Tin học đại cương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 1

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

243
lượt xem 60
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo giáo trình Tin học đại cương dùng cho khối A do Đỗ Thị Mơ chủ biên - Bộ môn công nghệ phần mềm gồm 2 phần chia làm 13 chương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 1 Cấu trúc của phương trình Pascal

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tin học đại cương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 1

PH N II NGÔN NG L P TRÌNH TURBO PASCAL CHƯƠNG I: C U TRÚC C A CHƯƠNG TRÌNH PASCAL 1. Gi i thi u v ngôn ng l p trình 1.1. Ngôn ng l p trình là gì ? Ngôn ng l p trình là m t h th ng các kí hi u, h th ng các quy t c cú pháp và m t b các ch th (hay còn g i là câu l nh) dùng ñ vi t các thu t toán gi i các bài toán thành các chương trình máy tính. Nh ng chương trình này s ñư c ñưa vào máy "ch y" ñ tính toán, x lí bài toán. Ngôn ng l p trình ra ñ i cùng v i s ra ñ i c a MTðT vì khi MTðT ra ñ i ñương nhiên ngư i ta ph i nghĩ ñ n vi c xây d ng ngôn ng cho chúng. Các th h MTðT liên t c phát tri n, do ñó ngôn ng l p trình cũng phát tri n theo. Có nhi u lo i ngôn ng l p trình khác nhau, t ngôn ng b c th p chuy n lên ngôn ng b c cao. + Ngôn ng b c th p (ngôn ng máy): Ch s d ng 2 kí hi u 0 và 1 ñ mã hoá m i ñ i lư ng và phép toán. Ngôn ng này có ưu ñi m là chương trình ch y nhanh, không ph i qua khâu d ch. Tuy nhiên nh ng chương trình vi t b ng ngôn ng này r t c ng k nh, vi t m t r t nhi u th i gian, d sai sót, khó ki m tra; m t khác m i lo i máy có m t ngôn ng máy riêng. + Ngôn ng t p h p: Kh c ph c m t s như c ñi m trên ngư i ta nghĩ cách thay th m t s mã nh phân b ng các ch cái và cho ra ñ i ngôn ng t p h p (còn g i là ngôn ng kí hi u). Ưu ñi m là vi c l p trình ñã d dàng hơn, tuy nhiên c n ph i có chương trình d ch t ngôn ng t p h p ra ngôn ng máy, và v n còn ph thu c vào t máy. + Ngôn ng b c cao: Chương trình ñư c vi t g n v i ngôn ng t nhiên c a con ngư i, do ñó d dàng cho ngư i l p trình, tuy nhiên chương trình s ch y ch m hơn. Năm 1958, ALGOL - ngôn ng l p trình b c cao ñ u tiên ra ñ i. Năm 1960 nó ñư c b sung, ch nh lí và có nh hư ng sâu s c ñ n các ngôn ng l p trình b c cao sau này như FORTRAN, C, BASIC, PASCAL,... 1.2. Turbo Pascal PASCAL là ngôn ng l p trình b c cao c a tác gi Niklaus Wirth (giáo sư ngư i Thu sĩ), ñư c công b vào ñ u nh ng năm 1970. Tên PASCAL là ñ k ni m nhà Toán h c ngư i Pháp B. Pascal. PASCAL là ngôn ng l p trình có tính c u trúc và tính h th ng: các ki u d li u ña d ng, các c u trúc ñi u khi n ch t ch , các c u trúc kh i trong chương trình rõ ràng... PASCAL là ngôn ng l p trình có ñ nh ki u rõ ràng: các ñ i lư ng (bi n và h ng) ñã ñư c khai báo ñ s d ng v i ki u d li u này thì không th ñem dùng l n v i ki u khác. PASCAL ban ñ u ñư c sáng tác ñ làm ngôn ng d y h c cho nh ng ngư i m i h c l p trình. ð c tính sáng s a, d hi u, d ñ c c a nó giúp ngư i m i h c có th vi t m t chương trình máy tính m t cách d dàng. Sau khi ra ñ i, do có nhi u ưu ñi m,PASCAL ñã ñư c nhi u hãng máy tính phát tri n và cài ñ t cho nhi u h th ng máy tính, như: ISO PASCAL (PASCAL chu n ), ANSI PASCAL v.v. Ph bi n nh t hi n nay nư c ta cũng như trên th gi i là vi c cài ñ t TURBO PASCAL cho các h th ng máy tính. TURBO PASCAL ñư c hãng BORLAND INTERNATIONAL hoàn thi n v i các ưu ñi m là chương trình vi t g n, 112 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 112
d ch nhanh, không ng ng ñư c c i ti n ñáp ng yêu c u c a ngư i s d ng. TURBO PASCAL ñã ñư c phát tri n qua các phiên b n ngày càng m r ng và ph c t p. Vi c khai thác sâu các tính năng c a t ng phiên b n là do kh năng và nhu c u c a ngư i l p trình. Giáo trình này ch n version 5.0 làm chu n ñ minh ho , tuy nhiên ngư i ñ c có th áp d ng cho các phiên b n sau này như 6.0, 7.0. 2. Yêu c u ph n m m và cách kh i ñ ng 2.1. Yêu c u ph n m m Ph n m m TURBO PASCAL có khá nhi u File, tuy nhiên ñ có th bư c ñ u h c và s d ng ñư c, trên ñĩa c n có t i thi u các file sau: TURBO.EXE file chính, ch a c chương trình d ch, h so n th o và các d ch v g r i... TURBO.TPL là thư vi n các chương trình m u có s n c a TURBO PASCAL N u có s d ng ñ ho thì c n chép thêm ñơn v GRAPH.TPU và m t s file ph tr khác tuỳ theo ki u màn hình và ki u ch s d ng. 2.2. Kh i ñ ng và thoát TURBO PASCAL Thông thư ng các file nói trên n m trong thư m c TP (ho c TURBO hay TP5, TP7 tuỳ theo phiên b n hay ngư i s d ng) Ta chuy n vào thư m c này b ng l nh CD TP↵, sau ñó gõ TURBO ↵ . Màn hình s hi n ra như sau: File Edit Run Compile Options Debug Break/Watch Line 1 Col 1 Insert Indent Unindent C:NONAME.PAS | F1-Help F5-Zoom F6-Switch F7-Trace F8-Step F9-Make F10-Menu Dòng 1: là dòng menu chính, trên ñó có ghi các m c cơ b n nh t ñ ngư i s d ng có th ch n b ng cách n ñ ng th i Alt+ ch cái ñ u c a m c. Ví d : Alt+F ñ m m c File. Dòng 2: là dòng tr ng thái, cho ngư i dùng bi t m t s thông s so n th o như to ñ con tr , ch ñ so n th o là vi t chèn hay vi t ñè, tên t p ñang làm vi c... Dòng cu i cùng là dòng hư ng d n, nh c ngư i s d ng m t s phím ch c năng chính. Ph n màn hình r ng gi a là ph n so n th o ñ ta nh p và ch y chương trình. Ngư i m i h c l p trình nên ghi nh ngay các phím ch c năng: F2 ghi t p ñang so n th o vào ñĩa. N u chưa ñ t tên s có thông báo ñ ta gõ tên vào (tên ñư c ñ t theo quy ñ nh c a MS-DOS ) 113 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 113
F3 m t p m i Alt+F9 d ch chương trình Ctrl+F9 d ch và cho ch y chương trình Alt+X K t thúc PASCAL tr v h ñi u hành 3. Nh ng quy ñ nh v cách vi t bi u th c và chương trình 3.1. B kí t TURBO PASCAL s d ng b ch vi t như sau: - B 26 ch cái Latinh: A, B, ..., Z ; a, b, ..., z - B các ch s : 0, 1, ..., 9 - Các kí hi u Toán h c: +, -, * , /, =, , ... - D u g ch n i, d u ch m, d u ngo c và các kí hi u ñ c bi t khác: _ . , ; ? [ ] ( ) $ % ... 3.2 T khóa T khoá là m t s t dành riêng c a TURBO PASCAL, nh ng t này ñã ñư c gán s n nh ng ch c năng ñ c bi t, ta không ñư c dùng vào vi c ñ t tên hay các công vi c khác. Sau ñây là m t s t quan tr ng, b n ñ c s l n lư t bi t các t khoá và ch c năng c a t ng t qua các bài h c. - Các t khoá chung: Program, begin, end - Các t khoá ñ khai báo: uses, const, type, label, var procedure, function array, string, record, ... - Các t khoá l nh: if... then... else... case ...of .... for .... to ... do... while... do... repeat... until... - M t s tên chu n: Boolean, char, integer, real, read, readln, write, writeln, abs, cos, sin, sqrt, exp... 3.3 Tên Tên là m t dãy kí t dùng ñ ch tên các ñ i lư ng như tên h ng, tên bi n, tên ki u hay tên chương trình con. Tên ñư c ñ t theo quy t c sau: b t ñ u b i m t ch cái, r i ñ n ch s hay d u g ch n i và không dài quá 127 kí t (!). Tên thư ng ñư c ñ t mang tính g i nh . TURBO PASCAL không phân bi t ch hoa và ch thư ng khi vi t t khoá hay tên. Ví d : khi vi t chương trình gi i phương trình b c 2, ta có th ñ t tên chương trình là GIAI_PHUONG_TRINH_BAC2, ñ t tên bi n ch a bi t th c ∆ là delta (không ñư c dùng kí hi u ∆), ñ t tên các nghi m là X1 và X2,... - D u ch m ph y (;) dùng ñ ngăn cách các câu l nh trong m t chương trình - L i gi i thích ñư c ñ t trong c p d u (* ... *) ho c { ... }, các n i dung ñư c ch a trong c p d u này s b chương trình b qua trong khi d ch 114 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 114
4. C u trúc chung c a m t chương trình PASCAL Ta hi u m t chương trình máy tính là m t dãy các l nh, các ch th hư ng d n máy th c hi n m t nhi m v , m t x lí nào ñó trên t p các d ki n vào và cho ra k t qu . M t chương trình PASCAL có c u trúc chung như sau: PROGRAM Tên_ chương_trình; USES Danh sách ñơn vi.; LABEL Danh sách nhãn; CONST Danh sách h ng; TYPE Danh sách ki u; VAR Danh sách bi n; PROCEDURE Khai báo th t c; FUNCTION Khai báo hàm; BEGIN { Các câu l nh; } END. M t chương trình PASCAL ñi n hình g m 3 ph n: Ph n tiêu ñ , ph n khai báo, ph n thân chương trình. 4.1. Ph n tiêu ñ Ph n này có d ng PROGRAM Tên_ chương_trình; b t ñ u b ng t khoá PROGRAM, ít nh t m t d u cách r i ñ n tên chương trình, k t thúc b i d u ch m ph y (;). Tên_ chương_trình do ta ñ t ra, mang ý nghĩa n i dung c a chương trình, d u ; là b t bu c ph i có. Ví d : Program Giai_PT_bac2; Ph n tiêu ñ là tuỳ ch n, có th có hay không cũng ñư c, nhưng n u ñã có thì ph i ñ các thành ph n như trên. 4.2. Ph n khai báo Ph n này mô t các ñ i tư ng c a bài toán mà chương trình s x lí. Các khai báo khác nhau ñư c vi t cách nhau b i d u ;. G m: Khai báo ñơn v uses ... Khai báo nhãn label Khai báo h ng: const Khai báo ki u: Type Khai báo bi n: Var Khai báo chương trình con: Procedure Function Các khai báo c a ph n này tuỳ thu c t ng bài toán c th mà có th có hay không, ho c có m t ho c m t vài khai báo. Cách khai báo và s d ng c th s ñư c gi i thi u trong m i ph n sau. 4.3. Ph n thân chương trình 115 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 115
Ph n này ñư c b t ñ u b i t khoá BEGIN , k t thúc b i t khoá END và d u ch m (.) h t. ð t gi a BEGIN và END là các l nh c a chương trình , các l nh ñư c vi t cách nhau b i d u ; như sau: BEGIN L nh 1; L nh 2; ... L nh n; END. Ph n này b t bu c ph i có ñ i v i m i chương trình, nó ch a các l nh x lí các d li u ñã ñư c mô t ph n khai báo. ðây là ph n chính c a chương trình ñ gi i quy t bài toán. Ngư i l p trình ph i b nhi u công s c ñ thi t k thu t gi i và vi t chương trình cho ph n này. 4.4. Các bư c cơ b n khi l p trình Trư c khi vi t m t chương trình gi i quy t m t bài toán nào ñó, ngư i l p trình ph i bi t cách gi i bài toán ñó hay chính xác hơn ph i bi t thu t gi i ñ gi i bài toán và trình bày thu t gi i b ng ngôn ng l p trình . Bư c 1: So n th o chương trình ðây là bư c vi t m i m t chương trình, có th vi t trên gi y trư c r i nh p vào máy, s a l i, c p nh t. Các chương trình này ñư c g i là chương trình ngu n, tên chúng ñư c t ñ ng gán ñuôi PAS. Ta có th dùng m t h so n th o văn b n nào ñó, thư ng là h so n th o văn b n c a chính TURBO PASCAL. Bư c 2: D ch chương trình (Alt+F9) G i chương trình d ch (compiler) d ch chương trình ngu n ñã vi t bư c 1 sang d ng mã máy, k t qu thư ng t o ra các t p d ng *.EXE, *.OBJ. Bư c này s cho phép ta phát hi n các l i ñ s a. Thư ng các l i cú pháp như thi u d u ; ho c vi t sai t khoá, sai tên s ñư c thông báo. Ta ph i s a h t các l i r i chuy n sang bư c 3. Bư c 3: Ch y chương trình và th (Ctrl+F9) N u các d ki n ñư c cung c p chính xác mà chương trình cho k t qu sai thì ta ph i xem l i thu t gi i. ðây là l i ñ c bi t nghiêm tr ng vì nó không th hi n ra ngoài qua các thông báo l i và có th làm sai toàn b bài toán. Ta cũng ph i quay l i bư c 1 ñ s a và ch y l i. Câu h i ôn t p chương I 1- Nêu quy t c ñ t tên trong Turbo Pascal. Cho 3 ví d tên ñ t ñúng, 3 ví d tên ñ t sai. 2- Nêu c u trúc chung c a m t chương trình Turbo Passcal. 116 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 116