Tác động của các chính sách và giải pháp sử dụng tài nguyên và vấn đề môi trường nông thôn

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

85
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội cung cấp nhiều loại sản phẩm thiết yếu cho đời sống xã hội, là thị trường rộng lớn của nền kinh tế, cung cấp nguồn nhân lực và tạo nên tích luỹ ban đầu cho sự nghiệp phát triển kinh tế của đất nước. Nông thôn là địa bàn sinh sống chủ yếu của hộ gia đình nông dân, có chức năng quan trọng là sản xuất và cung ứng nông sản cho xã hội. Phát triển nông thôn là một vấn đề phức tạp vì nó...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tác động của các chính sách và giải pháp sử dụng tài nguyên và vấn đề môi trường nông thôn

1 §Ò tµi nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng n«ng th«n viÖt nam theo c¸c vïng sinh th¸i ®Æc tr−ng, dù b¸o xu thÕ diÔn biÕn, ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p kiÓm so¸t thÝch hîp T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p sö dông tµi nguyªn vµ vÊn ®Ò m«i tr−êng n«ng th«n B¸o c¸o chuyªn ®Ò cña ®Ò tµi nh¸nh KC 08.0611 Chñ biªn: Lª Th¹c C¸n ViÖn M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn BÒn v÷ng hµ Néi, 5/2003 L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
2 môc lôc 1. Kh¸i niÖm vÒ n«ng th«n ë n−íc ta ....................................................................3 2. Tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng n«ng th«n..............................................3 3. C¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p liªn quan tíi tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng n«ng th«n ..............................................................................................................6 4. T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn ë n«ng th«n ..............................................................................................................9 5. T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn ë n«ng th«n theo kiÓu vïng sinh th¸i .....................................................................16 6. NhËn xÐt chung ...............................................................................................31 Tµi liÖu tham kh¶o...............................................................................................31 L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
3 c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng n«ng th«n viÖt nam theo c¸c vïng sinh th¸i ®Æc tr−ng, dù b¸o xu thÕ diÔn biÕn, ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p kiÓm so¸t thÝch hîp 1. Kh¸i niÖm vÒ n«ng th«n ë n−íc ta N«ng th«n lµ tõ ghÐp hai kh¸i niÖm “n«ng nghiÖp” vµ “th«n lµng” ë vïng ®ång b»ng hoÆc “th«n b¶n” ë vïng ®åi nói. N«ng th«n võa lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp võa lµ ®Þa bµn c− tró cña nh÷ng ng−êi lµm n«ng nghiÖp hiÓu theo nghÜa réng gåm c¶ n«ng, l©m, ng− vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dÞch vô liªn quan. XÐt vÒ m«i tr−êng vµ sinh th¸i mçi ®¬n vÞ n«ng th«n cã thÎ xem lµ mét hÖ sinh th¸i trong c¸c hÖ sinh th¸i lín h¬n cña vïng vµ cña c¶ n−íc. N«ng th«n víi kh¸i niÖm nh− vËy chiÕm kho¶ng 4/5 diÖn tÝch l·nh thæ n−íc ta. Sè c− d©n trªn ®ã còng chiÕm kho¶ng 80% tæng d©n sè. HiÖn nay víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ®« thÞ hãa n«ng th«n ViÖt Nam ®ang ®i vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m¹nh mÏ. Mét phÇn diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ang nh−êng chç cho c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c tuyÕn giao th«ng vËn t¶i vµ c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng kh¸c. Mét sè vïng n«ng th«n ®ang ®−îc ®« thÞ hãa do sù më réng c¸c ®« thÞ ®· cã, hoÆc do thµnh lËp c¸c thÞ tø, thÞ trÊn míi. T¹i nhiÒu vïng n«ng th«n c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp ®· xen lÉn víi c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp. Mét sè vïng n«ng th«n míi ®ang lan dÇn mét c¸ch tù ph¸t, hoÆc theo kÕ ho¹ch, vµo nh÷ng vïng ®åi nói, ®Êt ngËp n−íc ven s«ng hå vµ biÓn. N«ng th«n lµ vïng ®ang chuyÓn ®æi m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ, x· héi, còng nh− tµi nguyªn vµ m«i tr−êng. 2. Tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng n«ng th«n Víi ®Þa bµn réng lín, theo quan niÖm nh− trªn, vïng n«ng th«n cã tµi nguyªn thiªn nhiªn hÕt søc phong phó, ®a d¹ng: ®Êt, n−íc, rõng, kho¸ng s¶n, n¨ng l−îng, ®a d¹ng sinh häc, c¶nh quan, vÞ thÕ ®Þa lý vµ c¸c nh©n tè khÝ hËu. Trong ph¹m vi chuyªn ®Ò nµy kh«ng thÓ m« t¶, ph©n tÝch vÒ c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn cô thÓ trªn ®Êt n−íc ta, mµ chØ quan t©m tíi c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng cña viÖc sö dông, khai th¸c c¸c tµi nguyªn nµy. Trong ®ã quan träng nhÊt vµ phæ biÕn nhÊt lµ c¸c tµi nguyªn ®Êt, n−íc (bao gåm c¶ n−íc ngät, lî, mÆn), rõng, ®a d¹ng sinh häc ®· ®−îc sö dông réng r·i trong n«ng, l©m, ng−, thñ c«ng vµ c«ng nghiÖp. Tµi nguyªn c¶nh quan, víi kh¶ n¨ng phôc vô ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng vµ phôc vô du lÞch ®ang ngµy L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
4 cµng thªm cã ý nghÜa quan träng. Tµi nguyªn n¨ng l−îng vµ kho¸ng s¶n víi quy m« nhá, khai th¸c t¹i chç còng cã gi¸ trÞ rÊt lín víi m«i tr−êng n«ng th«n. C¸c c«ng tr×nh vµ c«ng tr−êng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng sö dông vÞ trÝ, ®Þa h×nh, ®Þa m¹o ®Þa ph−¬ng, c¸c ho¹t ®éng khai th¸c kho¸ng s¶n vµ n¨ng l−îng lín, th−êng do c¸c cÊp quèc gia, tØnh, thµnh phè qu¶n lý, cã t¸c ®éng m«i tr−êng trùc tiÕp, to lín vµ l©u dµi tíi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng cña c¸c ®Þa ph−¬ng cô thÓ. Tµi nguyªn thiªn nhiªn ph©n bè kh¸c nhau trªn c¸c kiÓu vïng sinh th¸i n«ng th«n. C¸c chuyªn ®Ò trong ®Ò tµi KC 08.06 ®· nhÊt trÝ ph©n biÖt trªn l·nh thæ ViÖt Nam 5 kiÓu vïng sinh th¸i: kiÓu vïng sinh th¸i (KVST) miÒn nói; KVST trung du; KVST ®ång b»ng; KVST ven biÓn vµ KVST ven ®« thÞ. §Æc ®iÓm tµi nguyªn thiªn cña c¸c vïng nµy kh¸i qu¸t t¹i b¶ng 1 sau ®©y. B¶ng 1. §Æc ®iÓm tµi nguyªn thiªn nhiªn cña c¸c kiÓu vïng sinh th¸i trªn l·nh thæ ViÖt Nam hiÖn nay KiÓu vïng C¸c tµi nguyªn T×nh h×nh sö dông sinh th¸i thiªn nhiªn chÝnh (1) KVST §Êt Khai th¸c mét phÇn, cßn tiÒm n¨ng miÒn nói N−íc Khai th¸c mét phÇn, cßn tiÒm n¨ng, cã hiÖn t−îng thiÕu n−íc trong mïa kh« Rõng Khai th¸c nhiÒu, t¹i nhiÒu n¬i ®· bÞ tµn ph¸, ®ang cã xu thÕ håi phôc §a d¹ng sinh häc Khai th¸c nhiÒu, cã phÇn ®· bÞ suy tho¸i, ®· cã mét sè cè g¾ng b¶o vÖ c¸c gièng loµi ®Æc h÷u ®· ®−îc ph¸t hiÖn Kho¸ng s¶n PhÇn dÔ khai th¸c ®· ®−îc sö dông, khai th¸c kh«ng hîp lý, cßn tiÒm n¨ng N¨ng l−îng Mét phÇn ®· ®−îc khai th¸c, cßn tiÒm n¨ng lín C¶nh quan Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín VÞ thÕ ®Þa lý Mét phÇn ®· ®−îc khai th¸c, cßn tiÒm n¨ng lín. C¸c nh©n tè khÝ hËu Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín (2) KVST §Êt Khai th¸c mét phÇn, cßn mét sè tiÒm n¨ng trung du N−íc Khai th¸c mét phÇn, cßn tiÒm n¨ng, thiÕu mét Ýt trong mïa kh« h¹n L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
5 Rõng §· bÞ khai th¸c nhiÒu, cã nhiÒu n¬i ®· bÞ tµn ph¸ nÆng, ®ang cã xu thÕ håi phôc mét bé phËn §a d¹ng sinh häc Khai th¸c nhiÒu, mét phÇn lín ®· bÞ suy tho¸i, Kho¸ng s¶n PhÇn dÔ khai th¸c ®· ®−îc sö dông, cã nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c kh«ng hîp lý, cßn tiÒm n¨ng N¨ng l−îng §· khai th¸c mét phÇn, cßn tiÒm n¨ng C¶nh quan Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín VÞ thÕ ®Þa lý Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín C¸c nh©n tè khÝ hËu §· khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín (3) KVST §Êt §· khai th¸c phÇn lín, vÉn cßn mét sè tiÒm ®ång b»ng n¨ng nh−ng kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu N−íc §· khai th¸c phÇn lín, cßn mét sè tiÒm n¨ng, thiÕu hôt trong mïa kh« Rõng Kh«ng nhiÒu, phÇn lín ®· bÞ khai th¸c, tµn ph¸ dÉn ®Õn suy tho¸i §a d¹ng sinh häc Khai th¸c nhiÒu, phÇn lín ®· bÞ suy tho¸i, nhiÒu gièng loµi míi ®· ®−îc du nhËp Kho¸ng s¶n PhÇn dÔ khai th¸c ®· ®−îc sö dông, cã nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c kh«ng hîp lý, cßn mét Ýt tiÒm n¨ng N¨ng l−îng §· khai th¸c mét phÇn, cßn mét Ýt tiÒm n¨ng C¶nh quan Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín VÞ thÕ ®Þa lý §· khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín C¸c nh©n tè khÝ hËu Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín (4) KVST §Êt §· khai th¸c phÇn lín, vÉn cßn mét sè tiÒm ven biÓn n¨ng nh−ng kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu N−íc §· khai th¸c phÇn lín, cßn mét sè tiÒm n¨ng, thiÕu hôt nÆng trong mïa kh« Rõng Kh«ng nhiÒu, chñ yÕu lµ rõng ngËp mÆn, ®· bÞ khai th¸c vµ tµn ph¸ nhiÒu lÇn L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
6 §a d¹ng sinh häc Khai th¸c nhiÒu, phÇn lín ®· bÞ suy tho¸i, nhiÒu gièng loµi míi ®· ®−îc du nhËp Kho¸ng s¶n PhÇn dÔ khai th¸c ®· ®−îc sö dông, cã nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c kh«ng hîp lý, cßn mét Ýt tiÒm n¨ng N¨ng l−îng §· khai th¸c mét phÇn, cßn tiÒm n¨ng C¶nh quan Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín VÞ thÕ ®Þa lý §· khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín C¸c nh©n tè khÝ hËu Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín (5) KVST §Êt §· khai th¸c phÇn lín, vÉn cßn mét Ýt tiÒm ven ®« thÞ n¨ng nh−ng kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu N−íc §· khai th¸c phÇn lín, thiÕu hôt trong mïa kh« Rõng Kh«ng nhiÒu, phÇn lín ®· bÞ khai th¸c §a d¹ng sinh häc Kh«ng nhiÒu, nhiÒu giãng loµi b¶n ®Þa ®· bÞ suy tho¸i, mét sè gièng loµi míi ®· ®−îc du nhËp Kho¸ng s¶n Kh«ng nhiÒu, phÇn dÔ khai th¸c ®· ®−îc sö dông N¨ng l−îng §· khai th¸c mét phÇn, cßn mét Ýt tiÒm n¨ng C¶nh quan Khai th¸c mét phÇn, cßn mét Ýt tiÒm n¨ng VÞ thÕ ®Þa lý. §· khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín C¸c nh©n tè khÝ hËu Khai th¸c mét phÇn, tiÒm n¨ng cßn lín 3. C¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p liªn quan tíi tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng n«ng th«n C¸c c¬ quan cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ë c¸c cÊp trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng ®· ban hµnh hµng lo¹t chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p liªn quan tíi sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn toµn quèc vµ t¹i tõng ®Þa ph−¬ng. Trong ph¹m vi chuyªn ®Ò nµy chØ cã thÓ ®Ò cÊp ®Õn c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p lín ë cÊp trung −¬ng. C¸c chÝnh s¸ch nµy cã thÓ ph©n thµnh hai lo¹i: lo¹i chÝnh s¸ch chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi chung cho c¶ n−íc, vµ lo¹i chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh ngµnh trong x· héi. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
7 C¸c chÝnh s¸ch chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®−îc thÓ hiÖn cô thÓ trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 2001 – 2010 ®· ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Dùa trªn v¨n b¶n ChiÕn l−îc cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch chung vÒ ph¸t triÓn cho tÊt c¶ mäi vïng, mäi miÒn trªn ®Êt n−íc ta nh− sau: (1) ChÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ: Ph¸t triÓn nhanh vÒ kinh tÕ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng, s¶n xuÊt ë trong n−íc vµ xuÊt khÈu, t¨ng nhanh GDP, t¨ng tû träng trong GDP cña c«ng nghiÖp, dÞch vô, gi¶m tû träng cña n«ng nghiÖp, chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. (2) ChÝnh s¸ch vÒ con ng−êi vµ x· héi: N©ng ®¸ng kÓ chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi th«ng qua: gi¶m gia t¨ng d©n sè, xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, gi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ viÖc lµm ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ, n©ng cao møc phæ cËp gi¸o dôc, c¶i thiÖn dÞch vô y tÕ, t¹o m«i tr−êng x· héi lµnh m¹nh, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng tù nhiªn. (3) ChÝnh s¸ch vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ: n©ng cao n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó øng dông thµnh tùu tiªn tiÕn cña thÕ giíi vµ tù ph¸t triÓn trªn mét sè lÜnh vùc. (4) ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng: vÒ giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn, viÔn th«ng, c¬ së cña tr−êng häc, bÖnh viÖn. (5) ChÝnh s¸ch thiÕt lËp thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa víi c¸c thµnh phÇn: kinh tÕ nhµ n−íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ víi vèn cña nhµ n−íc, cña tËp thÓ, cña t− nh©n vµ cña n−íc ngoµi. (6) ChÝnh s¸ch vÒ m«i tr−êng: ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi g¾n chÆt víi b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng trong mçi quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n ph¸t triÓn, b¶o vÖ m«i tr−êng, phßng tr¸nh thiªn tai.1 §èi víi n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp, cïng c¸c chÝnh s¸ch chung nªu trªn, chiÕn l−îc ®· x¸c ®Þnh 5 chÝnh s¸ch / ®Þnh h−íng lín2. (1) §Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, (2) X©y dùng hîp lý c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, (3) T¨ng c−êng tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp, (4) TiÕp tôc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng thuû lîi, n©ng cao n¨ng lùc phßng chèng thiªn tai, (5) Ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë n«ng th«n. 1 / §CSVN. V¨n kiÖn §¹i héi IX, trang 162 - 168 2 / §CSVN, V¨n kiÖn §¹i héi IX, trang 171, 173 L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
8 ChiÕn l−îc ph¸t triÓn KTXH 2001 – 2010 còng x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cô thÓ ®èi víi c¸c kiÓu vïng sinh th¸i3. - §èi víi vïng n«ng th«n miÒn nói vµ trung du: o Ph¸t triÓn m¹nh c©y dµi ngµy, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, o B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn vèn rõng, o Hoµn thµnh vµ æn ®Þnh v÷ng ch¾c ®Þnh canh, ®Þnh c−, o Bè trÝ l¹i d©n c−, lao ®éng vµ ®Êt ®ai theo quy ho¹ch ®i ®«i víi x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ –x· héi ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn, o Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, o Cã chÝnh s¸ch ®Æc biÖt ®Ó ph¸t triÓn KTXH ë c¸c vïng s©u, vïng xa, biªn giíi, cöa khÈu. - §èi víi vïng n«ng th«n ®ång b»ng: o Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp sinh th¸i ®a d¹ng vµ øng dông phæ biÕn tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, tiªu thô s¶n phÈm, o Hoµn thµnh ®iÖn khÝ hãa, thùc hiÖn c¬ giíi hãa ë nh÷ng kh©u cÇn thiÕt. o N©ng cao thu nhËp trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch, o ChuyÓn lao ®éng sang khu vùc c«ng nghiÖp, dÞch vô, o Ph¸t triÓn m¹nh thñ c«ng nghiÖp, m¹ng l−íi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n vµ c¸c dÞch vô. - §èi víi vïng n«ng th«n ven ®«: o §−a quy ho¹ch vµ qu¶n lý ®« thÞ, kÓ c¶ vïng ven ®«, vµo nÒ nÕp, o T¹o vµnh ®ai n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ë c¸c thµnh phè lín. TÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi trong c¶ n−íc, c¸c chÝnh s¸ch riªng vÒ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n vµ chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c kiÓu vïng sinh th¸i n«ng th«n ®Òu cã t¸c t¸c ®éng tíi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn c¸c kiÓu vïng sinh th¸i. Trong c¸c chÝnh s¸ch nµy th× nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan nhiÒu vµ trùc tiÕp tíi tµi nguyªn thiªn lµ: (1) ChÝnh s¸ch x©y dùng nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa víi nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u. (2) ChÝnh s¸ch chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 3 / §CSVN. V¨n kiÖn §¹i h«i IX, trang 180 - 188 L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
9 (3) ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn lùc, viÔn th«ng, ®iÖn khÝ hãa, c¬ giíi hãa, ®−a tiÕn bé c«ng nghÖ vµ khoa häc vµo n«ng th«n. (4) ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô ë n«ng th«n. (5) ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o viÖc lµm ë n«ng th«n. (6) ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o, v¨n hãa, n©ng cao dÞch vô y tÕ ë n«ng th«n. (7) ChÝnh s¸ch kÕ ho¹ch hãa d©n sè, kiÓm so¸t di c− ë n«ng th«n. (8) ChÝnh s¸ch b¶o vÖ rõng vµ c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c, vÖ sinh, n−íc s¹ch, b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chÊt l−îng m«i tr−êng, phßng tr¸nh thiªn tai ë n«ng th«n. C¸c gi¶i ph¸p lín ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch nªu trªn thÓ hiÖn chñ yÕu trong c¸c kÕ ho¹ch, ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n cña nhµ n−íc cÊp trung −¬ng, tØnh / thµnh phè, huyÖn / quËn / thÞ x·. 4. T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn ë n«ng th«n ViÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch nªu trªn vµ nh÷ng gi¶i ph¸p liªn quan ®· cã nh÷ng t¸c ®éng nh− sau ®èi víi m«i tr−êng c¸c vïng n«ng th«n. M«i tr−êng nãi ë ®©y ®−îc hiÓu theo nghÜa réng bao gåm c¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ yÕu tè chÊt l−îng m«i tr−êng sèng cña con ng−êi. Nh©n tè m«i tr−êng réng lín vµ hÕt søc ®a d¹ng. Sè l−îng chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn chÝnh s¸ch còng rÊt nhiÒu. B¸o c¸o chuyªn ®Ò nµy kh«ng thÓ ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch cô thÓ, trªn mét ®Þa bµn nhÊt ®Þnh nh− trong ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng c¸c ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n ph¸t triÓn, mµ chØ cã thÓ tr×nh bµy nh÷ng t¸c ®éng kh¸i qu¸t cña mét sè chÝnh s¸ch bao qu¸t nhÊt trong c¶ n−íc. 4.1. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch x©y dùng nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa víi nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u. §©y lµ chÝnh s¸ch c¬ b¶n cña c«ng cuéc ®æi míi ®· ®−îc triÓn khai trong 16 n¨m qua ë n−íc ta vµ ®ang tiÕp tôc diÔn ra m¹nh mÏ. Víi chÝnh s¸ch nµy kh¸i niÖm vÒ quyÒn sö dông tµi nguyªn ë n−íc ta ®· thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n. Mét sè d¹ng tµi nguyªn quan träng nh− ®Êt, rõng, mÆt n−íc, c¶nh quan tr−íc ®©y thuéc së h÷u toµn d©n, së h÷u nhµ n−íc, hoÆc tËp thÓ nay ®· thuéc vÒ quyÒn sö dông cña t− nh©n vµ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
10 ChÝnh s¸ch nµy cã t¸c ®éng tÝch cùc do c¸c d¹ng tµi nguyªn nh− nªu ë phÇn 2 cã chñ cô thÓ nªn ®−îc b¶o vÖ vµ khai th¸c hîp lý. Chñ tr−¬ng giao ®Êt giao rõng cho d©n víi nh÷ng t¸c dông tÝch cùc tíi tµi nguyªn ®Êt, tµi nguyªn rõng lµ mét thÝ dô cô thÓ. ë mét sè vïng trung du vµ miÒn nói c¸c trang tr¹i víi n¨ng suÊt kinh tÕ cao, m«i tr−êng t−¬i ®Ñp ®· thay thÕ th«n b¶n nghÌo nµn x¬ x¸c tr−íc ®©y. MÆt kh¸c trong mét sè tr−êng hîp quyÒn sö dông tù do vµ ph©n t¸n ®· dÉn ®Õn s¶n xuÊt tù ph¸t, ch¹y ®ua theo nh÷ng hÊp dÉn cña thÞ tr−êng tr−íc m¾t, mµ kÕt qu¶ lµ sù khai th¸c qu¸ møc ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn kh¸c, thua lç trong kinh doanh, bÇn cïng hãa ng−êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. T×nh tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn n−íc ngÇm qu¸ møc, cung cÊp n«ng s¶n s¶n qu¸ yªu cÇu cña thÞ tr−êng, g©y ø ®äng s¶n phÈm cµ phª, tr¸i c©y t¹i nhiÒu vïng trªn kh¾p c¶ n−íc lµ thÝ dô cô thÓ. C¬ chÕ thÞ tr−êng ®¬n thuÇn, kh«ng cã sù h−íng dÉn, ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n−íc, tæ chøc hîp t¸c b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c hé s¶n xuÊt cã thÓ dÉn tíi sù l·ng phÝ tµi nguyªn, thua thiÖt nÆng vÒ kinh tÕ. ViÖc sö dông tù do tµi nguyªn ®Êt mµ n«ng hé ®· ®−îc giao quyÒn sö dông còng dÉn tíi viÖc tù do ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p n«ng nghiÖp g©y t¸c h¹i l©u dµi tíi m«i tr−êng. Sö dông qu¸ møc ph©n bãn v« c¬, hãa chÊt b¶o vÖ thùc vËt, hãa chÊt kÝch thÝch t¨ng tr−ëng, vµ gÇn ®©y c¶ c¸c hãa chÊt b¶o l−u tr¸i c©y lµ mét tai ho¹ m«i tr−êng víi nh÷ng t¸c ®éng hÕt søc l©u dµi vµ nguy hiÓm. KÕt qu¶ cña nhiÒu ®ît ®iÒu tra, kh¶o s¸t vµ ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy ®· nªu lªn tÝnh nghiªm träng cña c¸c t¸c ®éng nµy. 4.2. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Ó ®¹t c¸c môc tiªu cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ph¶i chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp thiªn vÒ ®éc canh lóa g¹o víi môc ®Ých tù tóc l−¬ng thùc, thùc phÈm thµnh nÒn n«ng nghiÖp hµng hãa ®a canh. Trong c¸c thËp kû võa qua chÝnh s¸ch nµy ®· ®em l¹i cho n−íc ta nh÷ng th¾ng lîi to lín vÒ n«ng nghiÖp nãi riªng vµ kinh tÕ nãi chung. XÐt yªu cÇu vÒ kinh tÕ còng nh− vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng trong thêi gian tíi n−íc ta ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy. Tuy nhiªn viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nÕu kh«ng dùa vµo quy ho¹ch, cã c¬ së ®Çy ®ñ vÒ khoa häc, c«ng nghÖ vµ thÞ tr−êng cã thÓ dÉn nh÷ng thÊt b¹i nghiªm träng vÒ tµi nguyªn, m«i tr−êng vµ kinh tÕ. ChuyÓn c¸c vïng ®Êt lóa ®· ®−îc ngät hãa sau nhiÒu n¨m c¶i t¹o ®Êt gian khæ sang ®Çm nu«i t«m; ®Çu t− lín ®Ó lÊp ruéng, biÕn ®Êt ruéng thµnh ®Êt trång c©y v¶i, råi t«m bÞ bÖnh, qu¶ v¶i kh«ng cã thÞ tr−êng tiªu thô lµ nh÷ng thÝ dô cô thÓ. C«ng t¸c quy ho¹ch s¶n xuÊt cña th«n x·, n«ng hé ph¶i dùa trªn quy ho¹ch sö dông ®Êt theo vïng do c¸c c¬ quan cña nhµ n−íc thùc hiÖn. Ph¸t triÓn cµ phª L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
11 qu¸ møc t¹i T©y Nguyªn dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi quan träng vÒ tµi nguyªn n−íc ngÇm, ¶nh h−ëng réng lín tíi gi¸ s¶n phÈm còng lµ mét thÝ dô cô thÓ. Trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp viÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i t¹i ®Þa bµn th«n xãm, më c¸c lß mæ gia sóc t¹i khu d©n c− t¹i mét sè n¬i ®· dÉn tíi nh÷ng t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng, t¸c ®éng s©u s¾c tíi søc khoÎ cña nh©n d©n vµ c¶nh quan ®Þa ph−¬ng. 4.3. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô ë n«ng th«n. ChÝnh s¸ch chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt kh«ng chØ vËn dông riªng trong ph¹m vi n«ng nghiÖp mµ ph¶i më réng cho toµn bé nÒn kinh tÕ n«ng th«n. Cïng víi n«ng nghiÖp tÊt c¶ c¸c vïng n«ng th«n, tr−íc hÕt lµ n«ng th«n thuéc kiÓu vïng sinh th¸i ®ång b»ng vµ trung du ph¶i ra søc ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. ChÝnh s¸ch nµy lµ ph−¬ng h−íng tÊt yÕu ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng t¹i c¸c vïng n«ng th«n ®· ®Êt chËt, ng−êi ®«ng, kh«ng cßn ®Êt ®ai, mÆt n−íc lµm ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt, sinh sèng cho ng−êi lao ®éng. C¸c vïng n«ng th«n hiÖn cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi t−¬ng ®èi cao ®Òu lµ nh÷ng vïng cã ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn viÖc ®em s¶n xuÊt hµng hãa thñ c«ng nghiÖp víi quy m« lín, hoÆc hµng hãa c«ng nghiÖp ®¬n gi¶n vµo vïng n«ng th«n th−êng cã nh÷ng t¸c ®éng m«i tr−êng rÊt phøc t¹p. N«ng th«n th−êng kh«ng cã nhµ x−ëng, mÆt b»ng s¶n xuÊt, kho tµng réng r·i phôc vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt, còng kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng thÝch hîp ®Ó xö lý khÝ th¶i, n−íc th¶i, r¸c th¶i. N¬i s¶n xuÊt xen vµo n¬i sinh sèng, vËt th¶i s¶n xuÊt lÉn vµo vËt th¶i sinh ho¹t. NÕu kh«ng cã quy ho¹ch cô thÓ, bè trÝ s¶n xuÊt mét c¸ch tù ph¸t th× cã thÓ xÈy ra nh÷ng khã kh¨n vµ xung ®ét v« cïng phøc t¹p vÒ m«i tr−êng. C¸c ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ lµng nghÒ thùc hiÖn trong c¸c n¨m qua ®· cho biÕt møc ®é nghiªm träng cña « nhiÔm m«i tr−êng t¹i c¸c lµng nµy vµ sù phøc t¹p vÒ gi¶i ph¸p. Mét lß mæ tr©u, bß, lîn lo¹i nhá ®Æt trong mét xãm cã thÓ t¸c ®éng hÕt søc tiªu cùc ®Õn m«i tr−êng sèng vµ søc khoÎ cña hµng tr¨m con ng−êi. Mét sè x· ë ®ång b»ng B¾c Bé ®· cã s¸ng kiÕn x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp cña x·, t¸ch rêi khái khu sinh ho¹t cña d©n. BiÖn ph¸p nµy cã phÇn b¶o vÖ ®−îc m«i tr−êng sèng cho th«n xãm, tuy nhiªn vÉn cã nh÷ng trë ng¹i do gi¸ thµnh cña s¶n phÈm bÞ ®éi lªn, viÖc tËn dông lao ®éng nhµn rçi cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh bÞ h¹n chÕ. Trong thñ c«ng nghiÖp mét sè hé kh«ng muèn s¶n xuÊt ë khu c«ng nghiÖp chung, do muèn gi÷ bÝ mËt mét sè thñ thuËt c«ng nghÖ. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
12 4.4. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn lùc, viÔn th«ng, ®iÖn khÝ hãa, c¬ giíi hãa, ®−a tiÕn bé c«ng nghÖ vµ khoa häc vµo n«ng th«n. ChÝnh s¸ch nµy nãi chung cã thÓ gäi lµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n, chØ ra con ®−êng tÊt yÕu n«ng th«n cÇn ®i theo trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®aÞ hãa ®Êt n−íc. Trong c¸c n¨m qua chÝnh s¸ch nµy ®· t¹o nªn nh÷ng chuyÓn biÕn lín ë c¸c th«n x· thuéc kiÓu vïng sinh th¸i ven ®«, ®ång b»ng vµ mét phÇn nhá ë vïng trung du, miÒn nói vµ ven biÓn. Mét bé phËn nhá cña n«ng th«n ®· ®−îc ®« thÞ hãa (thÞ trÊn, thÞ tø míi) hoÆc b¸n ®« thÞ hãa (n«ng th«n cã ®iÒu kiÖn tèt vÒ ®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m, chî). M«i tr−êng sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh÷ng n¬i nµy ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. ë mét sè n¬i chÊt l−îng m«i tr−êng cßn tèt h¬n nhiÒu khu vùc trong thµnh thÞ. Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch cô thÓ, do kh«ng ®−îc xem xÐt kü vÒ mÆt m«i tr−êng, nªn kh«ng h¹n chÕ ®−îc mét sè t¸c ®éng tiªu cùc vÒ m«i tr−êng. Mét sè dù ¸n vÒ hÖ thèng ®−êng giao th«ng, c«ng tr×nh thuû ®iÖn lµ nh÷ng thÝ dô cô thÓ. HÖ ®−êng giao th«ng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Cã c¬ së h¹ tÇng giao th«ng tèt míi cã thÓ nãi tíi c«ng nghiÖp hãa, huy ®éng ®Çu t− tõ trong n−íc vµ thu hót ®Çu t− tõ n−íc ngoµi. Tuy nhiªn tuyÕn ®−êng giao th«ng ®i qua mét vïng cã nhiÒu gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc cã thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng nghiªm träng tíi c¸c gi¸ trÞ nµy theo c¸c ph−¬ng thøc: - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chÆt c©y, tµn ph¸ rõng, s¨n b¾t c¸c ®éng vËt, kÓ c¶ ®éng vËt quý hiÕm; - G©y nhiÔu ®éng lµm c¸c ®éng vËt hoang d· ph¶i l¸nh xa, trèn tr¸nh; - Chia c¾t n¬i c− tró vµ c¸c tuyÕn di chuyÓn cña chóng; - C« lËp mét sè ®éng vËt, h¹n chÕ sinh tån vµ sinh ®Î cña chóng. Mét hÖ thèng ®−êng ngang däc, nh− c¸c tuyÕn ®−êng Tr−êng S¬n ®«ng, Tr−êng S¬n t©y, kÕt hîp víi c¸c tuyÕn ngang h−íng ®«ng t©y t¹i c¸c tØnh ven biÓn miÒn Trung, nÕu kh«ng ®−îc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng chu ®¸o vµ quy ho¹ch tèt cã thÓ dÉn tíi nh÷ng t¸c ®éng nh− vËy. Hå chøa n−íc cña c«ng tr×nh thuû ®iÖn th−êng cã t¸c dông nhiÒu mÆt: ph¸t ®iÖn, phßng lò, cÊp n−íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho giao th«ng thuû, thuû s¶n, du lÞch. MÆt kh¸c th−êng cã t¸c ®éng tiªu cùc lµ ngËp ®Êt, ngËp rõng, ngËp c¬ së h¹ tÇng, huû ho¹i mét sè gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc, lµm cho mét sè l−îng lín d©n chóng ph¶i rêi bá n¬i quª h−¬ng quen thuéc ®Ó di c− ®Õn nh÷ng vïng ®Êt xa l¹. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nµy chØ cã thÓ gi¶m bít hoÆc kh¾c phôc trªn c¬ së cã ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ kÕ ho¹ch chu ®¸o ®Ó kh¾c phôc c¸c t¸c ®éng tiªu cùc. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
13 4.5. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o viÖc lµm ë n«ng th«n. ChÝnh s¸ch nµy lµ mét chÝnh s¸ch tæng hîp bao gåm nhiÒu biÖn ph¸p trªn nhiÒu mÆt kinh tÕ, x· héi, qu¶n lý tµi nguyªn, m«i tr−êng tù nhiªn, c¶i thiÖn m«i tr−êng x· héi. Nh×n chung viÖc thùc hiÖn ®óng ®¾n chÝnh s¸ch nµy võa gi¶i quyÕt ®−îc nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ – x· héi cÊp b¸ch tr−íc m¾t, võa ng¨n chÆn khai th¸c c¹n kiÖt tµi nguyªn, gãp phÇn b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng nh×n mét c¸ch l©u dµi. Tuy nhiªn t¹i c¸c vïng nghÌo, nguån vån c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng vÉn lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn. NÕu kh«ng cã mét hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó khai th¸c vµ sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn mét c¸ch hîp lý, n©ng cao tr×nh ®é gi¸o dôc, cung cÊp kiÕn thøc c«ng nghÖ, hç trî vÒ vèn, ph−¬ng ph¸p qu¶n lý, t¹o ®Çu ra æn ®Þnh cho s¶n phÈm th× viÖc xo¸ ®ãi nghÌo cã thÓ x©m h¹i nghiªm träng tíi tµi nguyªn thiªn nhiªn. 4.6. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o, v¨n hãa, n©ng cao dÞch vô y tÕ, vÖ sinh m«i tr−êng ë n«ng th«n ChÝnh s¸ch n©ng cao dÞch vô y tÕ, vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n trùc tiÕp ®ãng gãp vµo nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng ë ®Þa bµn nµy. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o, v¨n hãa trùc tiÕp gãp phÇn x©y dùng n¨ng lùc con ng−êi, t¹o ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng chÝnh s¸ch sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng n«ng th«n. §Ó ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch bÒn v÷ng cña chÝnh s¸ch nµy cÇn x©y dùng n¨ng lùc t¹i chç ®Ó thùc hiÖn. Trong mét giai ®o¹n ban ®Çu cã thÓ sö dông c¸c lùc l−îng tõ ngoµi tíi hç trî, nh×n mét c¸ch l©u dµi c¸c chÝnh s¸ch nµy ph¶i do lùc l−îng t¹i chç ®¶m nhiÖm. 4.7. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch hãa d©n sè, kiÓm so¸t di c− tù do ë n«ng th«n. ChÝnh s¸ch kÕ ho¹ch hãa d©n sè, gi¶m bít ¸p lùc d©n sè ®èi víi c¸c vïng n«ng th«n cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr−êng. ¸p lùc d©n sè cïng suy thãai tµi nguyªn ®Êt, n−íc, rõng, biÓn t¹i nh÷ng vïng n«ng th«n kh¸c nhau trong nhiÒu n¨m qua ®· t¹o nªn nh÷ng luång di c− phøc t¹p tõ n«ng th«n vµo thµnh thÞ vµ tõ n«ng th«n tíi n«ng th«n trong n−íc ta. Mét sè luång di c− tù do tõ nh÷ng vïng ®«ng d©n tíi c¸c vïng rõng nói, kÓ c¶ vïng rõng ®Æc dông ®ang g©y nh÷ng t¸c ®éng nghiªm träng tíi tµi nguyªn ®Êt, n−íc, rõng vµ ®a d¹ng sinh häc. ChÝnh s¸ch kiÓm so¸t di c− cã môc ®Ých ng¨n chÆn c¸c t¸c ®éng nµy. Tuy nhiªn tíi nay chÝnh s¸ch nµy ch−a ph¸t huy ®−îc t¸c ®éng cÇn cã. 4.8. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn, chÊt l−îng m«i tr−êng sèng, ®¶m b¶o vÖ sinh, n−íc s¹ch, phßng tr¸nh thiªn tai. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
14 ChÝnh s¸ch b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn, tr−íc hÕt lµ tµi nguyªn rõng víi c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý, khoa häc vµ c«ng nghÖ thÝch hîp ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ng¨n chÆn suy gi¶m rõng trong c¶ n−íc. ViÖc b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt, n−íc còng ®· ®−îc chó ý. C¸c ch−¬ng tr×nh quèc gia vÒ vÖ sinh, cung cÊp n−íc s¹ch cho n«ng th«n còng ®· thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ tèt. Tuy nhiªn viÖc ®¹t c¸c môc tiªu chiÕn l−îc ®· x¸c ®Þnh cho c¸c n¨m 2010, 2015 vÉn cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. C¸c chÝnh s¸ch phßng chèng lò lôt, h¹n h¹n, dÞch bÖnh thùc hiÖn víi sù ®Çu t− lín cña nhµ n−íc vµ ®ãng gãp cña ®«ng ®¶o nh©n d©n cóng ®· thu ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ tèt. B¶ng 2 sau ®©y tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t c¸c t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cã thÓ cã ®èi víi m«i tr−êng cña viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch nãi trªn. B¶ng 2. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng ë n«ng th«n cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn liªn quan tíi tµi nguyªn thiªn nhiªn ChÝnh s¸ch T¸c ®éng MT tÝch cùc T¸c ®éng MT tiªu cùc 1. ChÝnh s¸ch x©y - Tµi nguyªn ®−îc sö dông - Kh¸i th¸c tµi nguyªn qu¸ dùng nÒn kinh tÕ hîp lý, b¶o vÖ tÝch cùc. søc chÞu t¶i do ch¹y theo c¬ theo c¬ chÕ thÞ - Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi chÕ thÞ tr−êng tr−íc m¾t. tr−êng ®Þnh h−íng nguyªn râ rµng, cô thÓ h¬n - Do lîi nhuËn tr−íc m¾t mét x· héi chñ nghÜa tr−íc. sè n«ng hé ®· sö dông c¸c víi nhiÒu thµnh - M«i tr−êng, c¶nh quan mét hãa chÊt n«ng nghiÖp nguy phÇn, nhiÒu h×nh sè vïng n«ng th«n ®−îc c¶i h¹i cho m«i tr−êng vµ søc thøc së h÷u. thiÖn khoÎ con ng−êi; ph¸t triÓn nh÷ng gièng c©y con nhËp ngo¹i cã h¹i cho m«i tr−êng vµ ®a d¹ng sinh häc 2. T¸c ®éng cña - N©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt - Ph¸t triÓn c¸c c¬ cÊu s¶n chÝnh s¸ch chuyÓn l−îng sö dông tµi nguyªn, xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng hîp ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n©ng cao thu nhËp vµ ®êi lý, ch¹y theo lîi nhuËn t¹m n«ng nghiÖp. sèng cña nh©n d©n thêi, tr−íc m¾t, g©y tai h¹i l©u dµi vÒ m«i tr−êng vµ khã kh¨n vÒ kinh tÕ cho nh©n d©n 3. ChÝnh s¸ch ph¸t - N©ng cao thu nhËp, t¹o viÖc - Cã thÓ t¹o nªn nh÷ng vÊn triÓn thñ c«ng lµm, tËn dông hîp lý n«ng s¶n ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng phøc nghiÖp, c«ng phÈm t¹p trong n«ng th«n. nghiÖp, dÞch vô ë - ¤ nhiÔm trong c¸c lµng n«ng th«n. nghÒ, « nhiÔm cña c¸c lß mæ sóc vËt ë n«ng th«n. - G©y xung ®ét m«i tr−êng L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
15 ChÝnh s¸ch T¸c ®éng MT tÝch cùc T¸c ®éng MT tiªu cùc trong céng ®ång 4. ChÝnh s¸ch ph¸t - T¹o ®iÒu kiÖn m«i tr−êng - NÕu kh«ng ®−îc quy triÓn m¹nh hÖ cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp ho¹ch, thiÕt kÕ hîp lý, cã thèng kÕt cÊu h¹ hãa, hiÖn ®¹i hãa, n©ng cao xem xÐt ®Çy ®ñ c¸c t¸c ®éng tÇng vÒ giao th«ng, thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng m«i tr−êng vµ cã kÕ ho¹ch thuû lîi, ®iÖn lùc, vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n phßng tr¸nh, gi¶m thiÓu cã viÔn th«ng, ®iÖn d©n thÓ g©y nªn viÖc l·ng phÝ, khÝ hãa, c¬ giíi huû ho¹i tµi nguyªn, g©y « hãa, ®−a tiÕn bé nhiÔm lín vÒ m«i tr−êng, suy c«ng nghÖ vµ khoa tho¸i ®a d¹ng sinh häc. häc vµo n«ng th«n. 5. ChÝnh s¸ch xo¸ Cã t¸c ®éng rÊt tèt vÒ m«i Mét sè dù ¸n, gi¶i ph¸p cô ®ãi gi¶m nghÌo, tr−êng x· héi, gi¶m bít søc thÓ cã thÓ cã c¸c t¸c ®éng t¹o viÖc lµm ë n«ng Ðp cña ®ãi nghÌo lªn tµi tiªu cùc tíi tµi nguyªn vµ th«n nguyªn vµ m«i tr−êng m«i tr−êng 6. ChÝnh s¸ch ph¸t Cã t¸c ®éng rÊt tèt vÒ m«i Mét sè dù ¸n, gi¶i ph¸p cô triÓn gi¸o dôc, ®µo tr−êng x· héi, n©ng cao nhËn thÓ cã thÓ cã c¸c t¸c ®éng t¹o, v¨n hãa, n©ng thøc cña nh©n d©n vÒ m«i tiªu cùc tíi tµi nguyªn vµ cao dÞch vô y tÕ, vÖ tr−êng, truyÒn b¸ kiÕn thøc vµ m«i tr−êng sinh m«i tr−êng ë kü n¨ng vÒ sö dông hîp lý tµi n«ng th«n nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng 7. ChÝnh s¸ch kÕ - Gi¶m bít søc Ðp vÒ d©n sè Mét sè dù ¸n, gi¶i ph¸p cô ho¹ch hãa d©n sè, ®èi víi tµi nguyªn vµ m«i thÓ cã thÓ cã c¸c t¸c ®éng kiÓm so¸t di c− ë tr−êng tiªu cùc tíi tµi nguyªn vµ n«ng th«n. - Tr¸nh tµn ph¸ tµi nguyªn m«i tr−êng thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng vïng nói rõng do di c− tù do. - Hîp lý hãa c¸c luång di c− n«ng th«n vµo thµnh thÞ 8. ChÝnh s¸ch b¶o - Ng¨n chÆn xu thÕ suy gi¶m Mét sè dù ¸n, gi¶i ph¸p cô vÖ tµi nguyªn thiªn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chÊt thÓ cã thÓ cã c¸c t¸c ®éng nhiªn, n©ng cao l−îng m«i tr−êng sèng tiªu cùc tíi tµi nguyªn vµ chÊt l−îng m«i - Gãp phÇn phßng tr¸nh, kh¾c m«i tr−êng. ThÝ dô giÕng tr−êng sèng, phßng phôc hËu qu¶ thiªn tai khoan ph¸t triÓn tù ph¸t cã tr¸nh thiªn tai thÓ lµm suy gi¶m chÊt l−îng nguån n−íc ngÇm L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
16 5. T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn ë n«ng th«n theo kiÓu vïng sinh th¸i Trong c¸c phÇn trªn ta ®· xem xÐt t×nh h×nh tµi nguyªn thiªn nhiªn theo n¨m vïng sinh th¸i, c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p liªn quan tíi sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn ë n«ng th«n, vµ nhËn xÐt chung vÒ t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nµy tíi m«i tr−êng n«ng th«n. Trong phÇn nµy sÏ xem xÐt c¸c t¸c ®éng nµy theo c¸c kiÓu vïng sinh th¸i (KVST). 5.1. T¸c ®éng t¹i kiÓu vïng sinh th¸i miÒn nói C¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn (TNTN) chÝnh t¹i KVST miÒn nói bao gåm: - TN ®Êt: tiÒm n¨ng t−¬ng ®èi phong phó, ®· ®−îc khai th¸c mét phÇn, tuy nhiªn ®Êt b»ng, hoÆc cã ®é dèc nhá thÝch hîp víi trång c©y l−¬ng thùc, nhÊt lµ víi lóa n−íc kh«ng cßn nhiÒu. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng−êi nhiÒu tØnh miÒn nói vïng §«ng B¾c, T©y B¾c hiÖn nay Ýt h¬n c¸c tØnh ë ®ång b»ng. - TN n−íc: tiÒm n¨ng phong phó, ®· ®−îc khai th¸c mét phÇn quan träng ®Ó sö dông trong n«ng nghiÖp, n¨ng l−îng. TN nµy ph©n bè kh«ng ®Òu theo thêi gian nªn t¹i nh÷ng n¬i th¶m thùc vËt bÞ tµn ph¸ nÆng, kh¶ n¨ng gi÷ n−íc cña tÇng phñ thùc vËt vµ thæ nh−ìng sót kÐm, cã t×nh tr¹ng vÒ mïa kh« h¹n h¹n kÐo dµi, thiÕu n−íc trÇm träng cho n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t; vÒ mïa m−a lò lôt n¨m nµo còng xÈy ra. - TN rõng vµ TN ®a d¹ng sinh häc phong phó, ®· bÞ khai th¸c nhiÒu, mét c¸ch kh«ng hîp lý trong thêi gian dµi, tuy nhiªn vÉn cßn kh¸ phong phó. GÇn ®©y ®· cã nhiÒu cè g¾ng b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn, tuy nhiªn kÕt qu¶ ch−a nhiÒu. - TN kho¸ng s¶n t−¬ng ®èi phong phó, ®a d¹ng, mét phÇn ®· ®−îc nhµ n−íc khai th¸c theo ph−¬ng thøc c«ng nghiÖp, quy m« lín. Nh©n d©n khai th¸c mét phÇn nhá víi c¸c ph−¬ng ph¸p vµ c«ng nghÖ th« s¬. Trong nhiÒu tr−êng hîp c¸ch khai th¸c nµy ®· cã t¸c ®éng xÊu vÒ m«i tr−êng vµ x· héi. - TN n¨ng l−îng, chñ yÕu lµ thuû n¨ng kh¸ phong phó. HÇu hÕt c¸c dù ¸n lín vÒ thuû ®iÖn ®· ®−îc triÓn khai, hoÆc ®ang chuÈn bÞ triÓn khai, kho¶ng mét vµi thËp kû tíi sÏ khai th¸c hÕt. Cßn t−¬ng ®èi nhiÒu tiÒm n¨ng cho c¸c dù ¸n thuû ®iÖn võa vµ nhá. TN n¨ng l−îng mÆt trêi, giã còng cã tiÒm n¨ng nh−ng ch−a ®−îc khai th¸c. - TN c¶nh quan rÊt phong phó, ®· ®−îc khai th¸c mét phÇn, nh−ng ch−a thËt hîp lý, tiÒm n¨ng cßn nhiÒu. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®· cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn viÖc sö dông TNTN t¹i KVST nµy lµ: o ChÝnh s¸ch x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
17 chñ nghÜa víi nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u. ChÝnh s¸ch nµy ®a, ®ang vµ sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng sau ®©y tíi TNTN cña KVST nµy. o ChÝnh s¸ch chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô ë n«ng th«n, giao ®Êt giao rõng, o ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ giao th«ng, n¨ng l−îng, o ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, t¹o viÖc lµm ë n«ng th«n vïng cao, vïng xa, quª h−¬ng c¸c d©n téc miÒn nói, n¬i tû lÖ ®ãi nghÌo cao nhÊt trong c¶ n−íc. o ChÝnh s¸ch d©n sè, kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, kiÓm so¸t di d©n, o ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o, v¨n hãa, y tÕ, vÖ sinh, n−íc s¹ch cho vïng cao, o ChÝnh s¸ch b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng, ®¶m b¶o vÖ sinh, n−íc s¹ch cho nh©n d©n, phßng tr¸nh thiªn tai. C¸c chÝnh s¸ch nµy ®·, ®ang vµ sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng sau ®©y tíi TNTN cña KVST miÒn nói: T¸c ®éng tiªu cùc: - §Èy m¹nh viÖc khai th¸c c¸c TN: ®Êt, n−íc, kho¸ng s¶n; n¨ng l−îng, c¶nh quan t¹i c¸c ®Þa bµn cña KVST nµy. Mét sè ho¹t ®éng khai th¸c ®· vµ sÏ v−ît qu¸ kh¶ n¨ng kh«i phôc, thay thÕ c¸c TNTN. - TN rõng vµ TN ®a d¹ng sinh häc sÏ tiÕp tôc suy tho¸i thªm mét thêi gian cho tíi khi x¸c lËp ®−îc biÖn ph¸p qu¶n lý rõng hîp lý h¬n hiªn nay. Mét sè gièng loµi c©y, con b¶n ®Þa cã thÓ sÏ bÞ mÊt, mét sè gièng loµi c©y con míi sÏ ®−îc du nhËp, trong ®ã cã nh÷ng gièng loµi khi ph¸t triÓn réng sÏ g©y nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p vÒ m«i tr−êng. - HiÖn t−îng « nhiÔm kh«ng khÝ, n−íc, ®Êt sÏ gia t¨ng song song víi tr×nh ®é c«ng nghiÖp hãa vµ th©m canh n«ng, l©m nghiÖp. - ViÖc x©y dùng m¹ng l−íi ®−êng giao th«ng, c¸c ®−êng t¶i ®iÖn cao thÓ cã t©c dông nhiÔu ®éng, chia c¾t ®Þa bµn sinh sèng cña nhiÒu gièng loµi ®éng vËt hoang d·, dÉn tíi viÖc suy gi¶m, thËm chÝ tiªu diÖt chóng. - Mét sè tµi nguyªn v¨n hãa, truyÒn thèng d©n téc cã thÓ bÞ mai mét. - Ho¹t ®éng du lÞch sÏ g©y « nhiÔm t¹i nhiÒu ®iÓm vµ tuyÕn du lÞch. - ViÖc kiÓm so¸t kÐm hiÖu qu¶ c¸c luång di d©n, ®Ó di d©n tù do ph¸t triÓn ®· huû ho¹i mét l−îng tµi nguyªn rõng v« cïng quý gi¸ ë T©y Nguyªn L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
18 T¸c ®éng tÝch cùc: - Mét sè tµi nguyªn ®Êt, n−íc, n¨ng l−îng, kho¸ng s¶n sÏ ®−îc sö dông hîp lý, b¶o vÖ cã hiÖu qu¶ h¬n tr−íc, - Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý TNTN sÏ râ rµng, cô thÓ, hîp lý h¬n tr−íc. - C¶nh quan vµ m«i tr−êng c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn, du lÞch sinh th¸i, di tÝch v¨n hãa t¹i KVST nµy sÏ ®−îc b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn. - T×nh tr¹ng c¸ch ly, chia c¾t cña vïng cao, vïng xa ®−îc kh¾c phôc, gi¸o dôc, v¨n hãa y tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n vïng cao ®−îc c¶i thiÖn. - ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn miÒn nói, kiÓm so¸t di d©n ®· ng¨n chÆn ®−îc mét phÇn viÖc di d©n tù do, tõ c¸c vïng TNTN c¹n kiÖt, m«i tr−êng trë nªn kh¾c nghiÖt, tõ c¸c vïng miÒn nói phÝa b¾c vµo vïng rõng nói vµ trung du T©y Nguyªn. Khung 1. Mét sè ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cña mét tØnh miÒn nói Hoµ B×nh lµ mét tØnh miÒn nói c¸ch Hµ Néi 75 km. DiÖn tÝch tù nhiªn lµ 4.662 km2. Vïng nói cao phÝa b¾c, víi 63 x· vïng cao, cã diÖn tÝch 212.740 ha, b»ng 46% diÖn tÝch tù nhiªn cña tØnh. D©n sè n¨m 2002 lµ 780.273 ng−êi víi 6 d©n téc chÝnh: M−êng (61%), Kinh (31%), Th¸i, Tµy, Dao, H’M«ng vµ d©n téc kh¸c (8%). GDP ®Çu ng−êi n¨m 2000 b»ng 2,2 lÇn n¨m 1990. Tû lÖ ®ãi nghÌo n¨m 1996 lµ 36,6%, n¨m 2000 lµ 14,5%. C¬ cÊu kinh tÕ lµ: n«ng - l©m nghiÖp 47%, c«ng nghiÖp - x©y dùng 19%, dÞch vô 10,7%. Tèc ®é t¨ng tr−ëng n«ng - l©m nghiÖp - thuû s¶n n¨m 2000 lµ 6,8%. Tæng s¶n l−îng l−¬ng thùc ngò cèc n¨m 1991 lµ 90.730 tÊn, n¨m 2002 t¨ng lªn 255.000 tÊn, b×nh qu©n h¬n 300 kg/ ng−êi. DiÖn tÝch c©y c«ng nghiÖp (mÝa, chÌ, c©y ¨n qu¶, l¹c, ®Ëu t−¬ng lªn tíi gÇn 20.000. H¬n 1000 trang tr¹i g¾n víi trång rõng cã s¶n l−îng tõ 15 triÖu ®ång trë lªn. DiÖn tÝch rõng trång míi tíi n¨m 2000 lµ 50.400 ha, rõng khoanh nu«i lµ 68.700 ha, rõng ®Æc dông lµ 17.000 ha. §é che phñ rõng t¨ng tõ 28% n¨m 1995 lªn 38% n¨m 2000. (Nguån: NguyÔn Ngäc Hång. M«i tr−êng n«ng th«n tØnh Hoµ B×nh, th−c tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. Kû yÕu Héi th¶o khoa häc vÒ m«i tr−êng n«ng th«n ViÖt Nam. Hµ Néi, 2003) 5.2. T¸c ®éng t¹i kiÓu vïng sinh th¸i trung du C¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn (TNTN) chÝnh t¹i KVST trung du bao gåm: - TN ®Êt: tiÒm n¨ng t−¬ng ®èi phong phó, ®· ®−îc khai th¸c mét phÇn quan träng, hiÖn cã mét diÖn tÝch lín ®Êt ®· bÞ tho¸i hãa. §Êt b»ng, hoÆc cã ®é dèc nhá thÝch hîp víi trång c©y ng¾n ngµy, nhiÒu h¬n ë KVST miÒn nói, nh−ng vÉn rÊt h¹n chÕ. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
19 - TN n−íc: do cã l−îng m−a lín, vÞ trÝ ë t−¬ng ®èi cao, nªn tiÒm n¨ng phong phó, ®· ®−îc khai th¸c mét phÇn quan träng ®Ó sö dông trong n«ng nghiÖp vµ n¨ng l−îng, nh−ng do ph©n bè kh«ng ®Òu theo thêi gian nªn vÒ mïa kh«, t¹i nh÷ng n¬i th¶m thùc vËt bÞ tµn ph¸ nÆng, cã t×nh tr¹ng kh« h¹n kÐo dµi, thiÕu n−íc trÇm träng; vÒ mïa m−a lò lôt, lò quÐt n¨m nµo còng xÈy ra. T¹i nhiÒu n¬i tiÒm n¨ng tµi nguyªn ®Êt t−¬ng ®èi lín, nh−ng tµi nguyªn n−íc mÆt còng nh− n−íc ngÇm rÊt h¹n chÕ, do ®ã tµi nguyªn ®Êt kh«ng thÓ ph¸t huy t¸c dông. - TN ®a d¹ng sinh häc ®· bÞ khai th¸c nhiÒu, mét c¸ch kh«ng hîp lý, suy gi¶m nghiªm träng, tuy nhiªn vÉn cßn kh¸ phong phó. GÇn ®©y ®· cã nh÷ng cè g¾ng b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn, thu ®−îc mét sè kÕt qu¶ tèt. - TN kho¸ng s¶n t−¬ng ®èi phong phó, ®a d¹ng, mét phÇn ®· ®−îc nhµ n−íc khai th¸c c«ng nghiÖp. Nh©n d©n khai th¸c mét phÇn víi c¸c ph−¬ng ph¸p vµ c«ng nghÖ th« s¬, nh− ®·i vµng sa kho¸ng, t×m ®¸ quý, nhiÒu tr−êng hîp ®· g©y t¸c ®éng xÊu vÒ m«i tr−êng thiªn nhiªn vµ x· héi. - TN n¨ng l−îng, chñ yÕu lµ thuû n¨ng, kh¸ phong phó. Mét sè dù ¸n vÒ thuû ®iÖn ®· ®−îc triÓn khai. Cßn tiÒm n¨ng t−¬ng ®èi lín cho c¸c dù ¸n thuû lîi - thuû ®iÖn võa vµ nhá. TN n¨ng l−îng mÆt trêi, giã còng cã tiÒm n¨ng nh−ng ch−a ®−îc khai th¸c. - TN c¶nh quan, v¨n hãa, lÞch sö rÊt phong phó, ®· ®−îc khai th¸c mét phÇn, nh−ng ch−a thËt hîp lý, tiÒm n¨ng cßn nhiÒu. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®· cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn viÖc sö dông TNTN t¹i KVST nµy lµ: - ChÝnh s¸ch x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ theo h−íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, ®« thÞ hãa, qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa víi nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u. - ChÝnh s¸ch chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô ë n«ng th«n, giao ®Êt giao rõng, - ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ giao th«ng, n¨ng l−îng, - ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, t¹o viÖc lµm ë n«ng th«n vïng cao, vïng xa, quª h−¬ng c¸c d©n téc miÒn nói, - ChÝnh s¸ch d©n sè, kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, kiÓm so¸t di d©n, - ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o, v¨n hãa, y tÕ, vÖ sinh, n−íc s¹ch cho vïng cao . - ChÝnh s¸ch b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng, ®¶m b¶o vÖ sinh, n−íc s¹ch cho nh©n d©n, phßng tr¸nh thiªn tai. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202
20 C¸c chÝnh s¸ch nµy ®·, ®ang vµ sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng sau ®©y tíi TNTN cña KVST trung du: T¸c ®éng tiªu cùc: - Søc Ðp d©n sè, viÖc ®Èy m¹nh khai th¸c c¸c TN ®Êt, n−íc, kho¸ng s¶n; n¨ng l−îng, c¶nh quan t¹i c¸c ®Þa bµn cña KVST nµy trong c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa lµm cho mét sè ho¹t ®éng khai th¸c TN ®· vµ sÏ v−ît qu¸ kh¶ n¨ng kh«i phôc, thay thÕ c¸c tµi nguyªn nµy. ViÖc ph¸t triÓn diÖn tÝch cµ phª qu¸ lín ë T©y Nguyªn, mét mÆt ®· t¹o nªn nh÷ng khã kh¨n vÒ thÞ tr−êng, mÆt kh¸c l¹i lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn n−íc ngÇm trªn mét vïng réng lín lµ thÝ dô cô thÓ vÒ t¸c ®éng nµy. - TN rõng thiªn nhiªn vµ TN ®a d¹ng sinh häc, ®· suy tho¸i nhiÒu trong qu¸ khø, sÏ tiÕp tôc suy tho¸i thªm mét thêi gian cho tíi khi x¸c lËp ®−îc biÖn ph¸p qu¶n lý ®Êt vµ rõng hîp lý h¬n hiÖn nay. Rõng håi phôc tù nhiªn do b¶o hé vµ rõng trång sÏ ph¸t triÓn ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Mét sè gièng loµi c©y, con b¶n ®Þa cã thÓ sÏ bÞ mÊt, mét sè gièng loµi c©y con míi sÏ ®−îc du nhËp, trong ®ã cã nh÷ng gièng loµi khi ph¸t triÓn réng sÏ c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c gièng loµi b¶n ®Þa vµ g©y nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p vÒ m«i tr−êng. - HiÖn t−îng « nhiÔm kh«ng khÝ, n−íc, ®Êt sÏ gia t¨ng song song víi tr×nh ®é c«ng nghiÖp hãa, th©m canh n«ng, l©m nghiÖp vµ ®« thÞ hãa. Mét sè khu c«ng nghiÖp sÏ ph¸t triÓn t¹o nªn « nhiÔm c«ng nghiÖp víi khèi l−îng ®¸ng kÓ vÒ « nhiÔm n−íc, « nhiÔm kh«ng khÝ vµ chÊt th¶i r¾n, kÓ c¶ chÊt th¶i nguy h¹i. C¸c ®« thÞ hiÖn cã sÏ më réng kh¸ nhanh chãng, mét sè thÞ trÊn võa vµ nhá sÏ ®−îc h×nh thµnh däc c¸c trôc giao th«ng. T−¬ng tù nh− « nhiÔm c«ng nghiÖp, « nhiÔm ®« thÞ sÏ t¨ng nhanh. - ViÖc x©y dùng m¹ng l−íi ®−êng giao th«ng, c¸c ®−êng t¶i ®iÖn cao thÓ cã t©c dông nhiÔu ®éng, chia c¾t ®Þa bµn sinh sèng cña nhiÒu gièng loµi ®éng vËt hoang d·, dÉn tíi viÖc suy gi¶m, thËm chÝ tiªu diÖt chóng. Tuy nhiªn møc ®é t¸c ®éng kh«ng nghiªm träng nh− ë KVST miÒn nói, do ë ®©y TN ®a d¹ng sinh häc kh«ng cßn nhiÒu. - Do c«ng nghiÖp hãa, ®« thÞ hãa, vµ ¶nh h−ëng cña toµn quèc hãa, khu vùc hãa, toµn cÇu hãa vÒ kinh tÕ, mét sè tµi nguyªn v¨n hãa, truyÒn thèng d©n téc cã thÓ bÞ mai mét. T¸c ®éng tÝch cùc: - Mét sè tµi nguyªn ®Êt, n−íc, n¨ng l−îng, kho¸ng s¶n sÏ ®−îc sö dông hîp lý, b¶o vÖ cã hiÖu qu¶ h¬n tr−íc, - Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý TNTN sÏ râ rµng, cô thÓ, hîp lý h¬n tr−íc. L.T.C¸n. KC0806. B¸o c¸o chuyªn ®Ò T§MT. HN 12/02. File: KC0806/Bcao1202