Tình hình nhiễm trùng sơ sinh sớm tại Bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở 2

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TÌNH HÌNH NHIỄM TRÙNG SƠ SINH SỚM <br />  TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC CƠ SỞ 2 <br /> Trần Thị Bích Huyền* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu đề tài: Khảo sát tỷ lệ trẻ mắc bệnh nhiễm trùng sơ sinh sớm. Xác định yếu tố liên quan đến tình <br /> trạng nhiễm trùng sơ sinh sớm. <br /> Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu, mô tả hàng loạt ca. <br /> Kết  quả:  Tỷ lệ trẻ nhiễm trùng sơ sinh sớm là 4,93%, thời gian vỡ ối trung bình là 266,40 phút. Trẻ bị <br /> nhiễm trùng sơ sinh cao khi có các yếu tố nguy cơ sau: thời gian ối vỡ trước sinh lâu (≥ 72 giờ), mẹ chuyển dạ <br /> kéo dài (≥ 24 giờ) và tình trạng nhiễm trùng của mẹ (p=0,001). Tỷ lệ trẻ trai mắc nhiều hơn trẻ gái. <br /> Kết luận: Tỷ lệ trẻ nhiễm trùng sơ sinh sớm là 4,93%. Thời gian ối vỡ và tình trạng nhiễm trùng của mẹ có <br /> liên quan đến nhiễm trùng sơ sinh sớm. <br /> Từ khóa: Nhiễm trùng sơ sinh sớm, CRP. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> EARLY ONSET NEONATAL SEPSIS SITUATION AT HOSPITAL MEDICAL UNIVERSITY BRANCH 2 <br /> Tran Thi Bich Huyen* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 4 ‐ 2013: 92 ‐ 96 <br /> Objective: To determine the percentage of early onset neonatal sepsis. To determine the relative factors with <br /> the the percentage of early onset neonatal sepsis. <br /> Methods: Retrospective descriptive study of cases series. <br /> Result: Research result showed the percentage early onset neonatal sepsis is 4.93%. Neonates with extreme <br /> risk  factors:  very  prolonged  rupture  of  membranes  (≥72  hours),  very  prolonged  labor  (≥24  hours),  maternal <br /> septicemia or other systemic infections (p=0.001). The boys acquired higher than the girls. <br /> Conclusion  The  percentage  early  onset  neonatal  sepsis  is  4.93%.  The  rupture  of  membranes  and  the <br /> maternal inffections are related in the early onset neonatal sepsis. <br /> Keywords: Early onset neonatal sepsis, CRP. <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Nhiễm trùng sơ sinh là nguyên nhân gây tử <br /> vong  đứng  hàng  thứ  2  sau  suy  hô  hấp  cấp. <br /> Nhiễm trùng sơ sinh sớm là nhiễm trùng xảy ra <br /> trong khoảng 72 giờ đầu sau sinh, nhiễm trùng <br /> sơ sinh muộn là nhiễm trùng xảy ra sau 72 giờ. <br /> Nguyên nhân gây nhiễm trùng sơ sinh sớm chủ <br /> yếu xảy ra trong thai kỳ và trong lúc sinh. Ngày <br /> nay  với  sự  phát  triển  của  ngành  sản  khoa  trên <br /> thế giới vấn đề đặt ra là khi sinh đẻ phải an toàn <br /> cho mẹ và cho ra đời các trẻ sơ sinh khỏe mạnh <br /> <br /> thông minh. Theo dõi xác định rõ những yếu tố <br /> nguy  cơ,  phát  hiện  sớm  những  biến  đổi  lâm <br /> sàng,  những  biến  đổi  về  huyết  học  có  thể  phát <br /> hiện sớm bệnh nhiễm trùng sơ sinh cho phép xử <br /> trí sớm góp phần đáng kể giảm tỷ lệ tử vong sơ <br /> sinh  và  nâng  cao  chất  lượng  phục  vụ  và  mang <br /> lại niềm hạnh phúc cho gia đình sản phụ. <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> Xác  định  tỷ  lệ  trẻ  mắc  nhiễm  trùng  sơ  sinh <br /> sớm. <br /> Xác định các yếu tố liên quan đến tình trạng <br /> <br /> * Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh <br /> Tác giả liên lạc: Ths.BS Trần Thị Bích Huyền ‐ ĐT: 0913122840 ‐ Email: huyenbssk@yahoo.com <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> 93<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> nhiễm trùng sơ sinh sớm. <br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Thời gian nghiên cứu <br /> Từ tháng 06/2012 đến tháng 12/ 2012. <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Đối  tượng:  các  trẻ  sơ  sinh  được  chẩn  đoán <br /> nhiễm  trùng  sơ  sinh  sớm  có  mẹ  là  các  sản  phụ <br /> đến sanh tại Bệnh viện Đại học Y dược cơ sở 2. <br /> Áp dụng công thức <br /> Cỡ mẫu được ước lượng theo công thức sau  <br /> <br /> n=<br /> <br /> Z(21−α / 2) P (1 − P )<br /> <br />  <br /> d2<br /> Chọn  α  =  0,05  ⇒  Z1‐α/2  =  1,96  (độ  tin  cậy <br /> 95%)  <br />    <br /> <br /> P = 0,03 tỷ lệ nhiễm trùng sơ sinh sớm theo y <br /> văn; d = 5% <br /> Cỡ mẫu tính được là n = 44 trẻ. <br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu <br /> Các  trẻ  sơ  sinh  được  chẩn  đoán  là  nhiễm <br /> trùng  sơ  sinh  sớm,  có  mẹ  là  các  sản  phụ  đến <br /> sanh Bệnh viện Đại học Y dược cơ sở 2. <br /> Các  trẻ  được  điều  trị  kháng  sinh  và  được <br /> theo dõi điều trị tại BVĐHYD 2. <br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ <br /> Không thỏa tiêu chuẩn chọn mẫu. <br /> <br /> phép kiểm χ2 và Exact Fisher để kiểm định, có ý <br /> nghĩa khi p  40 - 41,5 tuần<br /> Cân nặng<br /> 30<br /> 60<br /> 2700 - < 3500g<br /> 16<br /> 32<br /> 3500 - < 4000g<br /> 4<br /> 8<br /> ≥ 4000g<br /> Giới tính<br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> 27<br /> 23<br /> <br /> 54<br /> 46<br /> <br /> Nhận  xét:  Tỷ  lệ  trẻ  trai  mắc  nhiều  hơn  trẻ <br /> gái.  Những  trẻ  cân  nặng  3500g.  46%  trẻ  có  mẹ <br /> vỡ  ối  trong  khoảng  thời  gian  1  ‐6  giờ  bị  nhiễm <br /> trùng. <br /> Bảng 3: Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng các <br /> trẻ trong nhóm nghiên cứu. <br /> Đặc điểm<br /> Lâm sàng<br /> Vàng da trước 24 giờ<br /> Bú kém, bú ọc<br /> Sốt nhẹ 38 – 38,5oC<br /> Không có triệu chứng<br /> Bạch cầu (số lượng /mm3)<br /> ≤ 5.000<br /> > 5.000 – < 25.000<br /> ≥ 25.000<br /> CRP (mg/l) trước khi điều trị<br /> 10 – 20<br /> > 20<br /> <br /> Số lượng Tỷ lệ<br /> (%)<br /> 16<br /> 9<br /> 01<br /> 24<br /> <br /> 32<br /> 18<br /> 2<br /> 48<br /> <br /> 01<br /> 44<br /> 05<br /> <br /> 2<br /> 88<br /> 10<br /> <br /> 25<br /> 9<br /> 9<br /> 7<br /> <br /> 50<br /> 18<br /> 18<br /> 14<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Số lượng Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Thời gian điều trị Kháng sinh (ngày)<br /> 1–2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> <br /> 05<br /> 34<br /> 03<br /> 07<br /> 01<br /> <br /> 10<br /> 68<br /> 6<br /> 14<br /> 2<br /> <br /> Nhận  xét:  Các  trẻ  khi  sanh  tại  viện  được <br /> theo  dõi  rất  sát  nhất  là  khi  mẹ  có  các  yếu  tố <br /> nguy  cơ  lúc  chuyển  dạ  và  được  xét  nghiệm <br /> máu kiểm tra sau sinh 8 giờ nên đa số chưa có <br /> triệu chứng lâm sàng. <br /> Tỷ  lệ  nhiễm  trùng  sơ  sinh  sớm  trong  thời <br /> gian nghiên cứu là: 50/1015 = 49, 3 o/ oo. <br /> <br /> Các yếu tố liên quan <br /> Bảng 4: Các yếu tố liên quan tình trang nhiễm <br /> trùng. <br /> Yếu tố của mẹ<br /> Thời gian từ lúc ối vỡ đến lúc<br /> sinh<br /> Màu sắc của nước ối<br /> Bạch cầu của mẹ<br /> Kháng sinh điều trị cho mẹ<br /> Nơi ở<br /> Nơi ở và số lượng bạch cầu<br /> <br /> Yếu tố con<br /> CRP<br /> Bạch cầu<br /> CRP<br /> Bạch cầu<br /> CRP<br /> CRP<br /> <br /> P<br /> 0,04<br /> 0,001<br /> 0,04<br /> 0,001<br /> 0,01<br /> 0,001<br /> 0,001<br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Nhiễm  trùng  sơ  sinh  là  nguyên  nhân  đứng <br /> hàng  thứ  2  gây  tử  vong  sơ  sinh  sau  nguyên <br /> nhân suy hô hấp. <br /> Ở  các  nước  phát  triển  như  ở  Pháp  1‐4/1000 <br /> trẻ sơ sinh bị  mắc  bệnh  nhiễm  trùng  sơ  sinh,  ở <br /> các  nước  đang  phát  triển  tỷ  lệ  khoảng  10  ‐<br /> 50/1000  trẻ  sinh  sống(4,8).  Trong  nghiên  cứu  của <br /> chúng  tôi  tỷ  lệ  nhiễm  trùng  sơ  sinh  sớm  là <br /> 49,30/00  cũng  tương  tự  với  các  nghiên  cứu <br /> trước(4,8).  Nghiên  cứu  ghi  nhận  tỷ  lệ  các  bé  trai <br /> mắc bệnh cao hơn bé gái (5). <br /> ‐  Trong  nhiễm  trùng  sơ  sinh  sớm,  cách  lây <br /> nhiễm chủ yếu: <br /> +  Lây  nhiễm  trước  sinh:  sớm  (truyền  bằng <br /> đường  máu  qua  nhau  thường  do  virus  như <br /> Rubeole,  Cytomegalovirus),  chậm  (truyền  bằng <br /> đường máu do vi khuẩn E.coli, Listeria; hay bằng <br /> <br /> 95<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> đường tiếp xúc như viêm màng ối – trường hợp <br /> ối vỡ sớm).  <br /> +  Lây  nhiễm  trong  khi  sinh:  do  nhiễm <br /> trùng ối (có hoặc không có vỡ ối sớm > 6  giờ; <br /> lây  nhiễm  khi  sinh  qua  đường  sinh  dục  mẹ <br /> (mẹ  bị  viêm  âm  hộ,  âm  đạo,  cổ  tử  cung);  lây <br /> nhiễm qua những dụng cụ trong khi can thiệp <br /> những thủ thuật sản khoa. <br /> Các  dạng  lâm  sàng:  dạng  nhiễm  trùng <br /> huyết, dạng viêm màng não mủ, dạng khu trú, <br /> dạng  tại  chỗ…  Trẻ  sơ  sinh  bị  nhiễm  trùng  sơ <br /> sinh sớm có thể không có triệu chứng đặc hiệu <br /> hoặc chỉ có triệu chứng khu trú(9). Trong nghiên <br /> cứu của chúng tôi, các mẹ có các yếu tố nguy cơ <br /> như  ối  vỡ  sớm,  nước  ối  xấu,  xét  nghiệm  bạch <br /> cầu trong máu mẹ tăng, mẹ sốt khi chuyển dạ…, <br /> các bé khi sinh ra được chúng tôi theo dõi sát các <br /> triệu  chứng  lâm  sàng  và  cho  xét  nghiệm  máu <br /> kiểm tra sau sinh 8 giờ, tùy theo kết quả cận lâm <br /> sàng phối hợp theo dõi lâm sàng và đánh giá các <br /> yếu  tố  nguy  cơ  của  mẹ,  các  trẻ  sơ  sinh  được <br /> chúng tôi chẩn đoán và điều trị sớm. Thời gian <br /> vỡ  ối  trung  bình  của  các  bà  mẹ  trong  nhóm <br /> nghiên cứu là 266,40 phút tương ứng khoảng 4 <br /> giờ  30  phút,  thời  gian  ngắn  hơn  so  với  các <br /> nghiên cứu trước đây(6), từ đó chúng tôi đề nghị <br /> nên cho kháng sinh dự phòng cho các thai phụ <br /> vỡ ối sớm ở thời điểm sớm hơn thời gian chuẩn <br /> hiện tại chúng tôi đang áp dụng là 6 giờ (2). <br /> Phân  tích  các  yếu  tố  liên  quan:  chúng  tôi <br /> nhận  thấy  các  yếu  tố  thời  gian  ối  vỡ,  sự  biến <br /> đổi  màu  sắc  nước  ối,  số  lượng  bạch  cầu  của <br /> mẹ(1,4,6)  và  khoảng  cách  từ  nơi  ở  của  mẹ  đến <br /> bệnh viện có liên quan đến yếu tố bạch cầu và <br /> CRP của con. <br /> Các chỉ số sinh học (bạch cầu, tiểu cầu, thiếu <br /> máu)  đều  thay  đổi  trong  vòng  24  giờ  sau  sinh. <br /> Biểu thị nhiễm trùng sớm của trẻ sơ sinh là ngay <br /> từ khi còn trong tử cung mẹ tất cả trẻ sơ sinh có <br /> nhiễm  trùng  đều  có  tình  trạng  CRP  (Protein  C <br /> reactive) dương tính cao. Đây là một loại protein <br /> có  trong  giai  đoạn  viêm  cấp  được  tổng  hợp  tại <br /> gan, CRP không qua nhau thai, tăng nhanh 6 – <br /> 10  giờ  sau  khi  nhiễm  trùng,  thời  gian  bán  hủy <br /> <br /> 96<br /> <br /> ngắn,  giảm  nhanh  sau  khi  nhiễm  trùng  được <br /> kiểm  soát.  Vì  thế  sau  khi  điều  trị  hết  nhiễm <br /> trùng, CRP trở về âm tính nhanh. CRP được coi <br /> là  một  yếu  tố  quan  trọng  trong  chẩn  đoán  và <br /> điều  trị  nhiễm  trùng  sơ  sinh(1,9).  Thời  gian  điều <br /> trị  kháng  sinh  trước  sinh  có  liên  quan  đến  các <br /> yếu tố CRP của trẻ (p