Thủy văn và thủy động lực biển Đông - Chương 2

Chia sẻ: Nguyễn Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

165
lượt xem 47
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các đặc điểM khí tượng thủy văn Biển Đông Nh chúng ta đều biết, chế độ khí t ợng thủy văn trên quy mô khu vực đ ợc hình th nh do kết quả tác động của những quá trình quy mô to n cầu cũng nh những quá trình t ơng tác biển-khí quyểnlục địa mang tính đặc thù của từng khu vực.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thủy văn và thủy động lực biển Đông - Chương 2

Ch ¬ng 2 C¸c ®Æc ®iÓM khÝ t îng-thñy v¨n BiÓn §«ng Nh chóng ta ®Òu biÕt, chÕ ®é khÝ t îng thñy v¨n trªn quy m« khu vùc ® îc h×nh th nh do kÕt qu¶ t¸c ®éng cña nh÷ng qu¸ tr×nh quy m« to n cÇu còng nh nh÷ng qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c biÓn-khÝ quyÓn- lôc ®Þa mang tÝnh ®Æc thï cña tõng khu vùc. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c qu¸ tr×nh n y ® îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua sù biÕn ®éng ph©n bè cña c¸c tr êng ¸p, nhiÖt ®é, ®é muèi (Èm), ho n l u chung khÝ quyÓn, ho n l u chung ®¹i d ¬ng v c¸c th«ng l îng trao ®æi qua mÆt ph©n c¸ch biÓn-khÝ quyÓn. Trong ch ¬ng n y chóng ta lÇn l ît xem xÐt c¸c ®Æc ®iÓm vÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¸c tr êng khÝ quyÓn, c¸c th«ng l îng v tiÕp ®Õn l c¸c tr êng h¶i d ¬ng BiÓn §«ng. 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ BiÓn §«ng v c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ biÓn ViÖt Nam BiÓn §«ng, tªn quèc tÕ l South China Sea (Nam Trung Hoa hay Hoa Nam) n»m ë phÝa t©y cña Th¸i B×nh D ¬ng, l mét biÓn ven ®¹i d ¬ng t ¬ng ®èi kÝn. BiÓn §«ng ® îc bao bäc bëi c¸c ®¶o v quÇn ®¶o kÌo d i tõ § i Loan, qua Philippin ë phÝa ®«ng; ®Õn Borneo (Calimantan) ë §«ng Nam v Sumatra ë phÝa Nam. C¸c phÝa b¾c, t©y-b¾c, t©y v t©y-nam, BiÓn §«ng bÞ giíi h¹n bëi c¸c phÇn lôc ®Þa ch©u ¸ bao gåm bê Nam ®¹i lôc Trung Hoa, b¸n ®¶o §«ng D ¬ng v b¸n ®¶o Malaca. Theo ®Þnh nghÜa cña Tæ chøc Thñy ®¹c quèc tÕ, ® êng ranh giíi cùc b¾c cña BiÓn §«ng l ® êng nèi ®iÓm cùc b¾c cña ®¶o § i Loan ®Õn lôc ®Þa Trung Hoa, gÇn vÞ trÝ vÜ ®é 25010'N, ranh giíi phÝa cùc nam cña biÓn l vïng ®Þa h×nh ®¸y bÞ n©ng lªn gi÷a c¸c ®¶o Sumatra v Borneo (Kalimantan) gÇn vÜ ®é 30 00'S. Cã 9 quèc gia n»m ven bê BiÓn §«ng ®ã l ViÖt Nam, Trung Quèc, Philippin, In®«nªxia, Brun©y, Malayxia, Xingapo, Th¸i Lan v C¨mpuchia. DiÖn tÝch BiÓn §«ng kho¶ng 3.400.000km2 , ®é s©u trung b×nh kho¶ng 1140m v ®é s©u cùc ®¹i kho¶ng 5016m (h×nh 2.1, 2.2). BiÓn §«ng cã kh¶ n¨ng trao ®æi n íc víi c¸c biÓn v c¸c ®¹i d ¬ng l©n cËn qua c¸c eo biÓn víi møc ®é trao ®æi n íc rÊt kh¸c nhau. BiÓn §«ng giao l u víi Ên §é D ¬ng vÒ phÝa Nam th«ng qua eo biÓn Karimata ®i qua biÓn Java v eo biÓn Malaca. PhÝa b¾c BiÓn §«ng giao l u víi biÓn Hoa §«ng qua eo biÓn § i Loan réng 100 h¶i lý, ®é s©u lín nhÊt l 70m. VÒ phÝa ®«ng-b¾c BiÓn §«ng kÕt nèi thuËn lîi víi Th¸i B×nh D ¬ng qua eo biÓn Bashi (Luzon). Eo Bashi cã bÒ réng h¬n 400 h¶i lý víi ®é s©u lín nhÊt ®¹t trªn 5000m. VÒ phÝa ®«ng-nam BiÓn §«ng nèi víi BiÓn Sulu th«ng qua eo biÓn s©u Mindoro còng nh mét sè eo biÓn BiÓn §Þa Trung H¶i S = 2965,5 km2 , h TB = 1500m, h max = 5092m S = 420.000 km2 BiÓn H¾c H¶i S = 2.640.000 km2, h max = 7100 m BiÓn Caribbean 84 http://www.ebook.edu.vn
hÑp kh¸c th«ng qua quÇn ®¶o Philipin v Palawan. ViÖt Nam cã bê biÓn d i 3260 km, tÝnh trung b×nh cø 100 km2 ®Êt liÒn th× cã 1 km bê biÓn, l n íc cã tû lÖ chiÒu d i bê biÓn so víi ®Êt liÒn v o lo¹i cao nhÊt thÕ giíi, trong khi ®ã trªn thÕ giíi trung b×nh cø 600 km2 diÖn tÝch ®Êt liÒn míi cã 1 km bê biÓn. ViÖt Nam cã 28/61 tØnh th nh tiÕp gi¸p víi biÓn, vïng biÓn chñ quyÒn cña ViÖt Nam réng kho¶ng mét triÖu kilomÐt vu«ng, gÊp 3 lÇn diÖn tÝch ®Êt liÒn. BiÓn §«ng cã hai vÞnh lín l vÞnh B¾c Bé v vÞnh Th¸i Lan. VÞnh B¾c Bé (cßn ® îc gäi l vÞnh Tonkin) n»m ë phÝa t©y-b¾c cña biÓn, bÒ ngang réng tõ 105o36’E ®Õn 109o55’E n»m tr¶i d i tõ vÜ tuyÕn 17oN ®Õn vÜ tuyÕn 21oN, diÖn tÝch kho¶ng 160.000 km2, chu vi kho¶ng 1.950 km, trong ®ã phÝa bê ViÖt Nam l 740 km, chiÒu d i vÞnh l 496 km, n¬i réng nhÊt l 314 km. 85 http://www.ebook.edu.vn
H×nh 2.1. BiÓn §«ng v c¸c biÓn kÒ cËn VÞnh B¾c Bé ® îc bao bäc bëi bê biÓn miÒn B¾c ViÖt Nam ë phÝa t©y, bê biÓn nam Trung Quèc ë phÝa b¾c v ®«ng b¾c trong ®ã cã b¸n ®¶o L«i Ch©u v ®¶o H¶i Nam. Bê biÓn khóc khuûu víi nhiÒu ®¶o lín nhá, tËp trung chñ yÕu ë phÝa ven bê ViÖt Nam. §Æc biÖt ®¶o B¹ch Long VÜ thuéc th nh phè H¶i Phßng n»m kho¶ng gi÷a vÞnh víi diÖn tÝch 2,5 km2 c¸ch bê biÓn ViÖt Nam kho¶ng 110 km. §¶o H¶i Nam l ®¶o lín nhÊt trong sè c¸c ®¶o thuéc BiÓn §«ng, tuy nhiªn 86 http://www.ebook.edu.vn
do bÞ chia c¾t víi lôc ®Þa Trung Hoa víi mét eo biÓn rÊt hÑp nªn khi m« t¶ BiÓn §«ng th«ng th êng ® îc xem l giíi h¹n ® êng bê. H×nh 2.2 B¶n ®å ®Þa h×nh BiÓn §«ng VÞnh Th¸i Lan n»m s©u v o phÝa bê t©y nam cña BiÓn §«ng cã bèn quèc gia l ViÖt Nam, C¨mpuchia, Th¸i Lan v Malaisia bao quanh víi ® êng bê d i kho¶ng 2.300 km v diÖn tÝch 293.000km2. VÞnh cã chiÒu d i lín nhÊt l 628 km v l mét vÞnh n«ng, n¬i s©u nhÊt l 80m, trung b×nh l 60m, kh«ng cã nhiÒu ®¶o nh VÞnh B¾c Bé, nh ng l¹i cã nhiÒu ®¶o lín, nh ®¶o Phó Quèc réng h¬n 568 km2 l ®¶o lín nhÊt ven bê ViÖt Nam. Bªn c¹nh hai vÞnh lín v n«ng, BiÓn §«ng cßn cã hai phÇn thÒm lôc ®Þa kh¸ réng gÇn nh t¸ch rêi nhau qua vïng biÓn s©u ven bê Trung Bé ViÖt Nam. ThÒm lôc ®Þa t©y b¾c BiÓn §«ng kÐo d i tõ cöa vÞnh B¾c Bé ®Õn eo § i Loan cã bÒ réng chØ kho¶ng 200 h¶i lý cã c¸c ® êng ®¼ng ®é s©u hÇu nh song song víi 87 http://www.ebook.edu.vn
® êng bê biÓn ®«ng nam Trung Quèc. HÇu nh phÇn lín vïng biÓn t©y nam BiÓn §«ng n»m trong khu vùc thÒm lôc ®Þa Sunda kÐo d i tõ bê biÓn §«ng Nam Bé v cöa vÞnh Th¸i Lan ®Õn tËn biÓn Java v Calimantan. Ngo i kh¬i BiÓn §«ng cã hai quÇn ®¶o lín ®ã l Ho ng Sa (Paracel) v Tr êng Sa (Spratly), bªn c¹nh ý nghÜa ®Þa chÝnh trÞ, cßn cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong sù h×nh th nh v biÕn ®éng cña c¸c tr êng thñy v¨n v ®éng lùc biÓn. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung võa nªu, cã thÓ thÊy vÒ mÆt vÞ trÝ ®Þa lý BiÓn §«ng n»m gän trong v nh ®ai nhiÖt ®íi xÝch ®¹o cã mèi liªn quan trùc tiÕp víi c¶ Th¸i B×nh D ¬ng lÉn Ên §é D ¬ng còng nh h ng lo¹t c¸c biÓn thuéc quÇn ®¶o Indonesia. XÐt vÒ mÆt ®Þa h×nh, BiÓn §«ng l mét biÓn cã ®Þa h×nh hÕt søc phong phó trong bao gåm c¸c vÞnh n«ng, thÒm lôc ®Þa v c¶ phÇn biÓn s©u chiÕm gÇn 50% diÖn tÝch. 2.2. Bê biÓn v ph©n vïng bê biÓn ViÖt Nam Bê biÓn ViÖt Nam d i h¬n 3260 km, kÐo d i tõ Tr Cæ- Qu¶ng Ninh ®Õn H Tiªn- Kiªn Giang, gåm 28 tØnh, th nh phè ven biÓn. Trªn bê biÓn ViÖt Nam cø kho¶ng 20 km th× cã mét cöa s«ng ®æ ra biÓn, trong ®ã cã c¸c hÖ thèng cöa s«ng lín nh S«ng Hång-Th¸i B×nh, s«ng M·, S«ng C¶ (S«ng Lam), s«ng S i Gßn- §ång Nai, S«ng Cöu Long. Theo Lª Xu©n Hång (2007) cã thÓ ph©n lo¹i bê biÓn th nh 10 kiÓu n»m trong ba nhãm chÝnh. Nhãm bê biÓn ph©n c¾t x©m thùc-kiÕn t¹o vòng vÞnh, víi nhiÒu ®¶o nói sãt ven bê Ýt biÕn ®éng do c¸c t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh thñy ®éng lùc. Nhãm bê biÓn n y ph¸t triÓn chñ yÕu ë khu vùc ven biÓn ®«ng-b¾c ViÖt Nam kÐo d i tõ biªn giíi ViÖt-Trung ®Õn §å S¬n-H¶i Phßng. §©y l vïng biÓn bÞ ph©n c¸ch rÊt m¹nh víi dao ®éng triÒu lín nhÊt trªn to n d¶i ven biÓn ViÖt Nam. Trªn ®o¹n bê n y, cã thÓ nhËn thÊy hai kiÓu ®Þa m¹o kh¸c nhau: bê ph©n c¾t víi vòng vÞnh x©m thùc v bê karst nói sãt nhiÖt ®íi. KiÓu bê ph©n c¾t víi vòng vÞnh x©m thùc kÐo d i tõ Tr Cæ ®Õn Cöa ¤ng bÞ ph©n c¾t bëi m¹ng s«ng suèi ®æ ra biÓn, c¸c b·i triÒu thÊp víi rõng ngËp mÆn ph¸t triÓn. C¸c ®¶o ven bê: VÜnh Thùc, C¸i Chiªn, Bß V ng, C¸i BÇu, v.v... ng¨n c¸ch biÓn víi ®Êt liÒn t¹o ra c¸c vòng vÞnh Tiªn Yªn, §Çm H , H Cèi, Ba ChÏ, ...C¸c vòng vÞnh n y th«ng ra biÓn qua c¸c eo gi÷a c¸c ®¶o nh Cöa §¹i, Cöa TiÓu, Cöa ¤ng, ... Bê biÓn karst nói sãt nhiÖt ®íi kÐo d i tõ Cöa ¤ng ®Õn hÕt C¸t B ® îc ®Æc tr ng bëi nhiÒu ®¶o ®¸ v«i ven bê cã ®é cao v diÖn tÝch kh¸c nhau. Trªn khu vùc n y cã hai vÞnh lín l B¸i Tö Long v H¹ Long víi ®Þa h×nh bê v¸ch dèc ®øng. Nhãm bê biÓn ® îc h×nh th nh v biÕn ®éng m¹nh bëi c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc häc s«ng- biÓn Trong nhãm n y cã kiÓu bê biÓn cöa s«ng h×nh phÔu víi c¸c qu¸ tr×nh liªn quan ®Õn thñy triÒu chiÕm u thÕ nh bê bån tròng kiÕn t¹o H¶i Phßng (tõ Yªn 88 http://www.ebook.edu.vn
LËp ®Õn §å S¬n) v bån tròng kiÕn t¹o Cöu Long (tõ Vòng T u ®Õn TiÒn Giang) víi c¸c cöa s«ng ®Æc tr ng nh Nam TriÖu cña s«ng B¹ch §»ng v So i R¹p cña s«ng §ång Nai. KiÓu bê biÓn ch©u thæ s«ng víi c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc s«ng chiÕm u thÕ ph©n bè ë hÖ thèng s«ng Hång-Th¸i B×nh v hÖ thèng s«ng Cöu Long. §©y l lo¹i bê biÓn tÝch tô cã sù biÕn ®éng rÊt m¹nh. Tèc ®é båi tô ë c¸c cöa s«ng ch©u thæ kh¸ lín, trung b×nh lÊn ra biÓn 20-30 m/n¨m thËm chÝ ®Õn 100-150 m/n¨m. Tuy nhiªn trªn d¶i bê n y vÉn cã nh÷ng ®iÓm xÈy ra xãi lë côc bé nh H¶i HËu ë Nam §Þnh v Ngäc HiÓn ë C Mau. Nhãm bê biÓn chÞu t¸c ®éng m¹nh cña c¸c qóa tr×nh ®éng lùc häc biÓn. §©y l nhãm bê biÓn ®· hoÆc ®ang chÞu t¸c ®éng tÝch tô-m i mßn víi t ¬ng quan kh¸c nhau cña c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc häc s«ng, biÓn. §èi víi nh÷ng khu vùc khi t¸c ®éng cña s«ng biÓn t ¬ng ® ¬ng nhau t¹o nªn ® êng bê biÓn t ¬ng ®èi b»ng ph¼ng v th¼ng cña c¸c ®ång b»ng ven biÓn hÑp xen kÏ c¸c nói sãt nh« ra biÓn nh ë b¾c §Ìo Ngang hoÆc ® êng bê víi c¸c ®ôn c¸t, cån c¸t n»m däc bê. Khi t¸c ®éng cña biÓn chiÕm u thÕ cã thÓ h×nh th nh c¸c vòng vÞnh, b¸n ®¶o, ®Çm ph¸. Bªn c¹nh ®ã còng cã c¸c kiÓu ® êng bê víi c¸c cån c¸t, ®ôn c¸t cæ ven bê (®o¹n tõ mòi C N¸-Ninh ThuËn ®Õn Vòng T u) hay vòng vÞnh víi nhiÒu ®¶o nh ®o¹n bê tõ R¹ch Gi¸ ®Õn H Tiªn thuéc Kiªn Giang. 2.3. HÖ thèng ®¶o ven bê ViÖt Nam, c¸c quÇn ®¶o Ho ng Sa, Tr êng Sa v vïng biÓn chñ quyÒn t i ph¸n quèc gia cña ViÖt Nam BiÓn §«ng cã mét hÖ thèng ®¶o ven bê rÊt ®a d¹ng tËp trung chñ yÕu däc bê ViÖt Nam víi kho¶ng 3000 hßn ®¶o lín nhá. VÞnh B¾c Bé cã kho¶ng h¬n 2.300 hßn ®¶o lín nhá v VÞnh Th¸i Lan cã kho¶ng 165 ®¶o víi tæng diÖn tÝch kho¶ng 613 km2. T¹i vïng biÓn t©y b¾c VÞnh B¾c Bé, c¸c ®¶o lín nhá h×nh th nh nªn mét hÖ thèng ®¶o bao quanh c¸c vÞnh lín nh B¸i Tö Long v H¹ Long. Trong sè c¸c ®¶o lín ph¶i kÓ ®Õn ®¶o C¸i BÇu v ®¶o C¸t B cã ý nghÜa kinh tÕ v m«i tr êng hÕt søc quan träng kh«ng nh÷ng do diÖn tÝch m cßn do tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao. N»m ë phÝa ngo i kh¬i Qu¶ng Ninh, quÇn ®¶o C« T« - Thanh L©n lu«n cã vai trß ®Æc biÖt ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh ®¶m b¶o an ninh v chñ quyÒn cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®¶o B¹ch Long Vü ®· nªu ë phÇn trªn, däc bê biÓn phÝa t©y vÞnh B¾c Bé cßn cã nhiÒu ®¶o quan träng kh¸c nh Hßn DÊu, Hßn Mª, Hßn M¾t, Hßn Ng , Hßn La v Cån Cá. Tuy diÖn tÝch c¸c ®¶o n y kh«ng lín nh ng do vÞ trÝ cña m×nh c¸c ®¶o n y lu«n ® îc nh¾c ®Õn trong mäi giai ®o¹n x©y dùng v b¶o vÖ ®Êt n íc. Däc bê biÓn miÒn Trung v §«ng Nam Bé, nh÷ng ®¶o v quÇn ®¶o ®¸ng chó ý bao gåm: Cï Lao Ch m (Qu¶ng Nam), Lý S¬n (Qu¶ng Ng·i), Phó Quý (B×nh ThuËn) v C«n §¶o (B RÞa-Vòng T u). Hai quÇn ®¶o ngo i kh¬i BiÓn §«ng thuéc chñ quyÒn ViÖt Nam l Ho ng Sa v Tr êng Sa. Tõ thÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XVII c¸c nh h ng h¶i ph ¬ng T©y ®Òu quan niÖm hai quÇn ®¶o n y l mét, d íi mét c¸i tªn Pacel hay Paracels. 89 http://www.ebook.edu.vn
Tªn Paracels theo gi¸o s Piere Yves Manguin, xuÊt xø tõ tiÕng Bå § o Nha. Ithas do Parcel cã nghÜa l ®¸ ngÇm. Theo thêi gian sù hiÓu biÕt vÒ hai quÇn ®¶o n y c ng râ h¬n. Trong “§¹i Nam thèng nhÊt to n ®å” ®êi nh NguyÔn vÏ n¨m 1838 ®· ®Ò phÝa b¾c l Ho ng Sa v phÝa nam l V¹n Lý Tr êng Sa, sau ®ã khoa häc b¶n ®å ®· ph©n biÖt râ Ho ng Sa (Paracel) v Tr êng Sa (Spratly) thuéc chñ quyÒn nh n íc ViÖt Nam. §Õn ®Çu thÕ kû XX xuÊt hiÖn c¸i tªn “T©y Sa quÇn ®¶o” do ng êi Trung Quèc dïng ®Ó gäi Ho ng Sa cña ViÖt Nam. Kho¶ng gi÷a nh÷ng n¨m ba m ¬i thÕ kû XX, l¹i xuÊt hiÖn c¸i tªn “Nam Sa” ®Ó gäi quÇn ®¶o Tr êng Sa cña ViÖt Nam. QuÇn ®¶o Ho ng Sa gåm 30 ®¶o v b·i ®¸ c¹n n»m trong mét vïng réng kho¶ng 14.000 km2 (15o45’N - 17o15’N v 110oE - 113oE) c¸ch § N½ng kho¶ng 170 h¶i lý vÒ phÝa ®«ng, c¸ch Cï Lao RÐ 120 h¶i lý, c¸ch H¶i Nam Trung Quèc ë ®iÓm gÇn nhÊt kho¶ng 140 h¶i lý. QuÇn ®¶o Ho ng Sa cã hai nhãm ®¶o. Nhãm phÝa ®«ng ViÖt Nam gäi l An Vinh, ng êi ph ¬ng T©y gäi l Amphitrite ®Ó kû niÖm tªn mét con t u cña Ph¸p lÇn ®Çu tiªn sang BiÓn §«ng bÞ b·o ®¸nh d¹t v o vïng n y. Nhãm phÝa t©y c¸c ®¶o xÕp th nh h×nh cong nh tr¨ng l ìi liÒm nªn ViÖt Nam ®Æt cho c¸i tªn nhãm ®¶o L ìi LiÒm, cßn ng êi ph ¬ng T©y dÞch ra l Croissant. Trong quÇn ®¶o n y cã mét ®¶o mang tªn Ho ng Sa, nh ng kh«ng ph¶i l ®¶o lín nhÊt, m ®¶o Phó L©m v Linh C«n míi cã diÖn tÝch lín 1,6 km2. C¸ch quÇn ®¶o Ho ng Sa vÒ phÝa ®«ng nam 300 h¶i lý l quÇn ®¶o Tr êng Sa víi c¸i tªn quèc tÕ Spratly do nh th¸m hiÓm ng êi Anh ®Æt n¨m 1867 khi t u cña «ng ®Õn Tr êng Sa ngé nhËn l vïng ®Êt míi. QuÇn ®¶o Tr êng Sa gåm 100 ®¶o, b·i ®¸ v r¹n san h« ph©n bè trªn mét diÖn tÝch réng 160.000 - 180.000 km2. §¶o cã tªn Tr êng Sa gÇn ®Êt liÒn nhÊt, c¸ch Cam Ranh 250 h¶i lý. Tæng diÖn tÝch c¸c ®¶o ë ®©y kho¶ng 10 km2 gÇn b»ng diÖn tÝch c¸c ®¶o cña Ho ng Sa, nh ng vïng biÓn ph©n bè cña Tr êng Sa lín gÊp 10 lÇn Ho ng Sa. ViÖt Nam hiÖn ®ang cã mÆt b¶o vÖ 21 ®¶o v b·i ngÇm cña quÇn ®¶o Tr êng Sa. Mét sè n íc v vïng l·nh thæ lîi dông t×nh h×nh ViÖt Nam cã nhiÒu khã kh¨n trong nh÷ng n¨m t¸m m ¬i cña thÕ kû XX ®· nhÈy v o chiÕm gi÷ mét sè ®¶o cña quÇn ®¶o n y. Philippin chiÕm gi÷ 8 ®¶o, Malaixia 3 ®¶o, § i Loan 1 ®¶o, Trung Quèc 8 b·i ngÇm. Hai quÇn ®¶o Ho ng Sa v Tr êng Sa thuéc chñ quyÒn cña Nh n íc ViÖt Nam tõ nhiÒu thÕ kû nay. Nh©n d©n ViÖt Nam lu«n lu«n ý thøc ® îc r»ng hai quÇn ®¶o Ho ng Sa v Tr êng Sa l mét phÇn cña l·nh thæ ViÖt Nam, kiªn quyÕt b¶o vÖ chñ quyÒn v to n vÑn l·nh thæ. 2.4. LÞch sö nghiªn cøu BiÓn §«ng cña ViÖt Nam Sù nghiÖp ®iÒu tra nghiªn cøu vïng biÓn ViÖt Nam thùc sù ® îc tiÕn h nh mét c¸ch hÖ thèng tõ nh÷ng 20 cña thÕ kû XX - b¾t ®Çu qu¸ tr×nh th nh lËp ViÖn H¶i d ¬ng häc §«ng D ¬ng, sau ®ã l H¶i häc viÖn Nha Trang, ng y nay l ViÖn H¶i d ¬ng häc Nha Trang thuéc ViÖn Khoa häc v C«ng nghÖ ViÖt Nam. Tõ n¨m 1960 mét lo¹t c¸c c¬ quan nghiªn cøu biÓn miÒn B¾c ra ®êi nh : Tr¹m Nghiªn cøu biÓn H¶i Phßng (ng y nay l ViÖn t i nguyªn v M«i tr êng biÓn), 90 http://www.ebook.edu.vn
Tr¹m Nghiªn cøu thñy s¶n H¶i Phßng (nay l ViÖn Nghiªn cøu h¶i s¶n), Phßng H¶i v¨n thuéc Nha KhÝ t îng (nay l Trung t©m KhÝ t îng Thñy v¨n biÓn thuéc Trung t©m KhÝ t îng Thñy v¨n Quèc gia) v.v... Tõ sau n¨m 1975 ®Õn nay, bªn c¹nh sù ph¸t triÓn cña ViÖn H¶i d ¬ng häc v ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n, mét sè viÖn v trung t©m nghiªn cøu chuyªn ng nh còng ®· ® îc x©y dùng v ph¸t triÓn t¹i c¸c bé ng nh cã liªn quan nh Bé T i nguyªn v M«i tr êng (c¸c c¬ së thuéc Tæng côc KhÝ t îng Thñy v¨n, Tæng côc §Þa chÊt, Côc B¶n ®å tr íc ®©y), Bé N«ng nghiÖp v Ph¸t triÓn N«ng th«n (c¸c c¬ së thuéc Bé Thñy lîi, Bé Thñy s¶n tr íc ®©y), Bé Giao th«ng vËn t¶i, ViÖn Khoa häc v C«ng nghÖ ViÖt Nam v c¸c tr êng §¹i häc. Tõ khi th nh lËp n¨m 1930 d íi sù chØ ®¹o cña nhiÒu nh khoa häc cã tªn tuæi nh : A.Kremp, P.Chevey, E.Saurin, R.Serene.. ViÖn H¶i d ¬ng häc §«ng D ¬ng ®· thùc hiÖn mét khèi l îng c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu BiÓn §«ng vÒ nhiÒu mÆt, ®· ®Ó l¹i mét bé t liÖu rÊt lín v cã gi¸ trÞ khoa häc. Tr íc hÕt ph¶i nãi ®Õn b¶o t ng c¸c mÉu sinh vËt BiÓn §«ng, v nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ qui luËt ph©n bè v biÕn ®éng cña sinh vËt d íi t¸c ®éng cña chÕ ®é khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. Tõ n¨m 1939, khi ®¹i chiÕn thÕ giíi thø II bïng næ v tiÕp theo l cuéc kh¸ng chiÕn gi¶i phãng d©n téc cña ViÖt Nam kÐo d i cho ®Õn n¨m 1954, c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu BiÓn §«ng bÞ ngõng trÖ. M·i ®Õn n¨m 1960 c«ng t¸c nghiªn cøu vïng biÓn ViÖt Nam míi l¹i ® îc phôc håi, nh ng diÔn ra trong mét bèi c¶nh lÞch sö ®Êt n íc phøc t¹p, n íc nh bÞ chia c¾t th nh hai miÒn b¾c v nam víi hai chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau. Ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ë miÒn Nam ViÖt Nam trong thêi kú 1954 - 1975. ë miÒn B¾c, ngay sau khi ho b×nh lËp l¹i 1954, ® îc Nh n íc quan t©m, c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu ®· ® îc tiÕp tôc víi sù gióp ®ì tõ phÝa Liªn X« v Trung Quèc. C¸c ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu VÞnh B¾c Bé ViÖt - Trung, ViÖt - X« ® îc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m 1959 - 1962. Theo tho¶ thuËn gi÷a chÝnh phñ hai n íc, Trung Quèc ®· ®¶m b¶o mäi ph ¬ng tiÖn v thiÕt bÞ phèi hîp víi c¸c nh khoa häc biÓn ViÖt Nam tiÕn h nh hai ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu VÞnh B¾c Bé. Ch ¬ng tr×nh thø nhÊt “Hîp t¸c ViÖt - Trung ®iÒu tra tæng hîp VÞnh B¾c Bé 1959 - 1962” do Uû ban Khoa häc Kü thuËt (UBKHKT) ViÖt Nam v ViÖn khoa häc (VKH) Trung Quèc chñ tr×. Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt - Trung thø hai l “§iÒu tra nguån lîi c¸ ®¸y VÞnh B¾c Bé (1959 - 1962)”. Trong 3 n¨m c¸c nh h¶i d ¬ng häc ViÖt Nam v Trung Quèc ®· thùc hiÖn mét khèi l îng rÊt lín c¸c néi dung ®iÒu tra nghiªn cøu vÞnh B¾c Bé. PhÝa Trung Quèc ®· ®iÒu ®éng nhiÒu l ît t u nghiªn cøu H¶i §iÒu 01, 02, 03, Nam Ng 228, 402 v Hång K«ng 1 ®Ó thùc hiÖn 88 tr¹m h¶i d ¬ng häc trªn 16 mÆt c¾t ®¸p øng môc tiªu ®iÒu tra c¬ b¶n. §ång thêi còng trong thêi gian ®ã Trung Quèc ®· ®iÒu c¸c t u nghiªn cøu TuÖ Ng 219, 220, 306 v phèi hîp víi c¸c t u TiÒn Phong v ViÖt - Trung 102 cña ViÖt nam trong suèt 3 n¨m ®· lu©n phiªn 91 http://www.ebook.edu.vn
kÐo l íi trªn 98 khu vùc víi cù ly 15 - 30 h¶i lý trong thêi gian tõ 9/1959 ®Õn 12/1960 v trªn 41 khu vùc trong thêi gian tõ 12/1961 ®Õn 11/1962. Còng trong nh÷ng n¨m 1960 - 1961 theo tho¶ thuËn gi÷a hai ChÝnh phñ ViÖt Nam v Liªn X«, ViÖn H¶i d ¬ng häc v NghÒ c¸ Th¸i B×nh D ¬ng (TINRO) ®· hîp t¸c víi Tæng côc Thñy s¶n ViÖt Nam thùc hiÖn 5 chuyÕn ®iÒu tra trong n¨m 1960 v 4 chuyÕn trong n¨m 1961 t¹i 105 tr¹m ë VÞnh B¾c Bé v mét sè chuyÕn t¹i 51 tr¹m thuéc vïng n íc phÝa t©y BiÓn §«ng. Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ thu ® îc ®· rót ra nh÷ng kÕt luËn ë VÞnh B¾c Bé cã 960 lo i c¸, thuéc 457 gièng, 28 bé, trong ®ã cã 30 lo i cho s¶n l îng khai th¸c cao, kh¶ n¨ng khai th¸c c¸ nãi chung l 300.000 - 400.000 tÊn/n¨m. §· x¸c ®Þnh c¸c qui luËt biÕn ®éng theo mïa cña c¸c tr êng khÝ t îng thñy v¨n khu vùc nghiªn cøu, trong ®ã cã c¸c cÊu tróc nhiÖt muèi v ho n l u vÞnh B¾c Bé. C¸c Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt-Trung, ViÖt-X« ®· cho ta cã ® îc mét c¬ së d÷ liÖu lín quÝ gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn v nguån lîi sinh vËt biÓn vÞnh B¾c Bé, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ v quèc phßng trong nh÷ng n¨m 1960 - 1975. Thêi kú 1964 - 1975 chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc Mü trªn miÒn B¾c diÔn ra ¸c liÖt, c¸c vïng biÓn ViÖt Nam bÞ phong to¶, c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ë miÒn B¾c gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¸c c¬ quan nghiªn cøu biÓn lóc n y chØ duy tr× c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu cña m×nh ë vïng n íc s¸t bê vÞnh B¾c Bé. C¸c néi dung nghiªn cøu tËp trung v o ®iÒu tra c¬ b¶n v ®¸nh gi¸ nguån lîi sinh vËt b·i triÒu. §ång thêi víi c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu Nh n íc ViÖt Nam ®· sím quan t©m ®Õn c«ng t¸c x©y dùng tiÒm n¨ng khoa häc biÓn. Tõ n¨m 1960 nhiÒu c¸n bé, häc sinh xuÊt s¾c ®· ® îc göi sang Liªn X«, Trung Quèc v Ba Lan ®Ó ® o t¹o vÒ khoa häc biÓn. §Õn nay chóng ta ®· cã h ng tr¨m chuyªn gia h¶i d ¬ng häc cã tr×nh ®é gi¸o s , tiÕn sÜ, th¹c sÜ v cö nh©n cïng mét hÖ thèng c¸c viÖn nghiªn cøu biÓn v c¸c tr êng ®¹i häc ® o t¹o c¸n bé khoa häc biÓn ®· ® îc h×nh th nh, ®ñ n¨ng lùc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô thùc tiÔn ViÖt Nam ®Æt ra. ë miÒn Nam tõ n¨m 1954 - 1975, H¶i häc viÖn Nha Trang do cã nhiÒu khã kh¨n vÒ tæ chøc, t i chÝnh, ph ¬ng tiÖn kü thuËt nªn chñ yÕu tËp trung v o nghiªn cøu sinh vËt biÓn, sö dông c¸c t liÖu ®· cã, tham gia thùc hiÖn mét sè chuyÕn kh¶o s¸t nhá. Trong thêi gian n y, H¶i häc viÖn Nha Trang l th nh viªn cña tæ chøc H¶i d ¬ng häc liªn chÝnh phñ (IOC), nªn cã c¬ héi tham gia mét sè ch ¬ng tr×nh nghiªn cøu biÓn v h¶i d ¬ng häc nh NAGA (1959 - 1961), CSK (1965 - 1977). Ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn quan träng ë vïng biÓn phÝa nam BiÓn §«ng l Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ®iÒu tra BiÓn §«ng gi÷a ViÖn H¶i d ¬ng Scripps California Hoa kú, chÝnh quyÒn miÒn nam ViÖt nam cïng víi Së NghÒ c¸ v H¶i qu©n Th¸i Lan, nh»m t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho n l u n íc, thñy ho¸, ®Þa h×nh ®¸y biÓn, n¨ng suÊt sinh häc v ®¸nh gi¸ nguån lîi sinh vËt ë vïng biÓn phÝa ®«ng nam ViÖt Nam v vÞnh Th¸i Lan. T u ®iÒu tra Stranger cña Mü v mét sè xuång m¸y cña H¶i qu©n v H¶i häc viÖn Nha Trang tõ th¸ng 6/1959 tíi th¸ng 6/1961 ®· thùc hiÖn 5 chuyÕn kh¶o s¸t vïng biÓn phÝa nam ViÖt Nam v 6 92 http://www.ebook.edu.vn
chuyÕn ë vÞnh Th¸i Lan. C¸c chuyÕn ®iÒu tra gåm mÆt c¾t ë vÞnh Th¸i Lan v 6 mÆt c¾t ë vïng biÓn §«ng Nam ViÖt Nam tõ § N½ng tíi C Mau. C¸c tr¹m kh¶o s¸t c¸ch xa nhau 30 - 40 h¶i lý, tíi ®é s©u 1.000, mét sè tr¹m tíi 4.000m, trong ®ã cã c¸c tr¹m kh¶o s¸t thñy v¨n liªn tôc ng y ®ªm v c¸c tr¹m ®Æc biÖt kh¶o s¸t ®Þa h×nh v chôp ¶nh c¸c hiÖn t îng ë ®¸y biÓn. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ch ¬ng tr×nh NAGA ®· ® îc c«ng bè trong nh÷ng n¨m 1960 - 1973 trong 17 b¸o c¸o khoa häc vÒ c¸c vÊn ®Ò vËt lý thñy v¨n (Wyrtki. 1961; Robinson, 1974), cÊu tróc r×a lôc ®Þa (Rarke, Emery, Szymankiawics, Reynolds, 1971) sinh vËt (Alvarino, 1967 ; Brinton, 1961; Imbach, 1967; Shino, 1963; Stephenson, 1967, v c¸c t¸c gi¶ kh¸c...). §©y l nh÷ng t liÖu rÊt cã gi¸ trÞ, víi nh÷ng sè liÖu v luËn ®iÓm rÊt c¬ b¶n vÒ c¸c yÕu tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Æc biÖt l vÒ vËt lý thñy v¨n cña vïng biÓn phÝa nam ViÖt Nam v BiÓn §«ng. Ch ¬ng tr×nh kh¶o s¸t nghÒ c¸ viÔn duyªn Nam ViÖt Nam (1968 - 1971) ® îc thùc hiÖn víi sù t i trî cña tæ chøc FAO, Hoa Kú v H Lan. Môc tiªu cña ch ¬ng tr×nh l t×m thªm ng tr êng v ®èi t îng khai th¸c ë ngo i kh¬i BiÓn §«ng. Ph¹m vi ®iÒu tra gåm to n thÒm lôc ®Þa Nam ViÖt Nam tíi ®é s©u 200m, c¸ch xa bê 20 h¶i lý, tõ vÜ ®é 20˚N tíi vïng biÓn Malaysia, Indonesia, vÞnh Th¸i Lan víi diÖn tÝch ®iÒu tra kho¶ng 960.000km2, sö dông hai t u ®iÒu tra Kyoshin Maru 52 v t u H÷u NghÞ. T u Kyoshin Maru ®· thùc hiÖn 33 chuyÕn kh¶o s¸t kÐo l íi thÝ nghiÖm trªn 406 «, mçi « kÐo l íi 8 lÇn trong n¨m. T u H÷u NghÞ ®· tiÕn h nh12 chuyÕn kh¶o s¸t tr÷ l îng t«m b»ng l íi gi· trªn 45 « ven bê v 92 « ë ngo i 20 h¶i lý tõ vÜ ®é 8˚N tíi 11˚N v ®· thùc hiÖn 20 chuyÕn kh¶o s¸t nguån lîi c¸ næi trªn vïng biÓn tõ vÜ ®é 7˚N ®Õn 16˚N, c¸ch xa bê trªn 20 h¶i lý v s©u trªn 50m. Tõ n¨m 1965 - 1966, c¬ quan H¶i d ¬ng häc Hoa Kú ®· sö dông c¸c t u ®iÒu tra Rchoboth, Serano, Cable Enterprise tæ chøc c¸c chuyÕn ®iÒu tra trªn to n BiÓn §«ng, nh»m ®o s©u lËp h¶i ®å, x¸c ®Þnh cÊu tróc ngang v th¼ng ®øng cña tr êng tèc ®é ©m. Ho¹t ®éng th¨m dß dÇu khÝ trªn thÒm lôc ®Þa Nam ViÖt Nam, tr íc hÕt l ®Þa chÊt - ®Þa vËt lý b¾t ®Çu tõ n¨m 1967, ho¹t ®éng kh¶o s¸t b»ng ph ¬ng ph¸p h ng kh«ng lËp b¶n ®å tØ lÖ 1: 250.000 phñ kÝn kh¾p vïng ®Êt liÒn v ®íi ven biÓn cña H¶i qu©n Hoa Kú. §· thùc hiÖn h¬n 200 ®iÓm ®o träng lùc däc ven biÓn Nam ViÖt Nam, 19.510 km tuyÕn ®Þa chÊn v lÊy mÉu ®Þa chÊt ë phÇn phÝa Nam BiÓn §«ng. N¨m 1969 C«ng ty Ray Geophysical Mandrell ®· tiÕn h nh ®o ®Þa vËt lý ë vïng thÒm lôc ®Þa miÒn Nam ViÖt Nam v phÝa nam BiÓn §«ng víi tæng sè 3.482 km tuyÕn ®Þa chÊn v ®Çu n¨m 1970 l¹i tiÕn h nh ®o ®ît hai nhiÒu tuyÕn ®Þa vËt lý d i 8,639 km ë phÝa nam BiÓn §«ng v däc bê biÓn Nam ViÖt Nam kÕt hîp víi c¸c ph ¬ng ph¸p ®Þa chÊn, träng lùc v tõ. V o c¸c n¨m 1973 - 1974, c¸c C«ng ty dÇu khÝ n íc ngo i nh Mobil, Pecten, Esson Union Texas Marathon, Sunning Dale... ®· tiÕn h nh kh¶o s¸t trªn nhiÒu l« riªng biÖt, víi khèi l îng h ng chôc ngh×n km tuyÕn ®Þa vËt lý. Trªn c¬ së c¸c t i liÖu ®o ® îc ®· tiÕn h nh ph©n tÝch, liªn kÕt ph©n chia ranh giíi ®Þa chÊn, x©y dùng mét sè 93 http://www.ebook.edu.vn
b¶n ®å ®¼ng thêi tØ lÖ 1: 100.000 c¸c l« riªng biÖt v tØ lÖ 1:50.000 cho mét sè cÊu t¹o cã triÓn väng dÇu khÝ nh B¹ch Hæ, Dõa MÝa... Ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ViÖt Nam sau n¨m 1975. ViÖc thèng nhÊt ®Êt n íc sau n¨m 1975 ®· t¹o ra t×nh h×nh míi cho ho¹t ®éng ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ë n íc ta, víi mét vïng biÓn thèng nhÊt réng gÊp ba lÇn ®Êt liÒn, mét ® êng bê biÓn d i trªn 3.260 km. ViÖc lùc l îng c¸n bé khoa häc vÒ biÓn ë c¶ hai miÒn Nam v B¾c ® îc hîp nhÊt l¹i, c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc ë c¸c ng nh ®· cã v míi x©y dùng ë hai miÒn ® îc tæ chøc l¹i, l ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tæ chøc thùc hiÖn c¸c ch ¬ng tr×nh nghiªn cøu ®iÒu tra biÓn cña Nh n íc v c¸c ng nh trong ph¹m vi c¶ n íc. Tõ 1977 Nh n íc ®· tæ chøc c¸c Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn cÊp Nh N íc. Trong 25 n¨m kÓ tõ khi n íc nh thèng nhÊt, c¸c nh h¶i d ¬ng häc ViÖt Nam ®· thùc hiÖn 5 ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn cÊp Nh N íc ®em l¹i mét khèi l îng rÊt lín t liÖu c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn v nguån lîi biÓn, n©ng cao mét b íc quan träng sù hiÓu biÕt vÒ BiÓn §«ng, h×nh th nh mét ®éi ngò khoa häc v thiÕt bÞ kü thuËt biÓn m¹nh cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn khoa häc biÓn thÕ giíi. Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp vïng biÓn ven bê ThuËn H¶i - Minh H¶i (1977 - 1980) l mét trong bèn ch ¬ng tr×nh cña Nh n íc ®Çu tiªn vÒ ®iÒu tra tæng hîp c¸c vïng l·nh thæ träng ®iÓm trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1976 – 1980. §©y l Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ë quy m« trung b×nh, ® îc tæ chøc thùc hiÖn víi kh¶ n¨ng ph ¬ng tiÖn v lùc l îng khoa häc hiÖn cã cña c¶ n íc. Môc tiªu cña ch ¬ng tr×nh l cung cÊp c¸c dÉn liÖu, sè liÖu c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn v nguån lîi cña vïng biÓn nghiªn cøu phôc vô c¸c ng nh s¶n xuÊt, quèc phßng trªn biÓn. Ch ¬ng tr×nh gåm 16 ®Ò t i ®iÒu tra nghiªn cøu vÒ vËt lý thñy v¨n, ®Þa h×nh ®Þa m¹o, ®Þa chÊt, nguån lîi sinh vËt v kho¸ng s¶n vïng thÒm lôc ®Þa, ven biÓn v cöa s«ng. Ph¹m vi ®iÒu tra bao gåm d¶i ®Êt ven biÓn réng 30 - 40 km v kÐo d i tõ Phó Yªn tíi C Mau, víi diÖn tÝch 25.000 km2. TÇu BiÓn §«ng ®· thùc hiÖn 12 chuyÕn kh¶o s¸t, ® êng dß c¸ tæng céng d i 34.650 h¶i lý víi 333 lÇn tr¹m, tíi ®é s©u 500m. T u NCB - 03 ®· thùc hiÖn 5 chuyÕn ®iÒu tra tæng hîp theo 18 tr¹m mÆt réng v 1 tr¹m liªn tôc tíi ®é s©u 125m. Ch ¬ng tr×nh ®· thùc hiÖn trong 3 n¨m (1977 - 1980) ®· thu ® îc mét khèi l îng lín t liÖu cã gi¸ trÞ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sinh vËt, kho¸ng s¶n vïng biÓn phÝa Nam cßn Ýt biÕt ®Õn, ph¸t hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò quan träng cña vïng biÓn nhiÖt ®íi m tr íc ®©y cßn ch a râ v c¸c hÖ sinh th¸i vïng biÓn cöa s«ng víi hÖ thùc vËt só vÑt ph¸t triÓn, ®Æc tÝnh ph©n bè di ®éng cña c¸ næi, sinh vËt næi vïng nhiÖt ®íi v c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp biÓn v thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam (1981 - 1985) (m· sè 48 - 06). Ch ¬ng tr×nh §iÒu tra Nghiªn cøu biÓn 48 - 06 ®· më réng trªn to n vïng biÓn víi néi dung nghiªn cøu kh¸ to n diÖn. Ch ¬ng tr×nh gåm 13 ®Ò t i tËp trung chó ý ®Õn c¸c hÖ sinh th¸i tiªu biÓu ë d¶i ven bê: n¨ng xuÊt sinh häc s¬ cÊp, v c¸c qu¸ tr×nh ®éng lùc, n íc d©ng 94 http://www.ebook.edu.vn
trong b·o... Ch ¬ng tr×nh 48 - B : §iÒu tra nghiªn cøu tæng hîp ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t i nguyªn thiªn nhiªn v mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi biÓn, phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn ® îc thùc hiÖn trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (1986 - 1990) trong ho n c¶nh cã nhiÒu ®æi míi. Ng nh kinh tÕ biÓn tr íc hÕt l dÇu khÝ v h¶i s¶n ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn, ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò thùc tiÔn cÇn gi¶i quyÕt. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm míi Ch ¬ng tr×nh biÓn 48 - B cã 19 ®Ò t i thuéc 7 vÊn ®Ò, trong ®ã cã nh÷ng vÊn ®Ò míi nh « nhiÓm m«i tr êng biÓn, kü thuËt c«ng tr×nh biÓn, kinh tÕ x· héi biÓn. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña ch ¬ng tr×nh bao qu¸t tõ d¶i ven biÓn tíi c¸c quÇn ®¶o Tr êng Sa. Ch ¬ng tr×nh KT - 03 giai ®o¹n 1991 - 1995 cã 22 ®Ò t i, ®Ò cËp mét c¸ch to n diÖn c¸c lÜnh vùc khoa häc h¶i d ¬ng, tËp trung v o c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n, ®ång thêi chó ý nhiÒu h¬n tíi nghiªn cøu øng dông: Nghiªn cøu gi¶i b i to¸n ®éng lùc thñy triÒu BiÓn §«ng, c¸c qu¸ tr×nh xãi lë bê biÓn, bê ®¶o, cöa s«ng, b¶o vÖ d¶i ven biÓn. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c qui tr×nh c«ng nghÖ dù b¸o sãng biÓn, n íc d©ng trong b·o, dù b¸o biÕn ®éng s¶n l îng khai th¸c v biÕn ®éng ph©n bè nguån lîi c¸ khai th¸c c¸ biÓn, dù b¸o lan truyÒn « nhiÔm do sù cè tr n dÇu. X©y dùng nh÷ng c¬ së khoa häc cho viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh biÓn, t¨ng c êng an ninh, quèc phßng, qu¶n lý b¶o vÖ chñ quyÒn quèc gia trªn biÓn. C¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu øng dông tËp trung n y còng cßn ® îc tiÕp tôc thùc hiÖn trong Ch ¬ng tr×nh KHCN - 06 giai ®o¹n 1996 - 2000. C¸c ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn giai ®o¹n 1978-2000 ®Òu do gi¸o s §Æng Ngäc Thanh l m Chñ nhiÖm víi sù tham gia cña hÇu hÕt c¸c bé, c¸c ng nh cã liªn quan ®Õn biÓn ë n íc ta v cã sù hîp t¸c quèc tÕ trong triÓn khai ®iÒu t¶ biÓn, ®Æc biÖt l Liªn Bang Nga (Liªn X« tr íc 1991). Ch ¬ng tr×nh §iÒu tra c¬ b¶n v øng dông c«ng nghÖ biÓn KC09 giai ®o¹n 2001-2005 víi 24 ®Ò t i do PGS TS Ph¹m Huy TiÕn l m chñ nhiÖm ®· tõng b íc øng dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu t¹o c¬ së khoa häc cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi v ®¶m b¶o an ninh chñ quyÒn Quèc gia trªn c¸c vïng biÓn. Tõ n¨m 2006, Ch ¬ng tr×nh KC09/06-10 do GS TS Lª §øc Tè l m chñ nhiÖm tiÕp tôc h íng nghiªn cøu øng dông khoa häc v c«ng nghÖ biÓn ®¸p øng c¸c yªu cÇu ChiÕn l îc biÓn cña §¶ng v Nh n íc. Bªn c¹nh c¸c ch ¬ng tr×nh ®iÒu tra tæng hîp biÓn cña Nh n íc nãi trªn, cßn cã c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu tõng vÊn ®Ò vÒ biÓn trong c¸c ch ¬ng tr×nh cÊp Nh n íc kh¸c do c¸c bé chuyªn ng nh qu¶n lý nh : T×m hiÓu th¨m dß, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng t i nguyªn dÇu khÝ (Ch ¬ng tr×nh 22 - 01); Nguån lîi h¶i s¶n (Ch ¬ng tr×nh 08-02): M«i tr êng sinh th¸i ven biÓn (Ch ¬ng tr×nh 52.02, 52-D); X©y dùng v b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh thñy lîi ven biÓn (Ch ¬ng tr×nh 06-8); HiÖn t îng sa båi, luång l¹ch ë c¸c c¶ng (Ch ¬ng tr×nh 36 - A) v nhiÒu ch ¬ng tr×nh kh¸c. CÇn ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng hîp t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn gi÷a 95 http://www.ebook.edu.vn
n íc ta víi n íc ngo i trong thêi gian n y. Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c nghiªn cøu sinh th¸i, c¸c yÕu tè h¶i d ¬ng gi÷a ViÖn Khoa häc ViÖt Nam v ViÖn H n l©m khoa häc Liªn X« ®· thùc hiÖn nhiÒu chuyÕn kh¶o s¸t b»ng c¸c t u c«ng xuÊt lín, ra tíi tËn khu vùc Tr êng Sa thu ® îc sè liÖu trªn 10.000 ®iÓm ®o thñy v¨n, t liÖu ®iÒu tra trªn c¸c ®¶o ven bê v quÇn ®¶o Tr êng Sa. Ch ¬ng tr×nh kh¶o s¸t tuyÕn 1C trong ch ¬ng tr×nh SEATAR cña CCOP-IOC. Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ®iÒu tra ®¸nh gi¸ nguån lîi c¸ biÓn gi÷a Bé Thñy s¶n v Bé NghÒ c¸ Liªn X« tõ 1979 - 1987 ®· thùc hiÖn 32 chuyÕn kh¶o s¸t theo « vu«ng trªn to n vïng biÓn víi h ng chôc t u lín nhá. Ch ¬ng tr×nh hîp t¸c gi÷a Tæng côc KhÝ t îng Thñy v¨n víi Uû ban KhÝ t îng Thñy v¨n Nh n íc Liªn X« ®· kh¶o s¸t cã hÖ thèng theo c¸c tr¹m trªn to n vïng thÒm lôc ®Þa tõ vÜ ®é 70 - 220 N, kinh ®é 1030 E víi trªn 200 tr¹m v 3 polygon. C«ng t¸c th¨m dß dÇu khÝ trªn thÒm lôc ®Þa trong thêi gian n y còng ®Èy m¹nh h¬n víi chÝnh s¸ch më cöa cho c¸c n íc ngo i ®Çu t v o ViÖt Nam. C¸c bÓ trÇm tÝch s«ng Hång, Malaysia - Thæ Chu, Cöu Long, Nam C«n S¬n ® îc kh¶o s¸t chi tiÕt h¬n, ®· ph¸t hiÖn trªn 100 cÊu t¹o v ®· khoan t×m mét sè cÊu t¹o, ®· t×m thÊy dÇu chøa trong tÇng mãng ë má B¹ch Hæ, hiÖn ®ang khai th¸c. C¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra kh¶o s¸t biÓn trªn ®©y gãp phÇn quan träng v o c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n biÓn v thÒm lôc ®Þa n íc ta, nhÊt l trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng ph ¬ng tiÖn kÜ thuËt kh¶o s¸t lín cña ta cßn h¹n chÕ. Nh×n l¹i lÞch sö nghiªn cøu biÓn ViÖt Nam cã thÓ thÊy r»ng, trong khi vïng cùc ®«ng v ®«ng nam BiÓn §«ng ®· ® îc ®iÒu tra kh¶o s¸t tõ thÕ kû tr íc, th× vïng biÓn ViÖt Nam chØ míi ® îc nghiªn cøu tõ thÕ kû n y. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu n y tuy cßn ch a thËt ®Çy ®ñ song ®· thùc sù ®ãng gãp v o sù hiÓu biÕt vÒ vïng biÓn ViÖt Nam. KÕt qu¶ gÇn 1 thÕ kû ®iÒu tra nghiªn cøu biÓn ®· cho ta hiÓu biÕt ® îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nguån lîi thiªn nhiªn vïng biÓn n íc ta. §©y l c¬ së cho viÖc ®Þnh h íng nghiªn cøu øng dông còng nh nghiªn cøu chuyªn ®Ò, ®i v o gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cã quan hÖ víi c¬ chÕ cña c¸c qu¸ tr×nh biÓn trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn nhiÖt ®íi, cã ý nghÜa to lín vÒ khoa häc v øng dông c«ng nghÖ.. Lùc l îng c¸n bé khoa häc vÒ biÓn n íc ta, c¬ së vËt chÊt - kü thuËt, tæ chøc c¬ quan nghiªn cøu còng ®· cã b íc ph¸t triÓn v ît bËc. Tr×nh ®é c¸n bé nghiªn cøu biÓn ViÖt Nam ®ang tõng b íc tr ëng th nh, ®· cã thÓ tiÕp cËn víi c¸c ph ¬ng ph¸p kÜ thuËt hiÖn ®¹i, tiÕn kÞp tr×nh ®é tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Quan hÖ quèc tÕ vÒ khoa häc biÓn còng ng y c ng ® îc më réng. 2.5. §Æc ®iÓm khÝ t îng-khÝ hËu BiÓn §«ng v c¸c vïng biÓn ViÖt Nam Nh ®· ph©n tÝch trªn ®©y, chÕ ®é khÝ t îng BiÓn §«ng v khu vùc kÒ cËn cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c tr êng khÝ quyÓn quy m« to n cÇu tr íc hÕt l c¸c tr êng ¸p suÊt khÝ quyÓn v giã trªn biÓn. 2.5.1.Tr êng ¸p suÊt khÝ quyÓn v tr êng giã trªn khu vùc BiÓn §«ng v kÒ cËn 96 http://www.ebook.edu.vn
Tr êng ¸p suÊt khÝ quyÓn trªn mÆt BiÓn §«ng chÞu ¶nh h ëng trùc tiÕp cña qu¸ tr×nh biÕn ®éng ph©n bè cña c¸c trung t©m khÝ ¸p c¬ b¶n quy m« to n cÇu ® îc h×nh th nh do qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c ®¹i d ¬ng-khÝ quyÓn-lôc ®Þa. Víi vÞ trÝ ®Þa lý cña m×nh tr êng khÝ ¸p trªn BiÓn §«ng chÞu ¶nh h ëng trùc tiÕp v m¹nh mÏ nhÊt cña c¸c ®íi khÝ ¸p quan träng ®ã l r·nh ¸p thÊp xÝch ®¹o-nhiÖt ®íi ®i qua khu vùc, d¶i ¸p cao cËn nhiÖt ®íi ë phÝa b¾c v ¸p cao Ên §é D ¬ng ë phÝa nam. Do qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c lôc ®Þa-®¹i d ¬ng, c¸c ®íi khÝ ¸p n y cã sù ph©n hãa v biÕn ®éng lín theo chu kú n¨m, trong ®ã r·nh ¸p thÊp xÝch ®¹o- nhiÖt ®íi cã sù dÞch chuyÓn theo h íng b¾c-nam. Trong c¸c mïa, ®íi khÝ ¸p cao cËn nhiÖt ®íi b¾c B¸n CÇu cã thÓ bao gåm mét d¶i c¸c trung t©m ¸p cao tån t¹i th êng xuyªn trªn c¸c ®¹i d ¬ng v lôc ®Þa trong mïa ®«ng, hoÆc chuyÓn th nh c¸c trung t©m ¸p thÊp trªn lôc ®Þa v ¸p cao trªn ®¹i d ¬ng trong mïa hÌ. §èi víi BiÓn §«ng v khu vùc §«ng-Nam ¸, vÞ trÝ trung b×nh cña r·nh ¸p thÊp xÝch ®¹o-nhiÖt ®íi cã sù dÞch chuyÓn lín nhÊt theo h íng b¾c-nam so víi c¸c khu vùc kh¸c trªn Qu¶ §Êt. Ph¹m vÞ dÞch chuyÓn cña r·nh ¸p thÊp n y t ¬ng øng víi d¶i héi tô nhiÖt ®íi (HTN§) trªn khu vùc n y ® îc x¸c ®Þnh tõ kho¶ng 20˚ vÜ ®é nam trong mïa ®«ng ®Õn h¬n 40˚ vÜ ®é b¾c trong mïa hÌ. D¶i héi tô nhiÖt ®íi trªn khu vùc biÓn th êng cã h íng biÕn ®æi theo vÞ trÝ trung b×nh v khi ®i qua BiÓn §«ng n»m v¾t chÐo tõ ®Êt liÒn qua quÇn ®¶o Philipin. Trªn d¶i cËn nhiÖt ®íi, trung t©m khÝ ¸p cao cËn nhiÖt ®íi b¾c Th¸i B×nh D ¬ng cã xu thÕ m¹nh v më réng h¬n trªn ®¹i d ¬ng trong mïa hÌ v yÕu h¬n trong mïa ®«ng (h×nh 1.10). Trong mïa hÌ, do sù suy yÕu cña d¶i ¸p thÊp vÜ ®é cao, vÞ trÝ trung t©m ¸p cao còng cã sù dÞch chuyÓn t ¬ng ®èi vÒ phÝa ®«ng- b¾c Th¸i B×nh D ¬ng. 97 http://www.ebook.edu.vn
H×nh 2.3. B¶n ®å tr êng ¸p trung binh th¸ng 1 trªn BiÓn §«ng Trong mïa ®«ng, trªn phÇn lôc ®Þa ch©u ¸ cña ®íi n y lu«n cã sù hiÖn diÖn cña trung t©m ¸p cao lôc ®Þa. Sù liªn kÕt v t ¬ng t¸c cña hai trung t©m n y cã vai trß hÕt søc quan träng chi phèi tr êng ¸p trªn BiÓn §«ng. Cã thÓ nhËn thÊy râ sù hiÖn diÖn cña c¸c trung t©m ¸p cao n y trªn c¸c b¶n ®å tr êng ¸p khu vùc §«ng-Nam ¸ v BiÓn §«ng trong mïa ®«ng th«ng qua c¸c phÇn r×a cao ¸p n»m ë phÝa b¾c chÝ tuyÕn b¾c (h×nh 2.3). 98 http://www.ebook.edu.vn
H×nh 2.4. B¶n ®å tr êng ¸p trung binh th¸ng 7 trªn BiÓn §«ng VÞ trÝ cña r×a ¸p cao n y th êng dÞch chuyÓn theo h íng ®«ng t©y khi t¸c ®éng cña trung t©m ¸p cao lôc ®Þa t¨ng c êng. VÞ trÝ cña ® êng ®¼ng ¸p 1020mb th êng chuyÓn dÞch theo h íng b¾c nam trong tõng ®ît giã mïa v l mét trong nh÷ng dÊu hiÖu cña t¸c ®éng trung t©m ¸p cao lôc ®Þa trªn vïng biÓn. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu thèng kª cho thÊy, trong mét sè tr êng hîp khi trung t©m ¸p cao lôc ®Þa suy yÕu, cã thÓ nhËn thÊy sù hiÖn diÖn cña r×a cao ¸p ë phÝa ®«ng-b¾c khu vùc, ®iÒu n y cho thÊy cã nhiÒu kh¶ n¨ng trung t©m ¸p cao cËn nhiÖt ®íi b¾c Th¸i B×nh D ¬ng thÓ hiÖn ¶nh h ëng cña m×nh. Trong mïa hÌ, tr êng khÝ ¸p trªn khu vùc §«ng-Nam ¸ v BiÓn §«ng b¾t ®Çu chÞu sù t¸c ®éng cña ®íi ¸p cao cËn nhiÖt ®íi Nam B¸n CÇu, ®Æc biÖt l trung t©m ¸p cao cËn nhiÖt ®íi Nam Ên §é D ¬ng (h×nh 2.4). Tuy nhiªn nh ®· 99 http://www.ebook.edu.vn
chØ ra tõ b¶n ®å tr êng ¸p mïa hÌ to n cÇu (h×nh 1.10a), BiÓn §«ng v c¸c khu vùc kÒ cËn n»m trong ®íi ¸p thÊp xich ®¹o- nhiÖt ®íi ® îc më réng v dÞch chuyÓn m¹nh vÒ phÝa lôc ®Þa §«ng ¸. Trªn c¸c b¶n ®å tr êng ¸p trªn BiÓn §«ng vÞ trÝ cña d¶i ¸p thÊp n y th êng ® îc nhËn thÊy th«ng qua vÞ trÝ cña d¶i héi tô nhiÖt ®íi n»m v¾t qua BiÓn §«ng. Qu¸ tr×nh t¨ng c êng cña trung t©m ¸p thÊp lôc ®Þa cßn ® îc thÓ hiÖn qua sù tån t¹i th êng xuyªn cña mét trung t©m ¸p thÊp khu vùc B¾c §«ng D ¬ng- V©n Nam. Trªn phÇn lín c¸c b¶n ®å khÝ ¸p sù hiÖn diÖn cña trung t©m khÝ ¸p khu vùc n y ® îc nhËn thÊy râ qua vÞ trÝ d¶i ¸p thÊp xÝch ®¹o-nhiÖt ®íi. Nh chóng ta ®Òu biÕt, qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c biÓn-khÝ quyÓn-lôc ®Þa ® îc thÓ hiÖn qua biÕn ®éng ph©n bè tr êng khÝ ¸p trªn mÆt ®Êt víi sù h×nh th nh v biÕn ®æi c¸c trung t©m khÝ ¸p c¬ b¶n thay cho c¸c ®íi khÝ ¸p d¹ng v nh kh¨n v¾t ngang §Þa CÇu. Qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c n y còng dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®éng c¬ b¶n cña ph©n bè tr êng giã trªn to n bé mÆt Qu¶ §Êt v trªn tõng khu vùc. §èi víi khu vùc §«ng ¸ v §«ng-Nam ¸ sù biÕn ®éng trong n¨m cña tr êng ¸p v giã ® îc thÓ hiÖn râ th«ng qua ®Æc ®iÓm chÕ ®é giã mïa. §©y l mét trong nh÷ng khu vùc cã chÕ ®é giã mïa ®Æc s¾c trªn Qu¶ §Êt. Nh chóng ta ®Òu biÕt, víi sù h×nh th nh nh÷ng trung t©m ¸p thÊp trªn d¶i cËn nhiÖt ®íi thuéc c¸c ®¹i lôc ¢u-¸ v ch©u Phi trong mïa nãng (hÌ) còng nh viÖc t¨ng c êng c¸c trung t©m ¸p cao lôc ®Þa trong mïa l¹nh (®«ng) ®· dÉn ®Õn hiÖn t îng ®æi h íng giã theo chiÒu ®èi lËp nhau khi chuyÓn tõ mïa ®«ng sang mïa hÌ trªn khu vùc réng lín nhiÖt ®íi-xÝch ®¹o kÐo d i tõ T©y Phi ®Õn §«ng ¸ v b¾c óc (h×nh 1.11). §©y l khu vùc ho¹t ®éng giã mïa réng lín v m¹nh nhÊt trªn Qu¶ §Êt víi trung t©m l b¾c Ên §é D ¬ng v c¸c biÓn §«ng Nam ¸. Nh ®· tr×nh b y ë phÇn trªn, tr êng giã trªn BiÓn §«ng chÞu t¸c ®éng chñ yÕu cña sù dÞch chuyÓn v biÕn ®æi m¹nh mÏ cña d¶i ¸p thÊp xÝch ®¹o nhiÖt ®íi v cã chÕ ®é giã mïa ®Æc tr ng. Trªn c¸c b¶n ®å tr êng giã trung b×nh mïa ®«ng v mïa hÌ trªn ph¹m vy to n cÇu còng nh BiÓn §«ng ®Òu nhËn thÊy râ ®Æc tr ng biÕn ®éng ph©n bè ®ã. Còng tõ c¸c b¶n ®å n y, bªn c¹nh sù ®æi ng îc chiÒu h íng giã, c êng ®é giã m¹nh trªn mÆt biÓn chñ yÕu xÈy ra trong mïa ®«ng khi d¶i héi tô nhiÖt ®íi ®i xuèng nam B¸n CÇu, ra khái giíi h¹n BiÓn §«ng. Trong mïa hÌ do d¶i héi tô nhiÖt ®íi n»m ë nöa phÇn phÝa b¾c biÓn, giã cã c êng ®é lín chØ quan tr¾c thÊy trªn vïng biÓn ngo i kh¬i nam BiÓn §«ng. 100 http://www.ebook.edu.vn
H×nh 2.5. B¶n ®å tr êng øng suÊt giã trung binh th¸ng 1 trªn mÆt BiÓn §«ng Nh vËy, tr êng giã trªn khu vùc BiÓn §«ng v kÒ cËn ® îc h×nh th nh v biÕn ®éng phô thuéc chñ yÕu v o biÕn ®éng ph©n bè cña tr êng ¸p. Tuy nhiªn, nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña tr êng giã cßn thÓ hiÖn râ vai trß cña c¸c nh©n tè ®Þa ph ¬ng ®Æc biÖt l ®Þa h×nh v v ® êng bê biÓn. Trong giã mïa mïa ®«ng, tuy giã ®«ng-b¾c (NE) ® îc xem l h íng giã ¸p ®¶o trªn to n bé khu vùc (h×nh 2.5), nh ng ngay ®èi víi BiÓn §«ng, trªn d¶i ven bê ViÖt Nam do t¸c ®éng biÕn ®æi cña cña ®Þa h×nh v ® êng bê h íng giã ®· cã sù biÕn ®æi ®¸ng kÓ. §èi víi d¶i ven bê t©y VÞnh B¾c Bé v trung Trung Bé, d íi t¸c ®éng cña d¶i Tr êng S¬n h íng giã t¹i nhiÒu tr¹m ven bê ®· chuyÓn sang b¾c (N) v b¾c-t©y-b¾c (NNW). Trªn c¸c vïng biÓn Nam Bé v vÞnh Th¸i Lan, h íng giã l¹i chuyÓn dÇn sang ®«ng-®«ng-b¾c (ENE) v ®«ng (E) khi ®i tõ ngo i kh¬i v o lôc ®Þa v ra vÞnh Th¸i Lan. §èi víi gi¸ trÞ cña vËn tèc giã còng quan tr¾c thÊy cã sù suy gi¶m ®¸ng kÓ tõ vïng ngo i kh¬i ®i v o bê v tõ trung t©m biÓn ®Õn c¸c khu vùc gÇn bê v vÞnh Th¸i Lan. 101 http://www.ebook.edu.vn
H×nh 2.6. B¶n ®å tr êng øng suÊt giã trung binh th¸ng 7 trªn mÆt BiÓn §«ng Trong mïa giã t©y-nam (SW, h×nh 2.6), sù ph©n hãa cña h íng giã v vËn tèc giã c ng trë nªn ®¸ng kÓ h¬n do chÞu t¸c ®éng chÝnh cña d¶i héi tô nhiÖt ®íi ®i qua khu vùc. Trªn to n bé BiÓn §«ng v kÒ cËn, h íng giã SW chØ ¸p ®¶o ë c¸c khu vùc nam v ®«ng-nam biÓn, h íng giã t©y (W) ®· trë nªn thÞnh h nh trªn to n vÞnh Th¸i Lan còng nh c¸c khu vùc ven bê §«ng Nam Bé v mét sè n¬i ë Nam Trung Bé. Trªn khu vùc phÝa b¾c BiÓn §«ng, bao gåm c¶ vÞnh B¾c Bé giã ®· chuyÓn h íng dÇn tõ SW sang h íng nam (S) thËm chÝ ®«ng-nam (SE). Khu vùc cã vËn tèc giã m¹nh nhÊt còng tËp trung trªn phÇn biÓn ngo i kh¬i ®«ng-nam BiÓn §«ng víi vËn tèc trung b×nh kho¶ng 7-8 m/s. 102 http://www.ebook.edu.vn
100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 22 22 20 20 18 18 16 16 14 14 12 12 10 10 8 8 6 6 4 4 2 2 100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 H×nh 2.7. Tr êng roto øng suÊt giã trªn mÆt biÓn trung b×nh th¸ng 1 (dyn/cm3) tÝnh theo tr êng øng suÊt giã cña Halleman and Rosenstein (1983) Víi ®Æc ®iÓm ph©n bè cña c¸c tr êng giã theo mïa, trªn BiÓn §«ng lu«n tån t¹i c¸c vïng xo¸y cña øng suÊt giã cã dÊu kh¸c nhau. Trong mïa ®«ng (h×nh 2.7), sù hiÖn diÖn cña vïng xo¸y cã gi¸ trÞ d ¬ng lín trªn phÇn trung t©m l t¸c nh©n g©y ra ho n l u xo¸y thuËn c¬ b¶n cña n íc biÓn. Trong mïa hÌ (h×nh 3.10) vïng biÓn cã gi¸ trÞ xo¸y øng suÊt d ¬ng l¹i dÞch chuyÓn vÞ trÝ vÒ gÇn bê Nam Trung Bé. Trong khi trªn vïng biÓn nam v ®«ng nam l¹i l khu vùc cã xo¸y øng suÊt giã ©m. §Æc ®iÓm tån t¹i v biÕn ®æi cña c¸c trung t©m xo¸y øng suÊt giã cã dÊu ng îc nhau l nguyªn nh©n h×nh th nh nªn xo¸y ho n l u trªn mÆt biÓn cã quy m« kh¸c nhau, trong nhiÒu tr êng hîp t¹o ra d¶i ph©n kú v héi tô dßng ch¶y còng nh t¨ng c êng sù ho¹t ®éng cña c¸c khu vùc n íc tråi ven bê trong ®ã cã n íc tråi Nam Trung Bé. 103 http://www.ebook.edu.vn