Thực trạng vốn đầu tư công tỉnh Thừa Thiên Huế và một số dự báo nhu cầu giai đoạn 2011-2020

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 62A, 2010<br /> THỰC TRẠNG VỐN ĐẦU TƯ CÔNG TỈNH THỪA THIÊN HUẾ<br /> VÀ MỘT SỐ DỰ BÁO NHU CẦU GIAI ĐOẠN 2011-2020<br /> Trần Viết Nguyên<br /> Văn phòng UBND tỉnh Thừa Thiên Huế<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Vốn đầu tư công là một trong những nhân tố quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội,<br /> đặc biệt đối với tỉnh Thừa Thiên Huế là một trong năm tỉnh, thành phố thuộc vùng kinh tế trọng<br /> điểm miền Trung, đang tập trung huy động nguồn lực cho phát triển để trở thành một trong<br /> những tỉnh, thành phát triển của cả nước. Bài viết sẽ tập trung phân tích các nhân tố ảnh hưởng,<br /> đánh giá thực trạng vốn đầu tư công giai đoạn 2000-2009 và dự báo nhu cầu vốn đầu tư công<br /> giai đoạn 2011-2020.<br /> <br /> Đầu tư công là các khoản chi của Chính phủ để cung ứng hàng hóa, dịch vụ<br /> công cộng. Theo kết quả nghiên cứu của một số chuyên gia trên thế giới về ảnh hưởng<br /> của đầu tư công đến đầu tư tư nhân tại các nước đang phát triển cho thấy trung bình<br /> tăng 10% đầu tư công sẽ tác động tăng trưởng 2% đầu tư tư nhân.<br /> Vốn đầu tư công trong bài viết này bao gồm vốn ngân sách nhà nước, vốn của<br /> doanh nghiệp nhà nước, tín dụng đầu tư phát triển của Chính phủ và nguồn vốn viện trợ<br /> nước ngoài cho đầu tư phát triển (ODA và NGO) do Chính phủ quản lý.<br /> 1. Những nhân tố ảnh hưởng đến vốn đầu tư công tỉnh Thừa Thiên Huế<br /> - Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2001-2010 của Đảng Cộng sản Việt Nam<br /> xác định mục tiêu về kết cấu hạ tầng phải đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội,<br /> quốc phòng, an ninh và có bước đi trước. Kinh tế nhà nước phải được đổi mới và phát<br /> triển để thực hiện tốt vai trò chủ đạo trong nền kinh tế, là lực lượng vật chất quan trọng,<br /> là công cụ để nhà nước định hướng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Tập trung đầu tư cho<br /> kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội và một số cơ sở công nghiệp quan trọng. Doanh nghiệp<br /> nhà nước giữ vị trí then chốt trong nền kinh tế đi đầu ứng dụng tiến bộ khoa học, công<br /> nghệ, nêu gương về năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế-xã hội, chấp hành pháp luật.<br /> Nhà nước đã tập trung huy động nhiều nguồn vốn khác nhau đầu tư kết cấu hạ<br /> tầng và tăng cường phân cấp, uỷ quyền cho các ngành, địa phương, chủ đầu tư chủ động<br /> hơn trong thực hiện đầu tư công. Tuy nhiên, việc quy định rải rác ở nhiều văn bản luật<br /> khác nhau, nội dung quy định về đầu tư công chưa đầy đủ đã gây khó khăn trong thực hiện.<br /> <br /> 123<br /> <br /> - Vốn đầu tư công của Việt Nam không ngừng tăng nhanh , nhờ vậy vốn đầu tư<br /> công Trung ương đầu tư vào tỉnh Thừa Thiên Huế tăng theo. Nguồn vốn đầu tư công<br /> tăng nhanh, đặt ra vấn đề lớn là hiệu quả sử dụng vốn, tỷ lệ huy động vốn đầu tư so với<br /> GDP đã tăng ở mức cao làm tăng tỷ lệ thâm hụt ngân sách nhà nước.<br /> - Vị trí, địa hình Thừa Thiên Huế bị chia cắt mạnh, mùa mưa trùng với mùa bão<br /> lớn từ tháng 8 đến tháng 11 với lượng mưa lớn thường gây ra lũ lụt và ngập úng, làm<br /> thiệt hại kết cấu hạ tầng, hạn chế thời gian thi công công trình và suất đầu tư xây dựng<br /> hạ tầng cao. Tuy vậy, với lợi thế ở vị trí trung độ trên trục giao thông quan trọng của cả<br /> nước, trong hành lang kinh tế Đông – Tây, có thành phố Huế là cố đô, thành phố festival,<br /> đô thị loại I, trong tương lai là đô thị hạt nhân của thành phố Thừa Thiên Huế trực thuộc<br /> Trung ương nên có cơ hội lớn thu hút, huy động vốn đầu tư.<br /> - Sự phát triển kinh tế - xã hội Thừa Thiên Huế những năm qua đã tăng nguồn<br /> huy động vốn đầu tư công và các nguồn khác, đồng thời làm tăng nhu cầu vốn đầu tư xã<br /> hội.<br /> - Các nhà thầu trên địa bàn vừa đóng góp nguồn thu ngân sách nhà nước vừa<br /> tham gia thực hiện các dự án đầu tư công, giữ vai trò quan trọng đến chất lượng, tiến độ<br /> thực hiện và hiệu quả đầu tư công trên địa bàn. Mặt khác, đầu tư công lại kích thích,<br /> thúc đẩy các nhà thầu trên địa bàn tỉnh phát triển. Tuy nhiên, lực lượng này chủ yếu vẫn<br /> là doanh nghiệp nhỏ và vừa, năng lực quản lý, thiết bị, công nghệ còn thiếu và yếu.<br /> 2. Thực trạng đầu tư công ở tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2000 - 2009<br /> 2.1. Công tác quản lý nhà nước về vốn đầu tư công<br /> - Các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công đã có nhiều tiến bộ về tổ chức bộ<br /> máy, quản lý, trình độ chuyên môn và sự phối hợp đặc biệt là từ khi thực hiện chương<br /> trình cải cách hành chính. Song vẫn chưa đáp ứng so với yêu cầu phát triển.<br /> - Tỉnh đã ban hành danh mục các chương trình, dự án trọng điểm kế hoạch 5<br /> năm đã tạo điều kiện chủ động trong huy động, bố trí vốn và thực hiện các chương trình,<br /> dự án. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2020<br /> lập trong năm 2008 kèm danh mục dự án là cơ sở định hướng đầu tư trên địa bàn tỉnh.<br /> - Công tác kiểm tra, giám sát đánh giá đầu tư đã được tập trung thực hiện nên<br /> ngày càng tiến bộ, số lượng dự án đầu tư thực hiện công tác báo cáo đánh giá, giám sát<br /> đầu tư tăng nhanh, qua đó đã phát hiện, khắc phục những yếu kém, thiếu sót trong quản<br /> lý, nhưng vẫn còn khoảng 20% số lượng dự án chưa thực hiện theo quy định.<br /> <br /> *<br /> <br /> Theo giá thực tế, số vốn đầu tư công cả nước tăng nhanh giá trị từ 30.447 tỷ đồng năm 1995 lên 89.417<br /> tỷ đồng năm 2000 và 175.435 tỷ đồng năm 2008 nhưng lại giảm mạnh về tỷ trọng từ 51,9% năm 2000<br /> xuống còn 22,7% năm 2009 trong tổng vốn đầu tư do sự phát triển mạnh mẽ các các thành phần kinh tế<br /> khác. (Nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư)<br /> <br /> 124<br /> <br /> 2.2. Về huy động vốn đầu tư công tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2000-2009<br /> Biểu đồ 1. Tỷ lệ vốn đầu tư/GDP tỉnh Thừa Thiên Huế<br /> TỶ LỆ % VỐN ĐẦU TƯ/GDP TỈNH THỪA THIÊN HUẾ<br /> 60,00<br /> 50,00<br /> 40,00<br /> 30,00<br /> 20,00<br /> 10,00<br /> 2000<br /> <br /> 2001<br /> <br /> 2002 2003<br /> <br /> 2004<br /> <br /> 2005<br /> <br /> 2006<br /> <br /> 2007 2008<br /> <br /> 2009<br /> <br /> Nguồn: Tính toán từ nguồn số liệu của Sở Kế hoạch và Đầu tư và Cục Thống kê tỉnh<br /> Thừa Thiên Huế.<br /> <br /> Tổng vốn đầu tư giai đoạn 2000-2009 là 36.975 tỷ đồng, tăng từ 1.288 tỷ đồng<br /> năm 2000 lên 7.243 tỷ đồng năm 2009, tốc độ tăng bình quân hàng năm là 22,99% (theo<br /> giá thực tế), trong đó vốn đầu tư công tăng bình quân 14,33%, vốn đầu tư ngoài nhà<br /> nước tăng bình quân 52,3% do vậy tỷ trọng vốn đầu tư công giảm nhanh.<br /> Tình hình huy động một số nguồn vốn đầu tư công như sau:<br /> - Thu ngân sách nhà nước tỉnh theo giá thực tế tăng nhanh từ 1.264 tỷ đồng năm<br /> 2000 lên 3.915 tỷ đồng năm 2009, tốc độ tăng bình quân hàng năm là 17,98%. Thu ngân<br /> sách nhà nước địa phương tăng từ 306 tỷ đồng năm 2000 lên 2.570 tỷ đồng vào năm<br /> 2009, tốc độ tăng bình quân hàng năm là 26,48% (theo giá thực tế). Tỷ lệ huy động<br /> nguồn ngân sách nhà nước nội địa từ GDP tỉnh đạt 12,99% (thấp hơn nhiều so với bình<br /> quân cả nước) tăng dần từ 8,84% năm 2000 lên 15,72% năm 2009. Chi ngân sách địa<br /> phương tăng bình quân giai đoạn này là 11,2%, trong đó chi đầu tư phát triển (chiếm<br /> 19,88%) giảm bình quân hàng năm 4,85%.<br /> Thu ngân sách nhà nước tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2000 xếp thứ 20 so với 61<br /> tỉnh, thành phố cả nước, xếp thứ 4 so với 14 tỉnh, thành phố khu vực miền Trung. Đến<br /> năm 2007, xếp thứ 19 so với 64 tỉnh, thành phố cả nước và thứ 5 khu vực miền Trung,<br /> so với năm 2000, năm 2007 thu ngân sách nhà nước tỉnh tăng vị trí so với cả nước<br /> nhưng giảm so với khu vực. Dự toán thu ngân sách nhà nước tỉnh năm 2009 là 1.945 tỷ<br /> đồng xếp thứ 19 so cả nước và thứ 8 trong khu vực miền Trung, dự toán thu năm 2010<br /> là 2.301 tỷ đồng xếp thứ 22 cả nước và xếp thứ 8 khu vực miền Trung.<br /> Mức bổ sung cân đối từ ngân sách Trung ương trong thời kỳ ổn định ngân sách<br /> 2007-2010 của tỉnh là 311,193 tỷ đồng xếp thứ 49 so với các tỉnh, thành phố trong cả<br /> nước. Bổ sung có mục tiêu của Trung ương theo dự toán năm 2009 là 738,034 tỷ đồng<br /> xếp vị trí thứ 14, bổ sung năm 2010 là 893,126 tỷ đồng xếp thứ 24 cả nước.<br /> Nhìn chung, thu ngân sách nhà nước tỉnh tuy đã tăng qua các năm nhưng vẫn ở<br /> mức thấp so với các tỉnh, thành trong cả nước, chưa đáp ứng nhu cầu chi đầu tư phát<br /> 125<br /> <br /> triển. Tỷ trọng vốn đầu tư trong nguồn ngân sách nhà nước tỉnh giảm nhanh qua các<br /> năm, mức hỗ trợ từ ngân sách Trung ương còn thấp.<br /> - Nguồn vốn trái phiếu Chính phủ để thực hiện các dự án quan trọng về giao<br /> thông, thuỷ lợi, y tế, giáo dục và đào tạo, được bố trí từ năm 2003 đến nay đã góp phần<br /> quan trọng vào phát triển cơ sở hạ tầng của tỉnh. Nguồn vnày thường được bổ sung<br /> chậm gây khó khăn cho thực hiện trong điều kiện tỉnh thường hay bị mưa, lũ kéo dài.<br /> Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức và nguồn vốn hỗ trợ của các tổ chức phi<br /> chính phủ được bố trí tăng và sử dụng tương đối ổn định từ năm 2000 đến nay góp phần<br /> quan trọng vào đầu tư cơ sở hạ tầng. Nguồn vốn tín dụng ưu đãi được bố trí từ năm<br /> 2000 đến nay, tăng nhanh kể từ năm 2006 và chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn đầu tư<br /> công của tỉnh. Nguồn vốn đầu tư tự có của doanh nghiệp nhà nước huy động từ 435 tỷ<br /> đồng (2005) lên 550 tỷ đồng (2008), tốc độ tăng chậm (4,14% năm 2006, 17,22% năm<br /> 2007 và 3,58% năm 2008). Nguồn này tuy nhỏ song là cơ sở quan trọng để doanh<br /> nghiệp huy động nhiều nguồn khác tăng đầu tư phát triển trong thời gian qua.<br /> 2.3. Về sử dụng vốn đầu tư công tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2000-2009<br /> 2.3.1. Giá trị vốn đầu tư công sử dụng qua các năm<br /> Vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh thực hiện giai đoạn 2000-2009 là 19.802 tỷ<br /> đồng chiếm 53,55% tổng vốn đầu tư, trong đó địa phương quản lý là 12.732 tỷ đồng<br /> chiếm tỷ lệ 64,4%, Trung ương quản lý chiếm 35,6%. Tốc độ tăng bình quân hàng năm<br /> là 14,33% tăng, giảm không ổn định, trong đó vốn địa phương quản lý tăng bình quân<br /> 16,75%; vốn Trung ương quản lý tăng bình quân 13,27%. Cụ thể như sau:<br /> Nguồn ngân sách nhà nước đầu tư là 13.054 tỷ đồng, tăng bình quân hàng năm<br /> 17,98%, tăng giảm không ổn định, bao gồm: nguồn ngân sách Chính phủ giao là 3.335<br /> tỷ đồng, tăng bình quân hàng năm 20,8%; nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc<br /> gia là 726 tỷ đồng, tăng bình quân hàng năm 18,86%, nguồn này rất quan trọng trong an<br /> sinh xã hội, xoá đói giảm nghèo; nguồn vốn trái phiếu Chính phủ là 537,9 tỷ đồng, tăng<br /> bình quân hàng năm 88,74%.<br /> Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) là 3.545 tỷ đồng, tăng bình quân<br /> hàng năm 17,48%. Nguồn vốn viện trợ phi chính phủ nước ngoài (NGO) là 523 tỷ đồng,<br /> tăng bình quân hàng năm 29,24%, nguồn này không lớn nhưng góp phần quan trọng<br /> trong hỗ trợ dân sinh, tập trung trong lĩnh vực y tế, phát triển nông thôn, rà phá bom<br /> mìn, biến đổi khí hậu, hỗ trợ trẻ em.<br /> Nguồn vốn đầu tư tín dụng ưu đãi là 2.680 tỷ đồng, tốc độ tăng bình quân hàng<br /> năm là 85,14%, đạt mức cao nhưng biến động mạnh qua các năm.<br /> Các doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn đã thể hiện vai trò chủ đạo trong đầu<br /> tư phát triển trên địa bàn tỉnh như các doanh nghiệp về bưu chính, viễn thông (VNPT,<br /> Vinaphone, Viettel), điện, giao thông đường bộ, đường sắt, đường không, cấp và thoát<br /> nước, lâm nghiệp…là lực lượng nòng cốt trong xây dựng kết cấu hạ tầng trên địa bàn<br /> tỉnh như bưu chính viễn thông, điện, nước, giao thông, quản lý tài nguyên rừng…<br /> 126<br /> <br /> 2.3.2. Kết quả đầu tư qua một số chương trình, dự án quan trọng và hiệu quả<br /> đầu tư công của tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2000-2009.<br /> - Kết quả đầu tư công qua một số chương trình, dự án quan trọng:<br /> Công trình hầm đường bộ qua đèo Hải Vân một trong mười hầm đường bộ lớn<br /> nhất châu Á, cùng với các công trình đã và đang xây dựng như nâng cấp Quốc lộ 1A,<br /> đường tránh thành phố Huế, đường La Sơn – Nam Đông, đường 74, đường 71, Quốc lộ<br /> 49A, Quốc lộ 49B, cầu đường bộ qua sông Hương, hình thành những tuyến giao thông<br /> huyết mạch, rút ngắn khoảng cách, giảm thiểu chi phí đi lại, vận chuyển giữa các vùng,<br /> miền trên địa bàn tỉnh và cả nước. Hồ Tả Trạch là công trình có quy mô lớn giữ vai trò<br /> quan trọng trong điều hoà nguồn nước ngọt và chống hạn, giảm lũ phục vụ sản xuất và<br /> sinh hoạt nhân dân.<br /> Các dự án xây dựng, nâng cấp cảng hàng không Phú Bài, Đại học Huế, Bệnh<br /> viện Trung ương Huế, ký túc xá sinh viên, nhà ở cho người có thu nhập thấp, bệnh viện<br /> đa khoa huyện, liên huyện, kiên cố hoá trường học,..khi hoàn thành góp phần quan<br /> trọng nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, chăm sóc sức khoẻ nhân dân và phát triển<br /> kinh tế – xã hội trên địa bàn tỉnh.<br /> Trong khoảng thời gian từ năm 2003 đến nay, tỉnh đã đầu tư xây dựng 2 khu<br /> kinh tế, 4 khu công nghiệp, 3 cụm công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, 3 khu đô thị<br /> mới, 4 khu chung cư, 8 khu dân cư, 52 khu tái định cư,...tạo điều kiện huy động, thu hút<br /> đầu tư trên địa bàn tỉnh. Khu kinh tế Chân Mây – Lăng Cô theo quy hoạch sẽ được xây<br /> dựng thành thành phố phía nam, là động lực tăng trưởng kinh tế của tỉnh, sau 4 năm<br /> hoạt động đã thu hút được 34 dự án đầu tư với tổng số vốn đăng ký là 32.791 tỷ đồng<br /> (2,05 tỷ đô la Mỹ), vốn thực hiện 2.065 tỷ đồng. Để Khu kinh tế này phát triển theo quy<br /> hoạch, nhu cầu đầu tư công rất lớn (tổng mức đầu tư các dự án kết cấu hạ tầng được phê<br /> duyệt đến nay là 2.085 tỷ đồng nhưng đến cuối năm 2009 mới bố trí 964 tỷ đồng), hiệu<br /> quả đầu tư có thể thấy rõ nhưng vốn đầu tư công bố trí chưa đáp ứng nhu cầu.<br /> Kết cấu hạ tầng giao thông, thuỷ lợi, điện, nước, các cơ sở giáo dục đào tạo, y tế<br /> phát triển nhanh, mật độ hạ tầng giao thông toàn tỉnh đạt 0,66km/km2, 68% xã bê tông<br /> hoá và nhựa hoá đường liên thôn trên 50%, tỷ lệ kiên cố hoá kênh mương đạt trên 51%,<br /> 100% xã có đường đến trung tâm xã, 98% hộ sử dụng điện, 85% hộ sử dụng nước hợp<br /> vệ sinh trong đó 59% số hộ sử dụng nước sạch, 100% xã có trạm y tế với tỷ lệ kiên cố<br /> hoá 44%, 69,5% xã có chợ nông thôn, 100% xã có trường mầm non tỷ lệ kiên cố hoá<br /> 92%, 100% xã có trường tiểu học tỷ lệ kiên cố hoá 99%, 67% xã có trường trung học cơ<br /> sở tỷ lệ kiên cố hoá 80%, 13% xã có trường trung học phổ thông tỷ lệ kiên cố hoá 100%,<br /> sóng phát thanh truyền hình, hạ tầng viễn thông phủ đến 100% thôn, xã; hạ tầng các đô<br /> thị, khu dân cư tập trung được đầu tư, xây dựng góp phần sắp xếp, ổn định cho các hộ<br /> dân ở những vùng phải di dời, giải toả, vùng sạt lở, thiên tai.<br /> Việc đầu tư các dự án nêu trên làm thay đổi nhanh kết cấu hạ tầng đô thị và nông<br /> thôn trên địa bàn, đảm bảo an sinh xã hội, thu hút đầu tư, góp phần phát triển kinh tế-xã<br /> 127<br /> <br />