Thách thức đối với quyền tự do tích cực: Phỏng vấn Francis Fukuyama

Th¸ch thøc ®èi víi... 47<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Th¸ch thøc ®èi víi quyÒn tù do tÝch cùc:<br /> Pháng vÊn Francis Fukuyama<br /> <br /> Nathan Gardels. The Challenge of<br /> Positive Freedom – interview with Francis<br /> Fukuyama. New Perspective Quarterly, Spring,<br /> 2007, 5 p.<br /> <br /> <br /> Minh Duy<br /> dÞch<br /> <br /> <br /> <br /> New Perspective Quarterly Cã ph¶i sau “Sù c¸o chung cña lÞch<br /> (NPQ): Isaiah Berlin - nhµ triÕt häc sö" th× hÇu nh− sÏ kh«ng cßn nh÷ng<br /> chÝnh trÞ ®· qua ®êi, tõng næi tiÕng khi xung ®ét nµo vÒ c¸c quyÒn tù do tÝch cùc<br /> ®−a ra sù ph©n biÖt gi÷a tù do "tiªu cùc" ®óng kh«ng?<br /> vµ "tÝch cùc" – tr−íc hÕt lµ "tù do tr−íc" Francis Fukuyama: §óng lµ nh−<br /> chÕ ®é b¹o chóa vµ sù can thiÖp, vµ hai vËy. HÇu hÕt c¸c nÒn d©n chñ tù do ®·<br /> lµ "tù do ®−îc" lµm nh÷ng c¸i mµ kh«ng cã thÓ tr¸nh c©u hái kiÓu nµy vÒ viÖc hä<br /> bÞ can thiÖp trong ý chÝ hay ph¹m vi cña muèn khuyÕn khÝch nh÷ng quyÒn tù do<br /> m×nh; nghÜa lµ, tù do c¸ nh©n ®−îc lµm tÝch cùc g×, bëi lÏ hä ch−a bÞ th¸ch thøc<br /> mäi thø. bao giê. Giê ®©y, hä l¹i bÞ th¸ch thøc bëi<br /> Nh− «ng ®· ®Ò cËp tíi trong lËp c¸c nhãm thiÓu sè - nh÷ng ng−êi Håi<br /> luËn cña m×nh vÒ "Sù c¸o chung cña lÞch gi¸o nhËp c− ë ch©u ¢u lµ mét vÝ dô -<br /> sö", tù do tiªu cùc ®· ®−îc chÊp nhËn hay ë mét nghÜa nµo ®ã lµ nh÷ng nÒn<br /> phæ qu¸t vÒ nguyªn t¾c, chø ch−a ph¶i v¨n hãa ®ang næi lªn ë ch©u ¸, n¬i cã<br /> trong thùc tiÔn, kÓ tõ khi ChiÕn tranh mét tinh thÇn rÊt m¹nh vÒ céng ®ång<br /> L¹nh kÕt thóc. ThËm chÝ ë Trung Quèc, theo nguyªn t¾c ®¹o ®øc riªng cña hä,<br /> khu vùc kh«ng gian c¸ nh©n ®· më réng nh÷ng gi¸ trÞ riªng phi tù do cña hä.<br /> rÊt nhiÒu. §iÒu nµy ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò rÊt<br /> ThÕ nh−ng trong mét thÕ giíi ®a thêi sù.<br /> d¹ng, theo gÇn nh− ®óng ®Þnh nghÜa th× §Æc biÖt ë ch©u ¢u, vÊn ®Ò nhËp c−<br /> tù do tÝch cùc, nghÜa lµ "tù do ®−îc", l¹i vµ b¶n s¾c l¹i g¾n víi vÊn ®Ò lín h¬n lµ<br /> kh«ng phæ qu¸t. Mét vµi ng−êi muèn sù v« gi¸ trÞ hËu thêi kú hiÖn ®¹i. Sù<br /> cuèn kh¨n ®Çu, nh÷ng ng−êi kh¸c l¹i ph¸t triÓn cña thuyÕt t−¬ng ®èi ®·<br /> muèn c−íi ng−êi cïng giíi. khiÕn viÖc kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008<br /> <br /> tÝch cùc trë nªn khã kh¨n h¬n vµ, v× kh¸c biÖt vµ x¸c ®Þnh râ rµng; ®ã lµ<br /> vËy, nh÷ng tÝn ng−ìng chung cña ng−êi kh«ng gian n¬i t¹o ra sù thõa nhËn, n¬i<br /> ch©u ¢u ®−îc ®−a ra lµm ®iÒu kiÖn cho thùc hiÖn nh©n phÈm. NÕu ®ã lµ mét<br /> nh÷ng ng−êi nhËp c− muèn trë thµnh kh«ng gian míi th× còng kh«ng ph¶i lµ<br /> c«ng d©n ch©u ¢u. C¸c giíi th−îng l−u mét trËn ®Þa míi ph¶i kh«ng?<br /> hËu hiÖn ®¹i ®· v−ît ra khái nh÷ng b¶n<br /> Fukuyama: Ch¾c ch¾n lµ nh− vËy.<br /> s¾c ®−îc x¸c ®Þnh b»ng t«n gi¸o hay d©n<br /> §· cã mét cuéc chiÕn v¨n hãa diÔn ra<br /> téc ®Ó ®Õn víi c¸i mµ hä coi lµ mét vÞ thÕ<br /> trong lßng n−íc Mü tõ l©u råi vÒ vÊn ®Ò<br /> siªu ®¼ng h¬n. Nh−ng ngoµi sù vui<br /> nµy. Nh÷ng ng−êi b¶o thñ v¨n hãa vµ<br /> mõng cña hä vÒ sù ®a d¹ng v« tËn vµ<br /> cùc h÷u t«n gi¸o tõ l©u ®· chØ trÝch<br /> lßng khoan dung, th× hä cßn thÊy khã<br /> Hollywood lµ h¹ thÊp nh÷ng gi¸ trÞ gia<br /> nhÊt trÝ vÒ b¶n chÊt cña cuéc sèng tèt<br /> ®×nh vµ lßng chung thñy. Theo mét<br /> ®Ñp mµ hä cïng Êp ñ mong muèn.<br /> nghÜa nµo ®ã, lËp tr−êng cña hä hoµn<br /> §ång thêi ph¶i nãi râ ë ®©y r»ng toµn kh«ng kh¸c víi lêi lÏ cña Osama<br /> lËp luËn cña t«i trong cuèn Sù c¸o Bin Laden. C¸i v« gi¸ trÞ ®−îc ph¸c th¶o<br /> chung cña LÞch sö lµ Hegel ®· cã nhËn bëi nÒn v¨n hãa quÇn chóng cña Mü lµ<br /> thøc tÝch cùc h¬n vÒ ý nghÜa cña tù do mét vÊn ®Ò.<br /> khi c«ng nhËn nh©n phÈm c¬ b¶n cña<br /> con ng−êi, n¨ng lùc ®−a ra nh÷ng lùa Râ rµng, nh÷ng kÎ cùc ®oan Håi<br /> chän mang tÝnh ®¹o ®øc. V× vËy, theo gi¸o kh«ng chÊp nhËn khu«n khæ c¬ b¶n<br /> mét nghÜa nµo ®ã, "kÕt côc cña lÞch sö" cña tù do bao dung trong lßng c¸c cuéc<br /> cã nghÜa lµ sù khëi ®Çu cña qu¸ tr×nh chiÕn v¨n hãa ®−îc ph¸t ®éng ë Mü.<br /> t¸i thiÕt mét t− t−ëng tÝch cùc vµ thùc Nh−ng ë ®©y cã mèi quan hÖ víi nhau.<br /> chÊt h¬n vÒ ý nghÜa cña viÖc sèng trong C¸i chóng ta chøng kiÕn h«m nay trªn<br /> mét nÒn d©n chñ tù do. s©u khÊu toµn cÇu, ë mét nghÜa nµo ®ã,<br /> lµ sù kÐo dµi cña nh÷ng cuéc chiÕn v¨n<br /> NPQ: ChØ v× ng−êi nhËp c− kh¼ng hãa cña riªng n−íc Mü.<br /> ®Þnh b¶n s¾c cña hä mµ t¹o ra nh÷ng<br /> xung ®ét míi víi c¸c x· héi tù do, vËy NPQ: Sau ngµy 11/9, chÝnh quyÒn<br /> th× ®Ò xuÊt ®−a "c¸i v« gi¸ trÞ hËu hiÖn Bush ®· ph¸t ®éng mét chiÕn dÞch<br /> ®¹i" – thuyÕt t−¬ng ®èi, chñ nghÜa thÕ "ngo¹i giao nh©n d©n", cho r»ng "nÕu<br /> tôc, sù kho¸ng ®¹t vµ chñ nghÜa hiÖn thÕ giíi Håi gi¸o chØ cÇn hiÓu n−íc Mü<br /> vËt – vµo c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c th«ng th«i" th× hä sÏ kh«ng thï ghÐt chóng ta.<br /> qua truyÒn th«ng ®¹i chóng vµ gi¶i trÝ ThÕ nh−ng sù tuyªn truyÒn nÒn v¨n hãa<br /> kh«ng t¹o ra nh÷ng xung ®ét trªn ph¹m ®¹i chóng hËu hiÖn ®¹i nµy tõ l©u ®·<br /> vi toµn cÇu chø? Ng−êi di c− ®Õn ®©y; hiÖn h÷u råi. Ng−êi Håi gi¸o hiÓu n−íc<br /> truyÒn th«ng chóng ta ®Õn kia. Rèt côc, Mü. §ã chÝnh lµ vÊn ®Ò! Cã lÏ, ng−êi Mü<br /> Osama Bin Laden ch¼ng bao giê ®Õn cÇn ph¶i khiªm nh−êng h¬n mét chót vµ<br /> Mü. ¤ng ta chØ biÕt ®Õn n−íc Mü qua tù phª b¶n th©n. Kh«ng ph¶i tÊt c¶<br /> "h×nh ¶nh cña Hollywood". thµnh qu¶ cña tù do ®Òu lµm hµi lßng.<br /> <br /> TruyÒn th«ng toµn cÇu hãa ®ång Fukuyama: T«i nghÜ r»ng mÆt<br /> thêi g¾n kÕt chÆt víi nhau, t¹o ra sù bãng bÈy h¬n cña n−íc Mü th× ai trªn<br /> Th¸ch thøc ®èi víi... 49<br /> <br /> thÕ giíi còng ®Òu biÕt. H×nh ¶nh cña chuyÖn cña n−íc Mü. HiÓu mét c¸ch<br /> n−íc Mü cùc ®oan hay g× kh¸c trong t−¬ng ®èi, ®iÒu ®ã kh«ng lµm gi¶m søc<br /> lßng nh÷ng ng−êi Håi gi¸o hay phª m¹nh mÒm cña n−íc Mü chø?<br /> ph¸n lµ kh«ng ph¶i kh«ng chÝnh x¸c.<br /> Fukuyama: §óng, nh−ng ®ã cã<br /> Mét trong nh÷ng hiÓu nhÇm vÒ ph¶i lµ ®iÒu tåi tÖ h¬n trong thÕ giíi nµy<br /> chÝnh s¸ch cña Mü sau ngµy 11/9 lµ gi¶ kh«ng? Do chóng ta ®· hïng m¹nh råi<br /> thiÕt r»ng nÕu chñ nghÜa bµi Mü ®· cã th× chóng ta kh«ng cßn nh×n thÊy nh÷ng<br /> tõ tr−íc råi, th× ®ã kh«ng ph¶i v× chÝnh h×nh thøc kh¸c cña søc m¹nh mÒm n÷a.<br /> s¸ch cña chóng ta hay h×nh ¶nh cña C¸c ca sü nh¹c Pop vµ nh÷ng minh tinh<br /> Hollywood, mµ v× chóng ta bÞ hiÓu mµn b¹c cña Hµn Quèc næi tiÕng mét<br /> nhÇm. §ã lµ mét lùc hÊp dÉn v× nã cã c¸ch khã tin ë NhËt B¶n vµ nh÷ng n¬i<br /> nghÜa r»ng chóng ta sÏ kh«ng ph¶i kh¸c ë §«ng ¸. Trung Quèc cã mét<br /> h−íng néi vµ thay ®æi chÝnh b¶n th©n ngµnh c«ng nghiÖp phim khæng lå.<br /> m×nh hay c¸c chÝnh s¸ch cña chóng ta NhiÒu Hoa kiÒu ®ang häc l¹i tiÕng Quan<br /> n÷a. tho¹i.<br /> <br /> MÆt kh¸c, t«i cho r»ng h×nh ¶nh Chóng ta ®õng nghÜ vÒ h×nh th¸i<br /> cña n−íc Mü trªn thÕ giíi cßn phô thuéc søc m¹nh mÒm nµy nh− c¸ch mµ chóng<br /> vµo anh ®ang nãi vÒ n¬i nµo trªn thÕ ta nghÜ vÒ søc m¹nh qu©n sù. Sù c©n<br /> giíi n÷a. ë nh÷ng n¬i ®ang hiÖn ®¹i hãa b»ng søc m¹nh v¨n hãa kh«ng ph¶i lµ<br /> thµnh c«ng, viÖc xóc tiÕn v¨n hãa ®¹i trß ch¬i ®−îc ¨n c¶ ng· vÒ kh«ng. Nã<br /> chóng cña chóng ta lµ mét lîi Ých l©u kh«ng nhÊt thiÕt lµ mét mèi ®e däa ®Õn<br /> dµi, bëi v× hä thÊy c¸c quyÒn tù do ®−îc lîi Ých quèc gia cña Mü nÕu Trung Quèc<br /> thÓ hiÖn trong c¸c phim hay ©m nh¹c xem nhiÒu phim cña hä h¬n lµ phim Mü.<br /> cña chóng ta nh− ®iÒu hä cã thÓ mong<br /> NPQ: NÕu nh− vËy, khi Mü xÐt ®Õn<br /> mái. §iÒu ®ã kh«ng t¹o ra sù ph¶n<br /> vai trß cña m×nh trªn thÕ giíi, th× ch¼ng<br /> kh¸ng.<br /> quan träng khi xÐt thùc tÕ r»ng néi<br /> N¬i ng−êi ta gÆp ph¶i r¾c rèi lín lµ dung v¨n hãa ®¹i chóng cña chóng ta<br /> n¬i c¸c n−íc thÊt b¹i tr−íc hiÖn ®¹i hãa. ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn c¸c mèi<br /> Hä cã thÓ thÊy miÒn ®Êt høa, nh−ng quan hÖ quèc tÕ cã ®óng kh«ng?<br /> kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó ®Õn ®©y. §iÒu ®ã<br /> Fukuyama: §ã kh«ng ph¶i lµ c©u<br /> t¹o sù ph¶n kh¸ng vµ chñ nghÜa bµi Mü.<br /> hái cã quan träng hay kh«ng. Nh−ng t«i<br /> NPQ: ¤ng cã thÓ bµn thªm vÒ vÊn kh«ng biÕt nã cã dÔ dµng nh− vËy ®èi<br /> ®Ò nµy n÷a. Nh÷ng n−íc mµ thµnh c«ng víi nÒn v¨n hãa tù do ®Ó ®−îc lµm bÊt<br /> nhê toµn cÇu hãa, ®Æc biÖt lµ ë ch©u ¸, kú ®iÒu g× hay kh«ng. ThËm chÝ nÕu anh<br /> ®ang ngµy cµng dùa vµo nh÷ng ®Æc ®· quyÕt ®Þnh r»ng Hollywood ®ang lµm<br /> ®iÓm trong c¸ch thøc cña ng−êi Mü - tù tæn th−¬ng lîi Ých chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i<br /> do h¬n, linh ho¹t h¬n, thÞnh v−îng h¬n. cña Mü ®i n÷a th× anh còng kh«ng thÓ<br /> Khi hä lµm nh− vËy, hä muèn xem ng¨n c¶n nh÷ng thø ®ã vÉn cø tiÕp tôc<br /> nh÷ng c©u chuyÖn cña riªng hä trªn sinh ra. Ngoµi viÖc kh«ng cho Janet<br /> mµn h×nh, chø kh«ng ph¶i nh÷ng c©u Jackson t¸i diÔn ph« tr−¬ng bé ngùc<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008<br /> <br /> trÇn cña m×nh ë gi¶i Siªu Tóc cÇu gèc trong di s¶n Do th¸i-Thiªn chóa<br /> (Super Bowl) b»ng c¸c quy ®Þnh cña gi¸o cña chóng ta.<br /> FCC, còng ch¼ng cßn g× ®Ó anh cã thÓ<br /> Theo Habermas, "tÝnh chñ ®éng<br /> lµm n÷a c¶. §ã lµ mét vÊn ®Ò, nh−ng<br /> kh«ng bÞ h¹n chÕ" – thuyÕt t−¬ng ®èi<br /> vÊn ®Ò ®ã cã thÓ kh«ng nhÊt thiÕt ®−îc<br /> hiÖn ®ang thèng trÞ - ®ông ®é víi "c¸i<br /> gi¶i quyÕt b»ng chÝnh s¸ch c«ng.<br /> thùc sù tuyÖt ®èi – quyÒn cña mçi sinh<br /> TÊt nhiªn, hy väng lµ trong mí ý linh cña t¹o hãa ®−îc t«n träng nh− mét<br /> kiÕn ®−a ra, ý kiÕn tèt sÏ ®Èy lui ý kiÕn 'h×nh ¶nh cña Chóa'".<br /> tåi. Nh−ng cho ®Õn nay ch−a cã nhiÒu<br /> ¤ng lµm g× víi trµo l−u kÐp nµy<br /> b»ng chøng vÒ ®iÒu nh− vËy x¶y ra.<br /> trong lÞch sö?<br /> NPQ: Mét lý do së dÜ ®iÒu nµy trë<br /> Fukuyama: VÊn ®Ò c¸c x· héi hËu<br /> thµnh mét vÊn ®Ò hãc bóa nh− vËy lµ<br /> t«n gi¸o cña chóng ta t¹o ra nh÷ng gi¸<br /> c¸c x· héi tù do thÕ tôc gÆp khã kh¨n<br /> trÞ nh− thÕ nµo lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan<br /> thùc sù, nh− «ng gîi ý, trong viÖc ®−a ra<br /> träng cho hai nhµ t− t−ëng cã uy tÝn ë<br /> nh÷ng gi¸ trÞ tÝch cùc lµm giíi h¹n hµnh<br /> §¹i häc Chicago – Allan Bloom, t¸c gi¶<br /> vi v¨n hãa, vÝ dô nh− nh÷ng bµi h¸t th«<br /> cña cuèn KhÐp l¹i T− t−ëng n−íc Mü, vµ<br /> tôc cña kÎ lu«n ghÐt phô n÷, hµnh ®éng<br /> Leo Strauss.<br /> lµm t−îng mÉu cña Madonna hay viÖc<br /> nh©n b¶n. Strauss gäi ®©y lµ "cuéc khñng<br /> ho¶ng cña thÕ giíi hiÖn ®¹i". C©u hái lµ<br /> Sù ®ông ®é víi Håi gi¸o nhÊn m¹nh<br /> liÖu cã c¸ch nµo thiÕt lËp nh÷ng gi¸ trÞ<br /> ®Õn sù tª liÖt nµy vÒ ®¹o ®øc bëi v×<br /> th«ng qua sù vËn dông triÕt lý vµ t−<br /> chóng ta sèng, nh− Czeslaw Milosz –<br /> duy mµ kh«ng cÇn ph¶i h−íng sang t«n<br /> ng−êi ®−îc nhËn gi¶i th−ëng Nobel vµ<br /> gi¸o. LËp luËn träng t©m cña «ng lµ<br /> ®· qua ®êi – th−êng nãi, trong "thêi ®¹i<br /> triÕt lý chÝnh trÞ häc cæ ®iÓn – ng−êi Hy<br /> lÞch sö kh«ng song hµnh".<br /> L¹p nhÊn m¹nh ®Õn "quyÒn tù nhiªn",<br /> Do vËy, chóng ta chøng kiÕn c¸i hoÆc thÕ giíi tù nhiªn ®−îc kh¸m ph¸<br /> nghÞch lý nµy: Ayaan Hirsi Ali, dÉn b»ng t− duy con ng−êi nh− mét nguån<br /> chøng ra Spinoza, ®· tho¸t khái sù cã nhiÒu gi¸ trÞ - ngay tõ ®Çu ®· bÞ triÕt<br /> chung thñy víi nhËn thøc nh©n danh v× häc hiÖn ®¹i b¸c bá.<br /> tù do, tõ bá bµo thai cña Håi gi¸o vµ trë<br /> C¸ch suy nghÜ vÒ ®iÒu nµy lµ chóng<br /> thµnh mét "tÝn ®å Khai s¸ng chÝnh<br /> ta võa cã mét vÊn ®Ò triÕt lý s©u s¾c,<br /> thèng" vµ lµ ng−êi v« thÇn. ThÕ nh−ng,<br /> võa cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ thùc tiÔn. C¶ hai<br /> nhµ triÕt häc tù do thÕ tôc næi tiÕng<br /> cã thÓ, nh−ng kh«ng nhÊt thiÕt, cã liªn<br /> nhÊt cña ch©u ¢u, Jurgen Habermas,<br /> quan ®Õn nhau.<br /> giê ®©y lËp luËn r»ng v× x· héi hËu hiÖn<br /> ®¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o ra nh÷ng gi¸ VÊn ®Ò triÕt lý s©u s¾c ë ®©y lµ liÖu<br /> trÞ riªng cña nã, nªn nã chØ cã thÓ tù r»ng anh cã thÓ ®−a triÕt häc ph−¬ng<br /> "sinh në" tõ c¸c nguån t«n gi¸o. Theo T©y trë l¹i víi Heidegger vµ Nietzche,<br /> «ng, c¸c gi¸ trÞ ph−¬ng T©y – tù do, vµ nãi r»ng t− duy cho phÐp x¸c lËp<br /> l−¬ng t©m, quyÒn con ng−êi – cã nguån nh÷ng gi¸ trÞ tÝch cùc – nãi c¸ch kh¸c lµ<br /> Th¸ch thøc ®èi víi... 51<br /> <br /> anh cã thÓ thÓ hiÖn ch©n lý cña mét vµi khã x¸c ®Þnh nh÷ng phÈm chÊt lµm b¶n<br /> t− t−ëng. s¾c. Cuèi cïng, ®©y thùc sù lµ vÒ nh÷ng<br /> VÊn ®Ò thùc tiÔn ë ®©y lµ liÖu anh phÈm chÊt tÝch cùc – lo¹i ng−êi nµo anh<br /> cã thÓ t¹o ra mét tËp hîp nh÷ng gi¸ trÞ thÊy cã thÓ ng−ìng mé trong c©u<br /> mµ vÒ mÆt x· héi sÏ phôc vô nh÷ng môc chuyÖn chung x©y dùng lªn céng ®ång<br /> ®Ých tù do lång ghÐp anh muèn. §iÒu cña anh. Nh÷ng lo¹i hµnh vi nµo anh<br /> nµy phøc t¹p bëi v× anh muèn nh÷ng cho ®ã lµ nh©n phÈm trong v¨n hãa cña<br /> gi¸ trÞ ®ã ph¶i lµ c¸i thø tÝch cùc vµ cã ý anh?<br /> nghÜa, nh−ng anh còng kh«ng thÓ sö Lo¹i ®Þnh nghÜa vÒ cuéc sèng tèt ®Ñp<br /> dông chóng lµm c¬ së ®Ó lo¹i trõ mét nµy, t«i nghÜ, anh cã thÓ x¸c ®Þnh mµ<br /> vµi nhãm trong x· héi. kh«ng cÇn t×m ®Õn vÊn ®Ò triÕt lý s©u<br /> Cã thÓ chóng ta thµnh c«ng khi lµm s¾c h¬n.<br /> viÖc nµy mµ kh«ng cÇn c¸i kh¸c. VÝ dô, Trë l¹i ®iÒu Strauss lo l¾ng trong t−<br /> nh÷ng nÒn t¶ng cho sù thµnh c«ng cña t−ëng cña «ng lµ sù æn ®Þnh cña mét<br /> sù thö nghiÖm chÝnh trÞ Mü lµ nã t¹o ra gi¶i ph¸p thùc tiÔn nh− vËy trong bèi<br /> mét tËp hîp nh÷ng gi¸ trÞ "tÝch cùc", c¶nh thiÕu v¾ng mét c¸ch thøc gi¶i<br /> lµm c¬ së cho b¶n s¾c d©n téc, nh−ng quyÕt triÕt lý vÒ ph−¬ng ph¸p ®i ®Õn<br /> còng dÔ dµng tiÕp cËn ®èi víi nh÷ng nh÷ng ch©n lý.<br /> ng−êi kh«ng ph¶i lµ da tr¾ng vµ Thiªn<br /> chóa gi¸o, hay theo mét c¸ch nµo ®ã lµ NPQ: NÕu cã thÓ, nh÷ng ®Þnh nghÜa<br /> "m¸u vµ ®Êt" liªn quan ®Õn nh÷ng vÒ tù do – nh÷ng lùa chän vÒ cuéc sèng<br /> ng−êi theo ®¹o Tin lµnh Anglo-Saxon tèt ®Ñp – g©y phiÒn to¸i trong mét thÕ<br /> s¸ng lËp ra ®Êt n−íc nµy. giíi ®a nguyªn, th× t¹i sao l¹i kh«ng<br /> chuyÓn sang mét hÖ thèng kiÓu nh− thêi<br /> Nh÷ng gi¸ trÞ nµy chÝnh lµ néi dung<br /> kú Trung cæ khi nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c<br /> cña Kinh tÝn Mü (American Creed) –<br /> nhau ®−îc ¸p dông ë nh÷ng ®Þa h¹t<br /> niÒm tin vµo chñ nghÜa c¸ nh©n, niÒm<br /> kh¸c nhau, mçi ®Þa h¹t cã "ch©n gi¸ trÞ<br /> tin vµo lao ®éng nh− mét gi¸ trÞ, niÒm<br /> (volksgeist)" riªng cña nã?<br /> tin vµo tù do ®i l¹i vµ chñ quyÒn nh©n<br /> d©n. Fukuyama: §ã kh«ng ph¶i lµ mét<br /> Samuel Huntington gäi ®©y lµ gi¶i ph¸p. Chóng ta sèng trong nh÷ng<br /> "nh÷ng gi¸ trÞ Tin lµnh-Anglo", nh−ng céng ®ång d©n téc lín hßa ®ång víi thÕ<br /> hiÖn nay chóng ®· bÞ lo¹i bá khái nh÷ng giíi. Trong nh÷ng céng ®ång ®ã, anh<br /> céi nguån nµy. Anh cã thÓ tin vµo nh÷ng ph¶i øng xö v¨n minh, cã sù tËn tôy vµ<br /> thø ®ã bÊt kÓ anh lµ ai hay xuÊt th©n tõ lµm viÖc d©n chñ. Anh kh«ng thÓ liªn<br /> ®©u. hiÖp thµnh mét céng ®ång tù kû khæng<br /> lå kh«ng x¸c ®Þnh. §Æc biÖt, nã kh«ng<br /> Lµ mét lo¹i gi¶i ph¸p thùc tiÔn cho ph¶i lµ mét gi¶i ph¸p trong mét thÕ giíi<br /> vÊn ®Ò gi¸ trÞ tÝch cùc, ®iÒu ®ã hoµn nh− cña chóng ta víi nh÷ng dßng ng−êi<br /> toµn cã t¸c dông. lu«n biÕn ®éng vµ luång th«ng tin truy<br /> §iÒu t«i thÊy thó vÞ lµ, ngoµi uèng nhËp kh«ng ngõng. §©y lµ ®iÒu mµ<br /> bia vµ ch¬i bãng ®¸, ng−êi ch©u ¢u thÊy ng−êi Hµ Lan ®· thö nghiÖm trong thùc<br /> 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008<br /> <br /> tÕ víi nh÷ng "trô cét" cho tõng nhãm d©n téc vèn ®· ®ang ngµy cµng xuèng<br /> trong x· héi. Nh−ng nã cho thÊy lµ cÊp råi.<br /> kh«ng vËn hµnh ®−îc.<br /> NPQ: LiÖu t− t−ëng vÒ mét ch©n gi¸<br /> NPQ: Nh÷ng ng−êi Håi gi¸o nhËp trÞ - lèi sèng ®éc ®¸o cña mét d©n téc cã<br /> c− vµo ch©u ¢u cã tinh thÇn b¶n s¾c chung nguån gèc – giê ®©y phæ qu¸t<br /> m¹nh mÏ. Ng−êi Mü cã Kinh tÝn cña hä. trªn thÕ giíi hËu hiÖn ®¹i cã hßa ®ång<br /> VËy t¹i sao tinh thÇn b¶n s¾c vµ niÒm víi tÊt c¶ c¸c nÒn v¨n hãa lai t¹o kh«ng?<br /> tin v¨n hãa cña ch©u ¢u l¹i yÕu ®Õn Kinh tÝn Mü thùc sù lµ mét "gi¸ trÞ"<br /> nh− vËy? kh«ng cã mét "céng ®ång".<br /> Fukuyama: "Ch©n gi¸ trÞ" ®· lu«n<br /> Fukuyama: Ch©u ¢u ®· cã nh÷ng tõng lµ mét lo¹i h×nh s¸ng t¹o. Johann<br /> truyÒn thèng d©n téc s©u s¾c. Trong thÕ Gottfried Herder, ng−êi ®· sö dông t−<br /> kû XX, nh÷ng truyÒn thèng d©n téc ®ã t−ëng nµy, lËp luËn r»ng mét "ch©n gi¸<br /> bÞ mÊt uy tÝn v× nh÷ng cuéc chiÕn tranh trÞ" lµ mét thø c¶m nhËn cæ ®iÓn vµ v«<br /> ®Ém m¸u mang tÝnh d©n téc chñ nghÜa. thøc vÒ céng ®ång. B¶n s¾c cña ng−êi<br /> Giê ®©y, hä ®ang cè g¾ng tËp hîp mét §øc kh«ng thùc sù tån t¹i cho ®Õn tËn<br /> "b¶n s¾c ch©u ¢u", nh−ng kh«ng cã thÕ kû thø XIX. §iÒu «ng kh«ng ghi<br /> nhiÒu néi dung. nhËn lµ tÊt c¶ nh÷ng phÈm chÊt nµy ®·<br /> ®−îc t¹o dùng tõ trong x· héi ë gãc ®é<br /> Mét trong nh÷ng tranh luËn kú thó<br /> nµo ®ã vµ ®−îc pha trén thµnh mét thø<br /> nhÊt næi lªn khi mét vµi ng−êi cè g¾ng<br /> men bia §øc.<br /> t¸i lång ghÐp t− t−ëng cña di s¶n Thiªn<br /> chóa gi¸o vµo ®Ò c−¬ng HiÕn ph¸p ch©u Ch©n gi¸ trÞ lµ mét tËp hîp bÊt<br /> ¢u. §iÒu ®ã ®· g©y ra rÊt nhiÒu tranh thµnh v¨n nh÷ng quy t¾c vµ gi¸ trÞ x·<br /> c·i. Sù tham chiÕu Thiªn chóa gi¸o héi mµ mét x· héi mong muèn cã. Nh−<br /> ch−a bao giê ®−îc ®Ò cËp trong ®ã vµ tÊt anh nãi, Kinh tÝn Mü kh«ng bao hµm<br /> nhiªn sau ®ã ng−êi d©n Ph¸p vµ Hµ Lan mét "céng ®ång" theo nghÜa r»ng lèi<br /> ®Òu b¸c bá dù th¶o nµy v× hä nghÜ ®iÒu sèng cña nã ®−îc chia sÎ bëi nhiÒu<br /> ®ã x©m ph¹m qu¸ nhiÒu vµo ®êi sèng chñng téc vµ nÒn v¨n hãa.<br />