Tác dụng giảm đau của cao lỏng Hoàng Kinh trong điều trị thoái hóa khớp gối

TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> TÁC DỤNG GIẢM ĐAU CỦA CAO LỎNG HOÀNG KINH<br /> TRONG ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI<br /> 2 1 1<br /> Phan Thị Thu Thảo , Đỗ Thị Phương , Nguyễn Thị Thanh Tú<br /> 1<br /> Trư ng h Y H N 2 nh nY HY H N<br /> <br /> Ngh n nh nh g h g ng H ng nh tr ng tr th h h g th<br /> t ụng h ng ng n ng H ng nh tr n ng Phương h ngh n th ngh<br /> ng nh trư tr tr n 0 nh nh n th h h g t 15 ng tr<br /> tr ng nh g 2 10 1 09 n tr ng nh g 2 14 t n ng tr ng nh h<br /> g t ng 11 5 Chư h t h n th t ụng h ng ng n ng H ng nh tr n ng<br /> n ng C ng H ng nh t ụng g tr ng tr th h h g Chư th t ụng<br /> h ng ng n ng H ng nh tr ng 15 ng tr<br /> <br /> Từ khóa: Hoàng kinh, thoái hóa khớp gối<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ không mong muốn đang được các nhà khoa học quan<br /> tâm nghiên cứu. Đã từ lâu, ông cha ta bằng những<br /> Thoái hóa khớp (THK) là bệnh khớp rất thường gặp kinh nghiệm dân gian của mình đã sử dụng cây thuốc<br /> ở mọi quốc gia trên thế giới. Theo ước tính của Mỹ, nam để chữa bệnh và có hiệu quả tốt. Trong số đó, cây<br /> hàng năm có 21 triệu người mắc bệnh thoái hoá khớp, Hoàng Kinh là một cây thuốc được sử dụng nhiều trong<br /> với 4 triệu người phải nằm viện, khoảng 100.000 bệnh dân gian để điều trị một số bệnh trong đó có điều trị<br /> nhân không thể đi lại được do thoái hoá khớp gối nặng bệnh về khớp [7]. Hơn nữa, cao Hoàng kinh đã được<br /> [1; 2]. Theo một thống kê của châu Âu, trong số 4326 nghiên cứu trên thực nghiệm cho thấy không xác định<br /> bệnh nhân thoái hoá khớp được kiểm tra thì khớp háng được LD50 và chưa thấy độc tính bán trường diễn [8].<br /> và khớp gối là các khớp bị tổn thương nhiều hơn cả, Để đánh giá tác dụng giảm đau của cây thuốc trong<br /> trong đó thoái hoá khớp gối chiếm 92,1% [3]. Ở Việt điều trị bệnh thoái hóa khớp gối, chúng tôi tiến hành<br /> Nam, theo thống kê trong 10 năm (1991 - 2000) tại nghiên cứu đề tài với mục tiêu sau:<br /> Bệnh viện Bạch Mai, thoái hoá khớp gối chiếm 56,5% 1. Đánh giá hiệu quả giảm đau của cao lỏng Hoàng<br /> [4]. thoái hoá khớp gối với các triệu chứng đau và hạn Kinh trong điều trị THK gối.<br /> chế vận động gây ảnh hưởng đến chất lượng sống và 2. Theo dõi tác dụng không mong muốn của cao lỏng<br /> kinh tế của người bệnh. Những trường hợp thoái hoá Hoàng Kinh trên lâm sàng.<br /> khớp gối nặng có thể dẫn tới tàn phế. Vì vậy, thoái hoá<br /> khớp gối ngày càng được quan tâm trong công tác II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP:<br /> chăm sóc sức khỏe cộng đồng [5].<br /> Việc điều trị thoái hoá khớp gối là một vấn đề phức 1. Đối tượng<br /> tạp và kéo dài. Các biện pháp dùng thuốc (thuốc giảm<br /> - Cao lỏng Hoàng kinh tỷ lệ 1:1 (1g dược liệu tương ứng<br /> đau, chống viêm no-steroid, và steroid) có hiệu quả<br /> 1ml cao) được bào chế từ lá cây Hoàng kinh tại Bệnh<br /> nhanh đối với các triệu chứng, song lại có nhiều biến<br /> viện Đa khoa Y học cổ truyền Hà Nội. Cao lỏng Hoàng<br /> chứng như viêm loét dạ dày hành tá tràng, tổn thương<br /> kinh đạt tiêu chuẩn cơ sở.<br /> gan, tăng đường máu. Vì vậy, không thể sử dụng lâu<br /> dài các thuốc này [6]. - 30 bệnh nhân được chẩn đoán xác định thoái hóa<br /> khớp gối và được điều trị ngoại trú tại khoa Đông y-<br /> Trong các trường hợp đau mạn tính không thể sử<br /> Phục hồi chức năng của Bệnh viện đa khoa Đức Giang<br /> dụng thuốc giảm đau chống viêm thường xuyên thì việc<br /> từ tháng 11/2013 đến tháng 02/2014.<br /> sử dụng các thuốc có nguồn gốc thảo dược, ít tác dụng<br /> Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân<br /> h nh Ng n Th Th nh T h Yh C tr n - Theo y học hiện đại: Bệnh nhân cả hai giới, tự nguyên<br /> trư ng h YH N tham gia nghiên cứu, tuổi > 40, đau khớp gối và được<br /> ng nth nht 19 h n chẩn đoán xác định thoái hóa khớp gối dựa theo tiêu<br /> Ng nh n 2 2014 chuẩn chẩn đoán thoái hoá khớp gối của Hội thấp<br /> Ng h th n 1 11 2014<br /> <br /> 62<br />  TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> khớp học Mỹ (ACR) 1991. Bệnh nhân đang không sử 2.3. Tiêu chuẩn đánh giá kết quả<br /> dụng bất kỳ thuốc giảm đau, chống viêm nào và bất kỳ - Lâm sàng: mức độ cải thiện của các chỉ số được<br /> phương pháp nào khác để điều trị thoái hóa khớp gối. đánh giá bằng so sánh giá trị trung bình trước và sau<br /> - Theo y học cổ truyền: chọn bệnh nhân thuộc 2 thể: điều trị. Đánh giá hiệu quả điều trị theo các chỉ số như<br /> phong hàn thấp tý và phong thấp nhiệt tý thang điểm VAS, Lequesne, và tầm vận động.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân: - Đánh giá mức độ giảm sưng khớp gối thông qua chỉ<br /> - Bệnh nhân bỏ thuốc trong thời gian tham gia nghiên số chu vi khớp gối trung bình trước và sau điều trị.<br /> cứu. Bệnh nhân dùng các thuốc giảm đau, chống viêm - So sánh mức độ cải thiện thang điểm Vas, Lequesne,<br /> và phương pháp điều trị khác trong thời gian nghiên tầm vận động khớp gối và chu vi khớp gối giữa 2 nhóm<br /> cứu. Bệnh nhân có các bệnh mạn tính như suy thận, xơ phong hàn thấp tý và nhóm phong hàn nhiệt tý trước và<br /> gan, viêm loét dạ dày tá tràng đang tiến triển. sau điều trị.<br /> - Cận lâm sàng: So sánh các chỉ số công thức máu,<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu: máu lắng trung bình, sinh hoá máu trước và sau điều trị.<br /> 2.1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu thử nghiệm<br /> 3. Xử lý số liệu: Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS<br /> lâm sàng theo chiều dọc, đánh giá, so sánh trước và<br /> 16.0.<br /> sau quá trình điều trị.<br /> 4. Đạo đức nghiên cứu:<br /> 2.2. Qui trình tiến hành<br /> - Nghiên cứu được sự đồng ý của Bệnh viện đa khoa<br /> - Tiếp nhận bệnh nhân đau khớp gối đến khám tại khoa<br /> Đức Giang,<br /> Đông y- Phục hồi chức năng của bệnh viện Đa khoa<br /> - Được sự tự nguyện hợp tác của đối tượng nghiên<br /> Đức Giang. Lựa chọn những bệnh nhân phù hợp tiêu<br /> cứu.<br /> chuẩn nghiên cứu.<br /> - Nghiên cứu chỉ nhằm mục đích phục vụ sức khoẻ của<br /> - Tiến hành thu thập thông tin: tên, tuổi, giới, nghề<br /> người bệnh, không nhằm mục đích khác<br /> nghiệp, địa chỉ.<br /> - Cao thuốc nghiên cứu đã được thử độc tính cấp và<br /> - Khám lâm sàng và cận lâm sàng trước và sau điều trị<br /> bán trường diễn cho thấy không xác định được LD50 và<br /> - Cho uống cao lỏng Hoàng kinh: 50ml/ngày trong 14 không có độc tính bán trường diễn.<br /> ngày (phát thuốc 5 ngày/lần và khám lại vào mỗi lần<br /> phát thuốc)<br /> III. KẾT QUẢ:<br /> - Thu thập, xử lý số liệu.<br /> - Đánh giá kết quả giảm đau và giảm sưng trên lâm<br /> 1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu<br /> sàng và đánh giá chỉ số máu lắng trên xét nghiệm<br /> <br /> Bảng 1. Phân bố của nhóm nghiên cứu theo nhóm tuổi, giới:<br /> <br /> Độ tuổi n %<br /> 50 – 59 3 10<br /> 60 – 69 13 43,3<br /> Tuổi<br /> ≥ 70 14 46,7<br /> Tổng 30 100<br /> <br /> X 69,13 ± 8,025<br /> Nam 7 23,3<br /> <br /> Giới Nữ 23 76,7<br /> Tổng 30 100<br /> <br /> <br /> Độ tuổi trung bình của bệnh nhân nghiên cứu là 69,13 ± 8,025 tuổi. Nam giới chiếm 23,3%. Nữ giới chiếm 76,7%.<br /> <br /> <br /> <br /> 63<br /> TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> 2. Tác dụng giảm đau của cao lỏng Hoàng kinh trong điều trị thoái hoá khớp gối<br /> <br /> Bảng 2. So sánh mức độ giảm đau khớp gối của nhóm nghiên cứu theo thang điểm<br /> VAS trước và sau điều trị<br /> <br /> <br /> Nhóm nghiên cứu (n = 30)<br /> Thời gian<br /> X ± SD p<br /> D0 6,4 ± 0,81<br /> D14 4,30 ± 1,44 < 0,05<br /> D0 - D14 2,10 ± 1,09<br /> <br /> Mức độ giảm điểm VAS trước và sau điều trị là 2,10 ± 1,09 điểm.<br /> <br /> Bảng 3. So sánh mức độ cải thiện chức năng vận động của nhóm nghiên cứu trước<br /> và sau điều trị theo thang điểm Lequesne<br /> <br /> Nhóm nghiên cứu (n = 30)<br /> Thời gian<br /> X ± SD p<br /> D0 12,3 ± 2,41<br /> D14 9,48 ± 2,77 < 0,05<br /> D0 - D14 2,63 ± 1,48<br /> <br /> Điểm Lequesne giảm trung bình 2,63 ± 1,48 điểm.<br /> <br /> Bảng 4. So sánh mức độ cải thiện tầm vận động gấp khớp gối của nhóm<br /> nghiên cứu trước và sau điều trị<br /> <br /> Nhóm nghiên cứu (n = 30)<br /> Thời gian<br /> X ± SD (độ) p<br /> D0 107,17 ± 11,87<br /> D14 118,67± 10,58 < 0,05<br /> D14 - D0 11,83 ± 8,35<br /> <br /> Tầm vận động gấp khớp gối trung bình của nhóm nghiên cứu tăng 11,83 ± 8,35 độ.<br /> <br /> Bảng 5. So sánh chu vi khớp gối của nhóm bệnh nhân có sưng nóng khớp gối trước và sau điều trị<br /> <br /> <br /> Nhóm sưng nóng khớp gối (n = 13)<br /> Thời gian<br /> X ± SD (cm) p<br /> D0 34,39 ± 1,28<br /> D14 33,54 ± 1,23 < 0,05<br /> D14 - D0 0,85 ± 0,43<br /> <br /> <br /> <br /> Những bệnh nhân sưng nóng khớp gối có chu vi khớp gối giảm trung bình 0,85 ± 0,43 cm.<br /> <br /> 64<br />  TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> Bảng 6. So sánh chỉ số máu lắng của nhóm nghiên cứu trước và sau điều trị<br /> <br /> Nhóm nghiên cứu (n = 30)<br /> Thời gian<br /> X ± SD (mm) p<br /> D0 25,53 ± 8,44<br /> D14 20,31 ± 8,94 < 0,05<br /> D0 - D14 5,22 ± 10,60<br /> Chỉ số máu lắng trung bình giảm từ 25,53 ± 8,44 mm xuống còn 20,31 ± 8,94 mm.<br /> <br /> Bảng 7. So sánh các chỉ số lâm sàng trung bình của 2 nhóm phong hàn thấp tý và<br /> phong hàn nhiệt tý trước và sau điều trị:<br /> <br /> <br /> D0 - D14<br /> Chỉ số p<br /> Phong hàn thấp tý (n = 17) Phong hàn nhiệt tý (n = 13)<br /> VAS 2,29 ± 0,99 1,85 ± 1,21 > 0,05<br /> Lequesne 2,79 ± 1,60 2,42 ± 1,34 > 0,05<br /> Chu vi gối 0,15 ± 0,23 0,85 ± 0,43 < 0,05<br /> <br /> Chu vi khớp gối của nhóm phong hàn nhiệt tý giảm nhiều hơn nhóm phong hàn thấp tý<br /> <br /> 3. Tác dụng không mong muốn:<br /> Sau 14 ngày điều trị với Cao lỏng Hoàng Kinh không có bệnh nhân nào xuất hiện tác dụng không mong muốn<br /> trên lâm sàng do dùng thuốc. Trên cận lâm sàng: các chỉ số huyết học và các chỉ số hoá sinh máu (hồng cầu, bạch<br /> cầu, tiểu cầu, ure, creatinin, glucose, cholesterol, triglycerid, AST, ALT) của nhóm nghiên cứu sau 14 ngày điều trị<br /> vẫn nằm trong giới hạn bình thường<br /> <br /> IV. BÀN LUẬN lượng cuộc sống của người bệnh là hạn chế chức năng<br /> vận động của khớp gối. Trước điều trị, nhóm nghiên<br /> Hiệu quả giảm đau theo thang điểm VAS: Đau là cứu có chỉ số điểm Lequesne trung bình là 12,13 ± 2,41<br /> triệu chứng chính của bệnh thoái hóa khớp gối. Để đo điểm, cao nhất là 18 điểm, thấp nhất là 8 điểm. Sau<br /> lường mức độ đau của khớp gối, chúng tôi sử dụng 14 ngày điều trị, cùng với sự giảm đau khớp gối thì<br /> thang điểm VAS. Chỉ số trung bình điểm đau VAS trước mức độ hạn chế vận động khớp gối cũng được cải thiện<br /> điều trị là 6,4 ± 0,81 điểm, cao nhất là 8 điểm, thấp nhất đáng kể. Số liệu bảng 3.3 cho thấy: sau điều trị, điểm<br /> là 5 điểm. Phân bố mức độ đau khớp gối theo thang Lequesne trung bình của nhóm nghiên cứu từ 12,13 ±<br /> điểm đau VAS của nhóm nghiên cứu trước điều trị nằm 2,41 điểm giảm xuống còn 9,48 ± 2,77 điểm. Mức giảm<br /> trong mức đau vừa (4-6 điểm) chiếm 53,3% và đau trước và sau điều trị là 2,63 ± 1,48 điểm. Sự khác biệt<br /> nặng (7-10 điểm) chiếm 46,7%. Sau 14 ngày điều trị, có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.<br /> mức độ giảm điểm VAS là 2,10 ± 1,09 điểm. Mức giảm Mức độ cải thiện tầm vận động gấp khớp gối: Nếu<br /> này có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Kết quả giảm đau thang điểm Lequesne giúp đánh giá chức năng vận<br /> trên lâm sàng phù hợp với kết quả nghiên cứu trên thực động chủ động của bệnh nhân thì đo độ gấp khớp gối<br /> nghiệm khi nghiên cứu trên mô hình gây đau quặn bằng giúp đánh giá tầm vận động thụ động của người bệnh,<br /> acid acetic, Hoàng kinh có tác dụng làm giảm rõ rệt số đánh giá xem người bệnh có thực sự hạn chế tầm vận<br /> cơn quặn đau ở tất cả các thời điểm nghiên cứu [9]. động hay không. Sau 14 ngày điều trị, độ gấp khớp gối<br /> Mức độ cải thiện chức năng vận động theo thang của NNC từ 107,17 ± 11,87 độ tăng lên đến 118,67±<br /> 10,58 độ. Mức độ cải thiện độ gấp khớp gối sau điều trị<br /> điểm Lequesne: Một trong những triệu chứng quan<br /> là 11,83 ± 8,35 độ, khác biệt trước và sau điều trị có ý<br /> trọng của thoái hóa khớp gối gây ảnh hưởng tới chất<br /> nghĩa thống kê với p < 0,05. Như vậy, khi triệu chứng<br /> <br /> 65<br /> TCNCYH Phụ trương 91 (5) - 2014<br /> <br /> <br /> đau của bệnh nhân được cải thiện thì tầm vận động với số lượng bệnh nhân còn hạn chế nên sự khác biệt<br /> khớp gối sẽ tăng lên. chưa có ý nghĩa thống kê.<br /> Hiệu quả giảm sưng khớp gối trước và sau điều trị: Tác dụng không mong muốn của cao lỏng Hoàng<br /> Trước điều trị, nhóm bệnh nhân sưng nóng khớp gối kinh: Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi tiến hành<br /> có chỉ số chu vi khớp gối trung bình là 34,39 ± 1,28 cm. theo dõi những tác dụng không mong muốn như: đau<br /> Sau 14 ngày điều trị với cao lỏng Hoàng Kinh, chỉ số tăng sau dùng thuốc, mẩn ngứa, đau bụng, buồn nôn,<br /> chu vi khớp gối trung bình giảm xuống còn 33,54 ± 1,23 nôn, ỉa chảy. Sau 14 ngày điều trị với cao lỏng Hoàng<br /> cm, mức giảm trước và sau điều trị là 0,85 ± 0,43cm, Kinh chúng tôi không thấy xuất hiện triệu chứng bất<br /> sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Kết quả thường nào.<br /> cũng phù hợp với nghiên cứu trên thực nghiệm: Hoàng Theo chúng tôi, đây là một cây thuốc phổ biến, được<br /> kinh có tác dụng chống viêm cấp ở thời điểm 6 giờ sau dùng nhiều trong dân gian và có tác dụng điều trị nhiều<br /> khi uống thuốc [9]. bệnh. Đồng thời, theo các nghiên cứu về thành phần<br /> Hiệu quả giảm viêm qua chỉ số máu lắng trung bình hoá học cũng cho thấy Hoàng kinh không có độc. Vì<br /> trước và sau điều trị: Trong bệnh thoái hóa khớp gối, vậy, chúng tôi chưa thấy tác dụng không mong muốn<br /> quá trình viêm mạn tính hay cấp tính đều giải phóng nào trên lâm sàng và cận lâm sàng.<br /> những chất trung gian hoá học, một trong số đó là pros-<br /> taglandin. Chất này có tác dụng làm tăng tính thấm V. KẾT LUẬN<br /> thành mạch, thoát huyết tương, hoạt hoá bạch cầu tới<br /> ổ viêm dẫn tới tình trạng tắc mạch và sung huyết gây Qua nghiên cứu 30 bệnh nhân thoái hoá khớp gối<br /> đau. Sau 14 ngày điều trị bằng cao lỏng Hoàng kinh, điều trị bằng cao lỏng Hoàng Kinh trong 14 ngày, chúng<br /> NNC có chỉ số máu lắng trung bình giảm từ 25,53 ± tôi thu được kết quả sau<br /> 8,44 mm xuống còn 20,31 ± 8,94 mm, sự khác biệt có ý 1. Cao lỏng Hoàng Kinh có tác dụng giảm đau trong<br /> nghĩa thống kê với p < 0,05. Như vậy, Hoàng kinh có tác điều trị hoái hoá khớp gối, cải thiện tầm vận động và<br /> dụng chống viêm trên lâm sàng. Tác dụng chống viêm chức năng khớp gối<br /> này phù hợp với kết quả nghiên cứu trên thực nghiệm:<br /> 2. Chưa thấy tác dụng không mong muốn nào trên lâm<br /> Hoàng kinh có tác dụng chống viêm mạn tương đương<br /> sàng và cận lâm sàng trong quá trình điều trị.<br /> methylprednisolon [9]. Tác dụng chống viêm này là do<br /> thành phần hóa học của Hoàng kinh chứa nhiều flavo-<br /> noid có tác dụng ức chế tổng hợp prostaglandin thông Lời cảm ơn<br /> qua cơ chế ức chế chọn lọc COX-2, đồng thời là chất<br /> chống oxy hoá mạnh, có tác dụng chông viêm nên Chúng tôi xin chân thành cảm ơn khoa Đông Y -<br /> Hoàng Kinh có tác dụng chống viêm và giảm đau [9; Phục hồi chức năng của bệnh viện Đa khoa Đức Giang<br /> 10; 11]. đã cùng chúng tôi nghiên cứu để đưa ra những số liệu<br /> cho bài viết này.<br /> So sánh kết quả điều trị giữa 2 nhóm phong hàn thấp<br /> tý và phong thấp nhiệt tý: Các chỉ số lâm sàng của 2<br /> nhóm trước và sau điều trị qua bảng 3.6 cho thấy nhóm TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> phong hàn thấp tý có mức giảm điểm VAS, Lequesne<br /> và mức cải thiện độ gấp khớp gối tốt hơn nhóm phong 1. Arrich J, Piribauer F, Mad P, et al (2005). Intra-ar-<br /> thấp nhiệt tý nhưng sự khác biệt giữa 2 nhóm không có ticular hyaluronic patients with osteoarthritis, nn h<br /> ý nghĩa thống kê p > 0,05. Nhóm phong thấp nhiệt tý có 65 suppol 11: 223-225<br /> mức độ giảm sưng khớp gối sau điều trị tốt hơn nhóm 2. Puett DW, Griffin MR (1994). Published trials of non-<br /> phong hàn thấp tý, sự khác biệt trước và sau điều trị medicinal and noninvasive therapies for hip and knee<br /> giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê với p