Thần học giáo dân và vấn đề giới trẻ Công giáo

3<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 9 - 2012<br /> T«n gi¸o - vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn<br /> <br /> THÇN HäC GI¸O D¢N Vµ VÊN §Ò GIíI TRÎ C¤NG GI¸O<br /> ®ç quang h­ng(*)<br /> §Æt vÊn ®Ò<br /> <br /> Trong phÇn viÕt nµy chóng t«i sÏ<br /> <br /> Trong cuèn s¸ch kh¸ næi tiÕng Toµn<br /> <br /> ph©n tÝch tõ nhiÒu ph­¬ng diÖn ®èi víi<br /> <br /> Gibellini (Paris,1994) cã nªu tªn 13 dßng<br /> <br /> gi¸o d©n mµ ngµy h«m nay ®· cã thÓ coi<br /> <br /> c¶nh thÇn häc thÕ kØ XX cña Rosino<br /> <br /> thÇn häc míi tiªu biÓu cña thÕ kØ, trong ®ã<br /> phÇn lín lµ c¸c dßng thÇn häc nÈy sinh ë<br /> <br /> Ch©u ¢u nh­ ThÇn häc biÖn chøng, ThÇn<br /> <br /> häc hiÖn sinh, ThÇn häc v¨n hãa, ThÇn häc<br /> tôc hãa, ThÇn häc bÝ hiÓm… ë Ch©u Mü, t¸c<br /> <br /> gi¶ ®Ò cËp c¸c dßng thÇn häc nh­ ThÇn<br /> <br /> häc gi¶i phãng, ThÇn häc chÝnh trÞ, ThÇn<br /> <br /> häc phô n÷… riªng ë khu vùc Ch©u ¸, Ch©u<br /> Phi, t¸c gi¶ chØ nh¾c ®Õn dßng ThÇn häc<br /> <br /> thÕ giíi thø ba.<br /> <br /> Cã thÓ khi biªn so¹n s¸ch nµy, sù chó<br /> <br /> t©m cña t¸c gi¶ vÒ nh÷ng khu vùc ®Êt<br /> <br /> ngo¹i trong hÖ thèng Kit« gi¸o thÕ giíi<br /> <br /> cßn ch­a ®Çy ®ñ. MÆt kh¸c, chóng ta<br /> còng chó ý r»ng trong V¨n kiÖn cña<br /> C«ng ®ång Vatican II, khi ®Ò cËp ®Õn<br /> <br /> nh÷ng vÊn ®Ò thÇn häc ¸-Phi, mÆc dï cã<br /> <br /> ®­îc nh¾c ®Õn nh­ng râ rµng cßn mê<br /> <br /> nh¹t. Trong V¨n kiÖn, ®¸ng chó ý nhÊt<br /> ng­êi ta chØ thÊy T«ng huÊn T«ng ®å<br /> <br /> viÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn vÊn ®Ò ThÇn häc<br /> nh­ mét dßng thÇn häc míi ë Ch©u ¸,<br /> bªn c¹nh nh÷ng dßng thÇn häc kh¸c nãi<br /> <br /> trªn. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy, bµi viÕt<br /> còng ®Æc biÖt chó ý ®Õn vÊn ®Ò giíi trÎ,<br /> <br /> mét trong nh÷ng lùc l­îng t«n gi¸o vµ<br /> <br /> x· héi nh¹y c¶m bËc nhÊt cña khuynh<br /> h­íng ThÇn häc gi¸o d©n. Víi Gi¸o héi<br /> <br /> C«ng gi¸o ViÖt Nam, mét trong nh÷ng<br /> gi¸o<br /> <br /> héi<br /> <br /> quan<br /> <br /> träng<br /> <br /> bËc<br /> <br /> nhÊt<br /> <br /> cña<br /> <br /> Vatican ë khu vùc Ch©u ¸ nãi chung vµ<br /> <br /> nãi riªng lµ khu vùc §«ng Nam ¸ còng<br /> vËy. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Uû ban Gi¸o<br /> d©n cña Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam lµ<br /> mét trong nh÷ng ñy ban ho¹t ®éng s«i<br /> <br /> næi nhÊt. VÒ mÆt ph­¬ng ph¸p, chóng ta<br /> sÏ tiÕp cËn tõ nhiÒu phÝa.<br /> <br /> 1. Sù h×nh thµnh cña dßng ThÇn häc<br /> <br /> gi¸o d©n<br /> <br /> Nh­ ®· nãi ë trªn, mÆc dï vÊn ®Ò<br /> <br /> gi¸o d©n mµ chóng t«i sÏ bµn ®Õn d­íi<br /> <br /> ThÇn häc gi¸o d©n ch­a næi tréi ®Õn møc<br /> <br /> n¨m 1998 khi lÇn ®Çu tiªn cã Héi nghÞ<br /> <br /> trong vµ sau C«ng ®ång Vatican II (1962 -<br /> <br /> ®©y. Còng ph¶i nãi thªm r»ng chØ tõ sau<br /> Th­îng Héi ®ång Gi¸m môc ¸ Ch©u,<br /> <br /> thµnh mét dßng thÇn häc ®¸ng chó ý<br /> <br /> 1965), nh­ng trªn thùc tÕ nh÷ng t­ t­ëng<br /> <br /> ng­êi ta míi quen dÇn víi nh÷ng tõ ng÷<br /> <br /> vÒ dßng thÇn häc nµy còng ®· xuÊt hiÖn<br /> <br /> Ch©u, ThÇn häc vÒ Héi nhËp v¨n hãa…<br /> <br /> *. GS.TS., Khoa ChÝnh trÞ häc. §¹i häc Khoa häc x·<br /> héi vµ Nh©n v¨n, §HQGHN.<br /> <br /> nh­ ThÇn häc gi¸o d©n, ThÇn häc ¸<br /> <br /> 4<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 9 - 2012<br /> <br /> t­¬ng ®èi sím tr­íc khi nhãm häp C«ng<br /> <br /> Thiªn Chóa cÇn mang nh÷ng tinh thÇn<br /> <br /> nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò<br /> <br /> riªng kh¾c phôc tÝnh ®éc lËp th¸i qu¸ víi<br /> <br /> ®ång Vatican II. Theo t«i, mét trong<br /> nµy lµ nhµ thÇn häc Ph¸p næi tiÕng Yves<br /> <br /> Congar. Trong mét c«ng tr×nh nghiªn cøu<br /> thÇn häc vÒ Gi¸o héi häc, «ng ®· ®­a ra<br /> <br /> vµ c¬ cÊu x· héi víi nh÷ng kh¶ n¨ng<br /> <br /> x· héi trÇn thÕ, víi c¶ thùc t¹i nh©n häc<br /> vÒ chñng téc, v¨n hãa hay quyÒn bÝnh”(2).<br /> <br /> T­ t­ëng Êy cña Congar rÊt quan<br /> <br /> mét quan ®iÓm míi, phª ph¸n “chñ nghÜa<br /> <br /> träng, ®Æc biÖt «ng ®· dån nh÷ng suy t­<br /> <br /> nghÜa” (conciliarisme), trong ®ã «ng ®Æc<br /> <br /> ®å sé kh¸c sau ®ã mang tùa ®Ò Nh÷ng<br /> <br /> gi¸o triÒu” (curialisme) vµ “C«ng ®ång chñ<br /> biÖt phª ph¸n truyÒn thèng “chñ nghÜa<br /> gi¸o sÜ”, ®· dÉn tíi viÖc tÝnh nhÊt thÓ chÕ<br /> <br /> th¸i qu¸, tÝnh quyÒn bÝnh th¸i qu¸ cña<br /> Gi¸o héi Roma. §ång thêi dÉn ®Õn viÖc<br /> quyÒn h¹n cña c¸c Gi¸o héi ®Þa ph­¬ng vµ<br /> <br /> ®Æc biÖt lµ vÞ thÕ cña ng­êi gi¸o d©n bÞ<br /> gi¶m thiÓu vµ thÊp kÐm. Y. Congar phª<br /> ph¸n ý kiÕn tiªu biÓu sau ®©y: “Kh«ng thÓ<br /> <br /> cã lu©n lÝ c«ng céng vµ còng ch¼ng cã ®Æc<br /> <br /> tÝnh d©n téc nÕu kh«ng cã t«n gi¸o, kh«ng<br /> <br /> thÓ cã t«n gi¸o ë T©y Ph­¬ng nÕu kh«ng<br /> <br /> cã Kit« gi¸o, kh«ng thÓ cã Kit« gi¸o nÕu<br /> thiÕu v¾ng C«ng gi¸o, kh«ng thÓ cã C«ng<br /> <br /> gi¸o nÕu kh«ng cã §øc Th¸nh Cha, kh«ng<br /> <br /> thÓ cã §øc Th¸nh Cha nÕu thiÕu v¾ng<br /> quyÒn tèi th­îng”(1)<br /> <br /> ¤ng ®­a ra mét m« h×nh “Gi¸o héi -<br /> <br /> x· héi hoµn h¶o” trong ®ã bªn c¹nh viÖc<br /> <br /> vÒ thÇn häc gi¸o d©n trong mét t¸c phÈm<br /> <br /> dÊu mèc cho mét nÒn thÇn häc gi¸o d©n<br /> <br /> («ng ®· sö dông thuËt ng÷ ThÐologie du<br /> <br /> laicat), nh­ mét ®ãng gãp quan träng më<br /> <br /> ®Çu cho dßng thÇn häc nµy. Nh÷ng n¨m<br /> 1960, 1970 khi ®­îc trùc tiÕp tham gia<br /> <br /> x©y dùng nh÷ng v¨n kiÖn cho C«ng ®ång<br /> Vatican II, «ng tiÕp tôc ®µo s©u vÒ vai<br /> <br /> trß vµ sø vô cña ng­êi gi¸o d©n qua hai<br /> <br /> t¸c phÈm kh¸c ®ã lµ: Linh môc vµ gi¸o<br /> <br /> d©n ®èi víi sø vô loan b¸o Tin Mõng vµ<br /> <br /> v¨n minh (1962) vµ cuèn T«ng ®å gi¸o<br /> d©n (L’apostolat de laicat, 1970).<br /> <br /> Chóng ta ®· râ vai trß cña «ng trong sù<br /> <br /> ®æi míi vÒ thÇn häc cña C«ng ®ång, nh­ng<br /> ®ång thêi chóng ta còng thÊy râ kh«ng<br /> ph¶i tÊt c¶ nh÷ng ý t­ëng thÇn häc míi<br /> cña «ng ®· ®­îc Tßa Th¸nh chÊp nhËn(3).<br /> <br /> Trong nh÷ng ®ãng gãp Êy, ng­êi ta<br /> <br /> “®iÒu chØnh c¬ cÊu” Gi¸o héi Roma theo<br /> <br /> rÊt l­u ý ®ãng gãp cña «ng vÒ vÊn ®Ò<br /> <br /> c¸ch “d©n sù” trong gi¸o triÒu vµ ®Æc biÖt<br /> <br /> “D©n Thiªn Sai” (Peuple messianique)<br /> <br /> m« h×nh kim tù th¸p, t¨ng c­êng tÝnh<br /> ph¶i quan t©m tíi vÊn ®Ò cña céng ®ång<br /> gi¸o d©n.<br /> <br /> Trong t¸c phÈm Ph¸c th¶o mµu nhiÖm<br /> <br /> Gi¸o héi «ng gãp phÇn ®­a ra c¸ch hiÓu<br /> míi ®Çy ®ñ h¬n vÒ “D©n Thiªn Chóa”, vèn<br /> <br /> lµ mét trong nh÷ng ®Þnh nghÜa c¬ b¶n cã<br /> tÝnh truyÒn thèng vÒ Gi¸o héi. ¤ng viÕt:<br /> <br /> “D­íi thêi Cùu ­íc, D©n Thiªn Chóa ®·<br /> hiÖn diÖn nh­ mét d©n téc ®Æc thï, theo<br /> <br /> nghÜa nh©n v¨n, x· héi vµ nh©n häc cña<br /> danh tõ Êy. Sang giai ®o¹n míi D©n<br /> <br /> T«ng ®å gi¸o d©n. Theo «ng kh¸i niÖm<br /> ngµy nay cÇn ph¶i hiÓu lµ Gi¸o héi còng<br /> nh­ gi¸o d©n cÇn ph¶i cã mét hiÖu n¨ng<br /> <br /> 1. Xem:Yves Congar. MinistÌres et communion eccl<br /> siale, Cerf, 1971, pp. 112 - 113.<br /> 2. Xem: Yves Congar. Esquisses du MystÌre de<br /> l’Eglise, Paris, p. 102.<br /> 3. Cã nh÷ng nghiªn cøu sau nµy ®· ph©n tÝch râ chØ<br /> cã bèn kh¸i niÖm sau ®©y cña Yves Congar ®­îc “in<br /> dÊu” trong V¨n kiÖn C«ng ®ång Vatican II lµ: kh¸i<br /> niÖm D©n Thiªn Chóa; kh¸i niÖm Th©n m×nh §øc<br /> Kit«; ph¹m trï “x· héi” víi sù biÕn ®æi thµnh “x· héi<br /> siªu nhiªn”, nay ®­îc ®iÒu chØnh theo tinh thÇn cËp<br /> nhËt hãa; vµ ph¹m trï “hiÖp th«ng”.<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> §ç Quang H­ng. ThÇn häc gi¸o d©n...<br /> x· héi thùc sù, nãi c¸ch ®¬n gi¶n h¬n lµ<br /> <br /> x· héi, chÝnh trÞ vµ t«n gi¸o ë ViÖt<br /> <br /> ngîi ThÇn häc gi¶i phãng nh­ sau: “T«i<br /> <br /> VËy vÊn ®Ò “ThÇn häc gi¸o d©n”<br /> <br /> ph¶i dÊn th©n x· héi thùc sù. ¤ng ca<br /> thÝch<br /> <br /> nh÷ng<br /> <br /> ng­êi,<br /> <br /> nh­<br /> <br /> Gustavo,<br /> <br /> GuttiÐrrez, nh­ Joseph Comblin vµ nhiÒu<br /> ng­êi kh¸c, nh÷ng ng­êi h­íng tíi cïng<br /> mét hîp thÓ, khëi ®i tõ mét sù dÊn th©n<br /> <br /> hao tæn, cã hiÖu n¨ng vµ cô thÓ trong<br /> nh÷ng trµo l­u gi¶i phãng. Mçi ng­êi cã<br /> <br /> vËn mÖnh vµ ¬n gäi cña m×nh. T«i ë<br /> <br /> trong Gi¸o héi mét c¸ch ch©n thµnh,<br /> nh­ng t«i muèn r»ng Gi¸o héi râ rµng<br /> <br /> ph¶i trë nªn dÊu chØ cña t×nh yªu gi¶i<br /> <br /> phãng cña Thiªn Chóa trong hµnh tr×nh<br /> th­êng lµ bi ®¸t cña con ng­êi”(4)<br /> <br /> Ph¶i nãi r»ng ¶nh h­ëng cña Congar<br /> <br /> vÒ vÊn ®Ò nµy rÊt lín víi Gi¸o héi vµ<br /> giíi trÝ thøc C«ng gi¸o ë ViÖt Nam. Gi¸o<br /> <br /> s­ NguyÔn Kh¾c D­¬ng, mét gi¸o d©n ®·<br /> ghi l¹i thËt ®éc ®¸o ¶nh h­ëng ®ã: “Hai<br /> <br /> tõ gi¸o d©n - chóng ta nªn l­u ý nhÊt lµ<br /> ë ViÖt Nam cã mét ý nghÜa rÊt tiªu cùc<br /> <br /> ®Çy mÆc c¶m… VÊn ®Ò ®Çu tiªn liªn hÖ<br /> <br /> ®Õn ch÷ d©n. Kh«ng biÕt ai lµ ng­êi ®Çu<br /> <br /> Nam h«m nay?(5) .<br /> trong<br /> <br /> c¸c v¨n<br /> <br /> b¶n<br /> <br /> cña<br /> <br /> C«ng<br /> <br /> ®ång<br /> <br /> Vatican II thÕ nµo? Tr­íc hÕt ph¶i ghi<br /> <br /> nhËn trong HiÕn chÕ TÝn lÝ vÒ Gi¸o héi<br /> <br /> sè 33, ®· nãi mét c¸ch tËp trung nhÊt<br /> vÒ vai trß gi¸o d©n. Trong ®ã ®iÒu quan<br /> <br /> träng lµ Gi¸o héi ph¶i më ®­êng cho<br /> <br /> hä tÝch cùc tham gia vµo c«ng cuéc cøu<br /> <br /> ®é cña Gi¸o héi theo kh¶ n¨ng vµ nhu<br /> cÇu cña thêi ®¹i. §iÒu ®ã còng cã nghÜa<br /> <br /> lµ mét t­ duy míi vÒ gi¸o d©n ®· ®­îc<br /> kh¼ng ®Þnh. Trong HiÕn chÕ ¸nh s¸ng<br /> <br /> mu«n d©n cã bµn riªng vÒ ho¹t ®éng<br /> <br /> t«ng ®å cña gi¸o d©n. Vai trß môc tö<br /> <br /> cña ng­êi gi¸o d©n ®· ®­îc ®Ò cao h¬n,<br /> gãp phÇn phèi hîp víi c¸c t¸c vô, môc<br /> <br /> vô cña c¸c ®Êng bËc (sè 30). MÆt kh¸c<br /> còng ®· nhÊn m¹nh “m«i tr­êng sèng<br /> <br /> ®¹o ” cña c¸c gi¸o d©n n¬i trÇn thÕ,<br /> cïng víi hµng gi¸o sÜ vµ tu sÜ trë thµnh<br /> ba lùc l­îng thèng nhÊt.<br /> <br /> §Õn Th­îng Héi ®ång Gi¸m môc toµn<br /> <br /> tiªn dÞch ch÷ gi¸o d©n. Yves Congar ®·<br /> <br /> cÇu n¨m 1987, nh÷ng vÊn ®Ò nµy trë<br /> <br /> “Laisme”. Hai ch÷ nµy rÊt quan träng.<br /> <br /> nh÷ng suy nghÜ ®Ó ph¸ bá sù ph©n chia<br /> <br /> lµm mét ph©n tÝch tØ mØ ch÷ “Laos” vµ<br /> Khi ta nãi tíi ng­êi d©n ta nghÜ ngay<br /> <br /> ®Õn «ng quan. Nh­ng sù thËt, khëi ®Çu,<br /> ch÷ d©n chØ cã nghÜa lµ D©n téc cña<br /> <br /> Chóa. Nã mang mét ý nghÜa nh­ quèc<br /> tÞch, quèc tÞch cña con c¸i Chóa… §äc<br /> <br /> Congar, t«i míi hiÓu râ ý nghÜa cña<br /> nh÷ng tõ nµy. Mét quan niÖm thÇn häc<br /> <br /> theo m« h×nh kim tù th¸p còng kh«ng cã<br /> chç ®øng cho ng­êi gi¸o d©n trong Gi¸o<br /> héi. Yves Congar ®· ®Ò xuÊt c¸ch thøc<br /> <br /> kh«i phôc l¹i chøc n¨ng t­ tÕ, chøc n¨ng<br /> v­¬ng gi¶ (qu¶n trÞ) vµ ng«n sø (gi¶ng<br /> d¹y) cña ng­êi gi¸o d©n trong gi¸o héi.<br /> <br /> Lµm sao ¸p dông vµ thùc thi nh÷ng<br /> <br /> chøc n¨ng ®ã trong bèi c¶nh v¨n hãa<br /> <br /> thµnh nh÷ng ®Ò tµi cô thÓ. Ch¼ng h¹n<br /> <br /> cã tÝnh truyÒn thèng trong x· héi lµ: c¸c<br /> gi¸o sÜ th× chuyªn lo “viÖc ®¹o” cña Gi¸o<br /> héi cßn gi¸o d©n chØ chuyªn lo “viÖc ®êi”<br /> <br /> cña thÕ gian. Hay c¸c tu sÜ cã thÓ tham<br /> gia c¸c viÖc ®êi (gi¸o dôc, y tÕ, c¸c c«ng<br /> <br /> t¸c x· héi kh¸c) hay chØ tèi ngµy ®äc<br /> kinh trong nhµ thê? Còng vËy, gi¸o d©n<br /> <br /> cã thÓ ®­îc tham gia c¸c t«ng ®å môc vô<br /> hay kh«ng hay chØ lo chuyÖn lµm ¨n<br /> bu«n b¸n?<br /> <br /> 4. Y. Congar. Un Peuple Messianique, 1975, P. 8.<br /> 5. Xem: NguyÔn Kh¾c D­¬ng, Yves Congar d­íi c¸i<br /> nh×n cña mét gi¸o d©n, trong cuèn Yves Congar con<br /> ng­êi vµ t­ t­ëng, Trung t©m häc vÊn §a Minh,<br /> 2005, tr. 219 vµ 226.<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 9 - 2012<br /> huÊn<br /> <br /> gi¸o vµ khuyÕn khÝch vai trß nµy cña<br /> <br /> Paul II trong ®ã kh¼ng ®Þnh thªm m«<br /> <br /> trªn. §iÓm ®¸ng chó ý lµ t¸c gi¶ mét mÆt<br /> <br /> N¨m<br /> <br /> 1988,<br /> <br /> cã<br /> <br /> thªm<br /> <br /> T«ng<br /> <br /> “Christifideles Laici” cña Gi¸o hoµng J.<br /> h×nh Gi¸o héi míi dùa trªn ba tiªu chÝ<br /> <br /> “MÇu nhiÖm, Th«ng ®iÖp vµ Sø vô”,<br /> nh÷ng quy ®Þnh râ rµng h¬n vÒ vai trß<br /> <br /> cña tÝn h÷u trong c¸c ho¹t ®éng x· héi,<br /> kÓ c¶ c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ, v¨n hãa<br /> <br /> bªn c¹nh vai trß quen thuéc nh­ trong<br /> gia ®×nh, trong c¸c c¬ së t«n gi¸o, c¸c<br /> ho¹t ®éng b¸c ¸i tõ thiÖn…<br /> <br /> Tãm l¹i, chóng ta ®· cã thÓ m­êng<br /> <br /> t­îng nh÷ng b­íc ®i ®Çu tiªn cña dßng<br /> <br /> gi¸o d©n trªn tinh thÇn cña HiÕn chÕ nãi<br /> thõa nhËn phong trµo C«ng gi¸o TiÕn<br /> <br /> hµnh b¾t ®Çu s«i ®éng ë Sµi Gßn vµ c¸c<br /> gi¸o phËn MiÒn Nam, nh­ng ®iÒu ®ã vÉn<br /> <br /> ch­a ph¶i lµ tÊt c¶. Theo t¸c gi¶, dÊn<br /> th©n vµo ®êi cña ng­êi gi¸o d©n, nãi<br /> <br /> c¸ch kh¸c lµm t«ng ®å gi¸o d©n lµ c«ng<br /> viÖc cña ®êi sèng th­êng nhËt, cña mäi<br /> gia ®×nh, mäi c¬ së s¶n xuÊt mµ ng­êi<br /> tÝn h÷u hiÖn diÖn(6).<br /> <br /> CÇn l­u ý r»ng bµi viÕt nµy còng chØ<br /> <br /> thÇn häc quan träng nµy, nhÊt lµ víi<br /> <br /> lµ mét tiÕng nãi bªn c¹nh nh÷ng tiÕng<br /> <br /> 2. ThÇn häc gi¸o d©n trong sù tiÕp<br /> <br /> ®¹o, c¸c t¹p chÝ thÇn häc Nhµ Chóa cña<br /> <br /> Gi¸o héi c¸c n­íc thuéc thÕ giíi thø ba.<br /> nhËn cña Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam<br /> <br /> 2.1. HiÖn nay, chóng ta ch­a cã thÓ kÕt<br /> <br /> luËn vÒ nh÷ng ph¶n øng thÇn häc ®Çu tiªn<br /> cña ng­êi C«ng gi¸o ViÖt Nam víi vÊn ®Ò<br /> <br /> nµy. Nh­ng theo t«i, bµi viÕt Gi¸o d©n dÊn<br /> <br /> nãi thÇn häc cña c¸c tê b¸o nh­ Sèng<br /> c¸c linh môc, tu sÜ cÊp tiÕn trong phong<br /> <br /> trµo C«ng gi¸o TiÕn hµnh, phong trµo<br /> <br /> T×m vÒ d©n téc, phong trµo ®ßi d©n sinh<br /> d©n chñ, chÊm døt chiÕn tranh…lóc ®ã.<br /> <br /> Gi¸o héi phÝa B¾c Ýt cã ®iÒu kiÖn bµn<br /> <br /> th©n vµo ®êi cña Linh môc Ch©n TÝn n¨m<br /> <br /> vÒ “thÇn häc gi¸o d©n” tr­íc n¨m 1990.<br /> <br /> ®ång Vatican II b¾t ®Çu t¸c ®éng ®Õn ®êi<br /> <br /> quý cho thÊy th¸i ®é cña c¸c gi¸o sÜ, c¸c<br /> <br /> 1967, ®óng lóc nh÷ng ¶nh h­ëng cña C«ng<br /> sèng t«n gi¸o cña Gi¸o héi MiÒn Nam, cã<br /> <br /> thÓ coi lµ ph¶n øng ®Çu tiªn. Lóc ®ã Héi<br /> <br /> ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam (thùc ra lµ MiÒn<br /> Nam) cã Tuyªn ng«n kh¸ râ vÒ ®iÒu nµy:<br /> <br /> “§· ®Õn lóc ng­êi C«ng gi¸o ph¶i ý thøc<br /> <br /> s©u réng phËn sù m×nh trong Gi¸o héi nh­<br /> lµ thµnh phÇn cña NhiÖm thÓ, ph¶i s½n<br /> sµng ®Ó nhËn l·nh tr¸ch nhiÖm trong c¸c<br /> <br /> lÜnh vùc thuéc ph¹m vi gi¸o d©n. Ng­êi<br /> <br /> C«ng gi¸o h·y m¹nh d¹n dÊn th©n vµo ®êi,<br /> hßa m×nh víi hÕt th¶y mäi ng­êi trªn mäi<br /> <br /> lÜnh vùc, ®Ó gãp søc x©y dùng mét x· héi<br /> thÞnh v­îng, c«ng b»ng vµ nh©n ¸i…”.<br /> <br /> T¸c gi¶ bµi viÕt ®i s©u vµo ý t­ëng<br /> <br /> “gi¸o d©n dÊn th©n vµo ®êi” vµ xem ®ã<br /> nh­ lµ cèt tñy cña t«ng ®å gi¸o d©n. T¸c<br /> <br /> gi¶ còng ph©n tÝch sù ®æi míi lèi truyÒn<br /> <br /> Tuy vËy, còng cã mét chót t­ liÖu ®¸ng<br /> <br /> ®Êng bËc ë phÝa B¾c víi vÊn ®Ò nµy. Mét<br /> <br /> trong nh÷ng tµi liÖu nh­ thÕ lµ hai bøc<br /> <br /> Th­ chung cña Gi¸m môc Gi¸o phËn<br /> <br /> Ph¸t DiÖm Bïi Chu T¹o, mét bøc cã tªn lµ<br /> <br /> Ng­êi gi¸o d©n: §Þa vÞ cao quý cña<br /> ng­êi<br /> <br /> gi¸o<br /> <br /> d©n<br /> <br /> (ngµy<br /> <br /> 24/7/1987)<br /> <br /> vµ<br /> <br /> Ng­êi gi¸o d©n: Vai trß gi¸o d©n trong<br /> céng ®oµn Gi¸o héi (ngµy 16/3/ 1988).<br /> <br /> Gi¸m môc Bïi Chu T¹o còng dùa trªn<br /> nh÷ng V¨n kiÖn cña C«ng ®ång Vatican<br /> <br /> II, nh­ng lèi ph©n tÝch cña «ng “nhÑ<br /> nhµng”, cã tÝnh chÊt “b¶o ban”, kh«ng<br /> <br /> thÊy lèi viÕt s¾c s¶o vµ tù phª b×nh quyÕt<br /> liÖt nh­ c¸c c©y bót ë MiÒn Nam. Ch¼ng<br /> h¹n khi nãi vÒ gi¸o d©n vµ gi¸o sÜ, tuy cã<br /> <br /> 6. Xem: NguyÖt san §øc MÑ H»ng cøu gióp, sè 215,<br /> th¸ng 4 n¨m 1967.<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> §ç Quang H­ng. ThÇn häc gi¸o d©n...<br /> thõa nhËn: “Tr­íc ®©y v× qu¸ nhÊn m¹nh<br /> <br /> nay. Ch¼ng h¹n, hä ®· ®­a ra vÊn ®Ò<br /> <br /> ng­êi ta nhiÒu khi coi gi¸o sÜ nh­ mét<br /> <br /> Th¸nh, §øc tin C«ng gi¸o nh­ thÕ nµo?”.<br /> <br /> ®Õn tÝnh c¸ch ph¸p lÝ cña Gi¸o héi, nªn<br /> <br /> giai cÊp cai trÞ, gi¸o d©n chØ cã viÖc v©ng<br /> <br /> theo”, nh­ng «ng l¹i dµnh phÇn lín sù<br /> ph©n tÝch cho viÖc lµm râ quyÒn lîi vµ<br /> <br /> bæn phËn cña hai phÝa, Ýt nhiÒu cã tÝnh<br /> c¸ch dÜ hßa vi quý. Ch¼ng h¹n, khi nãi vÒ<br /> quyÒn lîi vµ bæn phËn cña gi¸o sÜ, «ng<br /> <br /> còng chØ nhÑ nhµng ®ßi hái ba ®iÓm:<br /> “Gi¸o sÜ yªu mÕn gi¸o d©n”; “Gi¸o sÜ ph¶i<br /> <br /> “trong thùc tÕ hiÖn nay ph¶i hiÓu Kinh<br /> C©u tr¶ lêi th× ®· râ: hä khuyªn gi¸o d©n<br /> <br /> kh«ng nªn ®äc Kinh Th¸nh theo lèi<br /> chøng minh to¸n häc, vËt lÝ häc. MÆt<br /> kh¸c cÇn hiÓu tinh thÇn (cã khi cßn ®ßi<br /> hái tÝnh biÖn chøng) cña Lêi Chóa vµ<br /> h¬n n÷a cÇn so s¸nh §øc tin C«ng gi¸o<br /> víi c¸c t«n gi¸o kh¸c(8).<br /> <br /> Cã nh÷ng vÊn ®Ò tÕ nhÞ vÒ thÇn häc<br /> <br /> ®èi tho¹i víi gi¸o d©n” vµ “Gi¸o sÜ lµm<br /> <br /> hµng tr¨m n¨m qua nh­ vÊn ®Ò ThuyÕt<br /> <br /> 2.2. Tõ thËp niªn 90 thÕ kØ XX ®Õn nay,<br /> <br /> theo tinh thÇn cËp nhËt vµ ®æi míi nh­<br /> <br /> cho gi¸o d©n trë nªn tr­ëng thµnh”(7).<br /> <br /> trªn ph­¬ng diÖn thÇn häc, Gi¸o héi<br /> <br /> C«ng gi¸o ViÖt Nam còng ®· cã nh÷ng<br /> <br /> quan t©m s©u h¬n vÒ nghiªn cøu vµ phæ<br /> biÕn “ThÇn häc gi¸o d©n”.<br /> <br /> N¨m 1992 dÊu Ên ®¸ng kÓ lµ viÖc xuÊt<br /> <br /> b¶n néi bé bèn tËp s¸ch mang tªn chung<br /> lµ ThÇn häc gi¸o d©n, trong ®ã tËp 1 bµn<br /> <br /> ®Õn TÝn lÝ, tËp 2 lµ Phông vô, tËp 3 lµ §êi<br /> <br /> sèng BÝ tÝch vµ tËp 4 lµ Lu©n lÝ.<br /> <br /> C¸i ®Æc biÖt cña bé s¸ch nµy lµ nã<br /> <br /> kh«ng gièng c¸c s¸ch gi¸o lÝ th«ng<br /> th­êng vèn cã rÊt nhiÒu trong Gi¸o héi<br /> <br /> hµng tr¨m n¨m nay, kÓ c¶ c¸c lo¹i s¸ch<br /> gi¸o lÝ cho tõng ®èi t­îng gi¸o d©n vµ cã<br /> khi cho tõng gi¸o phËn.<br /> <br /> NÐt kh¸c biÖt lµ ë chç c¸c t¸c gi¶ bé<br /> <br /> s¸ch nµy ®· biªn so¹n theo tinh thÇn cña<br /> C«ng ®ång Vatican II vÒ ThÇn häc gi¸o<br /> <br /> d©n, T«ng ®å gi¸o d©n. ChØ xin nªu mét<br /> vÝ dô. Trong tËp 1 biªn so¹n vÒ TÝn lÝ<br /> (niÒm tin), c¸c t¸c gi¶ kh«ng chØ nh¾c l¹i<br /> <br /> hÖ thèng tÝn lÝ cña Kinh Th¸nh (mµ hµng<br /> tr¨m n¨m nay th­êng tr×nh bµy theo lèi<br /> <br /> thÇn häc kinh viÖn), t­ duy theo lèi mét<br /> <br /> chiÒu, ®éc tho¹i. TËp s¸ch ®· ®­a ra mét<br /> sè vÊn ®Ò sinh ®éng ph¶n ¸nh nhËn thøc<br /> <br /> vµ t©m t­ cña ng­êi gi¸o d©n bao ®êi<br /> <br /> tiÕn hãa vµ §øc tin… còng ®­îc diÔn gi¶i<br /> <br /> thÕ. ThÝ dô nµy cho thÊy trong viÖc t×m<br /> hiÓu thÇn häc gi¸o d©n, Gi¸o héi quan<br /> <br /> t©m tõ gèc: n©ng cao nhËn thøc cña<br /> ng­êi tÝn h÷u vÒ thÇn häc, thay v× lèi<br /> <br /> sèng BÝ tÝch, nÆng vÒ kinh kÖ h×nh thøc,<br /> ®Ó tõ ®ã lµm c¬ së nh÷ng b­íc ®i tiÕp<br /> <br /> theo: “D©n chñ hãa” trong quan hÖ phÈm<br /> trËt, quan hÖ t«n gi¸o vµ x· héi, tiÕn tíi<br /> <br /> vai trß thËt sù cña ng­êi gi¸o d©n trong<br /> Gi¸o héi nh­ viÖc x©y dùng m« h×nh míi<br /> vÒ Héi ®ång gi¸o xø nh÷ng n¨m gÇn ®©y.<br /> <br /> DÇn dÇn Gi¸o héi ®· cã nh÷ng c«ng<br /> <br /> tr×nh nghiªn cøu s©u s¾c vµ c¨n b¶n h¬n.<br /> Theo t«i, tr­íc khi Gi¸o héi cã tê t¹p chÝ<br /> <br /> HiÖp th«ng quan träng v× lµ tiÕng nãi<br /> <br /> cña Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt Nam 6 - 7<br /> <br /> n¨m gÇn ®©y th× tê t¹p chÝ kh«ng chÝnh<br /> thøc, ®óng h¬n lµ ®­îc biªn tËp tõ n­íc<br /> ngoµi göi vÒ trong n­íc, cã tªn lµ Thêi<br /> <br /> sù thÇn häc lµ quan träng nhÊt.<br /> <br /> T«i ®· ®äc mÊy chôc sè liÒn trªn tê<br /> <br /> Thêi sù thÇn häc, cã lÏ sè ®Çu tiªn tõ<br /> cuèi n¨m 1996 trë l¹i ®©y th× thÊy vÊn ®Ò<br /> <br /> 7. Xem cuèn Th­ Chung §øc Cha Phaol« Bïi Chu<br /> T¹o, Gi¸m môc Ph¸t DiÖm (1959-1998), in néi bé,<br /> 2004, tr. 190 - 191.<br /> 8. Xem: ThÇn häc gi¸o d©n, tËp 1: NiÒm tin,<br /> UB§KCG Tp. HCM, 1992, tr. 6, 7.<br /> <br /> 7<br /> <br />