Tình hình ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat tại khoa bệnh nhiệt đới - Bệnh viện Chợ Rẫy từ năm 2004-2012

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TÌNH HÌNH NGỘ ĐỘC THUỐC DIỆT CỎ PARAQUAT<br /> TẠI KHOA BỆNH NHIỆT ĐỚI – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY TỪ NĂM 2004 – 2012<br /> Nguyễn Thị Thủy Ngân*, Trần Minh Huy*, Hoàng Lan Phương*, Trần Quang Bính*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Paraquat (công thức hóa học là 1,1- dimethyl-4,4’- bipyridylium chloride)là thuốc diệt cỏ<br /> độc tính cao. Cho đến nay, chưa có thuốc giải độc đặc hiệu và điều trị khỏi cho ngộ độc Paraquat, vì thế tỉ lệ<br /> tử vong vẫn còn tăng cao. Paraquat là một mối quan ngại lớn trên thế giới trong đó có Việt Nam. Nguyên<br /> nhân tự tử nhiều bằng Paraquat là do việc có thể sử dụng rộng rãi, liều độc thấp và giá thành rẻ. Bài báo<br /> cáo này cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình ngộ độc Paraquat tại khoa Bệnh Nhiệt Đới bệnh viện Chợ<br /> Rẫy từ năm 2004 đến 2012.<br /> Mục tiêu: Qua nghiên cứu đánh giá tình trạng ngộ độc Paraquat đang ngày càng tăng trong 9 năm trở lại<br /> đây, chúng tôi muốn đưa ra một số khuyến cáo về loại hóa chất độc hại này.<br /> Phương pháp: Chúng tôi thực hiện nghiên cứu cắt ngang ngộ độc Paraquat bằng cách thu thập dữ liệu về<br /> bệnh trong 9 năm từ 2004 đến 2012.<br /> Kết quả: Có 1561 bệnh nhân ngộ độc Paraquat tại khoa Bệnh Nhiệt Đới bệnh viện Chợ Rẫy từ năm<br /> 2004 đến 2012. Tuổi trung bình là 27,7, nam giới chiếm đa số (tỉ lệ nam và nữ là 1,7:1). Bệnh nhân ngộ độc<br /> đa phần là công nhân, sống ở các tỉnh phía Nam. Số lượng bệnh tăng dần theo từng năm. Tỉ lệ bệnh nặng<br /> và tử vong là 27,4%.<br /> Kết luận: Ngộ độc Paraquat đang là vấn đề lớn ở nước ta. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần có những thay<br /> đổi trong quy định quản lý độc chất nhằm giảm tỉ lệ ngộ độc Paraquat.<br /> Từ khóa: ngộ độc Paraquat, thuốc diệt cỏ.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> OVERVIEW OF PARAQUAT POISONING IN THE DEPARTMENT OF TROPICAL DISEASES,<br /> CHO RAY HOSPITAL FROM 2004 TO 2012<br /> Nguyen Thi Thuy Ngan, Tran Minh Huy, Hoang Lan Phuong, Tran Quang Binh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 2 - 2014: 61 - 65<br /> Background: Paraquat (1,1- dimethyl-4,4’- bipyridylium chloride) is a highly toxic herbicide. Until now, no<br /> proven antidote or cure exists for paraquat poisoning, so the mortality rate is still increasing. Paraquat has been a<br /> matter of grave concern around the world, including Vietnam. The reason paraquat is such a widely used suicide<br /> agent in our country is due to its widespread availability, low toxic dose and relative low cost. The purpose of this<br /> article is to provide an overview of paraquat poisoning in the department of Tropical diseases, Cho Ray hospital<br /> from 2004 to 2012.<br /> Objective: Through research, assessing the increasing of Paraquat poisoning in 9 years, we want to<br /> give some recommendations on this toxic chemical.<br /> Method: a cross-sectional retrospective study of paraquat poisoning by collecting data for 9 years, from 2004<br /> to 2012.<br /> <br /> * Khoa Bệnh Nhiệt Đới – BV Chợ Rẫy.<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS. Trần Quang Bính, ĐT: 0903841479, Email: binhtq.tranquangbinh@gmail.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013<br /> <br /> 61<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Result: There were 1561 patients of paraquat poisoning admitted to the department of Tropical diseases Cho<br /> Ray hospital from 2004 to 2012. The average age of patients was 27.7 and most of them were male (the ratio<br /> between male and female is 1.7:1). Workers accounted for 44.7% of all reported cases who lived mainly in<br /> southern provinces. The amount of poisoned cases were increasing every year. Overall severity and mortality rate<br /> is 27.4%.<br /> Conclusion: Paraquat poisoning is seen as a major medical problem in our country. The study result<br /> supports the changing of a poison control rules and sees its existence as a way of decreasing the suicide cases due<br /> to paraquat poisoning.<br /> Key words: paraquat poisoning, herbicide.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Paraquat với công thức hóa học N,N′dimethyl-4,4′-bipyridinium<br /> dichloride<br /> (C12H14Cl2N2), là thuốc diệt cỏ được sản xuất cho<br /> mục đích thương mại kể từ năm 1961. Paraquat<br /> có tác dụng diệt nhanh chóng không lựa chọn<br /> những loại cây cỏ màu xanh, bất hoạt ngay khi<br /> chạm đất, không để lại tác dụng độc hại cho đất<br /> cũng như nguồn nước và rẻ tiền(1). Mặc dù được<br /> phân loại T+ là loại thuốc rất độc theo hệ thống<br /> đồng thuận toàn cầu về phân loại và dán nhãn<br /> hóa chất (GHS- Globally Harmonized System of<br /> Classification and Labelling of Chemicals- UN<br /> 2009), Paraquat vẫn được sử dụng rộng rãi nhất<br /> thế giới hiện nay. Tuy nhiên, hàng năm trên toàn<br /> thế giới, sự sử dụng sai mục đích của Paraquat<br /> (chủ yếu là tự tử) đã dẫn đến hàng ngàn ca tử<br /> vong và rất nhiều trường hợp ngộ độc gây hậu<br /> quả cấp hay mãn do tổn thương trên phổi, thận,<br /> da, đường tiêu hóa...Cho đến nay không có điều<br /> trị giải độc nào (lọc thận theo phương pháp hấp<br /> phụ, corticoid và độc tế bào....) được chứng minh<br /> có hiệu quả rõ ràng(3,4,7).<br /> Ở Việt Nam, một đất nước nông nghiệp,<br /> Paraquat được sử dụng phổ biến, việc mua bán<br /> Paraquat khá dễ dàng. Các số liệu thống kê về<br /> ngộ độc Paraquat, mặc dù chỉ là các báo cáo của<br /> từng đơn vị riêng lẻ cũng cho thấy có sự gia tăng<br /> hàng năm của số ca bệnh ngộ độc(6,8,9,10,12).<br /> Khoa Bệnh Nhiệt Đới, đơn vị Hồi sức<br /> chống độc -Bệnh viện Chợ Rẫy hàng năm đều<br /> tiếp nhận một số lượng bệnh ngộ độc thuốc<br /> diệt cỏ chuyển đến từ các bệnh viện khu vực<br /> phía Nam. Trong bài này, chúng tôi báo cáo<br /> <br /> 62<br /> <br /> cập nhật tình hình ngộ độc paraquat trong 9<br /> năm (2004 - 2012).<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP<br /> Nghiên cứu hồi cứu bệnh nhân có chẩn đoán<br /> ra viện: “Ngộ độc thuốc diệt cỏ nhóm Paraquat”<br /> từ năm 2004 đến năm 2012. Số liệu được Tổ<br /> Thống kê phòng Kế hoạch tổng hợp cung cấp.<br /> Thông tin thu thập bao gồm: tuổi, giới, nghề<br /> nghiệp, địa chỉ, ngày nhập viện và tình trạng<br /> bệnh khi xuất viện. Phân tích thống kê: tuổi<br /> trung bình, yếu tố nghề nghiệp, phân bố theo địa<br /> phương, tỷ lệ tử vong.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Trong thời gian 9 năm, từ năm 2004 đến năm<br /> 2012 có tổng cộng 5385 bệnh nhân nhập viện vì<br /> ngộ độc nói chung (đã loại trừ ngộ độc không<br /> chủ ý như ngộ độc thức ăn), 1561 bệnh nhân là<br /> ngộ độc Paraquat với tuổi trung bình 27,7 (±10,5),<br /> tỷ lệ nam: nữ 1,7:1, nghề nghiệp công nhân<br /> (44,7%), nông dân (30,2%), buôn bán (9,5%), khác<br /> (15,6%). Bảng 1 trình bày số liệu ngộ độc theo<br /> từng năm và theo giới tính.<br /> Bảng 1: Ngộ độc Paraquat: giới tính và tuổi trung<br /> bình hàng năm.<br /> Năm<br /> <br /> Tổng<br /> cộng<br /> <br /> 2004*<br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> 2008<br /> 2009<br /> 2010<br /> 2011<br /> <br /> 79<br /> 82<br /> 133<br /> 124<br /> 172<br /> 172<br /> 241<br /> 295<br /> <br /> Giới<br /> Tuổi trung bình<br /> Nữ Nam Nữ<br /> Nam Chung<br /> 33<br /> 46 24,09 27,4<br /> 26,0<br /> 34<br /> 48<br /> 28,3<br /> 26,1<br /> 27,0<br /> 74<br /> 59<br /> 24,5<br /> 24,1<br /> 24,3<br /> 49<br /> 75<br /> 27,3<br /> 28,2<br /> 27,7<br /> 67 105 27,1<br /> 28,3<br /> 27,9<br /> 65 107 25,6<br /> 29,1<br /> 27,9<br /> 78 163 26,4<br /> 26,9<br /> 26,8<br /> 103 192 25,3<br /> 27,8<br /> 26,9<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> Năm<br /> <br /> Tổng<br /> cộng<br /> <br /> 2012<br /> Tổng cộng<br /> <br /> 263<br /> 1561<br /> <br /> Giới<br /> Nữ Nam<br /> 73 190<br /> 576 985<br /> <br /> Tuổi trung bình<br /> Nữ<br /> Nam Chung<br /> 26,5<br /> 28,7<br /> 28,1<br /> 26,0<br /> 27,7<br /> 27,1<br /> <br /> *Năm 2004 bao gồm 5 ca của tháng 12 năm 2003<br /> <br /> Bệnh nhân được chuyển đến từ 32 tỉnh thành<br /> phía Nam, trong đó tỉnh Long An, Đồng Nai,<br /> Tây Ninh, Tiền Giang, Thành phố Hồ Chí Minh<br /> và Bình Thuận chiếm tỷ lệ cao trong số bệnh<br /> nhân ngộ độc (bảng 2).<br /> <br /> Tỉnh<br /> Bình Phước<br /> Bà Rịa- Vũng<br /> Tàu<br /> Bình Dương<br /> Ninh Thuận<br /> Khu vực Tây<br /> Nguyên<br /> Lâm Đồng<br /> Đak Lak<br /> Đắc Nông<br /> Gia Lai<br /> <br /> Số ca<br /> 76<br /> <br /> %<br /> 4,8<br /> <br /> Tỉnh<br /> Bến Tre<br /> <br /> Số ca<br /> 32<br /> <br /> 66<br /> <br /> 4,2<br /> <br /> Bạc Liêu<br /> <br /> 27<br /> <br /> 48<br /> 26<br /> <br /> 3,0<br /> 1,7<br /> <br /> An Giang<br /> Sóc Trăng<br /> <br /> 21<br /> 21<br /> <br /> 153<br /> <br /> 9,7<br /> <br /> Kiên Giang<br /> <br /> 15<br /> <br /> 60<br /> 56<br /> 20<br /> 13<br /> <br /> 3,8<br /> 3,6<br /> 1,3<br /> 0,8<br /> <br /> KonTum<br /> <br /> 04<br /> <br /> Bảng 2: Phân bố ngộ độc Paraquat theo địa phương<br /> Tỉnh<br /> Số ca %<br /> Tỉnh<br /> Số ca<br /> Khu vực Đông<br /> Khu vực Tây<br /> 602<br /> 797 50,6<br /> Nam Bộ<br /> Nam Bộ<br /> Đồng Nai<br /> 161 10,2<br /> Long An<br /> 216<br /> Tây Ninh<br /> 158 10,0 Tiền Giang<br /> 149<br /> Thành phố Hồ<br /> 41<br /> 147<br /> 9,3 Đồng Tháp<br /> Chí Minh<br /> Bình Thuận<br /> 115<br /> 7,3<br /> Trà Vinh<br /> 42<br /> <br /> %<br /> 38,2<br /> 13,7<br /> 9,5<br /> 2,6<br /> 2,7<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hậu Giang<br /> Vĩnh Long<br /> Cần Thơ<br /> Cà Mau<br /> Khu vực Nam<br /> 0,3<br /> Trung Bộ<br /> <br /> 14<br /> 11<br /> 07<br /> 06<br /> 13<br /> <br /> %<br /> 2,0<br /> 1,7<br /> 1,3<br /> 1,3<br /> 1,0<br /> 0,9<br /> 0,7<br /> 0,4<br /> 0,4<br /> 0,8<br /> <br /> 06 ca không xác định địa phương<br /> <br /> Bệnh tử vong và nặng về là 432 ca (27.4%),<br /> trong đó tử vong tại khoa là 50 ca (3.1%). Phân<br /> bố bệnh và số ca nặng /tử vong từng năm theo<br /> giới được trình bày trong biểu đồ.<br /> <br /> Biểu đồ. Phân bố bệnh nhân ngộ độc Paraquat và số ca nặng/tử vong theo năm<br /> số người ngộ độc Paraquat ngày càng tăng.<br /> BÀN LUẬN<br /> Nếu như trong 3 năm 1995 - 1997, tổng số<br /> Paraquat được sản xuất với mục đích diệt<br /> bệnh ngộ độc Paraquat nhập bệnh viện Chợ<br /> cỏ đã đem lại lợi ích cho hàng trăm triệu nông<br /> Rẫy là 42 ca theo báo cáo của tác giả Lê Hồng<br /> dân trên gần160 quốc gia trên thế giới(11). Mặc<br /> Hà thì trong 9 năm vừa qua, số bệnh nhân đã<br /> dù vậy, hậu quả của sử dụng nhóm thuốc diệt<br /> tăng đến con số đáng kể 1561 ca(6). Tổng kết<br /> cỏ này để tự gây ngộ độc (tự tử) là nghiêm<br /> của chúng tôi tuy chưa phản ánh đầy đủ mức<br /> trọng. Ở châu Âu đã cấm sản xuất thuốc này,<br /> độ ảnh hưởng của Paraquat trên cộng đồng<br /> ở Mỹ chỉ những người đươc cấp phép sử<br /> nhưng có thể xem là báo cáo lớn nhất về tình<br /> dụng(5,2). Việc cấm hay cho phép sản xuất<br /> hình ngộ độc Paraquat ở người lớn trong gần<br /> Paraquat vẫn còn đang là vấn đề tranh cãi của<br /> một thập niên qua tại các tỉnh phía Nam. Ở trẻ<br /> các tổ chức và chính phủ các nước. Tuy nhiên,<br /> nhỏ, từ năm 1998 - 2007 có 41 trẻ ngộ độc<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013<br /> <br /> 63<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Paraquat nhập bệnh viện Nhi Đồng 1, TP Hồ<br /> Chí Minh(13). Ngộ độc Paraquat không phải là<br /> vấn đề của các tỉnh phía Nam mà ở các tỉnh<br /> phía Bắc, báo cáo của Trung tâm chống độc<br /> Bệnh viện Bạch Mai cho thấy trong 3 năm<br /> (2004 - 2007) có 16 bệnh nhân, 9 và ở bệnh viện<br /> Việt Tiệp, Hải Phòng từ 1/2010 – 7/2011 là 50<br /> trường hợp(10).<br /> Các địa phương có số người ngộ độc<br /> Paraquat cao chủ yếu ở khu vực lân cận thành<br /> phồ Hồ Chí Minh như Long An, Đồng Nai, Tây<br /> Ninh, Tiền Giang, Bình Thuận. Điều này có thể<br /> do thuận tiện chuyển bệnh đến bệnh viện Chợ<br /> Rẫy hơn là do những tỉnh trên có nhiều người<br /> bệnh ngộ độc Paraquat do không có số liệu<br /> thống kê cụ thể của từng địa phương được công<br /> bố trên y văn.<br /> Đáng chú ý trong tổng kết của chúng tôi là<br /> nhóm tuổi trung bình bị ngộ độc rất trẻ (27 ± 10<br /> tuổi), là độ tuổi lao động chính trong gia đình,<br /> giới nam chiếm gần gấp hai giới nữ. Nghề<br /> nghiệp công nhân có tỷ lệ tự tử cao hơn hẳn các<br /> nghề khác. Theo kết quả khảo sát tình hình bệnh<br /> nhân có hành vi tự tử tại Trung tâm Cấp cứu<br /> Trưng Vương năm 2007 – 2008, trong 310 bệnh<br /> nhập viện, độ tuổi