Thực trạng nhiễm độc chì của người lao động làng nghề tái chế nhôm Bình Yên, tỉnh Nam Định

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2018<br /> <br /> THỰC TRẠNG NHIỄM ĐỘC CHÌ CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG<br /> LÀNG NGHỀ TÁI CHẾ NHÔM BÌNH YÊN TỈNH NAM ĐỊNH<br /> Đỗ Minh Sinh*; Vũ Thị Thúy Mai*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: mô tả thực trạng nhiễm độc chì của người lao động tại làng nghề tái chế nhôm<br /> Bình Yên tỉnh Nam Định và tìm hiểu một số yếu tố liên quan. Đối tượng và phương pháp:<br /> nghiên cứu mô tả cắt ngang từ 2015 - 2016. 418 người lao động từ 18 - 60 tuổi được lựa chọn<br /> ngẫu nhiên để tham gia nghiên cứu. Sử dụng phương pháp phổ hấp thu nguyên tử bằng lò<br /> grafit (GFAAS) để xác định hàm lượng chì trong máu của người lao động. Đánh giá tình trạng<br /> nhiễm độc theo Thông tư 15/2016/TT-BYT ngày 15/5/2016 của Bộ Y tế. Kết quả: thực trạng<br /> nhiễm độc chì: 88,3% người lao động có hàm lượng chì máu < 40 µg/dl (mức an toàn); 11,4%<br /> người lao động có hàm lượng chì máu từ 40 - < 80 µg/dl (nhiễm độc mạn tính); 0,3% người lao<br /> động có hàm lượng chì máu > 80 µg/dl (nhiễm độc cấp tính). Yếu tố liên quan: người có tuổi<br /> nghề 6 - 10 năm nguy cơ nhiễm độc chì cao hơn nhóm có tuổi nghề ≤ 5 năm 7,9 lần; có tuổi<br /> nghề ≥ 11 năm, nguy cơ nhiễm độc chì cao hơn người có tuổi nghề từ 6 - 10 năm 3,2 lần.<br /> Người lao động làm việc ở công đoạn đúc nhôm, cán nhôm và tạo hình có nguy cơ nhiễm độc<br /> chì 30% so với nguy cơ nhiễm độc chì của người làm ở công đoạn cô nhôm. Kết luận: tỷ lệ<br /> nhiễm độc chì 11,7% (đa số nhiễm độc mạn tính). Nguy cơ nhiễm độc chì tăng theo tuổi nghề<br /> và phụ thuộc vào công đoạn sản xuất của quy trình tái chế nhôm.<br /> * Từ khóa: Nhiễm độc chì; Tái chế kim loại; Làng nghề; Người lao động.<br /> <br /> Reality of Lead Poisoning in Workers in Binhyen Aluminum<br /> Recycling Village in Namdinh Province<br /> Summary<br /> Objectives: To describe the current status of lead poisoning in workers in Binhyen aluminum<br /> recycling village in Namdinh province and find out some related factors. Subjects and methods:<br /> A cross-sectional study was conducted from 2015 - 2016. There were 418 workers aged 18 60 years who were randomly selected to participate in the study. Using atomic absorption<br /> spectrometry (GFAAS) to determine the level of lead in the blood of workers. Assessment of<br /> poisoning status in accordance with Circular 15/2016/TT-BYT dated 15 May 2016 of Ministry of<br /> Health. Results: Lead poisoning: 88.3% of workers had blood lead content < 40 μg/dL (safety<br /> level); 11.4% of employees had blood lead content of 40 - < 80 μg/dL (chronic poisoning); 0.3%<br /> of workers had blood lead levels > 80 μg/dL (acute poisoning). Relevant factors: workers with 6<br /> - 10 years of occupational exposured to lead poisoning were 7.9 times as high as those who<br /> with the 5 years of occupational age. Workers with over 11 years of occupational exposure to<br /> lead poisoning were 3.2 times as high as those who with the 6 - 10 years of occupational age.<br /> * Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Minh Sinh (minhsinh82@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 17/04/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 16/06/2018<br /> Ngày bài báo được đăng: 09/07/2018<br /> <br /> 52<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2018<br /> Workers working in aluminum casting, aluminum rolling and molding had a lead poisoning<br /> risk of only 30% compared with the risk of lead poisoning of aluminum workers. Conclusions:<br /> The results showed that lead poisoning was 11.7% (most of which were chronic poisoning).<br /> The risk of lead poisoning increases with age and depends on the manufacturing process of the<br /> aluminum recycling process.<br /> * Keywords: Lead poisoning; Metal recycling; Handicraft villages; Workers.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tái chế kim loại (TCKL) có vai trò quan<br /> trọng trong quá trình phát triển kinh tế ở<br /> mỗi quốc gia. Tuy nhiên, phương thức và<br /> công nghệ sản xuất hiện nay tại các làng<br /> nghề, cơ sở tái chế kim loại vẫn còn lạc<br /> hậu, sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, không<br /> tập trung. Thực trạng trên đã gây ra bất<br /> lợi về điều kiện lao động tại các khu vực<br /> này. Người lao động (NLĐ) phải thường<br /> xuyên tiếp xúc với yếu tố nguy hiểm và có<br /> hại trong sản xuất như nhiệt độ cao, tiếng<br /> ồn lớn, vi khí hậu không đảm bảo, nhiều<br /> bụi và hơi khí độc hại [1, 7]. Bên cạnh đó<br /> một vấn đề cũng rất đáng quan tâm hiện<br /> nay tại các làng nghề TCKL là ô nhiễm<br /> môi trường lao động (MTLĐ) do kim loại<br /> nặng, trong đó phổ biến nhất là kim loại<br /> chì. Nghiên cứu tại làng nghề TCKL màu<br /> Đông Mai và Nghĩa Lộ tỉnh Hưng Yên<br /> cho thấy có tới 85,7% số mẫu đo có<br /> nồng độ hơi chì trong không khí vùng<br /> làm việc vượt tiêu chuẩn vệ sinh lao động<br /> (TCVSLĐ) [3]. Nồng độ hơi chì trung bình<br /> trong môi trường làm việc tại làng nghề<br /> Bình Yên tỉnh Nam Định là 0,7 mg/m3,<br /> cao hơn 13,8 lần so với TCVSLĐ và có<br /> tới 70% số mẫu đo có nồng độ chì vượt<br /> TCVSLĐ [4].<br /> Với tình hình trên cho thấy cần phải có<br /> nghiên cứu đánh giá thực trạng nhiễm<br /> độc chì của NLĐ tại các làng nghề TCKL,<br /> <br /> từ đó có thể xác định quy mô cũng như<br /> nguyên nhân của vấn đề và đề xuất các<br /> giải pháp can thiệp phù hợp, khả thi nhằm<br /> nâng cao sức khỏe cho NLĐ tại khu vực<br /> này. Nghiên cứu này triển khai với mục<br /> tiêu: Mô tả thực trạng nhiễm độc chì của<br /> NLĐ làng nghề Bình Yên tỉnh Nam Định<br /> và tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến<br /> tình trạng nhiễm độc chì của NLĐ.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng, thời gian và địa điểm<br /> nghiên cứu.<br /> * Đối tượng nghiên cứu:<br /> - Tiêu chuẩn lựa chọn: NLĐ tham gia<br /> vào quá trình sản xuất tái chế nhôm tại<br /> làng Bình Yên, có độ tuổi từ 18 - 60,<br /> thời gian lao động tại làng nghề tối thiểu<br /> 01 năm.<br /> - Tiêu chuẩn loại trừ: NLĐ không đồng<br /> ý tham gia nghiên cứu, nghỉ việc trong<br /> thời gian nghiên cứu.<br /> * Thời gian và địa điểm nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu tiến hành từ 2015 - 2016<br /> tại làng nghề tái chế nhôm Bình Yên,<br /> xã Nam Thanh, huyện Nam Trực, tỉnh<br /> Nam Định.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> * Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô<br /> tả cắt ngang.<br /> 53<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2018<br /> * Mẫu và phương pháp chọn mẫu:<br /> Công thức tính cỡ mẫu: áp dụng công<br /> thức tính cỡ mẫu cho một tỷ lệ:<br /> <br /> n=Z<br /> <br /> 2<br /> <br /> (1−α / 2 )<br /> <br /> p(1 − p)<br /> (εp) 2<br /> <br /> Trong đó: n: cỡ mẫu tối thiểu; Z1-α/2:<br /> giá trị Z thu được từ bảng Z tương ứng<br /> với giá trị α; trong nghiên cứu này lấy<br /> Z = 1,96 với α = 0,05; p: ước lượng tỷ lệ<br /> nhiễm độc chì của NLĐ, theo nghiên cứu<br /> trước chọn p = 0,29 [2]; ε: mức độ chính<br /> xác tương đối, trong nghiên cứu này<br /> chọn = 0,15.<br /> Thay vào công thức trên tính được<br /> n = 418 người.<br /> * Phương pháp chọn mẫu: phương pháp<br /> chọn mẫu ngẫu nhiên đơn:<br /> Bước 1: lập danh sách toàn bộ NLĐ từ<br /> 18 - 60 tuổi tại làng Bình Yên vào phần mềm<br /> SPSS (1.003 người do địa phương cung<br /> cấp). Bước 2: sử dụng phần mềm SPSS<br /> 22.0 lựa chọn ngẫu nhiên 418 người từ<br /> tổng số NLĐ bằng lệnh: Select cases/random<br /> sample of cases.<br /> * Kỹ thuật xét nghiệm định lượng hàm<br /> lượng chì trong máu:<br /> Kỹ thuật lấy máu (theo hướng dẫn của<br /> Bộ Y tế): tiến hành vô khuẩn, lấy 10 ml<br /> máu tĩnh mạch. Mẫu máu được bảo quản<br /> theo thường quy và chuyển về labo xét<br /> nghiệm. Mẫu máu được các kỹ thuật viên<br /> của Bệnh viện Đa khoa Sài Gòn - Nam<br /> Định lấy. Xét nghiệm thực hiện tại Trung<br /> tâm Y tế dự phòng tỉnh Nam Định.<br /> 54<br /> <br /> Sử dụng phương pháp phổ hấp thu<br /> nguyên tử bằng lò grafit (GFAAS) để xác<br /> định hàm lượng chì trong máu. Sử dụng<br /> máy quang phổ hấp thụ nguyên tử ZEEnit<br /> 700P (Analytik-Jena, Đức, năm 2012).<br /> Máy có độ chính xác bước sóng ≤ ± 0,3 nm,<br /> độ ổn định ≤ 3%, độ hấp thu ≥ 0,25 Abs.<br /> Đánh giá tình trạng nhiễm độc theo<br /> phụ lục 8 tại Thông tư 15/2016/TT-BYT<br /> ngày 15 tháng 5 năm 2016 của Bộ Y tế.<br /> Phân loại nhiễm độc chì: nhiễm độc<br /> cấp tính chì vô cơ khi chì huyết > 80 µg/dl;<br /> nhiễm độc mạn tính chì vô cơ khi chì huyết<br /> > 40 µg/dl.<br /> * Quản lý, xử lý và phân tích số liệu:<br /> Số liệu sau khi được thu thập được làm<br /> sạch và nhập bằng phần mềm EpiData<br /> 3.1. Số liệu xử lý bằng phần mềm SPSS<br /> trước khi đưa vào phân tích. Sử dụng tần<br /> số, tỷ lệ phần trăm và bảng để tóm tắt<br /> biến định tính như: giới, công đoạn sản<br /> xuất… Sử dụng mô hình hồi quy logistic<br /> để tìm hiểu mối liên quan giữa tình trạng<br /> nhiễm độc chì với các biến độc lập.<br /> * Đạo đức nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu này đã được xem xét,<br /> nhận xét và chấp thuận về đạo đức và<br /> khoa học của Hội đồng Đạo đức trong<br /> nghiên cứu y sinh học Trường Đại học<br /> Điều dưỡng Nam Định. Việc triển khai<br /> các hoạt động của nghiên cứu đảm bảo<br /> đúng nguyên tắc của đạo đức nghiên<br /> cứu trong y học: tự nguyện, an toàn và<br /> bình đẳng.<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2018<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu.<br /> Bảng 1: Một số đặc điểm của NLĐ tái chế nhôm tại Bình Yên (n = 418).<br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Tốt nghiệp tiểu học<br /> <br /> 35<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> Tốt nghiệp trung học cơ sở<br /> <br /> 305<br /> <br /> 73,0<br /> <br /> Tốt nghiệp trung học phổ thông<br /> <br /> 78<br /> <br /> 18,7<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 190<br /> <br /> 45,5<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 228<br /> <br /> 54,5<br /> <br /> Có<br /> <br /> 57<br /> <br /> 13,6<br /> <br /> Không<br /> <br /> 361<br /> <br /> 86,4<br /> <br /> ≤ 5 năm<br /> <br /> 125<br /> <br /> 29,9<br /> <br /> 6 - 10 năm<br /> <br /> 167<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> ≥ 11 năm<br /> <br /> 126<br /> <br /> 30,1<br /> <br /> ≤ 30 tuổi<br /> <br /> 69<br /> <br /> 16,5<br /> <br /> 31 - 40 tuổi<br /> <br /> 137<br /> <br /> 32,8<br /> <br /> 41 - 60 tuổi<br /> <br /> 212<br /> <br /> 50,7<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Trình độ học vấn<br /> <br /> Giới tính<br /> <br /> Tập huấn về an toàn vệ sinh lao động<br /> <br /> Nhóm tuổi nghề<br /> <br /> Nhóm tuổi đời<br /> <br /> Tổng số có 418 NLĐ tham gia nghiên cứu, trong đó nữ 54,5%. 86,4% NLĐ chưa<br /> được tập huấn về an toàn vệ sinh lao động trước khi làm việc.<br /> 2. Thực trạng nhiễm độc kim loại chì của NLĐ.<br /> Bảng 2: Phân loại mức độ nhiễm độc chì của NLĐ (n = 418).<br /> Hàm lượng chì máu<br /> <br /> Tình trạng nhiễm độc<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> < 40 µg/dl<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 369<br /> <br /> 88,3<br /> <br /> 40 - < 80 µg/dl<br /> <br /> Nhiễm độc mạn tính<br /> <br /> 48<br /> <br /> 11,4<br /> <br /> > 80 µg/dl<br /> <br /> Nhiễm độc cấp tính<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,3<br /> <br /> Kết quả phân tích cho thấy 11,7% NLĐ có hàm lượng chì trong máu > 40 µg/dl<br /> (mức được coi bị nhiễm độc). Trong đó, số NLĐ bị nhiễm độc mạn tính chiếm đa số<br /> (11,4%), chỉ duy nhất 1 NLĐ được xác định bị nhiễm độc cấp tính.<br /> 55<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2018<br /> 3. Một số yếu tố liên quan đến tình trạng nhiễm độc chì.<br /> Bảng 3: Mô hình hồi quy logistic mô tả nguy cơ nhiễm độc chì của NLĐ với các yếu<br /> tố liên quan.<br /> Biến số<br /> Giới tính<br /> <br /> Thời gian làm việc<br /> <br /> Tuổi nghề<br /> <br /> Công đoạn sản xuất<br /> <br /> Đặc tính<br /> <br /> OR<br /> <br /> 95% khoảng tin cậy<br /> <br /> Giá trị p<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 1<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 0,6<br /> <br /> 0,3 - 1,4<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> ≤ 8 giờ/ngày<br /> <br /> 1<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> > 8 giờ/ngày<br /> <br /> 0,8<br /> <br /> 0,4 - 1,7<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> ≤ 5 năm<br /> <br /> 1<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 6 - 10 năm<br /> <br /> 7,9<br /> <br /> 2,6 - 24,6<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> ≥ 11 năm<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 1,5- 6,9<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Cô nhôm<br /> <br /> 1<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Khác<br /> <br /> 0,3<br /> <br /> 0,1 - 0,6<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Giá trị “p” của kiểm định Omnibus test < 0,05<br /> Giá trị “p” của kiểm định Hosmer và Lemeshow test > 0,05<br /> <br /> Sau khi đã kiểm soát các yếu tố nhiễu bằng mô hình hồi quy logistic, kết quả cho<br /> thấy chỉ có tuổi nghề và vị trí làm việc trong lĩnh vực tái chế nhôm ảnh hưởng đến nguy<br /> cơ nhiễm độc chì. Những người có tuổi nghề 6 - 10 năm, nguy cơ nhiễm độc chì cao<br /> hơn nhóm người có tuổi nghề ≤ 5 năm 7,9 lần; người có tuổi nghề ≥ 11 năm, nguy cơ<br /> nhiễm độc chì cao hơn người có tuổi nghề từ 6 - 10 năm 3,2 lần. NLĐ làm việc ở các<br /> công đoạn khác (đúc nhôm, cán nhôm và tạo hình) có nguy cơ nhiễm độc chì chỉ bằng<br /> 30% so với nguy cơ nhiễm độc chì của người làm ở công đoạn cô nhôm.<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Thực trạng nhiễm độc kim loại chì.<br /> Chì có tác dụng không tốt về sinh lý<br /> đối với cơ thể, nồng độ chì máu toàn phần<br /> phần bình thường ≤ 10 µg/dl, nồng độ lý<br /> tưởng 0 µg/dl. Tuy nhiên, kết quả nghiên<br /> cứu tại làng Bình Yên cho thấy 53,7% NLĐ<br /> tại đây có hàm lượng chì máu > 10 µg/dl<br /> (mức bắt đầu có thể gây hại cho cơ thể).<br /> Trong đó, tỷ lệ NLĐ được xác định bị<br /> nhiễm độc mạn tính chiếm 11,4% (hàm<br /> lượng chì máu > 40 µg/dl), thậm chí đã<br /> 56<br /> <br /> xuất hiện NLĐ bị nhiễm độc chì cấp tính<br /> (hàm lượng chì máu > 80 µg/dl).<br /> Đặt trong mối tương quan với các<br /> nghiên cứu khác nhận thấy, thực trạng<br /> nhiễm độc chì ở NLĐ tại làng Bình Yên<br /> cao hơn nhiều so với làng Văn Môn, tỉnh<br /> Bắc Ninh (tỷ lệ NLĐ bị nhiễm độc chì 0%)<br /> [5], nhưng không nghiêm trọng như ở NLĐ<br /> tại một số làng nghề đúc đồng khu vực<br /> miền Trung (hàm lượng chì máu toàn phần<br /> trung bình 185,2 ± 83,6 µg/dl) [2] và tình<br /> trạng nhiễm độc chì ở NLĐ tại làng nghề<br /> <br />