BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
HỒ THỊ VÂN ANH
TIỂU THUYẾT WILLIAM FAULKNER
TỪ GÓC NHÌN NHÂN HỌC VĂN HOÁ
Chuyên ngành: VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI
Mã số: 9 22 02 42
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
Hà Nội, 2022
Công trình được hoàn thành tại Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học: GS. TS. Lê Huy Bắc
Phản biện 1: PGS.TS. Phùng Ngọc Kiên
Viện Văn học
Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Thu Hiền
Trường ĐH KHXH&NV - Đại học Quốc gia Hà Nội
Phản biện 3: PGS.TS. Đặng Hoài Thu
Trường Đại học Văn hoá Hà Nội
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường, tại
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội vào hồi … giờ, ngày … tháng … năm 2022
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: Thư viện Quốc gia, Hà Nội
hoặc Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. William Faulkner (1897-1962) là một tên tuổi lớn của văn
chương Mĩ và văn chương hiện đại thế giới. Bức tranh nghiên cứu phê
bình Faulkner trong suốt gần một thế kỉ qua cho ta một hình dung về
sự gắn bó bền chặt và linh động giữa văn chương Faulkner với đời
sống văn hóa trong lịch sử và đương đại. Trong nhận thức ban đầu của
chúng tôi, văn chương Faulkner là một hiện tượng thú vị, đòi hỏi cách
tư duy bao quát khi tiếp cận, nhận diện và đánh giá.
1.2. Nhân học văn hóa (NHVH) (cultural anthropology), với nỗ
lực nhìn nhận con người bằng cái nhìn đa chiều và toàn vẹn trong
những mối liên hệ với văn hóa, đã đáp ứng tham vọng tiếp cận bao
quát nói trên đối với văn chương Faulkner. Chúng tôi đưa ra giả thiết
rằng, phải chăng văn chương Faulkner nói chung, tiểu thuyết của ông
nói riêng, là đối tượng nghiên cứu thích hợp với cách tiếp cận NHVH?
1.3. Giả thiết này được kiểm chứng khi chúng tôi tiến hành khảo
cứu lịch sử nghiên cứu Faulkner gần một thế kỉ qua, đặc biệt trong vài
thập niên gần đây. Khảo cứu cho thấy hướng tiếp cận liên ngành và
gắn kết với các bình diện văn hóa, xã hội là xu hướng triển vọng đối
với tiếp nhận Faulkner. Trong bối cảnh đó, chúng tôi mong đợi đề xuất
một khung lí thuyết NHVH cụ thể để phân tích, xử lí hiện tượng cụ thể
là tiểu thuyết Faulkner.
Với những lí do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: Tiểu thuyết
William Faulkner từ góc nhìn nhân học văn hóa.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án hướng tới việc góp thêm tiếng nói luận bàn về mối quan
hệ liên ngành văn chương - nhân học, hình dung một tổng quan về lịch
2
sử nghiên cứu Faulkner, trong đó chọn lọc những đóng góp nổi bật
trong việc đọc tiểu thuyết Faulkner từ nhân học văn hoá.
Đọc tiểu thuyết Faulkner từ NHVH, luận án nhằm tìm hiểu cách
nhà văn diễn giải các vấn đề nhân học và nhận diện những phẩm tính
nhân học trong lối viết của Faukner; từ đó, góp phần khẳng định vị trí
và đóng góp của ông với nền văn học Mĩ và văn học thế giới.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án giới thuyết về NHVH với tư cách là một lí thuyết có
tính ứng dụng cao trong nghiên cứu văn chương, phác thảo những nét
chính trong một bức tranh về lịch sử tiếp nhận Faulkner, trong đó, đặt
trọng tâm vào hướng tiếp cận nhân học văn hóa. Từ cái nhìn tổng quan
đó, luận án lựa chọn một khung lí thuyết nhân học văn hoá phù hợp và
vừa sức với việc tiếp cận tiểu thuyết Faulkner.
Nhiệm vụ trọng tâm của luận án là khảo sát, phân tích, diễn dịch
những tri thức, quan niệm cũng như lối viết nhân học trong tiểu thuyết
Faulkner. Trong đó, chương hai và chương ba đọc Faulkner như một
nhà nhân học “mô tả sâu” và diễn giải hai khái niệm trụ cột: căn tính
cộng đồng và nhân tính. Chương cuối thực hiện nhiệm vụ phân tích
những dấu tích huyền thoại - nghi lễ trong tiểu thuyết Faulkner.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là tiểu thuyết William
Faulkner được nhìn từ lí thuyết NHVH.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi khảo sát chính của luận án là 04 tiểu thuyết: Âm thanh
và cuồng nộ (Nxb Văn học, 2008), Khi tôi nằm chết (Nxb Hội nhà văn,
2012), Nắng tháng tám (Nxb Hội nhà văn, 2013), Absalom, Absalom!
(Vintage, 1990). Đây là những điển phạm trong sự nghiệp Faulkner và
3
ra đời trong giai đoạn văn hoá đầy biến động và phong phú của Hoa Kì.
Một phần nội dung nghiên cứu của luận án là NHVH, với tư
cách là điểm tựa lí thuyết để tiếp cận tiểu thuyết Faulkner. Các tư liệu
được khai thác trong luận án bao gồm các công trình dẫn nhập về
ngành học và các công trình liên quan tới các vấn đề được khảo cứu
(các vấn đề về căn tính văn hoá, nhân tính và huyền thoại - nghi lễ).
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận án tiếp cận tiểu thuyết Faulkner từ góc nhìn NHVH, theo
tinh thần của nhân học diễn giải. Luận án sử dụng phối hợp các phương
pháp: phương pháp liên ngành, phương pháp lịch sử, phương pháp
phương pháp hệ thống. Các thao tác chủ yếu bao gồm phân tích – tổng
hợp, so sánh - đối chiếu và thống kê - phân loại.
5. Đóng góp của luận án
Trong toàn cảnh lí thuyết nhân học lẫn lịch sử nghiên cứu về
Faulkner vô cùng bộn bề, đóng góp của luận án là đã lựa chọn những
phạm trù công cụ của lí thuyết nhân học văn hoá có tính khả thi và
khoa học để ứng dụng vào phân tích, xử lí một hiện tượng cụ thể là
tiểu thuyết Faulkner. Trong đó, trọng tâm nghiên cứu gồm các vấn đề
căn tính văn hoá cộng đồng, nhân tính, huyền thoại - nghi lễ đã đem
đến một diễn giải riêng về giá trị tiểu thuyết Faulkner.
6. Cấu trúc của luận án
Ngoài Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, luận án gồm bốn chương:
Chương 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu và cơ sở lí thuyết của đề tài
Chương 2: Sự “mô tả sâu” căn tính miền Nam nước Mĩ
Chương 3: Sự diễn giải về các phạm trù của nhân tính
Chương 4: Huyền thoại - nghi lễ như một phẩm tính nhân học trong
tiểu thuyết Faulkner