br /> bộ kỹ thuật. Các giống keo lai nhân tạo AM2,<br /> AM3, MAM8 là các giống có ưu thế lai về sinh<br /> 4132<br /> <br /> Nguyễn Việt Cường et al., 2015(4)<br /> <br /> trưởng còn về chất lượng cũng thể hiện tính<br /> vượt trội hơn giống sản xuất đại trà về hình<br /> dáng thân, độ nhỏ cành, hàm lượng xenlulo,<br /> hiệu suất bột giấy (Nguyễn Việt Cường, 2010).<br /> Bài báo này trình bày các nghiên cứu đánh giá<br /> về các giống lai từ sinh trưởng đến các chỉ tiêu<br /> chất lượng (như các tính chất vật lý và cơ học)<br /> nhằm xem xét khả năng làm gỗ xẻ của chúng<br /> so với gỗ Keo lá tràm, Keo tai tượng và keo lai<br /> tự nhiên.<br /> Các khảo nghiệm về giống bạch đàn lai nhân<br /> tạo giữa các tổ hợp lai thuận nghịch của Bạch<br /> đàn uro lai với Bạch đàn grandis; Bạch đàn uro<br /> lai với Bạch đàn pellita; Bạch đàn saligna lai<br /> với Bạch đàn uro; Bạch đàn uro lai với Bạch<br /> đàn liễu, đều cho năng suất tương đối cao từ<br /> 25 - 45 m3/ha/năm, hơn các giống lai của các<br /> tổ hợp lai giữa Bạch đàn liễu với Bạch đàn<br /> caman, Bạch đàn tere, trong khuôn khổ bài báo<br /> này sẽ giới thiệu kết quả khảo nghiệm các<br /> dòng bạch đàn lai nhân tạo đã được công nhận<br /> giống ở một số vùng sinh thái chính ở nước ta.<br /> II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> * Vật liệu dùng trong khảo nghiệm giống keo<br /> lai nhân tạo là 15 dòng keo lai nhân tạo được ký<br /> hiệu là MA1, MA2, MA3, MA4, AM1, AM2,<br /> AM3, (MA)M1, (MA)M2, (MA)M3, (MA)M4,<br /> (MA)M5, (MA)M6, (MA)M7, (MA)M8 (M là<br /> chữ cái đầu tiên của tên khoa học loài Keo tai<br /> tượng, A là chữ cái đầu tiên của tên khoa học<br /> loài Keo lá tràm; ký hiệu MA là dòng lai của<br /> tổ hợp lai Keo tai tượng làm mẹ với Keo lá<br /> tràm làm bố, còn ký hiệu AM là Keo lá tràm<br /> làm mẹ còn Keo tai tượng làm bố; ký hiệu<br /> (MA)M là dòng lai mà mẹ là dòng lai tự nhiên<br /> BV16 và BV33; còn bố là Keo tai tượng).<br /> Tham gia khảo nghiệm còn có một số giống<br /> keo lai tự nhiên là BV10, BV16, BV33 làm<br /> kiểm chứng. Trong đó bộ giống khảo nghiệm<br /> <br /> Nguyễn Việt Cường et al., 2015(4)<br /> <br /> năm 2003 tại Bình Điền - Huế gồm 13 dòng<br /> keo lai nhân tạo (MA1, MA2, AM1, AM2, AM3,<br /> MA3, MA4, (MA)M3, (MA)M4, (MA)M5,<br /> (MA)M6, (MA)M7, (MA)M8), các công thức<br /> kiểm chứng trong thí nghiệm là 3 dòng keo lai<br /> tự nhiên là BV10, BV16, BV33. Còn bộ giống<br /> tham gia khảo nghiệm trên đất ngập phèn theo<br /> mùa ở Kinh Đứng - Cà Mau bao gồm 25 dòng<br /> bạch đàn lai, 7 tổ hợp lai được đánh giá sơ bộ ở<br /> các khảo nghiệm là có nhiều triển vọng và 2<br /> dòng kiểm chứng PN14, U6 và 2 giống đối<br /> chứng là Bạch đàn liễu (Ectg) và Bạch đàn urô<br /> sản xuất (Uctg).<br /> * Vật liệu dùng phân tích tính chất vật lý<br /> và cơ học gỗ giống keo lai nhân tạo là AM2,<br /> AM3, MAM8 ở tuổi 7, các dòng lấy mẫu<br /> phân tích đều có chiều cao dưới cành tương<br /> đương nhau. Mỗi dòng lấy 3 cây mỗi cây lấy<br /> 3 khúc độ dài 1m, khúc 1 ở các vị trí cách<br /> gốc 50cm, khúc 2 cách chiều cao dưới cành<br /> 50cm và khúc 3 lấy vị trí giữa của đoạn thân<br /> còn lại. Đường kính bình quân của khúc 1<br /> của AM2, AM3 và MAM8 tương ứng là<br /> 18,5cm, 19cm, 18cm; của khúc 2 tương ứng<br /> là 17cm, 18cm, 16cm và khúc 3 tương ứng là<br /> 15cm, 14cm, 13cm.<br /> - Vật liệu nghiên cứu bạch đàn lai các dòng<br /> lai: 8 dòng UC (ký hiệu là UC1, UC2, UC18,<br /> UC19, UC20, UC80, UC81, UC82), 3 dòng<br /> UU (UU8, UU9, UU15), 40 dòng UE (UE3,<br /> UE4, UE5, UE12, UE16, UE23, UE24, UE25,<br /> UE26, UE27, UE30, UE31, UE32, UE33,<br /> UE34, UE35, UE41, UE42, UE43, UE44,<br /> UE45, UE46, UE48, UE49, UE50, UE52,<br /> UE57, UE58, UE59, UE61, UE69, UE70,<br /> UE71, UE73, UE83, UE84, UE85, UE86,<br /> UE89, UE95), 5 dòng EU (UU11, UU23,<br /> EU64, EU76, UU87); 5 dòng UC (UC74,<br /> UC75, UC77, UC78, UC79), 4 dòng CU<br /> (CU88, CU89, CU90, CU91), và 3 dòng<br /> <br /> Tạp chí KHLN 2015<br /> <br /> (GU92, GU93, GU94). Trong đó U chữ cái<br /> đầu tiên của tên loài E. urophylla, tương tự<br /> như vậy E là của E. exserta, G là của E.<br /> grandis, C là của E. camandulensis. Cùng<br /> tham gia khảo nghiệm còn có các giống kiểm<br /> chứng là PN2, PN14, U6, GU8 là các giống<br /> được công nhận giống tiến bộ kỹ thuật và<br /> giống nhập nội từ Trung Quốc.<br /> * Địa điểm và điều kiện khí hậu, đất tại nơi<br /> khảo nghiệm<br /> Địa điểm khảo nghiệm được tiến hành ở Tam<br /> Thanh (Phú Thọ) năm 2002 và 2003, diện tích<br /> 1,5ha với keo lai còn 3,5ha với bạch đàn lai.<br /> Về khí hậu địa điểm khảo nghiệm có mưa mùa<br /> hè, lượng mưa bình quân năm 1663mm, lượng<br /> bốc hơi nước 997mm, nhiệt độ bình quân năm<br /> là 24,7oC. Loại đất feralit đỏ vàng trên phiến<br /> thạch sét, có thành phần cơ giới sét nhẹ, có độ<br /> xốp kém, đất có phản ứng chua mạnh<br /> (pH=3,6-4,5), hàm lượng P2O5 dễ tiêu ở tầng<br /> đất mặt ở mức trung bình, hàm lượng nhôm<br /> (Al+++) di động hơn cao (Nguyễn Việt Cường,<br /> 2006). Nói chung đất nghèo dinh dưỡng. Địa<br /> hình đồi có độ dốc