Sự liên quan giữa nhiễm giun sán và bệnh hen ở trẻ em tại huyện Củ Chi

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> SỰ LIÊN QUAN GIỮA NHIỄM GIUN SÁN VÀ BỆNH HEN Ở TRẺ EM<br /> TẠI HUYỆN CỦ CHI<br /> Mai Nguyệt Thu Hồng*, Phan Hữu Nguyêt Diễm**, Nguyễn Anh Tuấn**, Trần Anh Tuấn***,<br /> Trần Thị Kim Dung**, Trần Thị Hồng**, Trần Khiêm Hùng*, Tô Thị Tuyết Mai****, Hoàng Trọng Kim**<br /> Đặt vấn dề: hen là bệnh đường hô hấp rất thường gặp ở trẻ em. Tần suất bệnh ngày càng tăng. Bệnh kéo<br /> dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Một số nghiên cứu gần đây về miễn dịch học cho thấy trẻ<br /> em nhiễm một số loài giun sán có thể được bảo vệ ít bị hen hoặc nếu có bị hen thì triệu chứng bệnh cũng nhẹ hơn<br /> ở trẻ không nhiễm giun sán. Mục tiêu: xác định ảnh hưởng của nhiễm giun sán lên bệnh hen ở trẻ em 7-15 tuổi<br /> tại huyện Củ Chi.<br /> Phương pháp nghiên cứu so sánh tỷ lệ nhiễm giun sán trên 33 trẻ mắc bệnh hen và 125 trẻ không mắc<br /> bệnh hen tại Củ Chi. Chẩn đoán bệnh hen theo tiêu chuẩn GINA 2008. Chẩn đoán nhiễm giun sán: xét nghiệm<br /> tìm trứng, giun sán trưởng thành, huyết thanh chẩn đoán nhiễm giun sán. Phân tích mối liên quan giữa nhiễm<br /> giun sán và sự xuất hiện bệnh hen (STATA 10).<br /> Kết quả - Bàn luận: tỷ lệ mắc bệnh hen ở trẻ bị nhiễm giun là 8.6%. Tỷ lệ mắc bệnh hen ở trẻ không nhiễm<br /> giun là 28%. Tỷ suất chênh OR là 0.24, p=0.004, 95% CI: 0.08-0,69. Kết quả cho thấy có mối liên quan giữa<br /> nhiễm giun sán và mắc bệnh hen, trẻ nhiễm giun sán có tỷ lệ mắc bệnh hen thấp hơn 4,16 lần (1/0.24) so<br /> với trẻ không nhiễm giun sán. Kết quả này phù hợp với nhiều nghiên cứu khác.<br /> Kết luận: nhiễm giun sán sẽ giảm được nguy cơ bệnh hen trong quần thể.<br /> Từ khóa: hen, nhiễm giun sán, tương tác miễn dịch<br /> <br /> ABSTRACT<br /> RELATIONSHIP BETWEEN HELMINTH INFECTION AND ASTHMA IN CU CHI REGION<br /> Mai Nguyet Thu Hong, Phan Huu Nguyet Diem, Nguyen Anh Tuan, Tran Anh Tuan,<br /> Tran Thi Kim Dung, Tran Thi Hong, Tran Khiem Hung, To Thi Tuyet Mai, Hoang Trong Kim<br /> * Y hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 – No.1 – 2012: 46 - 52<br /> Introduction: asthma is a very common respiratory disease in children. The incidence of asthma is<br /> increasing. This chronic disease has a lifelong effect on children’s health. Some recent immunological studies<br /> showed that helminth infection can reduce the incidence of asthma or lessen the severity of this disease.<br /> Objective: to observe the effect of helminth infection on asthma in children 7-5 years old in Cu Chi region.<br /> Method: ratio comparision of helminth infection in 33 asthma cases and 125 control cases. Asthma<br /> diagnosis: GINA criteria (2008). Helminth infection diagnosis: Ova & parasite examination (direct wet<br /> mount, concentration), serology diagnostic test. Analyse the relationship between helminth infection and<br /> asthma (STATA 10).<br /> Result - Discussion: the proportion of asthma cases in helminth infection children was 8.6% and that of<br /> asthma cases in non helminth infection children was 28%. OR: 0.24, p=0.004, 95% CI: 0.08-0.69. Children<br /> affected by Helminth infection are 4 times less likely to contract asthma. This finding tallies with others previous<br /> * Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch,<br /> **: Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh<br /> *** Bệnh viện Nhi đồng I , **** Trung tâm Y tế dự phòng Huyện Củ Chi, TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: BS Mai Nguyệt Thu Hồng ĐT:<br /> Email:<br /> <br /> 47<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> studies in the world.<br /> <br /> Conclusion: helminth infection reduced the incidence of asthma.<br /> Key words: Asthma, helminth infection, immunological interaction<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hen là bệnh lý đường hô hấp, thường gặp<br /> ở trẻ em dưới 10 tuổi, đôi khi ở tuổi lớn hơn.<br /> Bệnh kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến<br /> sức khỏe của trẻ(3).<br /> Hàng năm, trên 300 triệu người mắc bệnh<br /> hen, 6-8% người lớn, 10-12% trẻ dưới 15 tuổi, 15<br /> triệu người tử vong(3,4). Tại Việt Nam, nghiên<br /> cứu của Bạch Văn Cam cho thấy 17% - 29.1% trẻ<br /> mắc bệnh hen(15). Theo Nguyễn Năng An tỉ lệ<br /> bệnh hen tại Việt Nam là 5%, bệnh hen lứa tuổi<br /> học dường 11-12%(14). Nghiên cứu của Bộ môn<br /> Nhi, Đại Học Y Dược TP. HCM năm 2007 cho<br /> thấy tỉ lệ trẻ khò khè dạng hen là 3% tại Cần Thơ<br /> và 19-20% tại TP. Hồ Chí Minh.<br /> Hen phế quản là nguyên nhân nhập viện<br /> hàng đầu của bệnh mãn tính ở trẻ em dưới 15<br /> tuổi. Một số nghiên cứu gần đây về miễn dịch<br /> học và bệnh nhiễm ký sinh trùng nhận thấy<br /> <br /> Thu thập mẫu<br /> Nhóm bệnh: trẻ được xác định mắc bệnh<br /> hen theo tiêu chuẩn GINA.<br /> Nhóm chứng: trẻ bình thường, không mắc<br /> bệnh hen, không mắc bệnh mãn tính và bệnh<br /> về máu, được chọn ngẫu nhiên từ 21 xã của<br /> huyện Củ Chi.<br /> Xác định trẻ mắc bệnh hen: tiêu chuẩn<br /> chẩn đoán GINA(4, 18).<br /> Khám lâm sàng bệnh hen(4, 18): cơn hen phế<br /> quản đặc hiệu<br /> <br /> Cận lâm sàng(4, 18)<br />  Xét nghiệm chẩn đoán tắc nghẽn: đo<br /> chức năng hô hấp. Hệ số Tiffeneau: FEV1 / VC <<br /> 75% thì có tắc nghẽn phế quản<br />  Xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán: huyết đồ,<br /> bạch cầu ái toan, bạch cầu đa nhân trung tính<br /> <br /> Chẩn đoán xác định<br /> <br /> trẻ em nhiễm một số loài giun sán có thể được<br /> <br />  Lâm sàng: ho, khò khè, khó thở<br /> <br /> bảo vệ ít bị bệnh hen hoặc nếu có mắc bệnh<br /> <br />  Tiền căn: ho, khò khè, tái phát, cơ địa dị<br /> <br /> thì triệu chứng bệnh cũng không nặng như ở<br /> trẻ không nhiễm giun sán<br /> <br /> (6,11,19)<br /> <br /> .<br /> <br /> Riêng tại Việt Nam, với tỉ lệ bệnh hen khá<br /> <br /> ứng<br />  Cận lâm sàng: đo chức năng hô hấp<br /> <br /> Chẩn đoán phân biệt<br /> <br /> cao, 11% trên lứa tuổi học đường, 20% ở vùng<br /> <br /> Viêm tiểu phế quản, viêm phế quản phổi<br /> <br /> đô thị và tình hình nhiễm giun sán tại một số<br /> <br /> có hội chứng tắc nghẽn, dị vật phế quản bỏ<br /> <br /> vùng nông thôn Việt Nam là khá cao nên việc<br /> <br /> quên, lao nội mạc phế quản<br /> <br /> tìm hiểu ảnh hưởng của nhiễm giun sán trên<br /> bệnh hen là rất cần thiết(15).<br /> Mục tiêu: xác định sự liên quan giữa<br /> nhiễm giun sán và bệnh hen ở trẻ em 7-15 tuổi<br /> tại huyện Củ Chi, TP. HCM.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Phân tích mô tả theo kiểu bệnh chứng, 1<br /> bệnh/ 4 chứng, với 30 bệnh, 120 chứng.<br /> <br /> 48<br /> <br /> loại bậc hen<br /> <br /> 5, 7, 18<br /> <br /> : một trong các biểu hiện<br /> <br /> của bậc hen tương ứng theo GINA 2008.<br /> <br /> Xác định trẻ nhiễm giun sán<br /> Phương pháp tìm trứng giun sán trong phân(10, 16)<br />  Xét nghiệm phân: quan sát trực tiếp mẫu<br /> phân<br />  Kỹ thuật tập trung ký sinh trùng: Willis,<br /> Kato – Katz<br /> Huyết thanh chẩn đoán ký sinh trùng(10, 16)<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 1 * 2012<br /> Ứng dụng kỹ thuật ELISA để xác định<br /> hiệu giá kháng thể kháng giun sán.<br /> <br /> Xét nghiệm công thức máu<br /> Thu thập số liệu<br /> Kế hoạch nghiên cứu được thông qua Ủy<br /> Ban Nhân Dân huyện, xã - Hội Phụ nữ, tổ dân<br /> phố và trạm y tế. Trẻ phải có bản thỏa thuận<br /> nghiên cứu trước khi chính thức tham gia vào<br /> nghiên cứu.<br /> Khám lâm sàng và đo chức năng hô hấp<br /> Phân môn Hô hấp, Bộ môn Nhi, Đại Học<br /> Y Dược TP. HCM và Khoa hô hấp bệnh viện<br /> Nhi Đồng I.<br /> Xét nghiệm công thức máu<br /> Bệnh viện Nhi Đồng 1 – Phòng Khám Nhi<br /> Khoa.<br /> Nhập – phân tích, xử lý số liệu<br /> Trường Đại Học Y Dược TP. HCM<br /> <br /> Phân tích thống kê<br /> Sử dụng phần mềm STATA 10.0 để phân<br /> tích số liệu<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm dịch tễ học<br /> Tổng số mẫu<br /> Tổng số trẻ 158, 62,66% (99/158) nam,<br /> 37,34% (59/158) nữ.<br /> Lứa tuổi: 7-15.<br /> Phân bố trẻ theo xã: 21 xã tại huyện Củ<br /> Chi đều có trẻ tham gia nghiên cứu, xã ít nhất<br /> là 2 trẻ (2,53%), xã nhiều nhất là 13 trẻ (8,23%).<br /> <br /> Tình hình bệnh hen<br /> Tổng số trẻ<br /> 33 trẻ mắc bệnh hen, 125 trẻ không mắc<br /> bệnh hen.<br /> Lứa tuổi mắc bệnh hen<br /> Phân bố tỷ lệ ca bệnh và ca chứng: tỷ lệ ca<br /> chứng cao gấp 4 ca bệnh<br /> Phân bố bệnh hen theo từng nhóm tuổi<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Trong 33 trẻ bị hen, nhóm tuổi chiếm tỷ lệ<br /> hen trên 20% là trẻ 10-12 và 15 tuổi; nhóm trẻ<br /> có tỷ lệ hen dưới 20% là trẻ 7-9 và 13 tuổi.<br /> Chưa phát hiện trẻ bị hen ở nhóm tuổi 14.<br /> <br /> Phân bố trẻ mắc bệnh hen theo xã<br /> Xã có tỷ lệ trẻ bị hen cao nhất là Tân<br /> Thạnh Đông – 3,16% (5/158). Xã chưa phát<br /> hiện trẻ bị hen là An Nhơn Tây, Phước Vĩnh<br /> An, Thị Trấn Củ Chi và Trung Lập Thượng.<br /> Phân bố bệnh hen theo giới tính<br /> Không khác biệt về giới tính (p>0,05).<br /> Phân loại bậc hen<br /> Phân loại bậc hen trên 33 trẻ bị hen như<br /> sau: hen bậc 1: 14 trẻ – 42,42% (14/33), Hen bậc<br /> 2: 0 trẻ – 0,00%, Hen bậc 3: 14 trẻ – 42,42%<br /> (14/33), Hen bậc 4: 5 trẻ – 15,15% (5/33)<br /> <br /> Tình hình nhiễm giun<br /> Tỷ lệ nhiễm giun<br /> Số trẻ nhiễm giun là 36,71% (58/158).<br /> Lứa tuổi<br /> Lứa tuổi nhiễm giun cao là 7-11 tuổi chiếm<br /> tỷ lệ từ 5,06%-9,49%, từ 12- 15 tuổi, tỷ lệ<br /> nhiễm giun thấp từ 0,63-1,27%.<br /> Phân bố mức độ nhiễm giun theo xã<br /> Các xã có tỷ lệ nhiễm giun cao là Trung<br /> Lập Thượng chiếm tỷ lệ 4,43%, An Phú 3,80%.<br /> Phân bố tỷ lệ nhiễm các loài giun<br /> Tỷ lệ nhiễm Ankylostoma duodenale và<br /> Toxocara sp. cao 11,39%, Cystycercus cellulosae<br /> 6,96%,<br /> Strongyloides<br /> stercoralis<br /> 5,06%,<br /> Paragonimus sp. 3,16%, Fasciola sp., Gnathostoma<br /> sp. 2,53%, Trichuris trichiura 1,90% và<br /> Enterobius vermicularis 0,63%<br /> Phân bố tỷ lệ đồng nhiễm các loài giun<br /> Tỷ lệ nhiễm 1 loài giun là 29,75%, 2 loài<br /> giun là 6,33% và 3 loài giun là 1,90%.<br /> <br /> Bệnh hen và nhiễm giun sán<br /> Mối liên quan giữa bệnh hen và nhiễm giun<br /> sán trên quần thể<br /> <br /> 49<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Phân tích mối liên quan giữa bệnh hen và<br /> nhiễm giun sán: trong 158 trẻ tham gia nghiên<br /> cứu, phân bố bệnh hen và nhiễm giun sán<br /> như sau:<br /> - 72 trẻ không mắc bệnh hen và không<br /> nhiễm giun sán.<br /> - 53 trẻ không mắc bệnh hen và có nhiễm<br /> giun sán.<br /> - 28 trẻ mắc bệnh hen và không nhiễm<br /> giun sán.<br /> - 5 trẻ mắc bệnh hen và có nhiễm giun sán.<br /> Tỷ lệ trẻ mắc bệnh hen và có nhiễm giun<br /> là 8,6%. Tỷ lệ trẻ mắc bệnh hen và không<br /> nhiễm giun là 28%. Tỷ suất chênh OR là 0,24,<br /> p=0,004, 95% CI: 0,08-0,69. Kết quả cho thấy có<br /> mối liên quan giữa nhiễm giun sán và mắc<br /> bệnh hen, trẻ nhiễm giun sán có tỷ lệ mắc<br /> bệnh hen thấp hơn 4,16 lần (1/0,24) so với trẻ<br /> không nhiễm giun sán.<br /> Bảng 1. Phân tích mối liên quan giữa bệnh hen và<br /> nhiễm giun sán<br /> Tổng<br /> cộng<br /> Nhiễm giun<br /> 158<br /> sán<br /> Có<br /> 58<br /> Không nhiễm<br /> 100<br /> giun sán<br /> <br /> Hen<br /> N<br /> <br /> %<br /> <br /> p<br /> value<br /> <br /> OR<br /> <br /> 5<br /> <br /> 8,6% 0,004 0,24<br /> <br /> 28<br /> <br /> 28 %<br /> <br /> 1<br /> <br /> 95%<br /> CI<br /> <br /> 0,080,69<br /> <br /> Các loài giun sán gây nhiễm trên nhóm trẻ<br /> mắc bệnh hen<br /> Trong 5 trẻ mắc bệnh hen và nhiễm giun<br /> sán, loài giun sán gây nhiễm như sau:<br />  4 trẻ chỉ nhiễm một loại giun sán trong<br /> các loài giun sán sau:<br /> <br /> <br /> Giun đường ruột: Trichuris trichiura<br /> <br /> <br /> <br /> Giun trong mô:<br /> <br /> Strongyloides stercoralis: 2 trẻ với hiệu giá<br /> kháng thể là 1,15 và 1,169<br /> Paragonimus sp.: 1 trẻ nhiễm với hiệu giá<br /> kháng thể là 1,18<br />  1 trẻ đồng nhiễm 3 loài giun<br /> Strongyloides stercoralis, Paragonimus sp., và<br /> <br /> 50<br /> <br /> Toxocara canis với hiệu giá kháng thể theo thứ<br /> tự là 1,129, 1,161, 1,245<br /> <br /> Phân bố nhiễm giun sán trên bậc hen<br />  Hen bậc 1: 14 trẻ hen bậc 1, trong đó có<br /> 2 trẻ nhiễm giun<br />  Hen bậc 2: không có trẻ mắc bệnh hen<br />  Hen bậc 3: 14 trẻ hen bậc 3, trong đó có<br /> 3 trẻ nhiễm giun sán<br />  Hen bậc 4: 5 trẻ hen bậc 4. Không có trẻ<br /> nhiễm giun sán.<br /> Ở bậc hen nặng nhất – hen bậc 4 chưa phát<br /> hiện trẻ nhiễm giun sán<br /> Vì cỡ mẫu còn ít, nên chưa thể nhận xét về<br /> mối liên quan giữa nhiễm giun sán và bậc<br /> hen. Cần thực hiện ở quần thể có tỷ lệ mắc<br /> bệnh hen cao hơn.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Lứa tuổi tham gia nghiên cứu là trẻ từ 7-15<br /> tuổi, phù hợp với nghiên cứu của Nguyễn<br /> Năng An(14) tại Việt Nam, tỷ lệ hen trên lứa<br /> tuổi học đường là 11-12%; nghiên cứu của<br /> Internationale Study of Asthma and Allergies<br /> in Chilhood (ISAAC) tại TP. HCM năm 2005<br /> có tỷ lệ trẻ 13-14 tuổi đã từng khò khè, có cơn<br /> hen 12 tháng trước đó là 16,2%(15).<br /> Về địa bàn nghiên cứu, 21 xã của huyện<br /> Củ Chi đều có trẻ tham gia nghiên cứu.<br /> <br /> Tình hình bệnh hen<br /> Phân bố tỷ lệ ca bệnh và ca chứng tính theo<br /> lứa tuổi<br /> Tỷ lệ ca chứng cao gấp 4 ca bệnh, phù hợp<br /> với tiêu chuẩn 1 ca bệnh tương ứng với 4 ca<br /> chứng.<br /> Phân bố trẻ mắc bệnh hen theo xã<br /> Trẻ bị hen phân bố trên 17 xã vùng nông<br /> thôn, 4 xã còn lại chưa phát hiện trẻ có bệnh<br /> hen.<br /> Phân bố bệnh hen theo giới tính<br /> Tỉ lệ hen ở nam và nữ không khác biệt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 1 * 2012<br /> Phân loại bậc hen<br /> Nghiên cứu của chúng tôi và nghiên cứu<br /> của bệnh viện Nhi Đồng 1 đều phát hiện hen<br /> bậc 4 ở mức độ thấp (nghiên cứu của chúng tôi<br /> là 15,15% và nghiên cứu của bệnh viện Nhi Đồng<br /> 1 là 17%(15).<br /> <br /> Tình hình nhiễm giun<br /> Tỷ lệ nhiễm giun<br /> Nhiễm giun trong quần thể nghiên cứu là<br /> 36,71%. Tỷ lệ này khá cao, nhưng vì Củ Chi là<br /> vùng dịch tễ của nhiễm giun sán nên phù hợp<br /> với tình hình nhiễm giun sán tại Việt Nam:<br /> nhiễm giun đường ruột – 35,6-95%, giun đũa<br /> – 0,2-75,6%, giun tóc – 1,7-87,5%, giun móc –<br /> 7,7-45,5%, sán lá gan nhỏ 0,53-49,09%, sán dây<br />