Suy nghĩ lại về sự trỗi dậy của châu Á

Suy nghÜ l¹i vÒ sù trçi dËy<br /> cña Ch©u ¸<br /> <br /> <br /> Minxin Pei. Think Again: Asia's Rise. Foreign<br /> Policy, 2009, June, 22nd , 6 p.<br /> <br /> Xu©n Tïng<br /> dÞch<br /> <br /> Giíi thiÖu: Sù v−¬n m×nh cña ch©u ¸ trong<br /> nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y víi sù cÊt c¸nh vµ<br /> hãa rång cña mét sè nÒn kinh tÕ trong khu<br /> vùc ®· lµm biÕn ®æi ®¸ng kÓ m«i tr−êng ®Þa<br /> chÝnh trÞ thÕ giíi. Ch©u ¸ ®· trçi dËy vµ vÉn<br /> ®ang trçi dËy kh¸ m¹nh, ®ã lµ mét thùc tÕ dÔ<br /> thÊy.<br /> VÊn ®Ò lµ ë chç, chÝnh thùc tÕ nµy l¹i ®· lµm<br /> n¶y sinh nh÷ng quan niÖm, hoÆc nh÷ng dù<br /> ®o¸n... v« t×nh (còng cã thÓ lµ cè ý) thæi phång<br /> hoÆc h¹ thÊp vai trß vµ vÞ thÕ cña Mü, cña<br /> Trung Quèc vµ cña ch©u ¸ trong t−¬ng lai: “Mét kû nguyªn ch©u ¸”,<br /> “Sù Phôc h−ng” cña ph−¬ng §«ng vµ “Hoµng h«n” cña Mü - §ã lµ<br /> nh÷ng thuËt ng÷ mµ ng−êi ta th−êng b¾t gÆp l©u nay trong c¸c tµi<br /> liÖu chÝnh trÞ - x· héi.<br /> Bµi nghiªn cøu cña Minxin Pei ®¨ng trªn t¹p chÝ Foreign Policy (Mü),<br /> sè th¸ng 6/2009 d−íi ®©y lµ mét trong sè Ýt ái nh÷ng ph¶n biÖn trùc<br /> diÖn ®èi víi quan ®iÓm thæi phång nãi trªn. Kh«ng quanh co, t¸c gi¶<br /> phñ nhËn c¶ 7 vÊn ®Ò: 1/ QuyÒn lùc ®ang dÞch chuyÓn tõ T©y sang<br /> §«ng? 2/ Kh«ng cã g× c¶n næi sù trçi dËy cña ch©u ¸? 3/Chñ nghÜa<br /> t− b¶n ch©u ¸ n¨ng ®éng h¬n? 4/Ch©u ¸ sÏ ®i ®Çu thÕ giíi trong lÜnh<br /> vùc ph¸t minh, s¸ng chÕ? 5/ChÕ ®é chuyªn quyÒn ®· mang l¹i cho<br /> ch©u ¸ mét −u thÕ? 6/Trung Quèc sÏ thèng trÞ ch©u ¸? vµ 7/Mü ®ang<br /> mÊt dÇn ¶nh h−ëng ë ch©u ¸?<br /> Quan niÖm cña Minxin Pei, râ rµng, còng rÊt gÇn víi mét thø cùc<br /> ®oan kh¸c. Lêi ph¸n xÐt xin dµnh cho b¹n ®äc. T¹p chÝ Th«ng tin<br /> Khoa häc x· héi chØ muèn cung cÊp cho b¹n ®äc nh÷ng th«ng tin míi<br /> nhÊt vÒ vÊn ®Ò. Sau ®©y lµ vµi th«ng tin vÒ t¸c gi¶ Minxin Pei.<br /> Minxin Pei, TiÕn sÜ khoa häc chÝnh trÞ §¹i häc Harvard, Häc gi¶ cao<br /> cÊp thuéc Quü Hßa b×nh quèc tÕ mang tªn Carnegie, Gi¸m ®èc Trung<br /> t©m nghiªn cøu chiÕn l−îc McKenna College (Mü). ¤ng lµ chuyªn gia<br /> Suy nghÜ l¹i vÒ… 47<br /> <br /> nghiªn cøu vÒ d©n chñ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, c¶i c¸ch kinh tÕ vµ<br /> qu¶n trÞ x· héi ë Trung Quèc, quan hÖ X« - Mü, quan hÖ Mü - Trung<br /> Quèc, c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi hiÖn ®¹i...<br /> Minxin Pei cßn lµ mét nhµ b×nh luËn th−êng xuyªn vÒ c¸c vÊn ®Ò quèc<br /> tÕ trªn BBC News, Voice of America, vµ National Public Radio... T¸c<br /> phÈm cña «ng ®· xuÊt hiÖn trong Foreign Policy, Foreign Affairs, The<br /> National Interest, Modern China, China Quarterly, Journal of<br /> Democracy, Financial Times, New York Times, Washington Post,<br /> Newsweek International, International Herald Tribune, vµ nhiÒu b¸o<br /> chÝ kh¸c.<br /> C¸c Ên phÈm tiªu biÓu cña Minxin Pei: “From Reform to Revolution:<br /> The Demise of Communism in China and the Soviet Union” (Harvard<br /> University Press, 1994); “China’s Trapped Transition: The Limits of<br /> Developmental Autocracy” (Harvard University Press, 2006); “China’s<br /> Governance Crisis” (Foreign Affairs, No 9&10, 2002); “Re-balancing<br /> United States - China Relations” (Carnegie Policy Brief, No.13, 2002);<br /> “Future Shock: The WTO and Political Change in China” (Carnegie<br /> Policy Brief No. 3, 2001).<br /> Xin giíi thiÖu víi b¹n ®äc.<br /> Hå SÜ Quý<br /> <br /> <br /> <br /> 1. QuyÒn lùc ®ang dÞch chuyÓn tõ T©y sang §«ng ? ®a cùc, chø kh«ng ph¶i mét thÕ giíi ®¬n<br /> cùc kh¸c.<br /> Kh«ng h¼n vËy. Khi chØ toµn ph¶i Ch©u ¸ cßn l©u míi thu hÑp ®−îc sù<br /> ®äc nh÷ng cuèn s¸ch nh− “B¸n cÇu ch©u c¸ch biÖt vÒ søc m¹nh qu©n sù vµ søc<br /> ¸ míi: Sù thay ®æi kh«ng thÓ ®¶o ng−îc m¹nh kinh tÕ víi ph−¬ng T©y. Ch©u ¸<br /> cña quyÒn lùc toµn cÇu sang phÝa §«ng” chiÕm tíi 30% gi¸ trÞ kinh tÕ toµn cÇu,<br /> hay “Khi Trung Quèc thèng trÞ thÕ giíi”, nh−ng do sè l−îng d©n c− qu¸ ®«ng nªn<br /> ng−êi ta dÔ nghÜ r»ng t−¬ng lai sÏ thuéc GDP tÝnh theo ®Çu ng−êi cña khu vùc<br /> vÒ ch©u ¸. Nh− mét nhµ tiªn tri næi nµy chØ lµ 5.800 USD, so víi 48.000<br /> tiÕng vÒ sù trçi dËy cña khu vùc nµy USD cña Mü. C¸c n−íc ch©u ¸ ®ang ra<br /> tõng tuyªn bè: “Chóng ta ®ang b−íc vµo søc n©ng cao n¨ng lùc qu©n sù cña<br /> mét kû nguyªn míi trong lÞch sö thÕ m×nh, nh−ng tæng møc chi tiªu qu©n sù<br /> giíi: chÊm døt sù thèng trÞ cña ph−¬ng cña c¸c n−íc nµy gép l¹i trong n¨m<br /> T©y vµ më ra thÕ kû cña ch©u ¸”. 2008 chØ b»ng mét phÇn ba so víi Mü.<br /> ThËm chÝ víi tû lÖ t¨ng tr−ëng m¹nh<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh nh− hiÖn nay, mét ng−êi ch©u ¸ b×nh<br /> vµ bÒn v÷ng kÓ tõ sau ChiÕn tranh thÕ th−êng sÏ ph¶i mÊt 77 n¨m ®Ó ®¹t tíi<br /> giíi thø hai ch¾c ch¾n ®· thóc ®Èy s¶n møc thu nhËp cña mét ng−êi Mü b×nh<br /> l−îng kinh tÕ vµ t¨ng c−êng n¨ng lùc th−êng. Ng−êi Trung Quèc cÇn 47 n¨m,<br /> qu©n sù cña ch©u ¸. Nh−ng sÏ lµ qu¸ nh−ng ng−êi Ên §é ph¶i cÇn tíi 123<br /> c−êng ®iÖu khi nãi r»ng ch©u ¸ sÏ næi n¨m ®Ó ®uæi kÞp ng−êi Mü. Vµ tæng møc<br /> lªn nh− lµ chñ thÓ quyÒn lùc hµng ®Çu ng©n s¸ch qu©n sù cña toµn ch©u ¸ sÏ<br /> thÕ giíi. Cïng l¾m ch©u ¸ sÏ chØ ®i tiªn ch−a thÓ ngang b»ng víi Mü trong vßng<br /> phong trªn con ®−êng ®i tíi mét thÕ giíi 72 n¨m tíi.<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2009<br /> <br /> BÊt luËn trong mäi tr−êng hîp, sÏ lµ ch©u ¸ c¶m thÊy tù hµo víi viÖc hä ®ang<br /> ®iÒu v« nghÜa khi nãi ®Õn ch©u ¸ nh− lµm mét cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp<br /> mét thùc thÓ quyÒn lùc ®¬n lÎ, dï lµ míi. Song sù tù tin kh«ng ph¶i lµ mét<br /> hiÖn t¹i hay trong t−¬ng lai. §iÒu cã hÖ t− t−ëng, vµ m« h×nh ph¸t triÓn cña<br /> nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra h¬n lµ sù næi lªn ch©u ¸ xem ra kh«ng ph¶i lµ mét lo¹i<br /> cña mét c−êng quèc trong khu vùc nµy hµng hãa cã thÓ xuÊt khÈu ®−îc.<br /> sÏ ®−îc c¸c n−íc l¸ng giÒng gÇn nhÊt<br /> 2. Kh«ng cã g× c¶n næi sù trçi dËy cña ch©u ¸?<br /> cña nã chµo ®ãn víi sù e ng¹i vµ lo l¾ng.<br /> LÞch sö ch©u ¸ cho thÊy rÊt nhiÒu vÝ dô Ch−a cã g× ch¾c ch¾n. Thµnh tùu<br /> vÒ sù c¹nh tranh giµnh quyÒn lùc vµ ngo¹n môc cña ch©u ¸ trong thêi gian<br /> thËm chÝ c¶ sù xung ®ét qu©n sù gi÷a qua d−êng nh− ®ñ søc b¶o ®¶m ®Þa vÞ<br /> c¸c c−êng quèc lín. Trung Quèc vµ NhËt siªu c−êng kinh tÕ cña nã. VÝ dô, Ng©n<br /> B¶n liªn tôc tranh chÊp vÒ vÊn ®Ò TriÒu hµng Goldman Sachs (Mü) dù ®o¸n<br /> Tiªn, Liªn X« (tr−íc ®©y) tõng hîp søc Trung Quèc sÏ v−ît Mü vÒ s¶n l−îng<br /> víi Ên §é ®Ó kiÒm chÕ Trung Quèc, kinh tÕ vµo n¨m 2027 vµ Ên §é sÏ ®uæi<br /> trong khi ®ã Trung Quèc tõng ñng hé kÞp Mü vµo n¨m 2050.<br /> Pakistan lµm ®èi träng víi Ên §é. Trªn Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña<br /> thùc tÕ, sù trçi dËy cña Trung Quèc ch©u ¸ t−¬ng ®èi thÊp, nh−ng tèc ®é<br /> trong thêi gian gÇn ®©y ®· thóc ®Èy t¨ng tr−ëng cña khu vùc nµy qu¶ thùc<br /> NhËt B¶n vµ Ên §é xÝch l¹i gÇn nhau. sÏ nhanh h¬n so víi ph−¬ng T©y trong<br /> NÕu ch©u ¸ trë thµnh träng t©m ®Þa mét t−¬ng lai gÇn. Tuy nhiªn, trong<br /> chÝnh trÞ cña thÕ giíi th× ®ã h¼n sÏ lµ nh÷ng thËp niªn tíi ®©y, ch©u ¸ ph¶i<br /> mét trung t©m “hçn lo¹n”. ®èi mÆt víi nh÷ng trë ng¹i rÊt lín vÒ<br /> mÆt d©n sè. H¬n 20% d©n c− ch©u ¸ sÏ<br /> Nh÷ng ng−êi cho r»ng thµnh tùu<br /> trë thµnh ng−êi giµ vµo n¨m 2050. Xu<br /> mµ ch©u ¸ giµnh ®−îc trong lÜnh vùc<br /> h−íng giµ hãa lµ mét nguyªn nh©n c¬<br /> quyÒn lùc cøng (hard power) tÊt yÕu sÏ<br /> b¶n dÉn tíi sù ®×nh trÖ cña NhËt B¶n.<br /> dÉn tíi sù thèng trÞ cña khu vùc nµy vÒ<br /> Sè ng−êi giµ cña Trung Quèc sÏ t¨ng vät<br /> mÆt chÝnh trÞ cã thÓ cßn muèn xem xÐt<br /> vµo gi÷a thËp kû tíi. Tû lÖ tiÕt kiÖm cña<br /> mét thµnh tè quan träng kh¸c cña søc<br /> ch©u ¸ sÏ gi¶m, trong khi chi phÝ cho<br /> m¹nh/quyÒn lùc: Hßa b×nh kiÓu Mü ®·<br /> dÞch vô y tÕ vµ h−u trÝ sÏ bïng næ. Ên<br /> trë thµnh mét thùc tÕ kh«ng chØ do søc<br /> §é lµ ngo¹i lÖ duy nhÊt tr−íc c¸c xu<br /> m¹nh qu©n sù vµ kinh tÕ v−ît tréi cña<br /> h−íng ®ã (bÊt kú xu h−íng nµo trong sè<br /> Mü, mµ cßn do mét lo¹t nh÷ng ý t−ëng<br /> nµy còng ®Òu cã thÓ gãp phÇn c¶n trë sù<br /> “xa vêi” nh−: th−¬ng m¹i tù do, chñ<br /> t¨ng tr−ëng cña ch©u ¸).<br /> nghÜa tù do kiÓu Wilson vµ c¸c thiÕt chÕ<br /> ®a ph−¬ng. MÆc dï hiÖn nay ch©u ¸ cã Nh÷ng h¹n chÕ vÒ tµi nguyªn thiªn<br /> thÓ cã nh÷ng nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhiªn vµ m«i tr−êng còng cã thÓ trë<br /> nhÊt thÕ giíi, nh−ng d−êng nh− khu vùc thµnh vÊn ®Ò nan gi¶i. N¹n « nhiÔm<br /> nµy kh«ng ®ãng mét vai trß cã tÇm ¶nh ®ang lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng khan hiÕm<br /> h−ëng t−¬ng ®−¬ng (nh− lµ ng−êi l·nh nguån n−íc s¹ch cña ch©u ¸, trong khi «<br /> ®¹o vÒ mÆt t− t−ëng cña thÕ giíi). HiÖn nhiÔm kh«ng khÝ ®· g©y tæn h¹i khñng<br /> giê, ý t−ëng lín khiÕn ng−êi ch©u ¸ c¶m khiÕp ®èi víi søc kháe con ng−êi (nã ®·<br /> thÊy phÊn khëi lµ sù trao quyÒn; ng−êi c−íp ®i 400.000 sinh m¹ng chØ tÝnh<br /> Suy nghÜ l¹i vÒ… 49<br /> <br /> riªng ë Trung Quèc). NÕu kh«ng cã kh«ng thÓ trÊn ¸p næi cña d©n chóng vÒ<br /> nh÷ng tiÕn bé mang tÝnh c¸ch m¹ng mét ®êi sèng vËt chÊt tèt ®Ñp h¬n – sÏ<br /> trong lÜnh vùc n¨ng l−îng thay thÕ, ®¸nh m¹i m« h×nh CNTB Mü tµn ph¸ vµ<br /> ch©u ¸ cã thÓ sÏ ph¶i ®èi mÆt víi mét tham lam, hoÆc CNTB ch©u ¢u giµ nua<br /> cuéc khñng ho¶ng n¨ng l−îng nghiªm vµ thñ cùu.<br /> träng. BiÕn ®æi khÝ hËu cã thÓ sÏ tµn Nh−ng cho dï c¸c nÒn kinh tÕ ch©u<br /> ph¸ ho¹t ®éng n«ng nghiÖp cña khu vùc ¸ – ngo¹i trõ NhËt B¶n – n»m trong sè<br /> nµy. c¸c nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt<br /> H¬n n÷a, cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay th× vÉn Ýt cã b»ng<br /> hiÖn nay sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng d− thõa chøng thùc tÕ cho thÊy r»ng sù n¨ng<br /> n¨ng lùc s¶n xuÊt qu¸ lín khi cÇu cña ®éng râ rÖt cña hä b¾t nguån tõ h×nh<br /> ph−¬ng T©y tan biÕn (trong khi cung th¸i CNTB ch©u ¸ thµnh c«ng mét c¸ch<br /> ngµy cµng nhiÒu). C¸c c«ng ty ch©u ¸ bÝ Èn. Sù thËt l¹i trÇn trôi h¬n nhiÒu:<br /> ®ang ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng cÇu tiªu Sù n¨ng ®éng cña khu vùc nµy chñ yÕu<br /> dïng sôt gi¶m ë trong n−íc sÏ kh«ng lµ nhê nh÷ng nÒn t¶ng v÷ng m¹nh cña<br /> thÓ tiªu thô ®−îc hµng hãa t¹i khu vùc nã (tû lÖ tiÕt kiÖm ë møc cao, xu thÕ ®«<br /> nµy. M« h×nh ph¸t triÓn dùa vµo xuÊt thÞ hãa vµ c¸c yÕu tè nh©n khÈu häc),<br /> khÈu cña ch©u ¸ còng sÏ biÕn mÊt hoÆc bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng lîi Ých cña th−¬ng<br /> kh«ng cßn lµ ®éng c¬ bÒn v÷ng cho sù m¹i tù do, c¸c c¶i c¸ch thÞ tr−êng vµ sù<br /> t¨ng tr−ëng. héi nhËp kinh tÕ. T×nh tr¹ng t−¬ng ®èi<br /> l¹c hËu cña ch©u ¸ l¹i lµ ®iÒu may m¾n<br /> T×nh h×nh chÝnh trÞ bÊt æn còng cã<br /> theo mét nghÜa nhÊt ®Þnh: C¸c n−íc ch©u<br /> thÓ ®Èy ®Çu tµu kinh tÕ cña ch©u ¸ trËt<br /> ¸ buéc ph¶i ph¸t triÓn nhanh h¬n bëi v×<br /> khái ®−êng ray. Sù sôp ®æ cña nhµ n−íc<br /> hä ®ang b¾t ®Çu tõ mét xuÊt ph¸t ®iÓm<br /> ë Pakistan hoÆc xung ®ét qu©n sù trªn<br /> thÊp h¬n nhiÒu (so víi ch©u ¢u vµ Mü).<br /> b¸n ®¶o TriÒu Tiªn cã thÓ dÉn tíi c¶nh<br /> ®iªu tµn. T×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng gia Chñ nghÜa t− b¶n ch©u ¸ mang 3<br /> t¨ng vµ n¹n tham nhòng cã tÝnh th©m ®Æc tr−ng ®éc ®¸o, nh−ng chóng kh«ng<br /> c¨n ë Trung Quèc cã thÓ lµm bïng lªn nhÊt thiÕt mang l¹i nh÷ng lîi thÕ c¹nh<br /> n¹n b¹o ®éng x· héi vµ lµm chËm l¹i tèc tranh. Thø nhÊt, c¸c nhµ n−íc ë ch©u ¸<br /> ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña n−íc nµy. can thiÖp nhiÒu h¬n vµo nÒn kinh tÕ<br /> th«ng qua chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, ®Çu<br /> 3. Chñ nghÜa t− b¶n ch©u ¸ n¨ng ®éng h¬n?<br /> t− c¬ së h¹ tÇng vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu.<br /> HÇu nh− lµ kh«ng. Khi nÒn kinh tÕ Nh−ng liÖu ®iÒu ®ã cã lµm cho CNTB<br /> Mü bÞ phè Wall kÐo lïi vµ nÒn kinh tÕ ch©u ¸ trë nªn n¨ng ®éng h¬n hay<br /> ch©u ¢u bÞ suy yÕu do chÕ ®é nhµ n−íc kh«ng vÉn cßn lµ mét c©u ®è ch−a cã lêi<br /> phóc lîi vµ thÞ tr−êng lao ®éng cøng gi¶i ®¸p. Mét nghiªn cøu cã tÝnh chÊt<br /> nh¾c cña nã g©y ra th× hÇu hÕt c¸c nÒn kinh ®iÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi n¨m<br /> kinh tÕ ch©u ¸ ®Òu rÊt sung søc. RÊt dÔ 1993 vÒ khu vùc nµy – cuèn s¸ch “Sù<br /> nãi r»ng m« h×nh CNTB ®éc nhÊt cña thÇn kú ch©u ¸” – ®· kh«ng thÓ t×m<br /> ch©u ¸ – th«ng qua sù ®an xen kh«ng thÊy b»ng chøng cho thÊy r»ng sù can<br /> ngõng gi÷a hµnh ®éng can thiÖp chiÕn thiÖp chiÕn l−îc cña nhµ n−íc lµ nguyªn<br /> l−îc cña nhµ n−íc víi lèi t− duy dµi h¹n nh©n ®−a ®Õn sù thµnh c«ng cña §«ng<br /> cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ vµ ham muèn ¸. Thø hai, hai h×nh th¸i lµ tËp ®oµn<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2009<br /> <br /> kinh tÕ khæng lå gia ®×nh trÞ vµ doanh hËu qu¶ tõ nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh<br /> nghiÖp nhµ n−íc ®ang thèng trÞ bèi vµ tiÒn tÖ cña Mü).<br /> c¶nh kinh doanh ë ch©u ¸. MÆc dï chÕ<br /> 4. Ch©u ¸ sÏ ®i ®Çu thÕ giíi trong lÜnh vùc ph¸t<br /> ®é së h÷u theo kiÓu tËp ®oµn nh− vËy cã<br /> minh, s¸ng chÕ?<br /> thÓ gióp c¸c nÒn kinh tÕ lín nhÊt ch©u<br /> ¸ tr¸nh ®−îc rñi ro ng¾n h¹n cña hÇu Ch−a ph¶i lµ hiÖn thùc trong mét<br /> hÕt c¸c c«ng ty cña Mü, nh−ng còng v× sím mét chiÒu. NÕu nh×n vµo sè l−îng<br /> thÕ, chóng “che chë” c¸c nÒn kinh tÕ nµy ngµy mét nhiÒu b»ng s¸ng chÕ cña Mü<br /> khái c¸c cæ ®«ng vµ nh÷ng ¸p lùc cña thÞ ®−îc cÊp cho c¸c nhµ ph¸t minh ch©u ¸<br /> tr−êng, qua ®ã lµm gi¶m tr¸ch nhiÖm th× n−íc Mü d−êng nh− ®· cã sù sôt<br /> gi¶i tr×nh, gi¶m tÝnh c«ng khai, minh gi¶m m¹nh trong lÜnh vùc ph¸t minh,<br /> b¹ch vµ gi¶m tÝnh ®æi míi, s¸ng t¹o cña s¸ng chÕ. Ch¼ng h¹n, c¸c nhµ ph¸t<br /> c¸c c«ng ty ch©u ¸. minh Hµn Quèc ®· nhËn 8.731 b»ng<br /> s¸ng chÕ cña Mü vµo n¨m 2008 so víi 13<br /> b»ng s¸ng chÕ vµo n¨m 1978. N¨m<br /> Cuèi cïng, tû lÖ tiÕt kiÖm cña ch©u 2008, gÇn 37.000 b»ng s¸ng chÕ cña Mü<br /> ¸ ë møc cao, th«ng qua viÖc cung cÊp ®−îc trao cho c¸c nhµ ph¸t minh NhËt<br /> nguån vèn/t− b¶n khæng lå, ch¾c ch¾n sÏ B¶n. Mét nghiªn cøu ®· xÕp Mü ®øng<br /> thóc ®Èy m¹nh mÏ sù t¨ng tr−ëng kinh hµng thø 8 trong lÜnh vùc ph¸t minh,<br /> tÕ cña khu vùc nµy. Nh−ng thËt ®¸ng s¸ng chÕ, ®øng sau Singapore, Hµn<br /> th−¬ng cho nh÷ng ng−êi tiÕt kiÖm ë Quèc vµ Thôy SÜ. §©y lµ mét xu h−íng<br /> ch©u ¸. HÇu hÕt trong sè hä tiÕt kiÖm ®¸ng b¸o ®éng ®èi víi Mü.<br /> tiÒn b¹c vµ cña c¶i bëi lÏ chÝnh quyÒn<br /> C¸c b¸o c¸o vÒ “sù c¸o chung cña<br /> cña hä cung cÊp nh÷ng m¹ng l−íi an<br /> Mü víi t− c¸ch lµ n−íc dÉn ®Çu thÕ giíi<br /> sinh x· héi kh«ng thÝch ®¸ng. C¸c chÝnh<br /> trong lÜnh vùc c«ng nghÖ” ®· bÞ thæi<br /> s¸ch c«ng ë ch©u ¸ th−êng g©y bÊt lîi<br /> phång qu¸ møc. MÆc dï c¸c nÒn kinh tÕ<br /> cho ng−êi tiÕt kiÖm th«ng qua viÖc kiÒm<br /> hµng ®Çu ch©u ¸ nh− NhËt B¶n vµ Hµn<br /> chÕ tµi chÝnh (duy tr× l·i suÊt tiÒn göi ë<br /> Quèc ®ang ngµy cµng thu hÑp kho¶ng<br /> møc thÊp vµ chi tr¶ l·i suÊt kh«ng ®¸ng<br /> c¸ch víi Mü, nh−ng vai trß dÉn ®Çu cña<br /> kÓ cho ng−êi tiªu dïng lµ c¸c hé gia<br /> Mü vÉn lµ rÊt lín. N¨m 2008, c¸c nhµ<br /> ®×nh), ®ång thêi trao th−ëng cho c¸c nhµ<br /> ph¸t minh cña Mü ®· ®−îc cÊp 92.000<br /> s¶n xuÊt th«ng qua viÖc trî cÊp vèn<br /> b»ng s¸ng chÕ, gÊp ®«i tæng sè b»ng<br /> (®iÓn h×nh lµ th«ng qua l·i suÊt cho vay<br /> s¸ng chÕ cña c¸c nhµ ph¸t minh Hµn<br /> cña ng©n hµng ë møc thÊp). ThËm chÝ<br /> Quèc vµ NhËt B¶n céng l¹i. Hai n−íc<br /> chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu, mµ bªn<br /> khæng lå cña ch©u ¸ lµ Trung Quèc vµ<br /> ngoµi cã vÎ nh− mét −u ®iÓm cña ch©u<br /> Ên §é vÉn cßn tôt hËu kh¸ xa trong<br /> ¸, l¹i d−êng nh− ®−îc ®¸nh gi¸ qu¸ cao.<br /> lÜnh vùc nµy.<br /> C¸c ng©n hµng trung −¬ng ë ch©u ¸ ®·<br /> ®Çu t− hÇu hÕt gi¸ trÞ thÆng d− xuÊt C¸c n−íc ch©u ¸ ®ang chi rÊt nhiÒu<br /> khÈu (rÊt lín) cña hä vµo nh÷ng tµi s¶n tiÒn cho gi¸o dôc ®¹i häc. Song c¸c<br /> sinh lîi thÊp vµ ®−îc ®Þnh gi¸ b»ng tr−êng ®¹i häc ë ch©u ¸ ch−a thÓ trë<br /> ®ång §«la Mü. Nh÷ng lo¹i tµi s¶n nµy thµnh nh÷ng trung t©m ®µo t¹o vµ<br /> sÏ mÊt phÇn lín gi¸ trÞ do nh÷ng søc Ðp nghiªn cøu hµng ®Çu thÕ giíi trong mét<br /> cña t×nh tr¹ng l¹m ph¸t kÐo dµi (vèn lµ sím mét chiÒu. Trong sè 10 tr−êng ®¹i<br /> Suy nghÜ l¹i vÒ… 51<br /> <br /> häc hµng ®Çu thÕ giíi, kh«ng cã tr−êng phån vinh, thÞnh v−îng. C¸c nÒn kinh tÕ<br /> nµo n»m ë ch©u ¸ vµ chØ duy nhÊt §¹i ®−îc coi nh− nh÷ng con rång ch©u ¸<br /> häc Tæng hîp Tokyo n»m trong nhãm 20 nh− Hµn Quèc, §µi Loan, Singapore,<br /> tr−êng ®¹i häc hµng ®Çu thÕ giíi. Trong Indonesia (d−íi thêi Tæng thèng<br /> vßng 30 n¨m qua, chØ cã 8 ng−êi ch©u ¸ Suharto) vµ hiÖn nay lµ Trung Quèc, ®·<br /> (7 ng−êi trong sè ®ã lµ ng−êi NhËt) ®· tr¶i qua thêi kú t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt<br /> giµnh gi¶i Nobel trong c¸c lÜnh vùc khoa d−íi nh÷ng thÓ chÕ phi d©n chñ. Nh÷ng<br /> häc kh¸c nhau. NÒn v¨n hãa ®Ò cao trËt so s¸nh th−êng xuyªn gi÷a Trung Quèc<br /> tù thø bËc, nÒn hµnh chÝnh quan liªu tËp vµ Ên §é d−êng nh− ñng hé quan ®iÓm<br /> trung, c¸c tr−êng ®¹i häc t− nh©n yÕu cho r»ng mét quèc gia theo chÕ ®é mét<br /> kÐm vµ sù coi träng lèi “häc thuéc lßng” ®¶ng (kh«ng bÞ g©y trë ng¹i bëi ho¹t<br /> råi lµm bµi kiÓm tra sÏ tiÕp tôc c¶n trë ®éng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt c¹nh tranh<br /> nh÷ng nç lùc cña ch©u lôc nµy trong viÖc lén xén) cã thÓ mang ®Õn nhiÒu lîi Ých<br /> m« pháng vµ sao chÐp c¸c thiÕt chÕ kinh tÕ tèt h¬n so víi mét hÖ thèng ®a<br /> nghiªn cøu tèt nhÊt cña n−íc Mü. ®¶ng bÞ rµng buéc qu¸ nhiÒu bëi nÒn<br /> d©n chñ.<br /> ThËm chÝ, −u thÕ cã thÓ ®o ®Õm vÒ<br /> mÆt sè l−îng cña ch©u ¸ l¹i Ýt h¬n so víi Nh−ng ch©u ¸ ®· tõng cã nh÷ng chÕ<br /> nh÷ng g× ng−êi ta t−ëng. Theo −íc tÝnh, ®é ®éc tµi lµm suy kiÖt ®Êt n−íc hä - cã<br /> mçi n¨m Trung Quèc cÊp b»ng tèt thÓ kÓ ®Õn nh÷ng tr−êng hîp nh−<br /> nghiÖp ®¹i häc cho 600.000 kü s−, con sè Myanmar, Pakistan, CHDCND TriÒu<br /> nµy ë Ên §é lµ 350.000. N−íc Mü chØ cã Tiªn, Campuchia (d−íi thêi Khmer ®á)<br /> 70.000 kü s− ra tr−êng mçi n¨m. MÆc vµ Philippines (d−íi thêi Tæng thèng<br /> dï sè liÖu nµy cho thÊy lîi thÕ cña ch©u Ferdinand Marcos). ThËm chÝ Trung<br /> ¸ trong viÖc s¶n sinh ra n¨ng lùc trÝ Quèc cßn lµ mét vÝ dô hçn hîp. Tr−íc<br /> tuÖ, nh−ng chóng hoµn toµn sai lÇm. khi Trung Quèc næi lªn tõ t×nh tr¹ng c«<br /> Mét nöa sè kü s− míi ra tr−êng cña lËp do tù ¸p ®Æt vµ chÕ ®é cai trÞ ®éc ®o¸n<br /> Trung Quèc vµ hai phÇn ba sè kü s− míi vµo n¨m 1976, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ<br /> ra tr−êng ë Ên §é chØ cã b»ng ®¹i häc cña n−íc nµy ®· ë møc rÊt thÊp. Trung<br /> ®¹i c−¬ng. NÕu tÝnh ®Õn chÊt l−îng th× Quèc d−íi thêi Mao Tr¹ch §«ng còng ®·<br /> râ rµng vÞ trÝ hµng ®Çu cña ch©u ¸ sÏ tr¶i qua n¹n ®ãi tåi tÖ nhÊt thÕ giíi.<br /> biÕn mÊt. Mét b¸o c¸o ®−îc nhiÒu ng−êi<br /> trÝch dÉn cña ViÖn Nghiªn cøu toµn cÇu Khi nh×n vµo nh÷ng chÕ ®é chuyªn<br /> McKinsey cho biÕt, c¸c gi¸m ®èc nh©n quyÒn cã uy tÝn víi sù thµnh c«ng trong<br /> sù trong c¸c c«ng ty ®a quèc gia chØ coi lÜnh vùc kinh tÕ, ng−êi ta cã thÓ t×m thÊy<br /> 10% sè kü s− Trung Quèc vµ 25% sè kü hai ®iÒu thó vÞ. Thø nhÊt, hiÖu qu¶ kinh<br /> s− Ên §é lµ “cã thÓ tuyÓn dông ®−îc”, so tÕ cña c¸c n−íc nµy ®· ®−îc c¶i thiÖn<br /> víi 81% sè kü s− ng−êi Mü. khi hä bít hµ kh¾c vµ cho phÐp ng−êi<br /> d©n cã nh÷ng quyÒn tù do c¸ nh©n vµ tù<br /> 5. ChÕ ®é chuyªn quyÒn ®· mang l¹i cho ch©u ¸<br /> do kinh tÕ lín h¬n. Thø hai, ch×a khãa<br /> mét −u thÕ?<br /> ®−a ®Õn thµnh c«ng cña c¸c n−íc nµy lµ<br /> Kh«ng. C¸c chÕ ®é chuyªn quyÒn, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh¹y c¶m, ch¼ng<br /> mµ chñ yÕu ë §«ng ¸, cã thÓ ®−îc xem h¹n nh− qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, ®Çu t−<br /> nh− ®· lµm cho ®Êt n−íc hä trë nªn c¬ së h¹ tÇng, thóc ®Èy tiÕt kiÖm vµ xóc<br /> 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2009<br /> <br /> tiÕn ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Òu mang mäi ph−¬ng diÖn, nh−ng sù trçi dËy<br /> tÝnh chÊt thñ cùu. ChÕ ®é chuyªn quyÒn cña n−íc nµy tiÒm Èn nh÷ng h¹n chÕ<br /> thùc sù kh«ng t¹o ra c«ng thøc mµu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Trung Quèc<br /> nhiÖm nµo cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. kh«ng cã kh¶ n¨ng thèng trÞ ch©u ¸<br /> theo nghÜa thay thÕ Mü nh− lµ lùc l−îng<br /> ViÖc so s¸nh mét quèc gia theo chÕ<br /> g×n gi÷ hßa b×nh cña khu vùc vµ cã ¶nh<br /> ®é mét ®¶ng l·nh ®¹o nh− Trung Quèc<br /> h−ëng quyÕt ®Þnh tíi chÝnh s¸ch ®èi<br /> víi mét nÒn d©n chñ nh− Ên §é kh«ng<br /> ngo¹i cña c¸c n−íc kh¸c. Tèc ®é t¨ng<br /> ph¶i lµ mét ho¹t ®éng trÝ tuÖ dÔ dµng.<br /> tr−ëng kinh tÕ cña Trung Quèc còng<br /> Râ rµng, Ên §é cã nhiÒu ®iÓm yÕu: n¹n<br /> kh«ng hoµn toµn ®−îc ®¶m b¶o. Nh÷ng<br /> ®ãi trªn diÖn réng, c¬ së h¹ tÇng nghÌo<br /> nhãm d©n téc thiÓu sè cã t− t−ëng ly<br /> nµn vµ c¸c dÞch vô x· héi ë møc tèi<br /> khai (T©y T¹ng vµ Duy Ng« NhÜ) ®ang<br /> thiÓu. Trung Quèc d−êng nh− ®· lµm<br /> sinh sèng ë nh÷ng khu vùc cã ý nghÜa<br /> tèt h¬n nhiÒu trong nh÷ng lÜnh vùc ®ã.<br /> quan träng chiÕn l−îc víi diÖn tÝch<br /> Song, ®ã chØ lµ h×nh thøc bªn ngoµi. ChÕ<br /> chiÕm gÇn 30% l·nh thæ Trung Quèc.<br /> ®é chuyªn quyÒn tá ra hiÖu qu¶ trong<br /> Trong khi ®ã, ë bªn ngoµi, §µi Loan l¹i<br /> viÖc che ®Ëy nh÷ng vÊn ®Ò do hä t¹o ra,<br /> ®ang g©y khã kh¨n tíi c¸c nguån lùc<br /> trong khi chÕ ®é d©n chñ l¹i tá ra hiÖu<br /> qu©n sù c¬ b¶n cña Trung Quèc.<br /> qu¶ trong viÖc qu¶ng b¸ nh÷ng khuyÕt<br /> tËt cña nã. Mét sè n−íc l¸ng giÒng ®¸ng gêm<br /> cña Trung Quèc nh− Nga, Ên §é vµ<br /> Do vËy, −u thÕ do chÕ ®é chuyªn<br /> NhËt B¶n sÏ kÞch liÖt chèng l¹i bÊt cø<br /> quyÒn mang l¹i ë ch©u ¸, dï thÕ nµo<br /> ©m m−u nµo cña Trung Quèc nh»m trë<br /> ch¨ng n÷a, còng chØ lµ mét ¶o t−ëng.<br /> thµnh b¸ quyÒn ®éc t«n ë khu vùc ch©u<br /> 6. Trung Quèc sÏ thèng trÞ ch©u ¸? ¸. ThËm chÝ, §«ng Nam ¸ (n¬i Trung<br /> C©u tr¶ lêi lµ kh«ng. Trung Quèc Quèc d−êng nh− ®· thu ®−îc nh÷ng<br /> ®ang trªn ®µ thay thÕ NhËt B¶n ®Ó trë thµnh tùu cã ý nghÜa lín nhÊt vÒ mÆt<br /> thµnh nÒn kinh tÕ lín thø hai thÕ giíi ®Þa chÝnh trÞ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y)<br /> trong n¨m 2009 nµy. Lµ trung t©m kinh ®· tá ra miÔn c−ìng ph¶i “r¬i” th¼ng vµo<br /> tÕ cña khu vùc, Trung Quèc hiÖn ®ang “quü ®¹o” cña Trung Quèc. Mü còng sÏ<br /> gi÷ vai trß chi phèi qu¸ tr×nh héi nhËp kh«ng dÔ dµng ®Çu hµng khi ®èi mÆt víi<br /> kinh tÕ cña ch©u ¸. ¶nh h−ëng ngo¹i ng−êi khæng lå Trung Quèc.<br /> giao cña Trung Quèc ®ang ngµy cµng<br /> V× nhiÒu lý do phøc t¹p, sù næi lªn<br /> më réng, chñ yÕu nhê vµo quyÒn lùc<br /> cña Trung Quèc ®· g©y nªn t©m lý lo<br /> mÒm mµ n−íc nµy míi giµnh ®−îc trong<br /> ng¹i ®èi víi c¸c n−íc ch©u ¸ kh¸c. Trong<br /> thêi gian qua. ThËm chÝ, lùc l−îng qu©n<br /> cuéc kh¶o s¸t do Héi ®ång Chicago vÒ c¸c<br /> sù cña Trung Quèc ®· cã b−íc ph¸t<br /> vÊn ®Ò toµn cÇu tiÕn hµnh, chØ cã 10%<br /> triÓn v−ît bËc víi mét c¬ sè hÖ thèng vò<br /> ng−êi NhËt, 21% ng−êi Hµn Quèc vµ<br /> khÝ míi vµ ®· c¶i thiÖn ®¸ng kÓ n¨ng<br /> 27% ng−êi Indonesia cho r»ng hä sÏ c¶m<br /> lùc chiÕn ®Êu.<br /> thÊy “hµi lßng” víi viÖc Trung Quèc trë<br /> MÆc dï ®óng lµ Trung Quèc sÏ trë thµnh ng−êi l·nh ®¹o ch©u ¸ trong<br /> thµnh n−íc m¹nh nhÊt ch©u ¸ xÐt trªn t−¬ng lai.<br /> Suy nghÜ l¹i vÒ… 53<br /> <br /> 7. Mü ®ang mÊt dÇn ¶nh h−ëng ë ch©u ¸? ch©u ¸ tõ New Delhi tíi Tokyo tiÕp tôc<br /> tr«ng cËy vµo “Chó Sam” ®Ó canh chõng<br /> Hoµn toµn kh«ng. BÞ sa lÇy ë Iraq<br /> B¾c Kinh.<br /> vµ Afganistan vµ bÞ lón s©u vµo cuéc<br /> suy tho¸i kinh tÕ, n−íc Mü râ rµng Cho dï thÕ nµo th× ch©u ¸ còng sÏ<br /> tr«ng gièng nh− mét siªu c−êng ®ang sa gia t¨ng ¶nh h−ëng kinh tÕ vµ ®Þa chÝnh<br /> sót. ¶nh h−ëng cña Mü ë ch©u ¸ d−êng trÞ cña m×nh mét c¸ch nhanh chãng<br /> nh− ®· suy gi¶m, b»ng chøng lµ ®ång trong nh÷ng thËp niªn tíi ®©y. Ch©u ¸<br /> §«la ®Çy søc m¹nh tr−íc kia ®· Ýt ®−îc hiÖn ®· trë thµnh mét trong nh÷ng cét<br /> −a chuéng h¬n so víi ®ång Nh©n d©n tÖ trô cña trËt tù thÕ giíi. Nh−ng sù ph¸t<br /> vµ B¾c TriÒu Tiªn ®· c«ng khai th¸ch triÓn kinh tÕ m¹nh mÏ cña ch©u ¸<br /> thøc Washington. Nh−ng vÉn cßn sím “kh«ng ®−îc viÕt trªn c¸c v× sao”. Vµ c¨n<br /> ®Ó tuyªn bè sù chÊm hÕt uy thÕ ®Þa cø vµo nh÷ng kh¸c biÖt v¨n hãa vµ lÞch<br /> chÝnh trÞ cña Mü ë ch©u ¸. XÐt vÒ mäi sù thï ®Þch gi÷a c¸c n−íc trong khu vùc<br /> kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra, c¬ chÕ tù ®iÒu nµy, cã thÓ nãi r»ng ch©u ¸ kh«ng thÓ<br /> chØnh vµ söa ch÷a trong c¸c hÖ thèng ®¹t ®−îc bÊt kú møc ®é thèng nhÊt<br /> kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña nã sÏ gióp Mü chÝnh trÞ nµo ë tÇm khu vùc vµ kh«ng<br /> phôc håi tõ sù tho¸i lui hiÖn t¹i. thÓ tiÕn triÓn thµnh mét thùc thÓ gièng<br /> Vai trß l·nh ®¹o cña Mü ë ch©u ¸ nh− EU trong thÕ kû XXI. Henry<br /> xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguån gèc, chø Kissinger tõng ®Æt ra c©u hái næi tiÕng:<br /> kh«ng chØ tõ søc m¹nh qu©n sù hay søc “T«i sÏ gäi tªn ai nÕu t«i muèn gäi tªn<br /> m¹nh kinh tÕ cña Mü. Gièng nh− s¾c ch©u ¢u?” Chóng ta cã thÓ ®Æt c©u hái<br /> ®Ñp, ¶nh h−ëng ®Þa chÝnh trÞ cña mét t−¬ng tù nh− thÕ víi ch©u ¸.<br /> ®Êt n−íc th−êng n»m trong m¾t cña kÎ TÊt c¶ ®Òu cho r»ng sù trçi dËy cña<br /> ng¾m nh×n nã. MÆc dï mét sè ng−êi coi ch©u ¸ mang ®Õn nhiÒu c¬ héi h¬n lµ<br /> ¶nh h−ëng ngµy cµng suy yÕu cña Mü ë nguy c¬. Sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy<br /> ch©u ¸ lµ mét thùc tÕ, nh−ng nhiÒu kh«ng chØ ®−a hµng tr¨m triÖu ng−êi<br /> ng−êi ch©u ¸ l¹i nghÜ kh¸c. Theo sè liÖu tho¸t nghÌo, mµ cßn gãp phÇn lµm t¨ng<br /> cña cuéc kh¶o s¸t do Héi ®ång Chicago cÇu ®èi víi c¸c lo¹i hµng hãa cña<br /> (Mü) tiÕn hµnh, 69% ng−êi Trung Quèc, ph−¬ng T©y. Nh÷ng r¹n nøt bªn trong<br /> 75% ng−êi Indonesia, 76% ng−êi Hµn cña ch©u ¸ sÏ cho phÐp Mü kiÓm tra<br /> Quèc vµ 79% ng−êi NhËt cho r»ng ¶nh ¶nh h−ëng ®Þa chÝnh trÞ cña nh÷ng ®èi<br /> h−ëng cña Mü ë ch©u ¸ ®· t¨ng lªn thñ tiÒm tµng nh− Trung Quèc vµ Nga<br /> trong thËp kû võa qua. víi nh÷ng chi phÝ vµ rñi ro cã thÓ kiÓm<br /> Mét lý do kh¸c, mµ cã lÏ quan träng so¸t ®−îc. Vµ cã thÓ hy väng r»ng, sù<br /> h¬n, gi¶i thÝch cho −u thÕ v−ît tréi vµ trçi dËy cña ch©u ¸ sÏ ®em ®Õn nh÷ng<br /> kÐo dµi cña Mü ë ch©u ¸ lµ viÖc hÇu hÕt søc Ðp c¹nh tranh thùc sù cÇn thiÕt cho<br /> c¸c n−íc trong khu vùc nµy ®Òu hoan ng−êi ph−¬ng T©y ®Ó hä tù ®iÒu chØnh<br /> nghªnh Washington nh− lµ ng−êi b¶o chÝnh m×nh, mµ kh«ng ph¶i tá ra th¸i<br /> ®¶m cho hßa b×nh ch©u ¸. Giíi chãp bu qu¸ hoÆc ho¶ng lo¹n.<br />