Sự chuyển nghĩa của từ “Mê/មេ” trong tiếng Khmer dưới góc nhìn ngôn ngữ học tiếp xúc

LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH v<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỰ CHUYỂN NGHĨA CỦA TỪ “MÊ/មេ”<br /> TRONG TIẾNG KHMER DƯỚI GÓC NHÌN<br /> NGÔN NGỮ HỌC TIẾP XÚC<br /> VŨ THỊ MINH TRANG*; DƯƠNG THỊ HỒNG HẠNH**; DANH MẾN***<br /> *<br /> Trường Sĩ quan Kỹ thuật Quân sự,  vuthiminhtrang1976@gmail.com<br /> *<br /> Trường Sĩ quan Kỹ thuật Quân sự,  hoangloc68@gmail.com<br /> *<br /> Trường BTVH PaLi Trung cấp Nam Bộ - Sóc Trăng,  danhmen.pali@soctrang.edu.vn<br /> Ngày nhận bài: 31/5/2019; ngày sửa chữa: 27/6/2019; ngày duyệt đăng: 10/8/2019<br /> <br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tiếp xúc giữa các ngôn ngữ diễn ra trong bối cảnh luôn có sự chuyển đổi ngữ nghĩa của các từ ngữ<br /> trong hệ thống tử vựng của mỗi ngôn ngữ. Bài viết này tập trung giới thiệu sự chuyển nghĩa của từ<br /> “mê” trong tiếng Khmer dưới góc nhìn ngôn ngữ học tiếp xúc. Đặc biệt là thói quen tri nhận và sự<br /> chi phối bởi nghĩa gốc của từ “mê”trong cuộc sống của người Khmer Nam Bộ. Điều đó dẫn đến<br /> những hình ảnh biểu tượng trong đời sống, khoa học, văn chương có liên quan đến ngữ nghĩa của<br /> từ “mê”. Chính những hình ảnh biểu tượng này chứng minh cho sự giao thoa, tiếp xúc ngôn ngữ.<br /> Xuất phát từ môi trường sống tạo cho con người cách tư duy gắn liền với hiện thực khách quan.<br /> Qua thực tế tiếp xúc đó, chúng ta có thể phát hiện ra những điểm tương đồng và khác biệt của nền<br /> văn hóa Việt Nam với nền văn hóa của người Khmer ở Đồng bằng Sông Cửu Long.<br /> Từ khóa: mê, hình ảnh biểu tượng, nghĩa phái sinh, tiếp xúc ngôn ngữ, tri nhận<br /> <br /> <br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ cộng cư lâu dài trên cùng một địa bàn cư trú. Vì<br /> vậy, ngôn từ được con người sử dụng để giao tiếp<br /> Nhu cầu xác lập sự hiểu biết lẫn nhau không đã ít nhiều giao thoa, chồng lấn, tiếp xúc nhau qua<br /> chỉ còn giới hạn trong một dân tộc mà còn mở ra góc nhìn của ngôn ngữ học tiếp xúc (NNHTX).<br /> giữa các dân tộc trong một quốc gia, trong một<br /> vùng của thế giới... Cùng với sự phát triển của Ngữ nghĩa được thống kê của từ “mê” trong<br /> khoa học kỹ thuật, việc mở rộng phạm vi giao lưu tiếng Khmer bao gồm cả sự chuyển nghĩa của từ<br /> giữa các dân tộc, liên quốc gia, liên khu vực lại do tiếp xúc ngôn ngữ (TXNN) được bài viết đề<br /> càng được mở rộng hơn; ngôn ngữ để giao tiếp đã cập là sản phẩm của quá trình tiếp xúc hàng mấy<br /> trở thành một vấn đề được nhiều người, nhiều nhà thế kỷ giữa tiếng Khmer và tiếng Việt. Tiếng Việt<br /> khoa học quan tâm. Như chúng ta đã biết, ngôn đã tiếp nhận và Việt hoá một số yếu tố của ngôn<br /> ngữ là công cụ giao tiếp, là phương tiện để trao đổi ngữ Khmer để làm giàu thêm tiếng nói của mình.<br /> thông tin nhiều mặt giữa các dân tộc sống cộng cư Ngược lại, tiếng Khmer cũng tiếp nhận nhiều yếu<br /> lâu đời. Đặc biệt, dân tộc Khmer và dân tộc Kinh tố ngôn ngữ Việt để làm phong phú cho bản thân<br /> ở vùng đồng bằng Sông Cửu Long đã có quá trình nó. Nhà ngôn ngữ học Logan (1852, tr. 658) cho<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 3<br /> v LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH<br /> <br /> <br /> rằng, nguồn gốc tiếng Việt có cùng họ hàng với hai ngôn ngữ tất yếu xảy ra sự vay mượn. Tuy<br /> tiếng Môn-Khmer. Forbes (1852, tr. 11) cũng đã nhiên, hiện tượng vay mượn xảy ra khác nhau tùy<br /> nêu lên sự đồng nhất ở một số nét nghĩa từ vựng theo yêu cầu khách quan của sự giao tiếp và yêu<br /> giữa ngôn ngữ Việt và Môn-Khmer. Điều này đã cầu cấu trúc ngôn ngữ thể hiện rõ nhất ở sự vay<br /> ảnh hưởng từ môi trường tự nhiên xã hội bởi do mượn từ” (Nguyễn Kiên Trường, 2005). Tác giả<br /> tiếp xúc, tâm lý, thói quen và sự tư duy, tri nhận trình bày một cách cụ thể các phương thức vay<br /> của mỗi dân tộc. Vì vậy, cộng đồng sử dụng hai mượn từ vựng trên các bình diện và kết quả của<br /> ngôn ngữ Việt và Khmer bắt gặp sự trùng hợp quá trình tiếp xúc trong tiếng Khmer là sự đơn tiết<br /> ngẫu nhiên rất thú vị giữa chúng. hóa. Vì vậy, có thể thấy tiếng Khmer dần dần đã bị<br /> rụng đi tiền âm tiết và còn lại những từ “một âm<br /> Chúng ta có thể tìm thấy điều này qua những tiết rưỡi”.<br /> hình ảnh biểu tượng cụ thể trong khẩu ngữ, văn<br /> bản khoa học, văn bản nghệ thuật... Qua nét nghĩa 2.2. Sự chuyển nghĩa của từ “mê/មេ” trong<br /> មេ<br /> gốc của từ “mê/ ” và sự chuyển nghĩa của từ từ điển Khmer<br /> “mê”, chúng ta nhìn thấy dấu ấn của địa hình, kinh<br /> tế sản xuất và văn hóa được thể hiện qua các sự Để nghiên cứu từ “mê/មេ” trong ngôn ngữ<br /> vật, sự việc, hiện tượng, hành động,... có tên gọi Khmer, trước hết chúng ta đi tìm ngữ nghĩa gốc<br /> như nhau, hoặc gần giống nhau, bắt chước nhau của từ “mê” trong từ điển. Từ “mê/មេ” trong tiếng<br /> hoặc có sự điều chỉnh trong quá trình giao thoa. Khmer hay cách gọi về chế độ “Mẫu hệ” là hai từ<br /> có nét nghĩa tương đương nhau. Thuật ngữ “Mẫu<br /> 2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN hệ” (tiếng Anh được dịch là matriarchy) ra đời<br /> ĐẾN BÀI VIẾT vào thế kỷ thứ XIX, bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp.<br /> “Meter” nghĩa là “mẹ” và “archê” nghĩa là “nguồn<br /> 2.1. Tiếp xúc ngôn ngữ gốc, bắt nguồn” còn được dịch là “luật tục”. Thuật<br /> ngữ này được sử dụng lần đầu tiên bởi Tylor vào<br /> TXNN vốn có từ lâu trong lịch sử nhưng từ khi<br /> năm 1836 (người viết tiếp thu qua công trình<br /> Weinreich (1953) mở đầu cho giai đoạn mới và<br /> nghiên cứu của Bachofen và Morgan). Như vậy,<br /> làm cho vấn đề này ngày càng được nhiều người<br /> chế độ mẫu hệ là một hình thức quản lý gia đình<br /> quan tâm hơn, cả về lý thuyết cũng như về giá trị<br /> khác hoàn toàn với chế độ phụ hệ. Nhiều người<br /> ứng dụng. TXNN được hiểu là “sự tiếp hợp giữa<br /> các ngôn ngữ do được phân bố liền kề nhau về đã xem chế độ mẫu hệ là gia đình do người phụ<br /> mặt địa lý, sự tương cận về mặt lịch sử xã hội dẫn nữ nắm quyền hành cai trị. Ở chế độ này, vai trò,<br /> đến nhu cầu của các cộng đồng người có những vị trí của người nữ (người mẹ, người vợ) tương tự<br /> thứ tiếng khác nhau phải giao tiếp với nhau” như người đàn ông làm chủ trong gia đình phụ hệ.<br /> (Bùi Khánh Thế, 1997, tr. 46). TXNN cũng được Chế độ mẫu hệ được người Khmer gọi là Meata<br /> hiểu là “Sự tác động qua lại giữa hai hoặc nhiều Thế-pa-tey, mà ở đó người phụ nữ được coi trọng.<br /> ngôn ngữ, tạo nên ảnh hưởng đối với cấu trúc và Hiện nay, chế độ mẫu hệ vẫn còn tồn tại trong tư<br /> vốn từ của một hay nhiều ngôn ngữ. Những điều tưởng người dân Khmer Nam Bộ. Đặc biệt, chức<br /> kiện xã hội của sự TXNN được quy định bởi yêu năng của mẫu hệ vẫn được nhắc đến như một chế<br /> cầu cần thiết phải giao tiếp lẫn nhau giữa những độ mẫu quyền. Người mẹ, người vợ giữ vai trò<br /> thành viên thuộc các nhóm dân tộc và ngôn ngữ lãnh đạo, có quyền lực và tài sản được truyền từ<br /> do những nhu cầu về kinh tế, chính trị, văn hóa, người phụ nữ đời trước đến phụ nữ đời sau hay nói<br /> xã hội... thúc đẩy” (Bùi Khánh Thế, 1997, tr. 43). cách khác là được truyền từ mẹ sang con gái. Điều<br /> đó được nhắc đến với chức năng người phụ nữ như<br /> Trong TXNN ở Đông Nam Á, Phan Ngọc đã người nội trợ “Mê P’tes”, “Mê Đom bôl”.... Người<br /> trình bày về vấn đề TXNN và những cơ sở lý luận đại diện nhà gái trong phong tục cưới hỏi gọi là<br /> của TXNN như sau: “Trong quá trình TXNN giữa Mê-ba.... Vì vậy, vai trò của người phụ nữ quan<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 4 Số 21 (9/2019)<br />  LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH v<br /> <br /> <br /> <br /> trọng, chủ chốt trong gia đình người Khmer. Nét<br /> nghĩa của từ “mê” xuất phát từ ý niệm phổ quát<br /> Ví dụ 4: កុមេវ្រៃ<br /> (ku mê v’ray) danh từ chỉ<br /> người phụ nữ đứng tuổi.<br /> của đời sống nên dấu vết ấy được lưu giữa từ rất<br /> lâu đời. Vậy từ “mê/មេ” trong ngôn ngữ Khmer (8) “ ក្លោ ញ<br /> ” (k’lônh) trong tiếng Khmer cổ<br /> có nghĩa như thế nào? Chúng tôi sẽ điểm qua một cũng có nghĩa là mê.<br /> số nghĩa cơ bản của từ “mê/មេ” trong các từ điển<br /> tiếng Khmer. Ví dụ 5: ក្លោ ញស្រុក<br /> : (k’lônh s’roc) mê s’roc<br /> người đứng đầu một s’roc.<br /> Theo Từ điển Khmer - Khmer (Chuôn Nát,<br /> 1967, tr. 916-917), từ “Mê” có một số nghĩa như sau: Cũng theo tác giả Chuôn Nát trong quyển Từ<br /> điển Khmer - Khmer (tái bản lần 5) (Chuôn Nát,<br /> (1) “Mê” là từ để gọi thân mật về một người 1967, tr. 906-908) có nêu:<br /> phụ nữ nhỏ tuổi hơn hoặc dùng để gọi người bạn<br /> thân mật hoặc đó có thể là lúc khi giận mà thốt lên.<br /> (9)មេ (mê) (dt) nghĩa là mẹ (đối với động vật)<br /> để chỉ sự tôn trọng, vai trò quan trọng của cá thể mẹ.<br /> Ví dụ 1: មេចង្រៃ! (đồ chòng rây). Từ “Mê” người ta còn để dành gọi những phụ<br /> nữ nhỏ tuổi hơn, hoặc để thể hiện thái độ tình<br /> (2) “Mê” là từ dùng để chỉ trỏ một người con<br /> cảm ưu ái đặc biệt hơn cả, để thể hiện sự gần gũi,<br /> gái không xác định.<br /> ngang vai nhau gọi là mê ko, mê kho. Với bè bạn,<br /> người con gái trong làng thường gọi nhau là mê nis<br /> Ví dụ 2: “Mê ní” (con nhỏ này), “Mê nốs”<br /> con này, mê nus con kia để chỉ mức độ quá thân<br /> (con nhỏ kia)<br /> mật đến suồng sã (từ địa phương ở một số cùng<br /> (3) “Mê” có nghĩa là mẹ. miền của Việt Nam gọi từ “Mê” trại thành “Mi”).<br /> <br /> Ví dụ 3: Đối với động vật đã sinh con như “mê<br /> មេ<br /> (10) ​ (mê) cũng là từ chỉ sự giận dữ, trạng<br /> thái thể hiện lớn mạnh, áp đảo và biểu hiện sự dọa<br /> mon” (gà mái), “mê kô” (bò cái) hay đòm rây nhi là<br /> nạt đến một người con gái nào đó mà người Khmer<br /> chỉ con voi cái còn nhỏ chưa có con, tuy nhiên có<br /> Nam Bộ thường dùng qua những thán từ sau:<br /> một số người vẫn gọi là “mê đòm rây”.<br /> <br /> (4) “Mê” là từ dùng để ghép phụ âm và nguyên<br /> Ví dụ 6: យី!​di,​យ�ើ! (Dơ),​ជ�ើ! (Chơ)<br /> âm lại với nhau. Tất cả những ví dụ trên đây cho thấy vai trò<br /> quan trọng mang nét nghĩa gốc của từ “Mê” trong<br /> (5) “Mê” chỉ người hoặc động vật có vai trò, đời sống đã được từ điển ghi nhận.<br /> vị trí quan trọng trong cộng đồng, xã hội hoặc bầy<br /> đàn như Mê-top (tướng quân đội), Mê krum (đội Dưới đây, là một số minh chứng về sự chuyển<br /> trưởng),... nghĩa của từ “Mê” trong tiếng Khmer dưới góc<br /> nhìn của TXNN và chúng tôi xin được phép gọi<br /> (6) “Mê” chỉ chức vụ người thu thuế trong thời ngắn gọn là: Nét nghĩa của từ “Mê” hay sự chuyển<br /> phong kiến của người Khmer. nghĩa của từ “mê/ ”.មេ<br /> Trong từ điển cổ (văn bia Campuchia trước 2.3. Sự chuyển nghĩa của “mê/ ” trong មេ<br /> thời kỳ Angkor từ thế kỷ VI - thế kỷ VIII) (Chuôn tiếng Khmer<br /> Nát, 1967, tr.466-467) có ghi chép lại rằng: 2.3.1. Trong truyện truyền thuyết <br /> (7) មេ ម៉ែ<br /> (mê), (mee), ម្តាយ<br /> (mdai) từ dùng để Khi nghiên cứu về ngôn ngữ, chúng tôi nhận<br /> gọi phụ nữ (phụ nữ đứng tuổi). thấy cộng đồng Khmer rất đề cao vai trò phụ nữ<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 5<br /> v LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH<br /> <br /> <br /> trong gia đình và xã hội. Quan điểm tôn trọng và Phiên âm: thveusre aoy meul smaw<br /> thừa nhận vai trò của nữ giới trong suy nghĩ của toukdeakkaunchaw aoy meul phaw santean<br /> người Khmer nói chung và Khmer Nam Bộ nói<br /> Dịch nghĩa: Làm ruộng phải xem cỏ/ Cưới vợ<br /> riêng đã để lại dấu ấn rõ nét qua nhiều thế hệ.<br /> cho con phải chọn dòng.<br /> Đặc điểm mẫu hệ vẫn tồn tại và rất đậm nét<br /> Người Việt lại nói về chăn nuôi qua hình<br /> trong lòng văn hóa Khmer qua phong cách ngôn ảnh người phụ nữ “Mua heo chọn nái, mua gái<br /> ngữ nghệ thuật thể hiện trong tác phẩm văn học chọn dòng”.<br /> (văn vần, văn xuôi, phong tục tập quán, ngôn<br /> ngữ…) như truyện Pres Thông Neang Neak, mặc Tục ngữ Khmer đề cao sự bình đẳng giới qua<br /> dù có cách kể khác nhau và có dị bản đôi chút về câu tục ngữ:<br /> nội dung nhưng đều có một điểm chung: văn hóa Ví dụ 8: សម្លឆ្ញាញ់ដោយសារគ្រឿងភរិយារុងរ�ឿងដោ<br /> ngoại sinh du nhập vào văn hóa Khmer Nam bộ យសារស្វា មី។<br /> chịu khuất phục văn hóa bản địa (văn hóa của cộng<br /> đồng Khmer), song người Khmer vẫn theo chế Phiên âm: samlo chhnha nh daoysaar krueng<br /> độ mẫu hệ (nàng Neang Sô Ma đang quản lý đất phriyea roungrueng daoysaar svami<br /> nước). Cho dù người Ấn Độ có chiến thắng người Dịch nghĩa: Canh ngon nhờ gia vị/ Chồng<br /> Khmer và được nữ vương nhường ngôi nhưng vẫn được địa vị thì nhờ vợ giỏi giang.<br /> cai quản đất nước theo chế độ mẫu hệ, nàng Neang<br /> Sô Ma thực hiện vai trò của người vợ và đồng thời Tục ngữ Việt cũng có câu: “Chồng khôn thì vợ<br /> làm quân sư cố vấn cho chồng. đi hài/Vợ khôn chồng được nhiều bài cậy trông”<br /> <br /> Và cũng từ những đòi hỏi của con người, cuộc Tục ngữ Khmer đã thể hiện khá nhiều dấu vết<br /> của chế độ mẫu hệ. Điều đó đã nói lên sự thành<br /> sống, chúng ta đã thấy ngôn ngữ cũng bị chi phối<br /> công của người đàn ông không thể thiếu bóng<br /> bởi thực tại. Vì vậy, nhiều nét nghĩa phái sinh của<br /> dáng của người đàn bà.<br /> từ “Mê/មេ” đã xuất hiện trong vốn từ vựng, văn<br /> học dân gian, tục ngữ, Gia Huấn ca trong đời sống. Ví dụ 9: ស្រីសដូចចាន​គំនិតមិនបានចាន អស់ពីរាវ។<br /> 2.3.2. Sự chuyển nghĩa của từ “mê/ ” thể មេ Phiên âm: srei sa dauch chan koumnit minban<br /> hiện qua tục ngữ có nguồn gốc từ Gia Huấn ca nữ chan asa pi reav<br /> <br /> Theo giáo trình Văn học dân gian Khmer Nam Dịch nghĩa: Người phụ nữ trắng như cái chén<br /> Bộអក្សរសិល្ប៍ប្រជប្រិយខ្មែរណា ម ប ូ ​ xuấtbảnnăm kiểu nhưng lòng không tốt thì như nhà không còn<br /> cái chén nào.<br /> 2011, “tục ngữ” tiếng Khmer gọi là “sô phea sất”<br /> សុភាសិត . “Sô phea sất” là từ vay mượn gốc Pali- Câu tục ngữ mang hàm ý: người phụ nữ trắng<br /> Sanskrit, được ghép bởi tiếp đầu ngữ “sô”, có ý như cái chén kiểu (chén bằng sứ, chén có màu men<br /> nghĩa là tốt, đẹp, đúng, hay và từ “phea sất” ghép trắng) nghĩa là ví người phụ nữ đẹp về hình thức,<br /> lại thành “sô phea sất” có nghĩa chung là “lời nói mà lòng dạ, tâm tính không tốt thì không mang lại<br /> có nghĩa đúng, tốt, hay, mang giá trị giáo dục” ẩn điều tốt lành cho gia đình. Hay nói cách khác, đó là<br /> chứa giá trị kiến thức dân gian một cách sâu sắc. cách so sánh, ví von người đẹp mà tâm tính không<br /> Qua những câu tục ngữ sau chúng ta cũng thấy tốt là một tai họa cho gia đình. Và tại sao khi dịch<br /> មេ<br /> được nét nghĩa của từ “mê/ ” đề cao giá trị, vị trí trực nghĩa sang tiếng Việt có hình ảnh cái chén?<br /> của người phụ nữ trong vai trò mẫu hệ trên bình Bởi đó là cách chơi chữ trên bình diện TXNN về<br /> diện Tiếp xúc ngôn ngữ và văn hóa Việt-Khmer. ច<br /> mặt ngữ âm của phụ âm “cho/ ” trong từ “chan/<br /> caan/ចាន ​” tiếng Khmer trực nghĩa sang tiếng Việt<br /> Ví dụ 7: ធ្វើ ស្រែឲ្យម�ើលស្មៅ ទុកដាក់កូនចៅឲ្យម�ើល là “chén kiểu trắng = មិនបាន ”. Cách chơi chữ ấy<br /> ផៅសន្តាន។ đã cho ta thấy cái gì hơn ở mức bình thường thì<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 6 Số 21 (9/2019)<br />  LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH v<br /> <br /> <br /> <br /> មេ<br /> được người Khmer gọi là “mê/ ”. Điều đó phần Việc dạy dỗ con cái trong gia đình trước tiên<br /> nào đã chứng minh được dấu vết mẫu hệ qua vai là việc của người mẹ. Vì vậy, gia huấn ca mới có<br /> trò của người phụ nữ trong gia đình người Khmer. cụm từ "Mẹ khuyên cha bảo" (mê tha ât ba p’ro).<br /> Ví dụ 10: សំណាបយោង​ដីស្រី​យោង​ប្រុស។ Trong tư tưởng của người Khmer nói chung và<br /> Khmer Nam bộ nói riêng, trách nhiệm của phụ nữ<br /> Phiên âm: saamnab yong dei srei yong brosa trong việc dạy con luôn được đánh giá cao hơn<br /> trách nhiệm của người đàn ông.<br /> Dịch nghĩa: Mạ nâng đất, gái nâng trai<br /> Ví dụ 11: សម្បត្តិច្រើនចំរ�ើនបុណ្យប្រពន្ធល្អ បរិបូណ៌ Ví dụ 15: ដឹងផ្ងើយត្បិតដងកូនខុសឆ្គងត្បិតមេបា។<br /> មិត្តចិត្តទូលាយងាយទាំងគ្រប់។ Phiên âm: đâng ph’ngơi t’bât đong kôn khôs<br /> Phiên âm: sambotte chraen chamreun bony ch’kong t’bât mê ba.<br /> braponth la bribaunr mitt chettatouleay ngeay Dịch nghĩa: ráng công vì cán, con hư tại mẹ cha.<br /> teang krob<br /> Dịch nghĩa: Của nhiều thì có nhiều phúc/ Vợ<br /> Từ "mê ba/ មេប" ý muốn nói công sức và kết<br /> quả nuôi dạy con của mẹ cha và khi con hư thì<br /> tốt thì có nhiều bạn/ Lòng rộng rãi thì dễ dàng<br /> mẹ cha đều phải có trách nhiệm, nhưng với người<br /> nhiều bề.<br /> Khmer Nam Bộ thì vai trò của người mẹ đặt nặng<br /> Ví dụ 12: សម្លឆ្ងាញ់ដោយសារគ្រឿងស្វា មីរុងរ�ឿងដោ hơn, được đề cập đến trước hơn. Công giáo dưỡng<br /> យសារភរិយា។ của phụ nữ dành cho con cái lớn lao hơn rồi mới<br /> đến công người cha.<br /> Phiên âm: samlo chhnganh daoysaar krueng<br /> svami roungrueng daoysaar phriyea Ví dụ 16: ស៊ូស្លាប់បា​ កុំឲ្យស្លាប់មេលិចទូកកណ្<br /> តា ល<br /> Dịch nghĩa: Canh ngon nhờ gia vị/ Chồng có ទន្លេ កុំឲ្យភ្លើងឆេះផ្ទះ។<br /> địa vị nhờ vợ tháo vát Phiên âm: Su s’lap ba kom oy s’lap mê lich<br /> Ví dụ 13: សំណាប​ល្អ​អាស្រ័យ​ល�ើ​ដីប្រពន្ធ​ឆ្លាត​ទុក​ tuk kon-dal ton-lê kom oy ph’lowng ch’hes ph’tes<br /> ល្បី​ឈ្មោះ​ឲ្យ​ប្ដី។ Dịch nghĩa: Thà mất cha còn hơn mất mẹ/<br /> Phiên âm: sòmnab la asry leu dei braponth Chìm xuồng giữa biển khơi còn hơn cháy nhà.<br /> chhlat touk lbichhmoh aoy bdei<br /> Ví dụ 17: កូ ន អ�ើយកេរមេបាចូររក្សាគន់គិតគ្រងរ�ៀន<br /> Dịch nghĩa: Mạ tốt do đất, vợ khôn để tiếng សូត្រចាំរួសរន់​ប្រុងប្រយ័ត្នប្រយោជន៍យូរ ។<br /> cho chồng.<br /> Phiên âm: Kôn ơi kê mê ba chôl rek sa kon kit<br /> Từ những ví dụ trên, chúng ta thấy, người phụ kroong rean sôt chăm ruooss rong p’rông p’ro dat<br /> nữ Khmer còn được tôn trọng qua nhiều vai trò p’ro duoch du.<br /> khác nhau trong cuộc sống thông qua ngữ nghĩa<br /> của từ “mê” là từ mang nét nghĩa lưỡng tính. Trong Dịch nghĩa: Con ơi tài sản của mẹ cha cho con<br /> tục ngữ cũng có khá nhiều câu nói về hình ảnh là nghị lực hãy trông coi gìn giữ và học tập nhớ<br /> người phụ nữ thông qua nghĩa của từ “mê” nhằm giữ lấy cẩn thận thì hay hơn.<br /> nêu cao giá trị và sự trân trọng người phụ nữ:<br /> Ví dụ 14: កូនឥតមេថាឥតបាប្រដៅ។ Ví dụ 18: មេរ�ៀនជី វិតរ�ៀនមិនដែលចប់។<br /> Phiên âm: kôn ât mê tha ât ba p’ro đau. Phiên âm: Mê rean chi vit rean min đel chóp<br /> <br /> Dịch nghĩa: Con không mẹ khuyên cha bảo thì Dịch nghĩa: Bài học cuộc sống học không bao<br /> con hư. giờ hết.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 7<br /> v LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH<br /> <br /> <br /> Từ câu tục ngữ trên, chúng ta nhận ra nghĩa nên đã chuyển nghĩa của từ để thể hiện các khẩu<br /> chuy ể n c ủ a t ừ mê (Mê rean/ មេរ�ៀ<br /> ) trong việc ngữ sau đây:<br /> chuyển nghĩa của từ. Từ một nghĩa gốc (mê/ ) មេ<br /> រ�ៀ<br /> ghép thêm yếu tố (rean/ ) đã ảnh hưởng đến việc Ví dụ 19: មេទ្វា រ<br /> (mê tve) vật gồm hai miếng<br /> dịch nghĩa của câu ở ví dụ (18), để chúng ta hiểu kim loại lắp vào nhau bằng một cái trục xoay, dùng<br /> ý của ví dụ (18) khi trực dịch có nghĩa là “Bài học để lắp cánh cửa, giữ và nối nắp tủ, cánh tủ.... Tiếng<br /> cuộc sống là bài học không ngừng". Việt gọi là “bản lề”. Nét nghĩa của từ mê/bản lề<br /> này đã thể hiện sự hoàn hảo cho diện mạo chủ chốt<br /> Chúng ta vẫn tìm thấy nét tương đồng về tư của cái tủ.<br /> duy của người dân đồng bằng sông Cửu Long với<br /> người Khmer Nam Bộ trong việc đề cao giá trị Ví dụ 20: មេលំ (mê lum) từ này có hai nghĩa:<br /> của người phụ nữ qua câu tục ngữ: “Ruộng sâu Nghĩ a t h ứ n h ất là chỉ một dạng vật chất là đất<br /> trâu nái, không bằng con gái đầu lòng”. Dấu ấn nung, làm thành sản phẩm đó là ngói dùng để lợp<br /> mẫu hệ luôn tồn tại qua mỗi thời đại trong cộng nhà. Ý thứ hai của từ “mê lum” này dùng để chỉ<br /> đồng phum sóc Khmer. Ngày nay vẫn tồn tại nghi người có địa vị lớn nhất (già hơn) trong nhóm. Nét<br /> thức cúng mê ba (ông bà), nghi thức này càng nhấn nghĩa này được người Việt và người Khmer đồng<br /> mạnh hơn yêu cầu về đức hạnh của người phụ nữ; bằng sông Cửu Long gọi bằng khẩu ngữ “trùm”<br /> luật mê ba được xem là một chuẩn mực đạo đức phải chăng đây là cách phát âm trại đi, rụng bớt<br /> phải thực hiện trong suốt cuộc đời của người phụ tiền âm tiết, thể hiện nét khu biệt trong ngôn ngữ<br /> nữ. Sự phổ quát bằng từ ngữ, hình tượng, hoàn Khmer cận âm tiết tính (một âm tiết rưỡi).<br /> cảnh đã cho chúng ta tầm nhìn đa chiều về đặc thù<br /> của phương pháp tư duy và đặc trưng của vùng Ví dụ 21: មេសោ (mê soo) là cái ổ khóa.<br /> miền. Chính điều đó thể hiện sự giao thoa, vay Hiện nay, chế độ mẫu hệ vẫn còn tồn tại trong<br /> mượn về ngôn ngữ và văn hóa. lòng văn hóa người Khmer. Chức năng của mẫu hệ<br /> 2.3.3. Nét nghĩa phái sinh của từ “Mê” để chỉ vẫn thường được nhắc đến như: cây đòn dông (Mê<br /> vật hay vật dụng trong cuộc sống hằng ngày Đom bôl), chủ hôn bên nhà gái (Mê-ba).... <br /> <br /> Liên quan đến tiếp xúc ngôn ngữ còn rất nhiều Ví dụ 22: មេដំបូល<br /> (mê đom bôl) là cái xà đinh<br /> “mảnh đất” để chúng ta có thể “cày xới”. Vốn được người ta chọn để nối liền giữa hai cây cột<br /> tiếng Việt được quy tụ từ nhiều ngôn ngữ của các chính thuộc vị trí cao nhất của nóc nhà, để giữ thế<br /> dân tộc anh em. Phần nhiều, tiếng Việt chịu ảnh thăng bằng cho ngôi nhà.<br /> hưởng của ngôn ngữ tiếng Trung Quốc. Tiếng<br /> Khmer là một ngôn ngữ cũng không ngoại lệ chịu<br /> Ví dụ 23: មេកិប<br /> (mê kâp) một loại vật dụng gọi<br /> chung là văn phòng phẩm như: kẹp giấy, ghim bấm.<br /> ảnh hưởng bởi ngôn ngữ Pali Sanskrit. Hơn nữa<br /> đây là hai ngôn ngữ có cùng nhánh Môn-Khmer. Ví dụ 24: មេកោយ (mê kooi) nét nghĩa thứ nhất<br /> Tiếng Khmer cũng thuộc loại hình ngôn ngữ đơn là tên một trò chơi dân gian Khmer, thường chơi<br /> lập nhưng không triệt để như tiếng Việt. Điều đó, vào Chol chờnăm th’mây gọi là l’baeng ong kounh<br /> gợi lên cho người viết có sự so sánh ảnh hưởng (ល្បែង អ ង្គ ញ់<br /> ) ,​ nét nghĩa thứ hai là: một nhà lãnh<br /> của ngôn ngữ Pali Sanskrit và từ đó ảnh hưởng đạo và cấp dưới của mình.<br /> không nhỏ đến tiếng Khmer và một ít tiếng Việt.<br /> Cũng từ sự tri nhận của người Khmer, dưới góc Không chỉ thể hiện trên nét nghĩa chuyển của<br /> nhìn NNHTX người viết đã có căn cứ để cho rằng: មេ<br /> từ “mê/ ” trong khẩu ngữ mà còn qua nét nghĩa<br /> người Khmer thừa nhận nghĩa gốc của “mê= ”, មេ មេ<br /> của từ “mê/ ” thể hiện môi trường sống, địa bàn<br /> មេ<br /> tầm quan trọng của từ “mê/ ” trong cuộc sống cư trú đặc trưng của cộng đồng sử dụng ngôn ngữ.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 8 Số 21 (9/2019)<br />  LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH v<br /> <br /> <br /> <br /> 2.3.4. Sự chuyển nghĩa của từ “Mê” trong (con nước mẹ/cái) hoặc gọi theo thuật ngữ của địa<br /> định danh địa hình, vật dụng đặc trưng của vùng hình và nghề cá ở vùng đồng bằng Sông Cửu Long<br /> sông nước. là c" on sông cái"(sông Mê kông). Như vậy, từ việc<br /> truy nguyên nghĩa gốc của từ “mê”, suy ra nét nghĩa<br /> Từ môi trường sống, do tâm lý, thói quen, sự chuyển của từ sông Mê kông mang ý nghĩa tương<br /> tư duy của một dân tộc, cộng đồng người cùng đồng giữa tiếng Việt, tiếng Khmer, tiếng Thái, tiếng<br /> có sự tiếp xúc gắn bó với nhau nên chúng ta có thể Anh đều chỉ về “con sông lớn”.<br /> tìm thấy qua những hình ảnh biểu tượng trên những<br /> nét nghĩa phái sinh của từ “mê/មេ” qua từ vựng + Người Khmer Campuchia cũng như người<br /> đặc trưng chỉ địa hình, địa vật của vùng sông nước. Khmer Nam Bộ, từ មេគង្គ<br /> (mê kông) là danh từ<br /> មេទឹក មេ<br /> ghép bởi hai từ “ ” (mê) nghĩa là mẹ, cái và​​<br /> Ví dụ 25: (mê tưk) ở đây có nghĩa là con<br /> kênh nhỏ (con rạch, con kinh) mà người nông dân<br /> គង្គ<br /> " ” (gangga) là từ có nguồn gốc từ tiếng Pali<br /> mang ý nghĩa tương đương với tiếng Khmer là<br /> đào để đưa nước vào đồng ruộng. Nét nghĩa này ទឹក<br /> “ ”​ (tưk) nghĩa tiếng Việt là nước. Tóm lại, từ<br /> khác với “mê tứk” là từ được phái sinh dưới lớp<br /> nghĩa của từ Me kong (con sông cái, sông mẹ).<br /> “មេទឹ ក”​ (mê tưk) trong tiếng Khmer mang nghĩa:<br /> con sông Mê kông, là nguồn nước, là con sông<br /> Ví dụ 26: មេកុងឬមេគង្គ<br /> (mê kông)​ từ Mê-kông lớn hơn các con sông khác ở Campuchia và là con<br /> sông mẹ - Sông Cửu Long - chia nhánh thành chín<br /> trong tiếng Khmer có hai cách viết khi phiên âm<br /> chỉ có thể viết như sau (mê kông, mê kông-ka), con sông khác ở Nam Bộ.<br /> con sông Mê kông được gọi khác nhau tùy vào<br /> ngôn ngữ của mỗi quốc gia.<br /> Ví dụ 27: មេណាម (mê nam) là tên một con<br /> sông có nghĩa tương đương với từ sông Mê kông.<br /> + Trong tiếng Anh con sông này gọi là “Mekong”.<br /> Ví dụ 2 8 : ភ្លៀងមួយមេ(phleang muoi mê) là<br /> + Trung Quốc gọi là “Lán cānɡ jiānɡ” hay mưa đến mà mưa chỉ có một đám (cơn mưa rào).<br /> Lancang River. Từ “mê” ở đây thuộc danh từ chỉ đơn vị.<br /> <br /> ้<br /> + Người Thái gọi là แม่น�ำโขง (maeNamKhong), Ví dụ 29: ប្រឡាយមេ (pro lai mê) là con kênh<br /> khi dịch trực nghĩa sang tiếng Khmer là មេណាមខូង .​ đưa nước đến dòng nước khác để góp phần tập hợp<br /> ้<br /> Một từ tiếng Thái แม่/น� ำ/โขง có 3 âm tiết, trong đó tạo thành một dòng chảy lớn.<br /> từ แม่ bằng với tiếng Khmer là មេ​<br /> (mờ) và nghĩa<br /> Ví dụ 30: មេច្រវា<br /> : (mê c’ro-va) (danh từ) được<br /> tiếng Khmer ( ណាម ); khi sang tiếng Việt có nghĩa<br /> ghép bởi từ “mê” và “c’ro-va” với ý nghĩa như<br /> là mẹ, giống cái có thể sinh đẻ ra những cá thể<br /> sau: Nghĩa thứ nhất để chỉ người giỏi về việc lái<br /> khác hoặc đó là từ chỉ cái to nhất, chứa nhiều cái<br /> ้ ” trong tiếng ghe, bơi xuồng hoặc người có tay dầm giỏi (dầm<br /> nhỏ hơn nữa. Âm La tinh của từ “น� ำ​<br /> là một vật dụng dùng để chèo thuyền, đẩy nước, có<br /> Thái tương đương với tiếng Khmer là ទឹ ក (​tưk)<br /> một đầu tròn và một đầu dẹt), nghĩa thứ hai dùng<br /> nghĩa là "nước". Từ โขง trong tiếng Thái tương<br /> đương với từ គង្គា<br /> (​kong ke) trong tiếng Khmer,<br /> để chỉ loại một dầm tốt nhất, so sánh trong tất cả<br /> các loại dầm trong phum sóc đó có được.<br /> cũng có nghĩa là "mẹ nước (Từ vay mượn Pali).<br /> Người Thái ở phía Bắc và người Khmer Nam Bộ<br /> gọi con sông này là ទន្លេខូង<br /> ​(​ton lê khong), nghĩa là<br /> Ví dụ 31: មេកញ្ចែ: (mê kanh-chea) (danh từ) chỉ<br /> người thổi còi trong lễ hội đua ghe ngo của người<br /> con sông lớn nhất ở miền Nam Việt Nam. Cách gọi Khmer Nam bộ, người này giỏi hơn người khác<br /> đó xuất phát từ địa bàn cư trú, thổ nhưỡng, nơi xuất cũng được ghép giống như từ “mê c’ro-và” vậy.<br /> phát nguồn gốc và sự hình thành từ Mê kong theo<br /> nét nghĩa của từ nguyên “ មេគង្គ<br /> ” ​ (mê nặm = mẹ មេ<br /> Qua nét nghĩa chuyển của từ “mê/ ” trong từ<br /> nước). Từ này có nghĩa tương đương với tiếng Anh vựng Khmer, Việt, chúng ta nhìn thấy những biểu<br /> là (Kong mother) nghĩa tiếng Khmer là “ មេទឹក ”​, hiện của địa hình, kinh tế sản xuất và văn hóa được<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 9<br /> v LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH<br /> <br /> <br /> thể hiện qua các sự vật, sự việc, hiện tượng...có từ, từ “mê” và từ “kun”. Nghiên cứu một cách sâu<br /> tên gọi như nhau, hoặc gần giống nhau. Bắt nguồn hơn nữa, chúng ta sẽ thấy từ “mê kun” còn có rất<br /> មេ<br /> từ nét nghĩa gốc của từ “mê/ ”, chúng ta có thể nhiều nghĩa như: chịu ơn, biết ơn, được ban ơn...từ<br /> nhận biết thói quen tri nhận của cộng đồng người Phật mẫu. Ơn được Phật ban nhiều hay ít thì được<br /> Khmer trong việc sử dụng ngôn ngữ. sư sãi gọi theo cấp số nhân lên trong toán học.<br /> <br /> 2.3.5. Sự chuyển nghĩa từ “mê” trong ngôn Từ "mê" để chỉ công lý<br /> ngữ mang văn phong khoa học<br /> Khi nói đến những người giỏi trong việc giải<br /> Từ "mê" dưới dạng thức từ ghép để chỉ chứng quyết vấn đề tranh chấp, hòa giải, kiện tụng,...<br /> bệnh có phạm vi sâu rộng, bao trùm. những người này được người Khmer gọi là “mê<br /> thea vi”. Đây là từ vay mượn Pali-Sanskrit, để chỉ<br /> Ở mục này, bài viết giới thiệu phạm vi thành người chuyên giải quyết sự việc tranh chấp, មេធាវី<br /> lập danh từ ghép trong tiếng Khmer để đối chiếu (mê thia vi) người chuyên bảo vệ quyền lợi cho bị<br /> với từ được dùng trong lĩnh vực y học để chúng ta can hay bị cáo trước tòa.<br /> có thêm cái nhìn về sự tiếp xúc. Một ví dụ nhỏ khi<br /> nói đến chứng bệnh, người Khmer là “rôk” nhưng Một từ ghép nữa khá thú vị để nói về người<br /> trong triệu chứng ấy mà nó có tính lây lan thì cộng hoạt động trong ngành luật như: “kar pea k’đây”<br /> thêm từ “mê” để chỉ tính chất, mức độ sâu rộng មេធាវីការពារក្តី<br /> (mê thia vi kar pea kday) luật sư bào<br /> của bệnh lý. Vì vậy, người Khmer gọi đó là: មេរោគ មេ<br /> chữa. Từ “mê/ ” luôn xuất hiện trong văn hóa,<br /> = មេរោគឆ្លង (mê rok, mê rok chhlong). đời sống ở mọi lĩnh vực của tộc người Khmer. Sự<br /> tiếp xúc trên ngữ nghĩa phái sinh của từ “mê/ ”មេ<br /> Ví dụ n h ư , c h ứ ng bệnh HIV là triệu chứng qua cách cấu tạo từ đồng nghĩa, từ đồng âm như<br /> cho đến nay chưa có thuốc điều trị. Vì vậy, người các ví dụ đã dẫn ít nhiều mang đến cho chúng ta<br /> Khmer cũng thêm từ “mê” để chỉ chứng bệnh này cách nhìn đa chiều về TXNN.<br /> có thể sinh ra chứng bệnh khác, làm suy yếu hệ<br /> thống m i ễ n d ị c h của con người. Do đó, người 3. KẾT LUẬN<br /> មេ<br /> Khmer s ử d ụ n g từ “mê/ ” bằng cách cộng từ<br /> Trên thế giới vẫn còn một số rất ít dân tộc,<br /> “mê” trong tiếng Khmer với ngôn ngữ y học được<br /> kí âm sang tiếng Khmer “AID” thành អេដស ៍, đọc cộng đồng người sống biệt lập và không tiếp xúc<br /> là “êchs”à មេរោគអេដស៍ (mê rok êchs) với cộng đồng người khác, còn lại đa số các cộng<br /> đồng người, các dân tộc đều tiếp xúc nhau dẫn<br /> Từ "mê" liên quan đến lĩnh vực toán học đến giao thoa văn hoá và TXNN. Vì vậy, quá trình<br /> TXNN của một cộng đồng trong một bối cảnh<br /> Trong lĩnh vực toán học muốn tính được phải chung có liên quan đến văn hóa, kinh tế và thậm<br /> nhờ đến bản cửu chương. Đó là cơ sở để tìm ra con chí là cả phương pháp tri nhận ngôn ngữ. Đề cập<br /> số trong tính toán. Vì lẽ đó trong việc sử dụng từ, đến những vấn đề này, góc nhìn NNHTX đã cho<br /> người Khmer đã ghép từ “mê” và từ “lêk” để thành chúng ta cách tư duy mới mẻ.<br /> từ có nghĩa là Bảng cửu chương. Đó còn mang<br /> nghĩa là: con số cơ sở để tìm ra con số khác nên gọi Cách nhìn mới ấy được hai tộc người Khmer-<br /> làមេលេខ (mê lêk) bảng cửu chương. Và một điều Việt khéo léo vận dụng. Ngôn ngữ của mỗi dân<br /> thú vị là nghĩa của từ “người bán số đuôi” cũng xuất tộc mang bản sắc văn hóa của riêng mình. Mỗi<br /> phát từ phái sinh của nghĩa từ “bảng cửu chương”. phần bản sắc đó như một nốt nhạc trong bản hòa<br /> âm phong phú; Việt Nam trở thành môi trường của<br /> Theo chúng tôi nghiên cứu, trong phép tính, tiếp xúc đa ngôn ngữ và là điểm hội tụ của TXNN<br /> phép tính nhân người Khmer gọi là “mê kun”. Như giữa các dân tộc. Bài viết khẳng định TXNN là<br /> vậy, nghĩa của từ phép tính cũng được ghép bởi hai một trạng thái được hình thành giữa các ngôn ngữ<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 10 Số 21 (9/2019)<br />  LÝ LUẬN CHUYÊN NGÀNH v<br /> <br /> <br /> <br /> tộc người ở Việt Nam. Tuy nhiên mỗi dân tộc vẫn của một hay nhiều cộng đồng người đã ảnh hưởng<br /> giữ được nét riêng, độc đáo của dân tộc mình. Họ qua lại lẫn nhau là nhờ tính phổ quát của tư duy<br /> cùng cộng cư trên mảnh đất phía Nam của tổ quốc ngôn ngữ, tính phổ quát vũ trụ, tâm sinh lý con<br /> và vẫn sẽ tuân theo qui luật phổ biến ấy. người nên giữa các ngôn ngữ nói chung, so sánh<br /> ngôn ngữ nói riêng, mới có hoạt động giao thoa<br /> Nét nghĩa chuyển của từ “mê” đã chỉ ra cho ngôn ngữ kỳ diệu vừa trí tuệ vừa rất độc đáo như<br /> chúng ta sự tiếp xúc của ngôn ngữ Việt-Khmer và vậy. Và đó cũng là một nét đặc thù của nền văn hóa<br /> ngược lại ở ĐBSCL. Thói quen sử dụng ngôn ngữ các tộc người ở Việt Nam./.<br /> <br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> Tăng Thống Chuôn Nát. (1967). Từ điển Khmer - Khmer, quyển 1-2. Nxb Viện Phật học Campuchia.<br /> Nguyễn Kiên Trường. (2005). Tiếp xúc ngôn ngữ ở Việt Nam. TP. Hồ Chí Minh: Nxb Khoa học xã hội.<br /> Bùi Khánh Thế. (1997). Đề cương bài giảng sau đại học, chuyên đề tiếp xúc ngôn ngữ. TP. Hồ Chí Minh: Trường<br /> Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn.<br /> Asher R. E., Simpson J. (Eds.). (1994). The Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford: Pergamon Press.<br /> Forbes J.F.S. (1852). Comparative of the languages of Furter India. London: W.H. Allen & Co.<br /> Logan J.R. (1852). Ethnology of the Indopacifik Island. Journal of the Indian atchipelao II, 655-660.<br /> Weinreich U. (1953). Languages in Contact: Findings and problems. New York: Linguistic Circle of New York.<br /> Reprinted 1986, The Hagua: Mouton.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> DERIVATIVE MEANINGS OF THE WORD "MÊ/មេ" IN KHMER LANGUAGE<br /> ON CONTACT LINGUISTICS PERSPECTIVE<br /> VU THI MINH TRANG, DUONG THI HONG HANH, DANH MEN<br /> Abstract: The process of language contact occurs through the evidence of meaning derivatives<br /> among words in a certain language. This article focuses on introducing the derivative meanings of<br /> the word “Me” in Khmer language from contact linguistics perspective. Especially, it is the habit of<br /> cognition and ruled by the original meaning of the word “Me” in Khmer - ethnic people living in<br /> the South. That leads to the symbolic images in life, science and culture related to the “Me” word.<br /> These symbols by themselves demonstrate the interference and contact among languages. Living<br /> environment evokes human’s thoughts associated with objective reality. Through that reality, we<br /> can discover the similarities and differences of Vietnamese culture with Khmer’ ethnic culture in the<br /> Mekong Delta.<br /> Keywords: symbolic images, derivative meanings, language in contact, cognition<br /> Received: 31/5/2019; Revised: 27/6/2019; Accepted: 10/8/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 21 (9/2019) 11<br />