Tỉ lệ suy tĩnh mạch chi dưới và các yếu tố liên quan ở phụ nữ khám thai tại cơ sở 2 Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TỈ LỆ SUY TĨNH MẠCH CHI DƯỚI VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN <br /> Ở PHỤ NỮ KHÁM THAI TẠI CƠ SỞ 2 BV ĐẠI HỌC Y DƯỢC‐TP HCM <br /> Phan Trịnh Minh Hiếu*, Võ Minh Tuấn** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Xác định tỉ lệ suy tĩnh mạch chi dưới ở phụ nữ mang thai tam cá nguyệt III đến khám thai tại <br /> phòng khám cơ sở 2 bệnh viện Đại Học Y Dược và các yếu tố liên quan. <br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang được thực hiện từ tháng 10/2012 đến 2/2013. <br /> Tại phòng khám thai cơ sở 2 BV ĐHYD và phòng siêu âm cơ sở 2 BV ĐHYD. Siêu âm Doppler tĩnh mạch <br /> chi dưới được dùng để xác định bệnh lý suy TM chi dưới. Phỏng vấn các yếu tố về tuổi, tiền thai, tiền căn gia <br /> đình, các triệu chứng năng, khám lâm sàng các dấu chứng suy TM. So sánh yếu tố nguy cơ giữa hai nhóm có <br /> suy TM và không suy TM. <br /> Kết quả: Khảo sát 151 trường hợp đến khám thai, tỷ lệ suy TM là 47%. Suy TM ở thai phụ liên quan với: <br /> Sinh nhiều con (PR*=6; KTC:1,02‐35,2), làm việc đứng lâu ≥4 giờ/ngày (PR*=1,14; KTC:1,03‐1,28), tiền căn gia <br /> đình suy TM (PR*=1,58; KTC:1,13‐2,22) và có triệu chứng dãn mao mạch mạng lưới (PR*=4,03; KTC: 1,95‐<br /> 17,1). <br /> Kết luận: Bác sĩ sản khoa nên lưu tâm đến triệu chứng cơ năng và thực thể của bệnh lý suy tĩnh mạch chi <br /> dưới: gia đình có suy tĩnh mạch chi dưới, đa sản, công việc phải đứng lâu, dấu hiệu mao mạch mạng lưới để kip <br /> thời phát hiên bệnh lý suy TM và hướng dẫn điều trị chuyên khoa. <br /> Từ khóa: Suy TM chi dưới, siêu âm Doppler mạch máu <br /> <br /> ABSTRACT <br /> PREVALENCE AND RISK FACTORS OF VARICOSE VEINS OF LOWER EXTREMITIES  <br /> IN PREGNANT WOMEN AT HCMC UNIVERSITY MEDICAL CENTER <br /> Phan Trinh Minh Hieu, Vo Minh Tuan  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 47‐51 <br /> Objective:  To  determine  the  prevalence  and  risk  factors  of  varicose  veins  of  lower  extremity  in  pregnant <br /> women (3rd trimester) at the branch 2 ‐ HCMC University Medical Center. <br /> Methods:  A  cross‐sectional  study  was  conducted  from  October  2012  to  February  2013.  Lower  extremity <br /> vein Doppler ultrasound was used to determine the pathologic of varicose veins. The variables of age, pregnant <br /> history, family history, clinical symptom, and clinical examination for the signs of varicose veins were collected. <br /> Those risk factors were compared between two groups of with and without varicose veins. <br /> Results: Survey of 151 cases come for antenatal care, the prevalence of lower extremity varicose veins was <br /> 47%.  The  disease  associated  to  multiple  births  (PR*=6  CI:  1.02‐35.2),  a  long‐standing  working  ≥4  hours/day <br /> (PR*=1.14, CI: 1.03 to 1.28) and family history of varicose veins (PR*=1.58, CI:1,13‐2, 22) and having sign of <br /> dilated capillary‐net (PR*=4.03 CI: 1.95 to 17.1). <br /> Conclusions: Obstetricians should be aware of the functional and pathological symptoms of lower extremity <br /> varicose veins such as family history of varicose veins, multiple birth, long‐standing work, signs of capillary‐net <br /> <br /> * Bệnh viện Đại học Y Dược Cơ sở 2 <br /> ** Bộ môn Phụ Sản Đại học Y Dược TP HCM <br /> Tác giả liên lạc. PGS Võ Minh Tuấn <br /> ĐT: 0909727199  Email: drvo_obgyn@yahoo.com.vn <br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> 47<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> in  order  to  detect  the  problem  of  lower  extremity  varicose  veins  soon.  This  helps  referring  patients  to  right <br /> specialist. <br /> Keywords:  lower  extremity  venous  insufficiency,  lower  extremity  varicose  veins,  vascular  Doppler <br /> ultrasound. <br /> mạch máu, phương pháp này cho phép chúng ta <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ VÀ MỤC TIÊU <br /> xác  định  được  những  rối  loạn  huyết  động  học, <br /> Suy  tĩnh  mạch  chi  dưới  là  vấn  đề  thường <br /> tình  trạng  của  các  van  tĩnh  mạch,  mức  độ  dãn <br /> gặp, đặc biệt là ở phụ nữ. Theo nhiều thống kê <br /> của tĩnh mạch và các cục huyết khối trong lòng <br /> trên thế giới cho thấy khoảng 50% người trưởng <br /> mạch để từ đó có thái độ điều trị đúng đắn. Siêu <br /> thành có bệnh lý suy tĩnh mạch chi dưới. Có rất <br /> âm  Doppler  trong  chẩn  đoán  suy  tĩnh  mạch  là <br /> nhiều  yếu  tố  nguy  cơ  gây  suy  tĩnh  mạch  chi <br /> một  phương  pháp  chẩn  đoán  không  xâm <br /> dưới,  đặc  biệt  trong  thời  gian  mang  thai  có  50‐<br /> lấn.Việc chẩn đoán bằng siêu âm Doppler được <br /> 70% sản phụ có suy dãn tĩnh mạch chi dưới(2,4). <br /> xem  như  có  giá  trị  tương  đương  với  phương <br /> Ngoài ảnh hưởng về thẩm mỹ,khó chịu như đau <br /> pháp  chẩn  đoán  hình  ảnh  có  xâm  lấn  là  chụp <br /> nhức  hai  chân,  mỏi  chân,  nặng  chân  hay  sưng <br /> mạch máu xoá nền(10). <br /> phù,  bệnh  suy  tĩnh  mạch  chi  dưới  còn  tiềm  ẩn <br />   Việc điều trị bệnh suy tĩnh mạch chi dưới <br /> những nguy cơ gây huyết khối tĩnh mạch sâu và <br /> có  nhiều  phương  pháp  và  hiệu  quả  tuỳ  thuộc <br /> hậu quả nặng nề là có thể gây thuyên tắc phổi. <br /> vào mức độ của bệnh. Do đó việc phòng ngừa, <br /> Ở các nước tiên tiến, bệnh lý tĩnh mạch (TM) <br /> tư  vấn  cho  những  đối  tượng  nguy  cơ  và  phát <br /> có  một  vai  trò  liên  kết  y  tế  ‐  xã  hội  khá  quan <br /> hiện điều trị sớm là điều hết sức cần thiết. Với tỉ <br /> trọng  và  được  quan  tâm  ngày  càng  nhiều  hơn. <br /> lệ  khá  cao  suy  tĩnh  mạch  chi  dưới  theo  nhiều <br /> Trong một năm ở Mỹ trong số 100 người sẽ có 1 <br /> thống  kê  của  nước  ngoài,  việc  nghiên  cứu  tần <br /> người  tìm  bác  sĩ  ít  nhất  một  lần  vì  vấn  đề  tĩnh <br /> mạch  chi  dưới  và  gần  100.000  thủ  thuật  trên <br /> suất  bệnh  lý  này  ở  nước  ta  thật  sự  là  điều  cần <br /> (8)<br /> bệnh lý này được thực hiện mỗi năm . <br /> quan  tâm.  Vì  vậy  chúng  tôi  thực  hiện  đề  tài <br /> Ở nước ta, tình trạng suy tĩnh mạch chi dưới <br /> nghiên cứu “Tỉ lệ suy tĩnh mạch chi dưới và các <br /> cũng rất thường gặp nhưng chưa được sự quan <br /> yếu tố liên quan ở phụ nữ mang thai tại cơ sở 2 <br /> tâm đúng mức của thầy thuốc và bệnh nhân do <br /> bệnh  viện  Đại  Học  Y  Dược  Thành  Phố  Hồ  Chí <br /> đó có thể bỏ qua việc tầm soát, chẩn đoán sớm, <br /> Minh”  với  câu  hỏi  nghiên  cứu:  Tỉ  lệ  bệnh  suy <br /> điều trị đúng mức và dự phòng cho cộng đồng <br /> tĩnh mạch chi dưới ở phụ nữ mang thai khám tại <br /> để  hạn  chế  những  biến  chứng  đáng  tiếc  có  thể <br /> cơ sở  2  Bệnh  Viện  Đại  Học  Y  Dược  TP  Hồ  Chí <br /> xảy ra do huyết khối làm thuyên tắc phổi. Theo <br /> Minh là bao nhiêu? Các yếu tố nào liên quan đến <br /> thống  kê  đa  trung  tâm  do  trường  Đại  Học  Y <br /> bệnh lý này? <br /> Dược  Thành  Phố  Hồ  Chí  Minh  chủ  xướng:  có <br /> đến 77,5% bệnh nhân không hề biết về bệnh tĩnh <br /> mạch  trước  đó.  Điều  này  nói  lên  thực  trạng  về <br /> bệnh  lý  tĩnh  mạch  ở  nước  ta,  do  bệnh  nhân  ít <br /> quan  tâm,  ngại  đi  khám,  thầy  thuốc  coi  nhẹ  và <br /> bỏ sót các triệu chứng(3,5). <br /> Việc chẩn đoán và thăm khám lâm sàng bao <br /> gồm  nhìn  thấy  những  đoạn  tĩnh  mạch  bị  dãn <br /> ngoằn ngoèo, da đổi màu, rối loạn dinh dưỡng, <br /> loét  trong  giai  đoạn  muộn.  Chẩn  đoán  cận  lâm <br /> sàng được xác định bằng siêu âm (SA) Doppler <br /> <br /> 48<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> Mục tiêu chính <br /> Xác định tỉ  lệ  suy  tĩnh  mạch  chi  dưới  ở  phụ <br /> nữ mang thai tam cá nguyệt III đến khám thai tại <br /> phòng khám cơ sở 2 bệnh viện Đại Học Y Dược. <br /> <br /> Mục tiêu phụ <br /> Khảo sát các yếu tố liên quan đến tình trạng <br /> suy tĩnh mạch ở trong nhóm nghiên cứu. <br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản và Bà Mẹ Trẻ em <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN <br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu <br /> <br /> Tỉ lệ suy tĩnh mạch chi dưới <br /> <br /> Nghiên cứu cắt ngang. <br /> <br /> Dân số nghiên cứu <br /> Dân số đích <br /> Phụ nữ mang thai <br /> Dân số chọn mẫu <br /> Thai phụ mang thai tam cá nguyệt III khám <br /> thai  tại  phòng  khám  cơ  sở  2  BV  ĐHYD  thành <br /> phố Hồ Chí Minh, đồng ý tham gia nghiên cứu. <br /> Tình trạng sức khỏe và tinh thần có khả năng trả <br /> lời được bảng phỏng vấn. <br /> Tiêu chuẩn loại trừ <br /> Sản  phụ  bị  phù  chân  do  các  bệnh  lý  nội <br /> khoa  khác  như  bệnh  lý  thận,  tim.  Sản  phụ  có <br /> thay  đổi  màu  sắc  da  do  bệnh  lý  khác:  chấn <br /> thương, huyết học. <br /> <br /> Cỡ mẫu <br /> Tính cỡ mẫu theo công thức ước tính một tỷ <br /> lệ trong quần thể <br /> <br />  12 α/2  p  1  p <br /> n<br />  <br /> d2<br /> <br /> Z=1.96.  P=0.1  theo  nghiên  cứu  dẫn  đường. <br /> P=0.05 =>n=140 <br /> <br /> Phương pháp nhận bệnh và thu thập số liệu <br /> Ngẫu  nhiên  đơn  theo  thời  gian.  Vào  thứ  2, <br /> thứ  4,  và  thứ  6  trong  tuần,  chọn  ngẫu  nhiên  4 <br /> sản  phụ  mỗi  ngày.  Chọn  1  mẫu  trong  mỗi <br /> khoảng:  từ  7‐9g;  từ  9‐11g;  từ  13‐15g;  từ  15‐17g <br /> cho  đến  khi  đủ  mẫu.  Nếu  đối  tượng  đồng  ý <br /> tham gia nghiên cứu,  dựa  vào  bảng  câu  hỏi  đã <br /> thiết kế sẵn, sẽ trực tiếp phỏng vấn, thăm khám <br /> đối tượng để khảo sát các yếu tố liên quan. Sau <br /> đó, đối tượng sẽ được giải thích và được siêu âm <br /> Doppler mạch máu chi dưới. <br /> Nếu phát hiện có suy TM, sản phụ sẽ được <br /> cấp tờ rơi và tư vấn. Chúng tôi sẽ chuyển bệnh <br /> nhân  đến  khám  và  điều  trị  tại  phòng  khám <br /> chuyên khoa mạch máu của BV. <br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> Bảng 1. Chẩn đoán suy TM theo siêu âm <br /> Chẩn đoán<br /> Suy TM<br /> Không<br /> <br /> Tổng số<br /> 71<br /> 80<br /> <br /> Tỉ lệ%<br /> 47<br /> 53<br /> <br /> KTC 95%<br /> 44,6-61,1<br /> 38,8-55,3<br /> <br /> Siêu  âm  là  phương  tiện  chẩn  đoán  đơn <br /> giản, hiệu quả, an toàn. Chúng tôi xử dụng kết <br /> quả của siêu âm doppler như tiêu chuẩn vàng <br /> để chẩn đoán suy tĩnh mạch chi dưới  cho  sản <br /> phụ ở 3 tháng cuối thai kì. <br /> Tỷ  lệ  suy  tĩnh  mạch  theo  siêu  âm  chiếm <br /> 47,0%(KTC  38,8‐55,3).  Kết  quả  nghiên  cứu  của <br /> chúng  tôi  có  tỷ  lệ  suy  tĩnh  mạch  tương  đương <br /> nghiên cứu của tác giả Callam MJ tỷ lệ suy tĩnh <br /> mạch ở nữ 50 – 55%(2). <br /> Tỷ lệ suy tĩnh mạch dao động rộng trên từng <br /> quốc gia và đối tượng nghiên cứu có thể do lối <br /> sống,  phong  tục,  nghề  nghiệp,  rất  khác  nhau. <br /> Nguyễn Lệ Thủy tại BV Bạch Mai (2011) công bố <br /> tỉ  lệ  suy  TM  chi  dưới  là  28,5%  ở  phụ  nữ  mang <br /> thai(6). Qua kết quả nghiên cứu của chúng tôi và <br /> của  Nguyễn  Lệ  Thủy  cho  thấy  tỷ  lệ  suy  tĩnh <br /> mạch ở phụ nữ mang thai tại Việt Nam khá cao, <br /> đây là vấn đề sức khỏe sinh sản ảnh hưởng đến <br /> phụ nữ mang thai và phụ nữ không mang thai. <br /> Bệnh lí đã được phản ảnh bởi nhiều nghiên cứu <br /> ngoài nước nhưng vẫn chưa được y tế và người <br /> dân quan tâm. Điều này có lẽ vì sự ảnh hưởng <br /> của  suy  tĩnh  mạch  không  trực  tiếp  nguy  hiểm <br /> đến tính mạng và ảnh hưởng của nó chỉ nặng nề <br /> khi gây huyết khối tĩnh mạch và cuối cùng hậu <br /> quả nguy hiểm là thuyên tắc phổi. Ít ai nghĩ rằng <br /> nguyên nhân khởi đầu có thể là suy tĩnh mạch, <br /> một yếu tố có thể phòng ngừa. <br /> <br /> Phân tích yếu tố liên quan <br /> Nhằm kiểm soát các yếu tố gây nhiễu, chúng <br /> tôi  đưa  các  yếu  tố  có  ý  nghĩa  trong  phân  tích <br /> đơn biến, các yếu tố chính trong biểu đồ mối liên <br /> quan, các biến số nền vào phương trình hồi qui <br /> đa  biến  để  tìm  ra  các  yếu  tố  liên  quan  với  suy <br /> tĩnh mạch. Các biến số này gồm: tuổi,  học  vấn, <br /> BMI, nghề, số lần mang thai, thời gian đứng làm <br /> <br /> 49<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> việc  liên  tục,  môi  trừơng  làm  việc,  trọng  lượng <br /> mang  vác  khi  làm  việc,  tiền  sử  gia  đình,  đau <br /> nhức chân, mạng mao mạch, tổng cộng 10 biến <br /> số; các biến số này đều có p35 tuổi<br /> Học vấn<br /> ≤ Cấp 2<br /> Cấp 3<br /> ≥ cấp 3<br /> BMI<br /> Nhẹ cân<br /> Trung bình<br /> Thừa cân-Béo phì<br /> 1 lần<br /> Số lần mang<br /> 2 lần<br /> thai đủ tháng<br /> >2 lần<br /> CNV- HC<br /> Nội trợ<br /> Nghề nghiệp<br /> BB-dịch vụ<br /> CN –thợ<br /> ≤2 giờ<br /> Thời gian<br /> đứng làm việc<br /> 2-4 giờ<br /> liên tục<br /> >4 giờ<br /> Phòng máy lạnh<br /> Môi trường<br /> Trong nhà<br /> làm việc<br /> Ngoài trời<br />