intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Thực trạng tạp chí khoa học tại Việt Nam

Chia sẻ: ViShani2711 ViShani2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

45
lượt xem
4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng khoa học và hình thức trình bày của các tạp chí khoa học của Việt Nam hiện nay. Từ đó, bài viết cung cấp cơ sở khoa học để các nghiên cứu tiếp theo tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng tạp chí khoa học của Việt Nam.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Thực trạng tạp chí khoa học tại Việt Nam

62<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> CHUYÊN MỤC<br /> <br /> TRAO ĐỔI NGHIỆP VỤ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC TẠI VIỆT NAM<br /> NGUYỄN ĐỨC HUY*<br /> P N **<br /> <br /> <br /> Việt Nam đang hội nhập quốc tế sâu rộng và các tạp chí khoa học của Việt Nam<br /> không thể đứng ngoài quỹ đạo hội nhập theo tiêu chuẩn quốc tế. Việc xuất bản<br /> các tạp chí khoa học theo tiêu chuẩn quốc tế nhằm đăng tải các công trình<br /> nghiên cứu tầm quốc gia, quốc tế, có chỉ số trích dẫn cao, được quốc tế công<br /> nhận là một trong những u cầu quan trọng trong tiến trình phát triển và hội<br /> nhập quốc tế của nền khoa học và công nghệ Việt Nam thời kỳ này. Bài viết<br /> phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng khoa học và hình thức trình bày của<br /> các tạp chí khoa học của Việt Nam hiện nay. Từ đó, bài viết cung cấp cơ sở<br /> khoa học để các nghiên cứu tiếp theo tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng tạp<br /> chí khoa học của Việt Nam.<br /> Từ khóa: tạp chí khoa học, hội nhập, công bố quốc tế<br /> Nhận bài ngày: 5/6/2019; đưa vào bi n tập: 7/6/2019; phản biện: 9/6/2019; duyệt<br /> đăng: 10/7/2019<br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU quan phản ánh sự phát triển khoa học<br /> Trong nghiên cứu khoa học, các nhà công nghệ cũng nhƣ hiệu suất khoa<br /> khoa học luôn hƣớng tới lựa chọn tạp học của mỗi quốc gia. Hệ thống các<br /> chí có chất lƣợng cao, hay ít nhất là tạp chí khoa học ở Việt Nam hiện nay<br /> tạp chí có chất lƣợng phù hợp để không chỉ nhiều về số lƣợng mà còn<br /> công bố kết quả; hoặc khi trích dẫn họ đa dạng về nội dung và định kỳ.<br /> cũng chọn bài trên các tạp chí uy tín Hiện nay, các tạp chí khoa học Việt<br /> để đảm bảo chất lƣợng bài báo. Cùng Nam đang từng bƣớc đổi mới và nâng<br /> với xu thế hội nhập, số lƣợng và chất cấp theo tiêu chuẩn quốc tế, cụ thể là<br /> lƣợng ấn phẩm khoa học trở thành theo tiêu chuẩn các tạp chí đƣợc xếp<br /> thƣớc đo quan trọng, chỉ số khách hạng bởi Trung tâm Trích dẫn ASEAN<br /> (ASEAN Citation Index - ACI), Viện<br /> * **<br /> , Hội đồng Chức danh Giáo sƣ Nhà nƣớc. Thông tin Khoa học Mỹ (ISI) và Cơ sở<br /> NGUYỄN ĐỨC HUY - HÀ PHƢƠNG – THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC… 63<br /> <br /> <br /> dữ liệu (Scopus) của Nhà xuất bản trong lĩnh vực riêng của mình, trong<br /> Elsevier Hà Lan. Tuy nhiên, đằng sau đó một số ít đang tự hoàn thiện để đạt<br /> sự phát triển về số lƣợng thì hệ thống các tiêu chuẩn quốc tế. Ví dụ Tạp chí<br /> các tạp chí khoa học của Việt Nam Khoa học của Đại học Quốc gia Hà<br /> vẫn bộc lộ nhiều vấn đề về chất lƣợng Nội, dƣới tên gọi là Tạp chí Khoa học,<br /> và đòi hỏi phải có các giải pháp tổng mỗi chuyên ngành hẹp lại đƣợc chia<br /> thể để giải quyết. Bài viết tập trung ra thành các chuyên san, nhƣ: Khoa<br /> phân tích đánh giá số lƣợng, chất học Xã hội và Nhân văn, Khoa học Tự<br /> lƣợng của các tạp chí khoa học Việt nhiên, Khoa học Trái đất, Luật - Kinh<br /> Nam trong thời gian qua. tế, Toán học... Với số lƣợng tạp chí<br /> phong phú nhƣ vậy, hầu nhƣ tất cả<br /> 2. THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> các tạp chí đều đảm bảo đƣợc yêu<br /> VIỆT NAM<br /> cầu về nội dung, hình thức và có thể<br /> Với bản thân nhà khoa học, các công đáp ứng tốt nhu cầu thông tin, thảo<br /> bố khoa học không chỉ mang lại lợi ích luận, trao đổi kết quả nghiên cứu.<br /> cho cá nhân, nhƣ cung cấp các chứng<br /> Không chỉ về số lƣợng tạp chí, số<br /> từ ghi nhận thành quả nghiên cứu, tạo<br /> lƣợng bài viết trên các tạp chí cũng<br /> dựng cơ hội hợp tác chuyên môn,<br /> tăng lên theo thời gian. Các tạp chí<br /> thúc đẩy hội nhập quốc tế mà còn là<br /> khoa học có tính định kỳ thƣa để đảm<br /> nghĩa vụ cần chia sẻ, đóng góp vào tri<br /> bảo tính đặc thù của tạp chí công bố<br /> thức nhân loại, nâng cao sự hiện diện<br /> các nghiên cứu và nội dung mới. Có<br /> của khoa học nƣớc nhà. Công bố<br /> những tạp chí có lƣợng gửi bài của<br /> quốc tế về khoa học thƣờng đƣợc<br /> các chuyên gia, cộng tác viên rất<br /> hiểu là các bài báo đƣợc công bố trên<br /> phong phú nhƣng vẫn chỉ ra đƣợc mỗi<br /> các tạp chí khoa học, sách và các<br /> năm 4 số bởi tòa soạn chọn lọc bài<br /> phát minh sáng chế đƣợc quốc tế<br /> công nhận. viết khá khắt khe nhƣ Tạp chí Khoa<br /> học của Đại học Quốc gia Hà Nội. Một<br /> Có thể thấy rằng, tạp chí khoa học ở<br /> số tạp chí khác vì không có đủ lƣợng<br /> Việt Nam hiện nay rất phong phú, số<br /> bài mang tính nghiên cứu nhƣng đến<br /> lƣợng khá nhiều và phân bố trên mọi<br /> định kỳ vẫn phải đảm bảo xuất bản,<br /> lĩnh vực. Hầu hết cơ quan nghiên cứu<br /> đã đăng tải thông tin thiên về tin tức<br /> của mỗi ngành đều có tạp chí của<br /> nhƣ các báo chí khác.<br /> ngành mình, hay viện nghiên cứu,<br /> trung tâm nghiên cứu và các trƣờng Các tạp chí khoa học xã hội của Việt<br /> đại học/viện. Trong mỗi ngành, thậm Nam mặc dù đã có nhiều nỗ lực đổi<br /> chí còn đƣợc phân ra từng chuyên mới, nâng cấp về cả chất lƣợng và<br /> ngành hẹp để xuất bản tạp chí riêng; hình thức trình bày, nhƣng cho đến<br /> đa số ngành, chuyên ngành trong nay vẫn còn khoảng cách khá lớn so<br /> khoa học nhƣ toán, lý, hóa, kinh tế… với các tiêu chuẩn quốc tế của tạp chí<br /> đã xuất bản những tạp chí khoa học khoa học trong hệ thống ISI và<br /> 64 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 (249) 2019<br /> <br /> <br /> Scopus. So với các tiêu chuẩn quốc tế, tiêu thức chính và 16 tiêu thức con<br /> các tạp chí khoa học xã hội của Việt của một tạp chí khoa học trong danh<br /> Nam chỉ đáp ứng đƣợc rất ít tiêu chí. mục Scopus (Bảng 1).<br /> Ở đây chƣa nói đến vấn đề chất Các nƣớc chú trọng xây dựng ngày<br /> lƣợng mà chỉ bàn đến vấn đề thay đổi càng nhiều các tập san khoa học<br /> ngôn ngữ xuất bản và quy trình bình trong nƣớc bằng tiếng Anh với hệ<br /> duyệt của các tập san sao cho phù thống bình duyệt theo tiêu chuẩn quốc<br /> hợp với chuẩn của các tập san quốc tế đƣợc hệ thống ISI công nhận. Các<br /> tế. Để phát triển thành một tạp chí bài báo khi đăng ở các tạp chí đƣợc<br /> khoa học quốc tế, các tạp chí khoa ISI công nhận sẽ đƣợc tính trong hệ<br /> học iệt Nam ít nhất phải đáp ứng 5 thống khi xếp hạng quốc tế.<br /> <br /> Bảng 1. Các tiêu thức chính và tiêu thức con theo chuẩn tạp chí khoa học quốc tế<br /> Tiêu thức chính Tiêu thức con<br /> Tính thuyết phục của chính sách biên tập<br /> Tính đa dạng về mặt địa lý/lĩnh vực của các nhà biên tập (editor)<br /> Chính sách Tính đa dạng về mặt địa lý/lĩnh vực của các tác giả (author)<br /> tạp chí Toàn bộ trích dẫn/tham khảo đƣợc trình bày theo font chữ<br /> (Journal Policy) Roman theo hệ thống Numeric<br /> Tóm lƣợc bài viết bằng tiếng Anh<br /> Cấp độ phản biện (peer review)<br /> Điểm (tối đa 35%)<br /> Đóng góp học thuật cho lĩnh vực nghiên cứu<br /> Nội dung Sự rõ ràng trong phần tóm tắt<br /> (content) Sự tƣơng hợp với tôn chỉ, mục đích của tạp chí<br /> Khả năng diễn đạt và đọc hiểu của bài viết<br /> Điểm (tối đa 20%)<br /> Mức độ trích dẫn của các bài báo của tạp chí trong hệ thống<br /> Mức độ trích dẫn Scopus<br /> (Citedness)<br /> Mức độ trích dẫn các nhà biên tập trong hệ thống Scopus<br /> Điểm (tối đa 25%)<br /> Tính thƣờng xuyên Không có sự chậm trễ trong tiến độ xuất bản<br /> (Regularity)<br /> Điểm (tối đa 10%)<br /> Sự sẵn có nội dung Sự sẵn có nội dung trực tuyến<br /> trực tuyến (Online Có website ngôn ngữ tiếng Anh<br /> availability) Chất lƣợng website<br /> Điểm (tối đa 10%)<br /> Tổng diểm (100%)<br /> Nguồn: Hội đồng Chức danh Giáo sƣ Nhà nƣớc tổng hợp năm 2017 từ tiêu chuẩn tạp<br /> chí trong hệ thống Scopus.<br /> NGUYỄN ĐỨC HUY - HÀ PHƢƠNG – THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC… 65<br /> <br /> <br /> Theo kết quả khảo sát thực tế ban của Hội đồng Biên tập nhƣ: Tạp chí<br /> đầu của Kim Ngọc (2016) tập trung Khoa học Xã hội (TPHCM), Tạp chí<br /> vào 100 tạp chí khoa học xã hội của Khảo cổ học; Tạp chí Nhân lực khoa<br /> Việt Nam (trong đó, 66 tạp chí thuộc học xã hội; Tạp chí Nghiên cứu Ấn Độ<br /> cơ sở giáo dục đại học; các bộ, ban, và Châu Á…; phần lớn tạp chí không<br /> ngành; Học viện Chính trị Quốc gia Hồ in quảng cáo.<br /> Chí Minh; 34 tạp chí thuộc Viện Hàn Các tạp chí (trong 100 tạp chí) có Hội<br /> lâm Khoa học xã hội Việt Nam) và đồng Biên tập gồm các nhà khoa học<br /> phân tích đánh giá so sánh với tiêu có uy tín trong nƣớc và quốc tế<br /> chuẩn tạp chí quốc tế, có thể khái (chiếm 1/3 số thành viên) nhƣ: Tạp<br /> quát về thực trạng tạp chí khoa học chí Kinh tế và Phát triển - Trƣờng Đại<br /> Việt Nam nhƣ sau: học Kinh tế Quốc dân; Chuyên san<br /> (1) Về ngôn ngữ và định kỳ xuất bản. Kinh tế và Kinh doanh - Trƣờng Đại<br /> Các tạp chí chủ yếu sử dụng ngôn học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội...<br /> ngữ tiếng Việt, trong đó, có 6 tạp chí (3) Về hình thức trình bày. Hầu hết<br /> khoa học xã hội trình bày bằng tiếng các tạp chí khoa học Việt Nam bộc lộ<br /> Anh (gồm: Vietnam Banking Review; rõ nhất hạn chế ở các mặt (thể thức<br /> Vietnamese Studies; Vietnam Social xuất bản, hình thức trình bày, qui cách<br /> Sciences Review; Vietnam's Socio- chú thích, tóm tắt tiếng Việt và tiếng<br /> Economic Development Review; Anh, vấn đề kết cấu Mở đầu - Nội<br /> Vietnam Economic Review; Philosophical dung - Kết luận, cách viết từ khóa, cơ<br /> Review). Phần lớn tạp chí khoa học chế phân loại chuyên ngành và phản<br /> xã hội ở Việt Nam xuất bản không biện khoa học bài báo…) (Kim Ngọc,<br /> đúng kỳ hạn. 2016). Do đó, để phát triển, tạp chí<br /> (2) Về tên tạp chí và Hội đồng Biên cần đổi mới và cập nhật theo chuẩn<br /> tập. Kết quả khảo sát cho thấy tên một quốc tế.<br /> số tạp chí chƣa rõ cơ quan khoa học Qua phân tích nhận thấy, phần lớn<br /> chủ quản, tên tiếng Anh của tạp chí các tạp chí đăng tải bài báo khoa học<br /> chƣa chính xác. Hiện tại vẫn có một của các nhà khoa học trong nƣớc và<br /> số tạp chí trùng tên. Thực trạng này có rất ít tạp chí đăng tải bài của các<br /> rất khó để phân biệt tạp chí khi truy học giả nƣớc ngoài. Thông tin, kết cấu<br /> cập trên internet. Nhiều thông lệ quốc bài viết của các tạp chí khoa học xã<br /> tế khác về hình thức cũng chƣa đƣợc hội ở Việt Nam về cơ bản chƣa tuân<br /> Ban Biên tập của các tạp chí áp dụng. thủ theo thông lệ quốc tế. Các tạp chí<br /> Khi phân tích các tạp chí do Viện Hàn thuộc các cơ sở giáo dục đại học và<br /> lâm Khoa học xã hội Việt Nam chủ viện nghiên cứu đã ghi đủ các dữ liệu<br /> quản thì 100% tạp chí có chỉ số ISSN, bài viết, gồm tóm tắt, từ khóa và kết<br /> tên cơ quan xuất bản cụ thể rõ ràng; cấu bài gồm 4 mục chính theo thông<br /> các tạp chí không ghi học hàm, học vị lệ quốc tế. Có các tạp chí ghi thông tin<br /> 66 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 (249) 2019<br /> <br /> <br /> ngày nhận bài, chỉnh sửa bài và ngày có một giải pháp tổng thể về nhân lực<br /> đăng bài nhƣ: Tạp chí Kinh tế và Phát cho các tòa soạn của tạp chí nghiên<br /> triển - Trƣờng Đại học Kinh tế quốc cứu chuyên ngành với các khóa bồi<br /> dân; Chuyên san Kinh tế và Kinh dƣỡng về tổ chức và hoạt động tòa<br /> doanh - Trƣờng Đại học Kinh tế, Đại soạn cũng nhƣ xây dựng đội ngũ có<br /> học Quốc gia Hà Nội; Tạp chí Khoa chuyên môn sâu cho tạp chí.<br /> học Đại học Huế; Tạp chí Phát triển (5) Về thẩm định bài viết. Trong hàng<br /> và hội nhập, Trƣờng Đại học Kinh tế - trăm tạp chí khoa học của Việt Nam,<br /> Tài chính, Tạp chí Khoa học Xã hội số lƣợng tạp chí thực hiện quy trình<br /> (TPHCM))... Hầu hết các tạp chí khoa thẩm định bằng phản biện kín không<br /> học của các bộ, ban, ngành không ghi nhiều. Một thực trạng là ở hầu hết các<br /> tóm tắt, từ khóa và không kết cấu bài tạp chí, việc chọn lựa bài, quyết định<br /> viết gồm 4 phần theo thông lệ quốc tế. bài đăng thuộc Ban Biên tập và ngƣời<br /> Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt phụ trách tạp chí, phụ trách trang là<br /> Nam, tại thời điểm hiện nay nhiều tạp chủ yếu. Điều này khiến cho việc thẩm<br /> chí có tóm tắt bằng tiếng Việt và tiếng định nội dung nghiên cứu bị nới lỏng,<br /> Anh, hoặc chỉ có tiếng Anh, có từ thậm chí bỏ qua bởi đội ngũ trong Ban<br /> khóa cũng nhƣ kết cấu có lời mở đầu, Biên tập và biên tập viên không thể<br /> kết luận hay ghi ngày nhận bài, chỉnh nắm hết đƣợc mọi chuyên ngành.<br /> sửa và ngày đăng bài. Hơn nữa, ở một số tạp chí đội ngũ<br /> (4) Về Ban Biên tập. Theo kết quả này có kinh nghiệm về quản lý nhƣng<br /> điều tra đánh giá một số tạp chí khoa kiến thức chuyên môn lại không sâu.<br /> học thì đội ngũ tham gia biên tập, tổ Bởi vậy, việc thẩm định chất lƣợng<br /> chức tòa soạn tại các tạp chí nghiên khoa học của bài viết bị thả lỏng, dẫn<br /> cứu hiện nay chƣa đƣợc đào tạo bài tới chất lƣợng khoa học của các tạp<br /> bản về cả nghiệp vụ chuyên môn sâu chí này chƣa đƣợc đảm bảo. Nhiều<br /> của ngành nghiên cứu lẫn nghiệp vụ tạp chí khoa học xã hội của Việt Nam<br /> tổ chức xây dựng tòa soạn tạp chí. không có cơ chế phản biện bài báo.<br /> Hiện nay, đội ngũ này chủ yếu là các Đây là điểm khác biệt lớn nhất giữa<br /> chuyên gia có chuyên môn về lĩnh vực tạp chí khoa học xã hội của Việt Nam<br /> chuyên ngành hẹp lại thiếu kiến thức, với các tạp chí khoa học quốc tế. Khi<br /> chuyên môn về xây dựng tạp chí và tổ tác giả gửi bài đến, một số thành viên<br /> chức hoạt động tòa soạn tạp chí. trong Hội đồng Biên tập xem bài và<br /> Ngoài ra, có một số tạp chí có đội ngũ quyết định đăng hay không. Tạp chí<br /> là những ngƣời đƣợc đào tạo bài bản chẳng những đăng bài mà còn phải<br /> và có kỹ năng tổ chức hoạt động và trả nhuận bút cho tác giả. Có lẽ do<br /> xây dựng tòa soạn tạp chí lại không cách làm nhƣ thế nên đại đa số<br /> đáp ứng đƣợc yêu cầu về chuyên những bài báo trên các tạp chí này<br /> môn theo lĩnh vực hẹp. Bởi vậy, cần chất lƣợng khoa học rất thấp. Một số<br /> NGUYỄN ĐỨC HUY - HÀ PHƢƠNG – THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC… 67<br /> <br /> <br /> tạp chí còn nhiều lỗi và sai sót cơ bản hệ thống ISI và Scopus. Đến nay, Việt<br /> trong bài. Bên cạnh đó, không hiếm Nam có 6 tạp chí trong Scopus, đó là<br /> tạp chí với cách trình bày hết sức sơ các tạp chí: Vietnam Journal of<br /> sài và tùy tiện, làm cho ngƣời đọc cảm Mathemetics (Scopus); Acta Mathematica<br /> thấy tác giả không tôn trọng độc giả. Vietnamica (Scopus); Advances in<br /> 3. TẠP CHÍ KHOA HỌC VIỆT NAM Natural Sciences: Nanoscience and<br /> TRONG HỆ THỐN ĐÁN IÁ C ẤT Nanotechnology (Scopus); Journal of<br /> L ỢNG TẠP C Í TRON N ỚC VÀ Science: Advanced Materials and<br /> QUỐC TẾ Devices (Scopus/ESCI); Biomedical<br /> Research and Therapy (Scopus);<br /> Thời gian gần đây, đánh giá kết quả<br /> Progress in Stern Cell (Scopus); (2)<br /> nghiên cứu khoa học theo các chuẩn<br /> tạp chí nằm trong danh sách Scopus<br /> quốc tế là một chủ đề thu hút sự quan<br /> tâm của giới nghiên cứu và các nhà mà chƣa đƣợc nằm trong danh sách<br /> làm chính sách. Trong tiến trình phát ISI. Trong số 387 tạp chí nói trên, Việt<br /> triển khoa học công nghệ của các Nam mới chỉ có 6 tạp chí (xấp xỉ<br /> quốc gia, việc xuất bản các tạp chí 1,55%) nằm trong danh sách Scopus,<br /> khoa học theo tiêu chuẩn quốc tế là và cũng chỉ có 32 tạp chí bằng tiếng<br /> một yếu tố quan trọng góp phần hỗ trợ Anh hoặc song ngữ Việt - Anh (xấp xỉ<br /> và thúc đẩy nội lực khoa học và công 8,3%). Trong khi đó, theo thống kê<br /> nghệ của mỗi nƣớc, bởi việc xuất bản của ACI, tính đến tháng 5/2019, số tạp<br /> sẽ đáp ứng nhu cầu công bố các kết chí khoa học thuộc ISI/Scopus của<br /> quả nghiên cứu của các nhà khoa học các nƣớc Châu Á nhƣ sau: Trung<br /> trong nƣớc, mặt khác góp phần tăng Quốc 538, Nhật Bản 459, Singapore<br /> cƣờng trao đổi, hợp tác, hội nhập 101, Malaysia 69, Thái Lan 23,<br /> quốc tế về khoa học và công nghệ. Philippines 21, Indonesia 12, Việt<br /> Không chỉ các nƣớc Châu Âu và Hoa Nam 3. Toàn bộ khu vực ASEAN có<br /> Kỳ, nhiều nƣớc Châu Á nhƣ Nhật 225 tạp chí thuộc ISI/Scopus, thì Việt<br /> Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nam chỉ chiếm 6, trong số 587 tạp chí<br /> Thái Lan, Singapore… đã có nhiều tạp ACI thì Việt Nam chỉ có 12.<br /> chí khoa học đƣợc quốc tế công nhận. 3.1. Hệ thống Vietnam Citation<br /> Theo Hội đồng Chức danh Giáo sƣ Gateway (V-CitationGate)<br /> Nhà nƣớc, cho đến ngày 19/7/2017 Vietnam Citation Gateway (V-<br /> đã có 387 tạp chí khoa học Việt Nam CitationGate) (Hình 1) là cơ sở dữ liệu<br /> đƣợc đƣa vào danh mục tạp chí tính thƣ mục (Bibliographic database),<br /> điểm của Hội đồng. Mặc dù hầu hết đồng thời là trung tâm phân tích, đánh<br /> các tạp chí đều khẳng định đƣợc vị giá khoa học, công nghệ và đổi mới<br /> thế ở trong nƣớc nhƣng thực tế hiện sáng tạo (Scientometrics) của Việt<br /> nay: (1) vẫn còn rất ít tạp chí khoa học Nam. Phần mềm của hệ thống cho<br /> Việt Nam đủ điều kiện xếp hạng trong phép thực hiện các tìm kiếm, phân<br /> 68 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 (249) 2019<br /> <br /> <br /> Hình 1. V-CitationGate<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: https://vcgate.vnu.edu.vn<br /> <br /> tích, thống kê và trích xuất thông tin mức độ trùng lặp của đề tài nghiên<br /> khoa học ở các cấp độ khác nhau, từ cứu và năng lực, thành tích nghiên<br /> tác giả đến đơn vị; chủ đề đến lĩnh cứu của ứng viên.<br /> vực, nhóm lĩnh vực; thời gian xuất bản Ở một khía cạnh khác, thông qua chỉ<br /> đến mức độ hợp tác nghiên cứu… số trích dẫn, chất lƣợng các tạp chí<br /> phục vụ công tác quản lý, hoạch định khoa học của Việt Nam cũng sẽ đƣợc<br /> chính sách phát triển. so sánh, đánh giá công khai và bình<br /> Bên cạnh mục đích học thuật, V- đẳng.<br /> CitationGate cung cấp các số liệu<br /> V-CitationGate kết nối và tích hợp<br /> thống kê để xây dựng và công bố báo<br /> thông tin từ các nguồn sau đây:<br /> cáo thƣờng niên, xếp hạng nghiên<br /> cứu của các cơ sở nghiên cứu và giáo - Các tạp chí của iệt Nam xuất bản<br /> dục. Đây là nguồn thông tin minh bạch online, có website gốc chuẩn mực,<br /> về năng suất và chất lƣợng nghiên đƣợc index ít nhất vào nguồn Google<br /> cứu khoa học của các cơ sở giáo dục Scholar. Đây là kỹ thuật cơ bản, thông<br /> đại học, sẽ đƣợc Viện Đảm bảo Chất dụng và tin cậy để đánh giá chỉ số<br /> lƣợng Giáo dục và Trung tâm Kiểm trích dẫn của các bài báo, cá nhân và<br /> định Chất lƣợng Giáo dục Quốc gia đơn vị. Ngoài việc cung cấp thông tin<br /> của Đại học Quốc gia Hà Nội tham khoa học, V-CitationGate cũng có khả<br /> khảo và sử dụng khi tiến hành đánh năng đánh giá chất lƣợng các tạp chí<br /> giá kiểm định các trƣờng đại học. Hệ khoa học.<br /> thống cơ sở dữ liệu này cũng là thông - Các bài báo của các tác giả iệt<br /> tin hỗ trợ cho các cơ quan tài trợ Nam và các bài báo của các tác giả<br /> nghiên cứu xét chọn và đánh giá về nƣớc ngoài nghiên cứu về iệt nam<br /> NGUYỄN ĐỨC HUY - HÀ PHƢƠNG – THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC… 69<br /> <br /> <br /> công bố trên hệ thống tạp chí khoa - Các tài liệu số hóa về các bài viết, tƣ<br /> học thuộc ISI và Scopus. liệu quý, cổ có nguồn từ các thƣ viện<br /> - Thông tin về sáng chế, phát minh đã iệt Nam và nƣớc ngoài.<br /> đƣợc đăng ký tại Cục Sở hữu trí tuệ Hệ thống V-CitationGate hiện nay mới<br /> iệt Nam. kết nối đƣợc 52 tạp chí trong nƣớc<br /> - Sách chuyên khảo xuất bản ở iệt với khoảng 25.000 thƣ mục (xem<br /> Nam. https://vcgate.vnu.edu.vn). Bảng thống<br /> kê chỉ số nghiên cứu trong<br /> <br /> Hình 2. Chỉ số nghiên cứu theo thống kê của V-CitationGate<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: https://vcgate.vnu.edu.vn<br /> <br /> Hình 3. Xếp hạng tạp chí theo chỉ số trích dẫn trung bình 2006 - 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: https://vcgate.vnu.edu.vn<br /> 70 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 (249) 2019<br /> <br /> <br /> CitationGate, kết quả bƣớc đầu cho và trích dẫn, giúp phân loại và đánh<br /> thấy, thống kê các bài báo công bố giá chất lƣợng tạp chí khoa học của<br /> trên 52 tạp chí của Việt Nam trong giai các nƣớc ASEAN tƣơng tự nhƣ Trung<br /> đoạn 2006 - 2017 đã có tổng cộng tâm Trích dẫn Thái Lan (TCI) hay các<br /> 8.811 lƣợt trích dẫn từ trong và ngoài Trung tâm Trích dẫn Quốc gia (NCI)<br /> nƣớc, trong đó 3.973 lƣợt đƣợc trích khác. Nhƣng để có mặt trong cơ sở<br /> dẫn (chiếm 45%) từ các tạp chí thuộc dữ liệu này, các tạp chí khoa học cần<br /> hệ thống ISI và Scopus. phải đạt những tiêu chuẩn cao hơn về<br /> Xếp hạng tạp chí theo chỉ số trích dẫn hình thức và nội dung, tiệm cận với<br /> trung bình (Hình 3). Các tạp chí này tiêu chuẩn của Scopus.<br /> thuộc các lĩnh vực khác nhau, trong ACI đƣợc thành lập và có ban điều<br /> đó có nhiều tạp chí có bề dày với thời hành từ năm 2013, chính thức xét<br /> gian thành lập rất sớm, nhƣng cũng duyệt tạp chí từ năm 2014, do Quỹ<br /> có một số tạp chí mới vốn chƣa đƣợc Nghiên cứu khoa học Thái Lan tài trợ<br /> đánh giá cao theo cách đánh giá đến hết năm 2016; từ năm 2017 kinh<br /> truyền thống. phí sẽ do các nƣớc thành viên đóng<br /> 3.2. Tạp chí Việt Nam đạt chuẩn của góp. Chủ tịch ACI là Giáo sƣ Narongrit<br /> Trung tâm Trích dẫn ASEAN Sombatsompop; Ban Điều hành gồm<br /> thành viên các nƣớc ASEAN, mỗi<br /> Trung tâm Trích dẫn ASEAN (ASEAN<br /> nƣớc đƣợc cử hai ngƣời do Bộ Giáo<br /> Citation Index - ACI) là một cơ sở dữ<br /> dục của nƣớc đó giới thiệu. Mỗi năm<br /> liệu chung cho toàn bộ khu vực<br /> ACI mở một đợt xét duyệt, hạn chót là<br /> ASEAN, làm cầu nối giữa các Trung<br /> ngày 15/11. Những tạp chí có trong<br /> tâm Trích dẫn Quốc gia (National<br /> danh mục Scopus hay ISI đƣơng<br /> Citation Index – NCI) của các nƣớc<br /> nhiên đƣợc chấp nhận, những tạp chí<br /> thành viên với các cơ sở dữ liệu quốc<br /> khác sẽ đƣợc xét duyệt theo các tiêu<br /> tế nhƣ ISI, SCI hay Scopus. ACI có<br /> chí của ACI.<br /> chức năng lƣu trữ, tìm kiếm bài báo<br /> NGUYỄN ĐỨC HUY - HÀ PHƢƠNG – THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC… 71<br /> <br /> <br /> Bảng 2: 12 tạp chí khoa học của Việt Nam đạt chuẩn ACI<br /> Source Title (English Source Title (local<br /> Print-ISSN E-ISSN Country Year<br /> language) language)<br /> Journal of Asian<br /> Trƣờng Đại học Kinh<br /> 2615-9112 2515-964X Business and Vietnam 2015<br /> tế Quốc dân<br /> Economic Studies<br /> Tạp chí Kinh tế và<br /> Journal of Economics Phát triển, Trƣờng<br /> 1859-0020 - Vietnam 2015<br /> and Development Đại học Kinh tế<br /> TPHCM<br /> Trƣờng Đại học Khoa<br /> Biomedical Research<br /> 2198-4093 - học tự nhiên, Đại học Vietnam 2016<br /> and Therapy<br /> Quốc gia TPHCM<br /> Dalat University Journal Tạp chí Khoa học Đại<br /> 0866-787X - Vietnam 2017<br /> of Science học Đà Lạt<br /> Tạp chí Khoa học và<br /> Vietnam Journal of<br /> Công nghệ, iện Hàn<br /> 2525-2518 - Science and Vietnam 2017<br /> lâm Khoa học công<br /> Technology<br /> nghệ iệt Nam<br /> Tạp chí Khoa học Trái<br /> Vietnam Journal of đất, iện Hàn lâm<br /> 0866-7187 - Vietnam 2017<br /> Earth Sciences Khoa học công nghệ<br /> iệt Nam<br /> Journal of Information iện Hàn lâm Khoa<br /> 2475-1839 2475-1847 and học công nghệ iệt Vietnam 2018<br /> Telecommunication Nam<br /> iện Hàn lâm Khoa<br /> Vietnam Journal of<br /> 0866-7136 0866-7136 học công nghệ iệt Vietnam 2018<br /> Mechanics<br /> Nam<br /> Vietnam Journal of Viện Hàn lâm Khoa<br /> 2525-2461 - Science, Technology học công nghệ iệt Vietnam 2018<br /> and Engineering Nam<br /> iện Hàn lâm Khoa<br /> Communications in<br /> 0868-3166 - học công nghệ iệt Vietnam 2019<br /> Physics<br /> Nam<br /> Journal of Advanced iện Hàn lâm Khoa<br /> 1859-2244 2588-123X Engineering and học công nghệ iệt Vietnam 2019<br /> Computation Nam<br /> Tạp chí Khoa học<br /> Vietnam Journal of máy tính, Trƣờng Đại<br /> 2196-8888 2196-8896 Vietnam 2019<br /> Computer Science học Nguyễn Tất<br /> Thành<br /> 72 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 (249) 2019<br /> <br /> <br /> Tính đến tháng 5/2019, ACI có đƣợc hƣởng IF (impact factor), nhƣng nội<br /> 587 tạp chí khoa học đạt chuẩn. Trong dung website của Scopus (http://www.<br /> đó, Thái Lan là 191, Indonesia có 207, scopus.com) rất tiện ích khi sử dụng<br /> Malaysia 119, Philipines 46, Singapore cho nhiều mục đích khác nhau, từ tra<br /> 8, Việt Nam 12, Brunei 1, Myanmar 1 cứu tài liệu đến đánh giá tình hình<br /> và Campuchia 2. (http:// www.asean- nghiên cứu khoa học của các cá nhân<br /> cites.org/index.php?r=contents%2Find và các cơ sở đào tạo, nghiên cứu...<br /> ex&id=9). Với số lƣợng 12 tạp chí Việt Nam có 6 tạp chí đƣợc vào<br /> đƣợc ACI chấp nhận, Việt Nam chỉ danh sách Scopus. Sau khi đƣợc đƣa<br /> hơn Brunei, Campuchia, Myanmar và vào cơ sở dữ liệu Scopus từ năm<br /> Lào. 2014, một trong tạp chí 6 tạp chí là tạp<br /> Cơ sở dữ liệu khoa học ACI đã chấp chí Advances in Natural Sciences:<br /> nhận 12 tạp chí khoa học của Việt Nanoscience and Nanotechnology<br /> Nam đạt chuẩn ACI nhƣ Bảng 2. (ANSN) do Viện Hàn lâm Khoa học<br /> 3.3. Tạp chí Việt Nam đạt chuẩn công nghệ Việt Nam phối hợp với IOP<br /> SCOPUS Publishing tại ƣơng quốc Anh xuất<br /> bản đã đƣợc Thomson Reuters đƣa<br /> Scopus đƣợc xây dựng từ tháng<br /> vào cơ sở dữ liệu Science Citation<br /> 11/2004 và thuộc sở hữu của Nhà<br /> Index Expanded (SCIE), căn cứ vào<br /> xuất bản Elsevier (Hà Lan), dành cho<br /> hệ số tác động IF của ANSN do<br /> thuê bao trực tuyến, có trả phí. Đó là<br /> Thomson Reuters đánh giá trong 12<br /> một cơ sở dữ liệu thƣ mục chứa bản<br /> tháng của năm 2015 (Hình 4). Thông<br /> tóm tắt và trích dẫn các bài báo khoa<br /> tin về việc tạp chí ANSN đƣợc đƣa<br /> học. Scopus có chứa 57 triệu bản tóm<br /> vào SCIE đƣợc Thomson Reuters<br /> tắt, gần 22.000 danh mục từ hơn<br /> công bố trên http://ip-scienc e.thoms<br /> 5.000 nhà xuất bản, trong đó hơn<br /> onreuters.com/cgi-bin/jrnlst/jl<br /> 30.000 là tạp chí đánh giá chuyên<br /> ngành trong khoa học, kỹ thuật, y tế, covchanges.cgi?PC =D.<br /> xã hội, nghệ thuật và nhân văn. Trong bảng phân loại của SCImago<br /> Để đƣợc liệt kê vào danh sách các tạp chí đƣợc phân chia thành 4<br /> Scopus, các tạp chí cũng đƣợc lựa loại: Q1: gồm các tạp chí chiếm vị trí<br /> chọn nghiêm ngặt. Số lƣợng tạp chí cao nhất (thuộc top 25%) về IF; Q2:<br /> nằm trong Scopus gần gấp đôi số gồm các tạp chí chiếm vị trí trung bình<br /> lƣợng nằm trong ISI, nhƣng không cao về IF (từ top 25% đến top 50%);<br /> bao gồm tất cả mà chỉ chứa khoảng Q3 gồm các tạp chí chiếm vị trí trung<br /> 70% số lƣợng của ISI. Tuy nhiên, bình thấp về IF (từ top 50% đến top<br /> nguồn Scopus chỉ bao gồm các bài 75%); Q4 gồm các tạp chí đứng ở vị<br /> báo xuất bản từ năm 1995 trở lại đây. trí thấp còn lại (bottom 25%).<br /> Cách đánh giá chất lƣợng các tạp chí Advances in Natural Sciences:<br /> của Scopus cũng dựa vào chỉ số ảnh Nanoscience and Nanotechnology đƣợc<br /> NGUYỄN ĐỨC HUY - HÀ PHƢƠNG – THỰC TRẠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC… 73<br /> <br /> <br /> Hình 4. Các tạp chí khoa Việt Nam đƣợc đƣa vào cơ sở dữ liệu SCIE<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: http://ip-science.thomsonreuters.com/cgi-bin/jrnlst/jlcovchanges.cgi?PC=D<br /> 74 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 (249) 2019<br /> <br /> <br /> SCImago xếp là tạp chí về Kỹ thuật Kết quả đánh giá tổng quan cho thấy<br /> (Engineering) và Khoa học vật liệu các tạp chí khoa học Việt Nam cần<br /> (Materials Science). Căn cứ vào IF nâng cao công tác tạp chí, từng bƣớc<br /> của ANSN năm 2014 Scopus đã xếp hội nhập quốc tế trong thời gian tới<br /> hạng ANSN: Q2 về Kỹ thuật và Khoa (tiến tới thống nhất, đồng bộ về hình<br /> học vật liệu; Acta Mathematica thức trình bày bài tạp chí khoa học<br /> Vietnamica và Vietnam Journal of trong hệ thống tạp chí chuyên ngành;<br /> Mathematics đƣợc SCImago xếp Q3 chú trọng các tiêu chí chuẩn quốc tế<br /> về tạp chí về Mathematics (Hình 4). và chất lƣợng bài viết, cách thức tổ<br /> Từ những kết quả đánh giá sơ bộ trên chức, quản lý tạp chí…); đầu tƣ xây<br /> cho thấy, mặc dù các tạp chí đã có sự dựng một số tạp chí tiếp cận dần với<br /> đầu tƣ gần đây nhƣng chất lƣợng của tiêu chuẩn ISI và Scopus theo lộ trình.<br /> các tạp chí khoa học hiện nay của Việt Việc tổ chức Hội đồng Biên tập; quy<br /> Nam còn khá thấp so với mặt bằng trình tiếp nhận bài viết, phản biện,<br /> khu vực ASEAN và thế giới. Do đó, biên tập, xuất bản, phát hành cần<br /> điều khó khăn và lâu dài nhất vẫn là từng bƣớc thực hiện theo tiêu chuẩn<br /> việc nghiêm túc phấn đấu để nâng quốc tế nhằm nâng cao chất lƣợng<br /> cao chất lƣợng khoa học của các tạp khoa học của bài báo. Xây dựng một<br /> chí khoa học Việt Nam, để sớm có cơ sở dữ liệu quốc gia, liệt kê tất cả<br /> thêm những tạp chí đƣợc xếp hạng những bài báo khoa học đã công bố<br /> trong khu vực nhƣ ACI và trên thế giới trên các tạp chí khoa học của Việt<br /> nhƣ ISI và Scopus. Nam phục vụ cho nghiên cứu, trích<br /> 4. KẾT LUẬN dẫn. <br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU TRÍCH DẪN<br /> 1. Hội đồng Chức danh Giáo sƣ Nhà nƣớc. 2017. Tài liệu hướng dẫn xét công nhận đạt<br /> tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2017. Hà Nội: Nxb. Bách khoa.<br /> 2. http://ip-science.thomsonreuters.com/cgi-bin/jrnlst/jlcovchanges.cgi?PC=D.<br /> 3. http://www.asean-cites.org/index.php?r=contents%2Findex&id=9.<br /> 4. https://vcgate.vnu.edu.vn.<br /> 5. Kim Ngọc. 2016. “Tiêu chuẩn quốc tế của tạp chí khoa học và việc áp dụng tại Việt<br /> Nam”. Khoa học Xã hội Việt Nam, Số 8, tr. 71-75.<br /> 6. “Lần đầu tiên Việt Nam xây dựng hệ thống chỉ số trích dẫn khoa học”, http://dantri.<br /> com.vn/giao-duc-khuyen-hoc/lan-dau-tien-viet-nam-xay-dung-he-thong-chi-so-trich-dan-<br /> khoa-hoc-20160621144648035.htm.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2