Tập tính và cảm xúc part 10

Chia sẻ: Asda Asdad | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

trong đó có vùng dướiđồi cho thấy rằng nếu điện cực cắm đúng vào phần sau vùng dưới đồi (hay thể lưới não giữa), thì con vật (chuột) không hề chú ý đến mọi sự việc xảy ra xung quanh, không hề chú ý đến thức ăn dù con vật đói, mà chỉ tập trung dẫm chân lên bàn đạp để tự kích thích. Số lần chuột để chân lên bàn đạp để tự kích thích não của mình có thể đạt đến 8000 lần trong 1 giờ. Nếu các điện cực cắm đúng vào vùng giữa của vùng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tập tính và cảm xúc part 10

cña n·o bé, trong ®ã cã vïng díi®åi cho thÊy r»ng nÕu ®iÖn cùc c¾m ®óng vµo phÇn sau vïng díi ®åi (hay thÓ líi n·o gi÷a), th× con vËt (chuét) kh«ng hÒ chó ý ®Õn mäi sù viÖc x¶y ra xung quanh, kh«ng hÒ chó ý ®Õn thøc ¨n dï con vËt ®ãi, mµ chØ tËp trung dÉm ch©n lªn bµn ®¹p ®Ó tù kÝch thÝch. Sè lÇn chuét ®Ó ch©n lªn bµn ®¹p ®Ó tù kÝch thÝch n·o cña m×nh cã thÓ ®¹t ®Õn 8000 lÇn trong 1 giê. NÕu c¸c ®iÖn cùc c¾m ®óng vµo vïng gi÷a cña vïng díi ®åi, th× tÇn sè kÝch thÝch sÏ thay ®æi phô thuéc vµo tr¹ng th¸i no hay ®ãi cña con vËt. TÇn sè (1) trong thÝ nghiÖm tù kÝch thÝch c¸c ®iÖn cùc c¾m vµo n·o ®îc nèi víi nguån ®iÖn kÝch thÝch. Con vËt cã thÓ nèi m¹ch ®iÖn b»ng c¸ch ®¹p ch©n lªn bµn ®¹p. NÕu con vËt ngÉu nhiªn ®¹p ch©n lªn bµn ®¹p, th× m¹ch ®iÖn sÏ ®îc ®ãng kÝn vµ do ®ã ®iÖn cùc sÏ kÝch thÝch n·o bé. Trong trêng hîp kÝch thÝch ®óng chç g©y ra c¶m gi¸c “kho¸i c¶m” con vËt sÏ tiÕp tôc ®¹p lªn bµn ®¹p. Ngîc l¹i nÕu kÝch thÝch ®óng chç g©y c¶m gi¸c “khã chÞu” con vËt sÏ rót ch©n khái bµn ®¹p tøc kh¾c vµ kh«ng d¸m l¹i gÇn bµn ®¹p n÷a. Tù kÝch thÝch con vËt no sÏ nhá h¬n con vËt ®ãi. NÕu ®iÖn cùc c¾m vµo phÇn bªn cña vïng díi ®åi, th× tÇn sè kÝch thÝch sÏ t¨ng lªn khi con vËt ®îc tiªm c¸c hormon sinh dôc, hoÆc gi¶m xuèng ë nh÷ng con vËt bÞ thiÕn. TÊt c¶ c¸c ph¶n øng tù kÝch thÝch nãi trªn dï víi tÇn sè thÊp hay cao ®Òu thuéc c¸c ph¶n øng d¬ng tÝnh. Ngîc l¹i khi c¾m c¸c ®iÖn cùc vµo phÇn bông, vïng díi ®åi (n.ventromedialis), nÕu con vËt (chuét) ch¼ng may dÉm ph¶i bµn ®¹p mét lÇn, th× tõ ®ã vÒ sau nã sÏ kh«ng d¸m l¹i gÇn bµn ®¹p n÷a. Trong trêng hîp nµy ch¾c ch¾n lµ t¸c dông ®· g©y ra ph¶n øng ©m tÝnh. ë mÌo khi kÝch thÝch vïng nµy thêng g©y ph¶n øng giËn d÷ con vËt chåm lªn tÊn c«ng bÊt kú con vËt nµo ®øng gÇn nã ngay lóc ®ã. Nh vËy vïng díi ®åi ®· tham gia vµo viÖc thùc hiÖn c¸c ph¶n øng tËp tÝnh (dinh dìng vµ sinh dôc). Nh÷ng ph¶n øng lo¹i nµy gäi lµ ph¶n øng c¶m xóc. Theo Papez (1937) th× c¸c ph¶n øng c¶m xóc d¬ng tÝnh còng nh ©m tÝnh ®îc thùc hiÖn lµ nhê cã sù tham gia cña hÖ thèng gåm c¸c cÊu tróc sau: hyppocamp- n.mamillaris-n.thalmicus anterior – gyrus cinguli – hyppocamp (vßng c¶m xóc Papez). Cã ngêi nghÜ mét c¸ch sai lÇm r»ng c¸c ph¶n øng c¶m xóc (tËp tÝnh c¶m xóc) ®îc thùc hiÖn bëi c¸c cÊu tróc thuéc hÖ limbic, ®Æc biÖt lµ vá n·o cò vµ xem vïng díi ®åi chØ ®ãng vai trß cña mét kh©u chuyÓn tiÕp díi vá ®Ó truyÒn mét c¸ch thô ®éng c¸c ph¶n øng c¶m xóc ®· ®îc tÝch – hîp trong vá n·o cò, HÖ limbic, ®Æc biÖt lµ vá n·o cò vµ vá n·o cæ cã lÏ lµ mét mét bé phÇn biÕn ®æi c¸c d¹ng tËp tÝnh tÝch hîp ph¸t sinh trong vïng díi ®åi. VËy vïng díi ®åi tham gia thùc hiÖn c¸c ph¶n øng c¶m xóc nh thÕ nµo? Ph¶n øng c¶m xóc cßn ®îc ph¶n øng stress do nhiÒu lo¹i kÝch thÝch g©y ra nh nhiÖt ®é, nãng, l¹nh, ®au ®ín, lo l¾ng, c¸c chÊt g©y mª…C¸c kÝch thÝch nãi trªn, mét mÆt t¸c dông qua hÖ thÇn kinh trung ¬ng vµ g©y ho¹t ho¸ vïng díi ®åi. CÊu tróc nµy tiÕt ra c¸c hormon ë tuyÕn yªn ACTH vµ TSH. MÆt kh¸c, sù t¸c dông qua l¹i gi÷a hÖ giao c¶m vµ c¸c cÊu tróc g©y tiÕt ACTH cßn gi¶i phãng thªm vµo m¸u mét lîng adrenalin nhÊt ®Þnh. ChÊt nµy l¹i ho¹t ho¸ thÓ líi th©n n·o vµ ®Õn lît 64
m×nh thÓ líi th©n n·o l¹i göi hµng lo¹t xung ®éng lªn kÝch thÝch vïng díi ®åi ®Ó cÊu tróc nµy tiÕp tôc tiÕt ACTH vµ TSH ë tiÒn yªn. ACTH g©y tiÕt c¸c corticosteroid, cßn TSH th× g©y tiÕt thyroxin. C¸c corticosteroid vµ thyroxin lµ c¸c hormon tham gia vµo c¸c ph¶n øng stress. Ph¸ huû phÇn bông cña vïng díi ®åi viÖc tiÕt ACTH sÏ bÞ øc chÕ khi tr¶ lêi l¹i kÝch thÝch g©y stress (Mc. Cann, 1953). Ph¸ huû vïng tiÕt TRH ë vïng díi ®åi sÏ k×m h·m tiÕt TSH khi c¬ thÓ bÞ kÝch thÝch g©y stress t¸c ®éng. - §iÒu hoµ tr¹ng th¸i thøc-ngñ. Trong viÖc ®iÒu hoµ tËp tÝnh vïng díi ®åi cßn cã mét chøc n¨ng quan träng n÷a lµ tham gia vµo viÖc duy tr× tr¹ng th¸i thøc-ngñ cña ngêi vµ ®éng vËt. Tõ l©u trong l©m sµng Economo (1930) ®· ph¸t hiÖn ®îc héi chøng ngñ lÞm trong dÞch viªm n·o thÓ ngñ víi vïng díi ®åi bÞ tæn th¬ng. VÒ sau Ranson (1939) vµ Nauta (1946) ph¸ huû vïng díi ®åi cña ®éng vËt còng quan s¸t ®îc tr¹ng th¸i ngñ nh trªn. §ång thêi víi tr¹ng th¸i nµy sau khi ph¸ huû vïng díi ®åi ngêi ta còng ghi ®îc hiÖn tîng thay thÕ c¸c sãng nhanh cã biªn ®é thÊp ë vá n·o lµ c¸c sãng ®Æc trng cho tr¹ng th¸i thøc tØnh b»ng c¸c sãng chËm vµ ®ång bé (Lindsley et al., 1949). C¸c thÝ nghiÖm ph¸ huû thÓ líi th©n n·o còng lµm cho con vËt chuyÓn sang tr¹ng th¸i ngñ kÐo dµi, nhng dÇn dÇn nh÷ng rèi lo¹n ®ã sÏ ®îc ®iÒu chØnh, tr¹ng th¸i thøc tØnh dÇn dÇn sÏ ®îc phôc håi tuú thuéc vµo møc ®é ph¸ huû ë thÓ líi th©n n·o. Nh vËy, ngñ do tæn th¬ng vïng díi ®åi g©y ra vµ ngñ do tæn th¬ng thÓ líi th©n n·o cã thÓ ®îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ kh«ng hoµn toµn gièng nh au. §Ó ph¸t hiÖn chÝnh x¸c phÇn nµo cña vïng díi ®åi cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu hoµ tr¹ng th¸i thøc-ngñ ngêi ta ®· tiÕn hµnh nhiÒu lo¹i thÝ nhgiÖm kh¸c nhau: b¬m dung dÞch kali (Dosmole, 1927), kÝch thÝch b»ng dßng ®iÖn (Hess, 1954; Hernandez-Peon, 1962; Clement et al., 1962) hoÆc ph¸ huû tõng phÇn vïng díi ®åi (Ranson, Magoun, 1961). Theo c¸c t¸c gi¶ trªn th× vïng c¹nh nh©n tríc thÞ (nucleus preopticus) lµ vïng mµ khi kÝch thÝch nã b»ng dßng ®iÖn sÏ g©y ®îc tr¹ng th¸i ngñ cã hiÖu qu¶ nhÊt. Hernandez-Peon (1962) cho r»ng vïng g©y ngñ trong hypothalamus qua bã gi÷a cña n·o tríc øc chÕ mét c¸ch tÝch cùc ho¹t ®éng cña thÓ líi th©n n·o – cÊu tróc cã t¸c dông ho¹t ho¸ vá n·o vµ duy tr× tr¹ng th¸i thøc tØnh. Con ®êng g©y ngñ nµy ch¹y qua c¹nh hypothalamus vµ lµ ®êng dÉn truyÒn cholinergic, bëi v× tiªm acetylcholin vµo vïng tríc thÞ (preoticus), vµo v¸ch ng¨n (septum), vµo phÇn bªn vµ phÇn sau lng hypothalamus, vµo vïng m¸i n·o gi÷a còng g©y ra ph¶n øng ®iÖn ®ång bé trªn vá n·o vµ g©y ngñ gièng nh khi kÝch thÝch dßng ®iÖn cã tÇn sè thÊp vµo c¸c trung khu nãi trªn. Lóc thøc tØnh, nhÊt lµ vïng tr¸n lu«n göi c¸c xung ®éng xuèng ®Ó k×m chÕ ho¹t ®éng cña trung khu g©y ngñ ë vïng díi ®åi. Khi vá n·o bÞ øc chÕ trung khu g©y ngñ sÏ ®îc gi¶i phãng vµ b¾t ®Çu ho¹t ®éng tù do. C¸c xung ®éng ph¸t sinh tõ cÊu tróc nµy ®îc truyÒn ®Õn ®Ó k×m chÕ ho¹t ®éng cña thÓ líi th©n n·o. KÕt qu¶ lµ vá n·o kh«ng cßn nhËn ®îc c¸c luång xung ®éng ho¹t ho¸ tõ thÓ líi th©n n·o ®i lªn n÷a. Tr¬ng lùc cña c¸c tÕ bµo vá n·o gi¶m xuèng vµ giÊc ngñ cã ®iÒu kiÖn 65
ph¸t triÓn. Tuynhiªn cÇn ph¶i thÊy r»ng kh«ng ph¶i chØ riªng hypothalamus tham gia vµo c¬ chÕ ®iÒu hoµ tr¹ng th¸i thøc -ngñ cã c¬ chÕ thÇn kinh-thÓ dÞch phøc t¹p. Tham gia vµo c¬ chÕ nµy ph¶i lµ mét hÖ thèng cÊu tróc vµ chøc n¨ng phøc t¹p bao gå nhiÒu phÇn kh¸c nhau cña n·o bé vµ cã sù tham gia cña c¸c chÊt cã trong n·o (xem thªm bµi giÊc ngñ vµ vai trß cña c¸c chÊt ho¸ häc thÇn kinh trong ho¹t ®éng cña n·o bé). 66
67