Suy nghĩ lại về giáo dục Hoa Kỳ

Suy nghÜ l¹i vÒ GI¸O DôC hoa kú<br /> <br /> Ben Wildavsky. Think again: Education.<br /> Foreign Policy, 2011, March-April, 6p.<br /> <br /> Xu©n Tïng<br /> dÞch<br /> <br /> TrÎ em Mü ®ang tôt l¹i phÝa sau ph¶i lµ dÉn ®Çu thÕ giíi trong lÜnh vùc<br /> gi¸o dôc”. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cßn khiÕn<br /> Kh«ng h¼n vËy. BÊt cø ai muèn<br /> d©n Mü cã c¶m gi¸c r»ng n−íc Mü ®ang<br /> t×m kiÕm nh÷ng dÊu hiÖu cho thÊy sù<br /> ®èi mÆt víi “thêi kh¾c Sputnik”, nh− lêi<br /> thôt lïi cña Mü trong thÕ kû XXI d−êng<br /> Tæng thèng Barack Obama tõng ph¸t<br /> nh− chØ cÇn nh×n vµo nh÷ng kÕt qu¶ míi biÓu trong th«ng ®iÖp cña «ng vÒ t×nh<br /> nhÊt vÒ kiÓm tra gi¸o dôc quèc tÕ. Theo<br /> tr¹ng liªn bang. ∗<br /> ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ häc sinh sinh<br /> viªn quèc tÕ (PISA) – mét th−íc ®o quèc Trªn thùc tÕ, hÖ thèng gi¸o dôc Mü<br /> tÕ ®−îc tham chiÕu nhiÒu nhÊt trong ®· chøng kiÕn thêi kh¾c Sputnik kiÓu<br /> lÜnh vùc gi¸o dôc, trong tæng sè 65 quèc nh− vËy tõ c¸ch ®©y rÊt l©u. S¸u th¸ng<br /> gia ®−îc kh¶o s¸t, häc sinh trung häc sau khi Liªn X« phãng vÖ tinh Sputnik<br /> phæ th«ng cña Mü xÕp h¹ng 31 vÒ to¸n n¨m 1957 lµm cho¸ng v¸ng c¶ thÕ giíi,<br /> häc, h¹ng 23 vÒ khoa häc vµ h¹ng 17 vÒ mét bµi viÕt trªn trang b×a t¹p chÝ Life<br /> kü n¨ng ®äc. Trong khi ®ã, häc sinh ®· c¶nh b¸o ng−êi Mü vÒ mét “cuéc<br /> Trung Quèc t¹i thµnh phè Th−îng H¶i khñng ho¶ng trong gi¸o dôc”. Bµi viÕt<br /> ®øng hµng ®Çu trong c¶ ba m«n häc cã ¶nh minh häa ®¨ng ë trang kÕ sau ®·<br /> nµy, mÆc dï ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn c¸c em chôp h×nh mét cËu bÐ 16 tuæi ë Chicago<br /> tham gia lµm c¸c bµi kiÓm tra quèc tÕ ®ang dù nh÷ng líp häc dÔ d·i, d¹o ch¬i<br /> nh− vËy. Ph¸t biÓu víi tê Washington víi b¹n g¸i vµ tham gia luyÖn tËp trong<br /> Post khi nh÷ng kÕt qu¶ nãi trªn ®−îc ®éi b¬i léi, trong khi b¹n ®ång løa cña<br /> c«ng bè vµo th¸ng 12/2010, Bé tr−ëng cËu ë Moscow – mét nhµ vËt lý trÎ tuæi<br /> Gi¸o dôc Mü Arne Duncan cho biÕt: “§èi ®Çy tham väng – l¹i dµnh 6 ngµy mçi<br /> víi t«i, ®©y lµ mét lêi c¶nh tØnh nghiªm tuÇn ®Ó lµm nh÷ng thÝ nghiÖm vËt lý vµ<br /> kh¾c. Chóng ta cã bao giê hµi lßng víi<br /> (∗)<br /> viÖc Mü chØ ®øng ë thø h¹ng trung b×nh Nghiªn cøu viªn cao cÊp Quü Kauffman, t¸c<br /> gi¶ cuèn s¸ch “Cuéc ch¹y ®ua trÝ tuÖ siªu viÖt:<br /> hay ch−a? §ã lµ kh¸t väng cña chóng ta C¸c tr−êng ®¹i häc toµn cÇu ®ang t¸i ®Þnh h×nh<br /> sao? Môc tiªu cña chóng ta ch¾c ch¾n thÕ giíi nh− thÕ nµo”.<br /> Suy nghÜ l¹i vÒ... 47<br /> <br /> hãa häc cao cÊp, ®ång thêi häc thªm to¸n). §iÓm sè cña häc sinh Mü vÒ kü<br /> tiÕng Anh vµ v¨n häc Nga. Bµi häc ë ®©y n¨ng ®äc (n»m vµo nhãm gi÷a cña c¸c<br /> rÊt râ rµng: Gi¸o dôc lµ mét cuéc c¹nh n−íc ph¸t triÓn) hÇu nh− kh«ng thay<br /> tranh quèc tÕ mµ ë ®ã bªn thua cuéc ®æi kÓ tõ c¸c cuéc kiÓm tra gÇn nhÊt<br /> ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng hËu qu¶ rÊt thùc n¨m 2003. Cã lÏ sÏ lµ phi thùc tÕ khi kú<br /> tÕ. Mèi lo ng¹i r»ng trÎ em Mü ®ang tôt väng vµo sù tiÕn bé nhanh h¬n. Nh−<br /> hËu trong cuéc c¹nh tranh nµy vÉn tån Stuart Kerachsky, Phã Chñ tÞch Trung<br /> t¹i dai d¼ng, ngay c¶ khi c¸c ®èi thñ t©m quèc gia vÒ thèng kª gi¸o dôc Mü,<br /> c¹nh tranh ®· thay ®æi – nhµ khoa häc tõng nãi: “C¸c ngµnh mòi nhän kh«ng<br /> tªn löa trÎ tuæi ë Moscow ®−îc thay thÕ tiÕn xa vµ tiÕn nhanh trong gi¸o dôc”.<br /> bëi mét kü s− tiÒm n¨ng ë Th−îng H¶i.<br /> N−íc Mü tõng cã nh÷ng häc sinh th«ng minh nhÊt<br /> Nh−ng thµnh tÝch cña häc sinh Mü thÕ giíi<br /> chØ lµ nguyªn nh©n g©y hèt ho¶ng nÕu<br /> b¹n tin vµo gi¶ ®Þnh r»ng thµnh tùu Kh«ng, ch−a bao giê nh− vËy.<br /> gi¸o dôc lµ mét cuéc c¹nh tranh cã tæng Ngay c¶ vµo thêi kú ®Ønh cao cña Mü vÒ<br /> b»ng kh«ng gi÷a c¸c quèc gia, mét cuéc søc m¹nh kinh tÕ vµ thèng trÞ vÒ mÆt<br /> ch¹y ®ua vò trang vÒ trÝ tuÖ mµ ë ®ã ®Þa chÝnh trÞ, häc sinh sinh viªn Mü<br /> th¾ng lîi cña c¸c n−íc kh¸c tÊt yÕu lµ ch−a bao giê ë vÞ trÝ ®øng ®Çu. N¨m<br /> thÊt b¹i cña n−íc Mü. BÊt kÓ b¶n tÝnh 1958, Quèc héi Mü ®· ph¶n øng tr−íc<br /> −a c¹nh tranh cña ng−êi Mü, kh«ng cã viÖc Liªn X« phãng vÖ tinh Sputnik<br /> lý do nµo khiÕn Mü ph¶i tù ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch th«ng qua ®¹o luËt Gi¸o dôc<br /> mét c¸ch kh¾t khe nh− vËy mµ chØ ®¬n Quèc phßng, qua ®ã cung cÊp sù hç trî<br /> thuÇn dùa vµo vÞ trÝ cña m×nh trong trËt tµi chÝnh cho c¸c sinh viªn cao ®¼ng häc<br /> tù thø bËc toµn cÇu. Chõng nµo häc sinh to¸n, khoa häc vµ ngo¹i ng÷, ®ång thêi<br /> Mü kh«ng tôt hËu khi xÐt vÒ nh÷ng tËp trung vµo viÖc n©ng cao tiªu chuÈn<br /> ®iÒu kiÖn tuyÖt ®èi, th× chõng ®ã vÞ trÝ trong c¸c m«n häc nµy t¹i c¸c tr−êng<br /> t−¬ng ®èi cña Mü trong c¸c b¶ng xÕp häc cña Mü. Song, khi kÕt qu¶ cña kú<br /> h¹ng toµn cÇu sÏ kh«ng cßn cã ý nghÜa kiÓm tra to¸n quèc tÕ ®Çu tiªn ®−îc<br /> quan träng b»ng viÖc liÖu r»ng n−íc nµy c«ng bè vµo n¨m 1967, nç lùc nµy cã vÎ<br /> cã ®ang thùc sù c¶i thiÖn chÊt l−îng nh− kh«ng t¹o ra nhiÒu sù kh¸c biÖt.<br /> gi¶ng d¹y vµ häc tËp ®ñ ®Ó x©y dùng Trong tæng sè 12 quèc gia, NhËt B¶n<br /> vèn con ng−êi cÇn thiÕt hay kh«ng. chiÕm ng«i ®Çu b¶ng cßn Mü l¹i ë vÞ trÝ<br /> ¸p chãt.<br /> Vµ theo th−íc ®o nµy, cho dï ®ang<br /> cÇn cã sù tiÕn bé v−ît bËc, hÖ thèng gi¸o Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1970, häc sinh<br /> dôc Mü xem ra kh«ng h¼n ®ang thôt lïi sinh viªn Mü ®−îc xÕp h¹ng 7/19 trong<br /> mét c¸ch thª th¶m nh− vËy. Thµnh tÝch c¸c bµi kiÓm tra vÒ thµnh tÝch häc thuËt<br /> cña häc sinh Mü trong c¸c m«n khoa häc vµ ch−a bao giê ®¹t ®Õn vÞ trÝ sè 1 hoÆc<br /> vµ to¸n häc thùc sù ®· c¶i thiÖn mét thËm chÝ sè 2. Mét thËp niªn sau ®ã,<br /> phÇn kÓ tõ ®ît kiÓm tra quèc tÕ gÇn “Mét quèc gia l©m nguy” – b¶n b¸o c¸o<br /> nhÊt n¨m 2006 (cô thÓ lµ, ®ang v−¬n lªn cã ý nghÜa lín do ñy ban quèc gia vÒ sù<br /> møc trung b×nh cña n−íc ph¸t triÓn xuÊt s¾c trong gi¸o dôc Mü c«ng bè<br /> trong m«n khoa häc vµ vÉn thÊp h¬n n¨m 1983 – ®· chØ ra nh÷ng thÊt b¹i<br /> møc trung b×nh mét chót trong m«n kh¸c trong gi¸o dôc Mü ®Ó cñng cè cho<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2011<br /> <br /> quan ®iÓm cña hä r»ng “nÕu mét c−êng dôc t×m kiÕm nh÷ng ý t−ëng s¸ng t¹o<br /> quèc kh«ng th©n thiÖn kh¸c m−u toan míi th× ®ã lµ ®iÒu tèt. Nh−ng ®õng kú<br /> ¸p ®Æt lªn Mü thµnh tÝch gi¸o dôc tÇm väng r»ng bÊt kú ai trong sè c¸c nhµ<br /> th−êng nh− hiÖn t¹i th× ng−êi Mü chóng gi¸o dôc ®ã sÏ ®−a Mü trë l¹i víi thêi kú<br /> ta cã thÓ coi ®ã nh− mét hµnh ®éng gi¸o dôc hoµng kim – vèn ch−a tõng cã<br /> tuyªn chiÕn”. trªn thùc tÕ.<br /> Mçi chu kú ho¶ng lo¹n vµ tù trõng Häc sinh Trung Quèc ®ang ¨n b÷a tr−a cña Mü<br /> ph¹t ®Òu mang theo mét “tia hy väng<br /> míi” vÒ nh÷ng nhµ c¶i c¸ch ®ang ®−a ra ChØ ®óng mét phÇn. §iÓm næi bËt<br /> gi¶i ph¸p míi cho nh÷ng thÊt b¹i vÒ nhÊt trong kÕt qu¶ míi ®©y cña PISA lµ<br /> thµnh tÝch häc tËp cña Mü. Ch¼ng h¹n, thµnh tÝch Ên t−îng hµng ®Çu cña häc<br /> mét cuèn s¸ch cña t¸c gi¶ Arthur S. sinh, sinh viªn Th−îng H¶i vµ c¸c nhµ<br /> Trace Jr cã nhan ®Ò “§iÒu Ivan biÕt cßn b×nh luËn còng nh− c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh<br /> Johnny th× kh«ng” (xuÊt b¶n n¨m 1961) chÝnh s¸ch Mü khã chÊp nhËn næi ®iÒu<br /> kh¼ng ®Þnh r»ng häc sinh sinh viªn Mü tÊt yÕu lµ “ng−êi Trung Quèc ®ang ¨n<br /> ®ang tôt l¹i phÝa sau c¸c b¹n ®ång b÷a tr−a cña chóng ta”. Mét biªn tËp<br /> trang løa ë Liªn X« bëi v× c¸c em ®· häc viªn cña tê USA Today tuyªn bè: “Trong<br /> ng÷ ©m vµ tõ vùng kh«ng ®Çy ®ñ. khi viÖc Th−îng H¶i chiÕm ng«i ®Çu cã<br /> Nh÷ng lo l¾ng hiÖn nay còng kh«ng thÓ lµ mét ®iÒu cùc kú hÊp dÉn th× sù<br /> kh¸c nhiÒu so víi thêi kú ®ã, c¸c chuyªn thÓ hiÖn kÐm cái cña Mü l¹i ch¼ng g©y<br /> gia trong lÜnh vùc ho¹ch ®Þnh chÝnh chót ng¹c nhiªn nµo”.<br /> s¸ch gi¸o dôc còng dùa vµo thø h¹ng Kh¶ n¨ng gi¸o dôc xuÊt s¾c cña<br /> toµn cÇu ®¸ng hæ thÑn cña hÖ thèng gi¸o Trung Quèc mang tÝnh hiÖn thùc. MÑ hæ<br /> dôc Mü ®Ó chøng minh cho nh÷ng ý kh«ng ph¶i lµ chuyÖn hoang ®−êng –<br /> t−ëng −a thÝch cña hä. J. Michael häc sinh, sinh viªn Trung Quèc chñ yÕu<br /> Shaughnessy, Chñ tÞch Héi ®ång gi¸o tËp trung vµo bµi tËp ë tr−êng, víi sù<br /> viªn to¸n quèc gia, cho r»ng bµi kiÓm ñng hé m¹nh mÏ cña gia ®×nh – nh−ng<br /> tra míi ®©y cña PISA “nhÊn m¹nh ®Õn nh÷ng kÕt qu¶ thùc tÕ nµy kh«ng nhÊt<br /> nhu cÇu hîp nhÊt lý trÝ vµ c¶m gi¸c vµo thiÕt cung cÊp b»ng chøng thuyÕt phôc<br /> ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y to¸n häc cña vÒ sù yÕu kÐm cña Mü. Th−îng H¶i lµ<br /> chóng ta”. Randi Weingarten, L·nh ®¹o mét tr−êng hîp ®Æc biÖt vµ khã cã thÓ<br /> Liªn ®oµn gi¸o viªn Mü, kh¼ng ®Þnh ®¹i diÖn cho toµn thÓ Trung Quèc; ®ã lµ<br /> r»ng nh÷ng kÕt qu¶ t−¬ng tù “cho n¬i thu hót tµi n¨ng tõ kh¾p Trung<br /> chóng ta thÊy... nÕu kh«ng cã nh÷ng Quèc vµ ®−îc h−ëng lîi tõ sù ®Çu t− quy<br /> ®Çu t− th«ng minh cho gi¸o viªn, nÕu m« lín cña ChÝnh phñ trong lÜnh vùc<br /> kh«ng t«n träng hä hoÆc kh«ng thu hót gi¸o dôc. Ng−îc l¹i, ®iÓm sè cña Mü vµ<br /> hä tham gia vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh nh− nh÷ng n−íc kh¸c ph¶n ¸nh thµnh tÝch<br /> c¸c n−íc cã thµnh tÝch cao vÉn th−êng cña mét bé phËn thanh thiÕu niªn theo<br /> lµm, th× häc sinh sinh viªn sÏ ph¶i tr¶ khu vùc ®Þa lý x¸c ®Þnh. Trung Quèc –<br /> gi¸ ®¾t”. mét ®Êt n−íc réng lín víi vïng néi ®Þa<br /> NÕu c¶m nhËn cã tÝnh chÊt phi lÞch nghÌo h¬n vµ Ýt häc h¬n so víi c¸c thµnh<br /> sö cña ng−êi Mü vÒ sù thôt lïi trªn quy phè duyªn h¶i – cã thÓ sÏ chøng kiÕn<br /> m« toµn cÇu ®ang thóc giôc c¸c nhµ gi¸o t×nh tr¹ng ®iÓm sè sôt gi¶m m¹nh nÕu<br /> Suy nghÜ l¹i vÒ... 49<br /> <br /> hä cè g¾ng ®−a ra mét ®¸nh gi¸ t−¬ng tù. Ých lîi. Ng−êi Mü nªn bít lo l¾ng khi so<br /> VËy nh÷ng quèc gia th−êng xuyªn s¸nh trÎ em Mü víi trÎ em PhÇn Lan<br /> dÉn ®Çu nh− PhÇn Lan vµ Hµn Quèc h¬n lµ khi so s¸nh sinh viªn ë Bronx víi<br /> (häc sinh, sinh viªn cña hä mét lÇn n÷a sinh viªn Mü ë Westchester County.<br /> l¹i ghi ®iÓm sè cao nhÊt) th× sao? Nh÷ng N−íc Mü kh«ng cßn thu hót ®−îc nh÷ng ng−êi −u<br /> n−íc nµy ch¾c ch¾n xøng ®¸ng víi sù tó nhÊt vµ s¸ng gi¸ nhÊt<br /> tin cËy vÒ thµnh tÝch cao trong gi¸o dôc.<br /> Trong mét sè lÜnh vùc, hä cã thÓ cung Sai. Tuy ng−êi Mü lo l¾ng vÒ thµnh<br /> cÊp nh÷ng bµi häc h÷u Ých cho Mü, vÝ dô tÝch häc tËp cña häc sinh n−íc nµy ë cÊp<br /> nh− tÇm quan träng cña nh÷ng gi¸o tiÓu häc vµ trung häc phæ th«ng trong<br /> viªn chÊt l−îng cao, ®−îc chän läc kü nhiÒu thËp kû qua, hä ch¾c ch¾n vÉn cã<br /> l−ìng. Nh−ng hä l¹i kh«ng cã nh÷ng thÓ hµi lßng khi biÕt r»ng hÖ thèng gi¸o<br /> kiÓu nh− dßng ng−êi nhËp c− å ¹t ®æ dôc ®¹i häc cña m×nh Ýt ra ®· tõng ë vµo<br /> vµo, chñ yÕu lµ ng−êi Mü Latinh, vµ con vÞ trÝ hµng ®Çu thÕ giíi. Nh−ng hiÖn<br /> em cña nh÷ng ng−êi nhËp c− nµy nay, l·nh ®¹o c¸c tr−êng ®¹i häc Mü tá<br /> th−êng theo häc t¹i c¸c tr−êng c«ng cña ra phiÒn lßng khi c¸c n−íc kh¸c ®· b¾t<br /> Mü. ThËt ®¸ng tiÕc, nh÷ng ®Æc ®iÓm kÞp Mü trªn thÞ tr−êng sinh viªn quèc<br /> nh©n khÈu häc cña Mü vÒ mÆt s¾c téc, tÕ, mét lÜnh vùc mµ tõ l©u Mü ®· lµ<br /> chñng téc vµ kinh tÕ - x· héi (mµ kh«ng “thanh nam ch©m” lín nhÊt thÕ giíi.<br /> yÕu tè nµo trong sè nµy t−¬ng ®ång víi Nh÷ng con sè cô thÓ xem ra x¸c nhËn râ<br /> PhÇn Lan hoÆc Hµn Quèc) l¹i g¾n bã ®iÒu nµy. Theo nh÷ng thèng kª míi<br /> mËt thiÕt víi nh÷ng c¸ch biÖt rÊt lín vÒ nhÊt, tû lÖ sinh viªn quèc tÕ ë Mü ®·<br /> thµnh tùu gi¸o dôc. Nhãm häc sinh gèc gi¶m tõ 24% n¨m 2000 xuèng d−íi 19%<br /> ch©u ¸ vµ ng−êi da tr¾ng kh«ng ph¶i vµo n¨m 2008. Trong khi ®ã, tû lÖ nµy ë<br /> gèc T©y Ban Nha t¹i Mü ®· lµm tèt c¸c n−íc kh¸c nh− Australia, Canada vµ<br /> nh÷ng bµi kiÓm tra quèc tÕ nãi trªn NhËt B¶n l¹i t¨ng lªn kÓ tõ sau n¨m<br /> kh«ng kÐm g× häc sinh cña c¸c n−íc cã 2000, mÆc dï hä vÉn kÐm xa so víi Mü.<br /> ®iÓm sè cao nh− Canada vµ NhËt B¶n, §ãng gãp cã tÝnh quèc tÕ cña nh÷ng<br /> trong khi c¸c em häc sinh ng−êi da ®en sinh viªn l−u ®éng ®ang thay ®æi râ rÖt,<br /> hoÆc Mü Latinh (chiÕm h¬n mét phÇn ph¶n ¸nh mét thÞ tr−êng gi¸o dôc toµn<br /> ba sè häc sinh Mü tham gia kh¶o s¸t) cÇu ngµy cµng cã tÝnh c¹nh tranh.<br /> chØ ghi ®iÓm b»ng víi häc sinh Thæ NhÜ Nh−ng ngµy cµng cã nhiÒu sinh viªn<br /> Kú vµ Bungari. n−íc ngoµi ë Mü h¬n so víi mét thËp kû<br /> §−¬ng nhiªn, gi¶i thÝch kh«ng ph¶i tr−íc ®©y – n¨m 2008 t¨ng 149.000<br /> lµ ®−a ra lêi xin lçi. N−íc Mü cã nghÜa ng−êi so víi n¨m 2000, tøc lµ t¨ng 31%.<br /> vô cho mäi c«ng d©n cña m×nh ®−îc VÊn ®Ò thùc sù lµ ë chç, ngµy cµng cã<br /> h−ëng mét nÒn gi¸o dôc chÊt l−îng cao; nhiÒu ng−êi trong sè ®ã häc tËp bªn<br /> viÖc lÊp chç trèng c¸ch biÖt vÒ thµnh ngoµi l·nh thæ quª h−¬ng cña hä.<br /> tÝch gi¸o dôc cña Mü ph¶i ®−îc xem nh− Kho¶ng 800.000 sinh viªn ®· ra n−íc<br /> mét mÖnh lÖnh tinh thÇn. Song, nh÷ng ngoµi häc tËp vµo n¨m 1975, con sè nµy<br /> so s¸nh ®¸ng b¸o ®éng víi c¸c n−íc ®· ch¹m mèc 2 triÖu ng−êi vµo n¨m<br /> kh¸c (vèn cã nh÷ng th¸ch thøc kh¸c 2000 vµ bïng næ lªn møc 3,3 triÖu ng−êi<br /> h¼n so víi Mü) l¹i kh«ng ®em l¹i nhiÒu vµo n¨m 2008. Nãi c¸ch kh¸c, Mü ®ang<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2011<br /> <br /> cã miÕng b¸nh nhá h¬n, nh−ng chiÕc míi næi ®· lµm xãi mßn vÞ thÕ thèng trÞ<br /> b¸nh th× ngµy cµng to h¬n, thËm chÝ to l©u ®êi cña B¾c Mü, Liªn minh Ch©u ¢u<br /> h¬n nhiÒu. (EU) vµ NhËt B¶n. Theo b¸o c¸o n¨m<br /> 2010 cña UNESCO, tû phÇn cña ch©u ¸<br /> Vµ cho dï tû lÖ sinh viªn quèc tÕ ë<br /> trong tæng møc chi tiªu cña toµn thÕ<br /> Mü ®ang gi¶m sót, Mü vÉn cao h¬n 9<br /> giíi cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (R&D)<br /> ®iÓm phÇn tr¨m so víi ®èi thñ gÇn nhÊt<br /> ®· t¨ng tõ 27% n¨m 2002 lªn 32% n¨m<br /> cña m×nh lµ Anh. Trong lÜnh vùc gi¸o<br /> 2007, mµ chñ yÕu dÉn ®Çu lµ Trung<br /> dôc ®¹i häc cho sinh viªn quèc tÕ, c¸c<br /> Quèc, Ên §é vµ Hµn Quèc. Nh÷ng ng−êi<br /> tr−êng ®¹i häc Mü lµ mét ®Þa ®iÓm thu<br /> ®i ®Çu trong lÜnh vùc nghiªn cøu truyÒn<br /> hót m¹nh mÏ trong nh÷ng ngµnh nghÒ<br /> thèng còng gi¶m sót trong cïng kú.<br /> cã thÓ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn søc c¹nh<br /> Trong giai ®o¹n 2002-2008, tû lÖ c¸c bµi<br /> tranh kinh tÕ cña mét quèc gia trong<br /> b¸o cña Mü trong Danh môc trÝch dÉn<br /> t−¬ng lai nh−: khoa häc, c«ng nghÖ, chÕ<br /> khoa häc Thomson Reuters (Thomson<br /> t¹o m¸y vµ to¸n häc. Trong nh÷ng<br /> Reuters Science Citation Index), c¬ së<br /> ngµnh nh− khoa häc m¸y tÝnh vµ chÕ<br /> d÷ liÖu xÕp theo t¸c gi¶ c¸c c«ng tr×nh<br /> t¹o m¸y, h¬n 6/10 nghiªn cøu sinh theo<br /> nghiªn cøu, ®· gi¶m m¹nh h¬n so víi<br /> ®uæi c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o tiÕn sÜ cña<br /> bÊt kú n−íc nµo kh¸c, tõ 30,9% xuèng<br /> Mü lµ ng−êi n−íc ngoµi.<br /> cßn 27,7%. Trong khi ®ã, sè l−îng c¸c<br /> Song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ c«ng tr×nh cña Trung Quèc ®−îc ®−a<br /> ch¼ng cã g× ®¸ng lo. MÆc dï tû lÖ nép vµo danh s¸ch nµy ®· t¨ng h¬n hai lÇn,<br /> ®¬n dù tuyÓn cña c¸c sinh viªn quèc tÕ t−¬ng tù nh− vËy lµ tæng sè c«ng tr×nh<br /> vµo c¸c tr−êng ®¹i häc Mü ®· håi phôc khoa häc cña Brazil, mét quèc gia mµ 20<br /> sau khi bÞ sôt gi¶m m¹nh thêi hËu 11/9, n¨m tr−íc ®©y, c¸c c¬ së nghiªn cøu<br /> nh−ng míi ®©y, sè l−îng ng−êi n−íc khoa häc vÉn ch−a tõng ®−îc thÕ giíi<br /> ngoµi giµnh ®−îc tÊm b»ng tiÕn sÜ t¹i biÕt ®Õn.<br /> c¸c tr−êng ®¹i häc Mü lÇn ®Çu tiªn ®·<br /> gi¶m sót trong vßng 5 n¨m qua. C¸c Sù thay ®æi vÒ mÆt ®Þa lý cña viÖc<br /> tr−êng ®¹i häc Mü ®ang ®èi mÆt víi sù s¶n xuÊt tri thøc ch¾c ch¾n lµ ®iÒu ®¸ng<br /> c¹nh tranh khèc liÖt cña c¸c tr−êng ®¹i chó ý, nh−ng xÐt vÒ thÞ tr−êng gi¸o dôc<br /> häc ë c¸c n−íc kh¸c vµ chÝnh s¸ch visa quèc tÕ, Mü chØ chiÕm mét phÇn rÊt nhá<br /> ngµy cµng kÐm cëi më cña Mü cã thÓ cña chiÕc b¸nh ph×nh to hÕt cì. Møc chi<br /> khiÕn sinh viªn n−íc ngoµi cã nhiÒu tiªu cho R&D trªn toµn thÕ giíi ®· t¨ng<br /> ®éng lùc h¬n ®Ó t×m ®Õn n−íc kh¸c. §ã m¹nh trong thËp niªn võa qua, tõ 790<br /> lµ thiÖt h¹i cña Mü khi xÐt ®Õn nh÷ng tû USD lªn 1,1 ngµn tû USD, tøc lµ t¨ng<br /> lîi Ých mµ viÖc thu hót nh÷ng c¸ nh©n tíi 45%. Vµ tû phÇn ngµy cµng gi¶m cña<br /> giái nhÊt vµ th«ng minh nhÊt trªn toµn Mü trong tæng møc chi tiªu nghiªn cøu<br /> thÕ giíi mang l¹i cho c¸c tr−êng ®¹i häc toµn cÇu vÉn t¨ng ®Òu nÕu xÐt b»ng gi¸<br /> Mü còng nh− cho nÒn kinh tÕ n−íc nµy. trÞ ®ång ®«la, tõ 277 tû USD n¨m 2002<br /> lªn 373 tû USD n¨m 2007. Chi tiªu cho<br /> C¸c tr−êng ®¹i häc Mü ®ang tôt l¹i<br /> nghiªn cøu cña Mü tÝnh theo tû lÖ phÇn<br /> Kh«ng qu¸ nhanh nh− vËy. HiÖn tr¨m GDP trong cïng kú vÉn kh¸ æn<br /> kh«ng ai nghi ngê r»ng kh¸t väng ®Þnh vµ ë møc rÊt cao nÕu so víi c¸c tiªu<br /> nghiªn cøu ngµy cµng t¨ng cña c¸c n−íc chuÈn toµn cÇu. §Çu t− R&D cña n−íc<br /> Suy nghÜ l¹i vÒ... 51<br /> <br /> nµy vÉn nhiÒu h¬n so víi tæng ®Çu t− kh«i phôc vinh quang ®· mÊt cña<br /> cña tÊt c¶ c¸c n−íc ch©u ¸ gép l¹i. nh÷ng c¬ së gi¸o dôc vang danh mét<br /> thêi. Vµ hä ®Òu chi rÊt nhiÒu tiÒn cho<br /> T−¬ng tù nh− vËy, tû phÇn gi¶m sót<br /> viÖc ®ã: Trung Quèc hiÖn chi hµng tû<br /> cña Mü trong nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn<br /> USD ®Ó gia t¨ng sè l−îng sinh viªn vµ<br /> cøu khoa häc cña thÕ giíi cã thÓ lµ ®iÒu<br /> n©ng cao chÊt l−îng cña c¸c c¬ së<br /> tåi tÖ nÕu ®−îc nh×n nhËn tõ quan ®iÓm<br /> nghiªn cøu tinh hoa cña n−íc nµy, trong<br /> cña ng−êi Mü. Nh−ng tæng sè c«ng tr×nh<br /> khi nhµ vua Abdullah cña Arabia Saudi<br /> nghiªn cøu ®−îc liÖt kª trong Danh môc<br /> ®· chi 10 tû USD cho §¹i häc Khoa häc<br /> trÝch dÉn khoa häc Thomson Reuteurs<br /> vµ C«ng nghÖ non trÎ mang tªn vua<br /> vÉn t¨ng h¬n mét phÇn ba trong giai<br /> Abdullah.<br /> ®o¹n 2002-2008. N¨m 2008, ngay c¶ khi<br /> vÞ trÝ dÉn ®Çu thÕ giíi bÞ ch÷ng l¹i, c¸c Tuy vËy, Mü kh«ng chØ cã mét vµi<br /> nhµ nghiªn cøu cña Mü vÉn c«ng bè tr−êng tinh hoa nh− hÇu hÕt c¸c n−íc<br /> nhiÒu h¬n 46.000 bµi b¸o khoa häc so ®èi thñ kh¸c; trªn thùc tÕ, Mü cã rÊt<br /> víi thêi ®iÓm 6 n¨m tr−íc ®ã. Vµ bÊt nhiÒu c¬ së gi¸o dôc danh tiÕng. B¸o c¸o<br /> luËn trong tr−êng hîp nµo, c¸c ph¸t n¨m 2008 cña tËp ®oµn Rand cho biÕt,<br /> minh khoa häc còng kh«ng bÞ giíi h¹n gÇn 2/3 nh÷ng bµi b¸o ®−îc trÝch dÉn<br /> bªn trong biªn giíi cña nh÷ng n−íc mµ nhiÒu nhÊt trong lÜnh vùc khoa häc vµ<br /> ë ®ã chóng ®−îc t¹o ra – tri thøc lµ mét c«ng nghÖ lµ cña Mü vµ 7/10 nhµ khoa<br /> lo¹i hµng hãa c«ng céng, kh«ng dÝnh häc ®o¹t gi¶i Nobel ®Òu ®ang lµm viÖc<br /> d¸ng nhiÒu ®Õn ®−êng biªn giíi quèc cho c¸c tr−êng ®¹i häc Mü. Vµ Mü hiÖn<br /> gia. C¸c ph¸t minh t¹i nh÷ng c¬ së chi kho¶ng 2,9% GDP cho gi¸o dôc ®¹i<br /> nghiªn cøu cña mét n−íc nµy cã thÓ t¹o häc, gÊp ®«i Trung Quèc, EU vµ NhËt<br /> tiÒn ®Ò cho c¸c nhµ s¸ng chÕ ë mét n−íc B¶n n¨m 2006.<br /> kh¸c tiÕp tôc ph¸t triÓn thªm. Mçi quèc MÆc dï trËt tù thø bËc cña c¸c c¬ së<br /> gia kh«ng nªn thê ¬ tr−íc sù gia t¨ng tû gi¸o dôc tinh hoa lÊy Mü lµm trung t©m<br /> phÇn nghiªn cøu cña m×nh – nh÷ng ®ét khã cã kh¶ n¨ng bÞ ®¶o ng−îc hoµn<br /> ph¸ lín cã thÓ mang l¹i nh÷ng t¸c ®éng toµn, nh−ng nã sÏ dÇn bÞ rung chuyÓn<br /> tÝch cùc vÒ mÆt kinh tÕ vµ lan táa vÒ trong nh÷ng thËp niªn tíi ®©y. C¸c n−íc<br /> mÆt häc thuËt – song còng kh«ng nªn lo ch©u ¸ ®ang cã sù tiÕn bé v−ît bËc vµ cã<br /> ng¹i tr−íc sù t¨ng vät cña nh÷ng ph¸t thÓ t¹o ra nh÷ng tr−êng ®¹i häc lõng<br /> minh mòi nhän ë c¸c n−íc kh¸c. lÉy trong vßng nöa thÕ kû tíi, nÕu<br /> kh«ng muèn nãi lµ sím h¬n. Ch¼ng h¹n,<br /> ThÕ giíi sÏ ®uæi kÞp<br /> t¹i Trung Quèc, c¸c c¬ së gi¸o dôc hµng<br /> Cã thÓ, nh−ng ch−a thÓ trong ®Çu nh− §¹i häc Thanh Hoa vµ §¹i häc<br /> mét sím mét chiÒu. Vµ còng ®õng hy B¾c Kinh t¹i thñ ®« B¾c Kinh, §¹i häc<br /> väng nã sÏ cã ý nghÜa nµo ®ã. ThÞ tr−êng Phôc §¸n vµ §¹i häc Giao th«ng<br /> häc thuËt toµn cÇu ch¾c ch¾n ngµy cµng Th−îng H¶i (Shanghai Jiao Tong), cã<br /> cã tÝnh c¹nh tranh h¬n bao giê hÕt. Tõ thÓ ®¹t ®−îc danh tiÕng thùc sù tÇm cì<br /> Trung Quèc, Hµn Quèc ®Õn Arabia thÕ giíi. Song, xÐt vÒ l©u dµi, viÖc xÕp<br /> Saudi, c¸c quèc gia ®Òu dµnh −u tiªn h¹ng c¸c tr−êng ®¹i häc trªn thÕ giíi sÏ<br /> hµng ®Çu cho viÖc thiÕt lËp nh÷ng ngµy cµng mÊt ®i nhiÒu ý nghÜa, khi mµ<br /> tr−êng ®¹i häc ®¼ng cÊp thÕ giíi hoÆc nhËn thøc cña ng−êi Mü vÒ “chóng ta”<br /> 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2011<br /> <br /> vµ “hä” dÇn thay ®æi. Qu¶ thùc, møc ®é míi ®©y ®· ®i tr−íc mét b−íc khi më<br /> ch−a tõng thÊy trong lÞch sö vÒ tÝnh c¬ cöa mét c¬ së gi¸o dôc nghÖ thuËt tù do<br /> ®éng cña sinh viªn vµ ngµnh häc ®· trë chÝnh thøc t¹i Abu Dhabi, lµ mét phÇn<br /> thµnh mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Þnh cña c¸i mµ HiÖu tr−ëng cña NYU John<br /> h×nh gi¸o dôc ®¹i häc toµn cÇu. Sù hîp Sexton tiªn ®o¸n lµ “mét tr−êng ®¹i häc<br /> t¸c khoa häc xuyªn quèc gia (®−îc ®o m¹ng l−íi toµn cÇu”. Mét ngµy nµo ®ã,<br /> ®Õm bëi tæng sè c«ng tr×nh khoa häc nh− Phã hiÖu tr−ëng §¹i häc Warwick<br /> ®ång t¸c gi¶ cña c¸c nhµ nghiªn cøu tõ danh tiÕng cña Anh Nigel Thrift kh¼ng<br /> c¸c n−íc kh¸c nhau) ®· t¨ng h¬n hai lÇn ®Þnh, chóng ta cã thÓ chøng kiÕn sù<br /> trong hai thËp kû qua. C¸c n−íc nh− liªn kÕt toµn diÖn gi÷a c¸c c¬ së gi¸o<br /> Singapore vµ Arabia Saudi ®ang b¾t tay dôc – vµ cã lÏ cuèi cïng, tr−êng ®¹i häc<br /> vµo viÖc x©y dùng mét nÒn v¨n hãa cña sÏ t−¬ng ®−¬ng víi c¸c tËp ®oµn ®a<br /> sù xuÊt chóng trong häc thuËt ngay t¹i quèc gia.<br /> c¸c tr−êng ®¹i häc cña m×nh b»ng c¸ch<br /> Trong kû nguyªn tíi ®©y cña gi¸o<br /> thiÕt lËp quan hÖ ®èi t¸c víi nh÷ng c¬ së<br /> dôc toµn cÇu hãa, Ýt cã chç cho nh÷ng<br /> gi¸o dôc tinh hoa cña ph−¬ng T©y nh−<br /> c¶nh b¸o Sputnik thêi ChiÕn tranh<br /> Duke, MIT, Stanford vµ Yale.<br /> L¹nh, cho sù ho¶ng lo¹n tr−íc kú tÝch<br /> Quan niÖm vÒ møc ®é g¾n kÕt thùc Th−îng H¶i nh− hiÖn nay vµ nh÷ng hÖ<br /> sù cña mét tr−êng ®¹i häc víi mét ®Þa qu¶ tÊt yÕu vÉn cßn bÞ che khuÊt phÝa<br /> ®iÓm cô thÓ nµo ®ã còng ®ang ®−îc xem cuèi ch©n trêi. Cuéc ch¹y ®ua gi¸o dôc<br /> xÐt l¹i. C¸c tr−êng ®¹i häc cña ph−¬ng quèc tÕ lµnh m¹nh lµ cuéc ch¹y ®ua ®Ó<br /> T©y, tõ Texas A&M ®Õn Sorbonne, ®· ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ tuÖ mµ Mü vµ<br /> thu hót nhiÒu sù chó ý khi thiÕt lËp bÊt kú n−íc nµo kh¸c còng cÇn cã nh»m<br /> kho¶ng 160 chi nh¸nh thµnh viªn t¹i ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc to lín cña<br /> ch©u ¸ vµ Trung §«ng, mµ phÇn nhiÒu thÕ kû XXI – vµ viÖc ai giµnh ®−îc ng«i<br /> trong sè ®ã ®−îc thµnh lËp trong thËp ®Çu sÏ kh«ng cßn cã ý nghÜa nhiÒu nh−<br /> niªn võa qua. §¹i häc New York (NYU) chóng ta mét thêi tõng lo ng¹i.<br />