Tổ chức thực nghiệm biện pháp giáo dục định hướng giá trị gia đình cho sinh viên trường sư phạm

HNUE JOURNAL OF SCIENCE<br /> DOI: 10.18173/2354-1075.2019-0033<br /> Educational Sciences, 2019, Volume 64, Issue 2A, pp. 155-164<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM BIỆN PHÁP GIÁO DỤC ĐỊNH HƯỚNG<br /> GIÁ TRỊ GIA ĐÌNH CHO SINH VIÊN TRƯỜNG SƯ PHẠM<br /> <br /> Đàm Thị Vân Anh<br /> Khoa Tâm lí Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Tóm tắt. Thực nghiệm các biện pháp giáo dục định hướng giá trị gia đình cho sinh<br /> viên trường sư phạm là đánh giá tính hiệu quả và tính khả thi của các biện pháp này<br /> nhằm thực hiện kết quả cuối cùng của giáo dục là làm chuyển biến nhận thức và hành<br /> vi ứng xử phù hợp của sinh viên trong các mối quan hệ ứng xử trong gia đình.<br /> Bài viết đề cập đến quá trình tổ chức thực nghiệm biện pháp xây dựng các chủ đề<br /> giáo dục định hướng giá trị gia đình cho sinh viên các trường sư phạm. Kết quả thực<br /> nghiệm đã thể hiện tính ổn định, tính hiệu quả, tính đúng đắn của các biện pháp giáo<br /> dục định hướng giá trị gia đình cho sinh viên trường sư phạm đã đề xuất.<br /> Từ khóa: Thực nghiệm, biện pháp, giáo dục định hướng giá trị gia đình, sinh viên,<br /> sư phạm.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa, nhiều cơ hội được mở ra và tạo điều kiện<br /> thuận lợi cho quá trình giáo dục nhưng đồng thời cũng không ít thách thức gần kề.<br /> Một trong những thách thức đó là sự thay đổi các quan điểm về giá trị gia đình [1].<br /> Thế hệ thanh niên, sinh viên, chủ nhân tương lai của đất nước là một trong những nhóm<br /> đối tượng chịu sự tác động rất lớn trong bối cảnh của sự giao thoa văn hóa Đông - Tây [2].<br /> Một số tác giả đã đưa ra những nhận định và cảnh báo về những vấn đề mà gia đình Việt<br /> Nam sẽ phải đối mặt [3]. Chính vì vậy, giáo dục định hướng giá trị gia đình cho sinh viên<br /> (SV) nói chung và SV các trường đại học sư phạm (ĐHSP) nói riêng là rất quan trọng.<br /> Một số nội dung giáo dục giá trị gia đình cho SV các trường đại học sư phạm đã được<br /> nghiên cứu đưa ra như tình thương yêu, giáo dục con cái trong mối quan hệ giữa cha mẹ<br /> với con cái; tình nghĩa thủy chung trong mối quan hệ vợ chồng; sự hiếu thảo trong mối<br /> quan hệ giữa con cái với cha mẹ; sự đùm bọc lẫn nhau trong mối quan hệ giữa anh chị em<br /> với nhau [4]. Trên cơ sở đó các biện pháp giáo dục định hướng giá trị gia đình cho SV sư<br /> phạm đã được chúng tôi đề xuất như tích hợp nội dung giáo dục giá trị gia đình với việc<br /> giảng dạy các bộ môn, tổ chức hoạt động truyền thông; thông qua các hoạt động tập thể, xây<br /> <br /> Ngày nhận bài: 15/2/2019. Ngày sửa bài: 19/3/2019. Ngày nhận đăng: 26/3/2019.<br /> Tác giả liên hệ: Đàm Thị Vân Anh. Địa chỉ e-mail: vananhtlgd@gmail.com<br /> 155<br /> <br /> Đàm Thị Vân Anh<br /> <br /> dựng các chủ đề giáo dục định hướng giá trị gia đình, phối kêt hợp các lực lượng giáo dục<br /> trong giáo dục định hướng giá trị gia đình cho SV; hướng dẫn SV tự giáo dục các giá trị<br /> gia đình. Để đảm bảo tính khách quan và khoa học của các biện pháp đề xuất, chúng tôi đã<br /> tiến hành thực nghiệm. Bài viết đi sâu phân tích mục tiêu, nội dung, kết quả thực nghiệm.<br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Quá trình thực nghiệm và phương pháp đánh giá thực nghiệm<br /> * Mục đích thực nghiệm<br /> Mục đích của thực nghiệm là đánh giá tính hiệu quả và tính khả thi của các biện pháp<br /> giáo dục định hướng giá trị gia đình cho SV các trường đại học sư phạm nhằm thực hiện<br /> kết quả cuối cùng của giáo dục là làm chuyển biến nhận thức và hành vi ứng xử phù hợp<br /> liên quan đến lĩnh vực này.<br /> * Phạm vi thực nghiệm<br /> Do không có điều kiện thực nghiệm tất cả các biện pháp đã đề xuất nên chúng tôi lựa<br /> chọn biện pháp xây dựng các chủ đề giáo dục định hướng giá trị gia đình cho SV các<br /> trường đại học sư phạm.<br /> * Giả thuyết thực nghiệm<br /> Nếu giáo dục định hướng giá trị gia đình cho SV các trường ĐHSP được tổ chức<br /> thông qua xây dựng các chủ đề giáo dục định hướng giá trị gia đình phù hợp với điều kiện,<br /> nhu cầu và theo hướng nâng cao vai trò chủ thể của SV thì sẽ nâng cao nhận thức, thái độ<br /> và hành vi của các em về các giá trị gia đình.<br /> * Đối tượng và thời gian thực nghiệm<br /> Chúng tôi tiến hành thực nghiệm biện pháp tổ chức thực hiện các chủ đề giáo dục<br /> định hướng giá trị gia đình cho SV tại trường ĐHSP Hà Nội. Thực nghiệm đợt 1 là SV<br /> khóa 64 khoa Sinh, Hóa học, trong đó có 35 SV nhóm thực nghiệm (TN) và 37 SV<br /> nhóm đối chứng (ĐC). Thực nghiệm đợt 2 là SV khóa 65 khoa Toán - Tin, Tâm lí<br /> Giáo dục, trong đó có 37 em thuộc nhóm TN, 39 em thuộc nhóm đối chứng. Việc lựa<br /> chọn nhóm thực nghiệm và ĐC. SV đăng ký tham gia diễn đàn một cách tự nguyện.<br /> - Thời gian tiến hành thực nghiệm:<br /> + Đợt 1: từ tháng 11/2016 đến tháng 2/2017.<br /> + Đợt 2: Từ tháng 5/2017 đến tháng 8/2017.<br /> * Nội dung và phương pháp thực nghiệm<br /> - Nội dung thực nghiệm<br /> Tổ chức giáo dục định hướng giá trị gia đình cho SV sư phạm thông qua tổ chức xây<br /> dựng các chủ đề giáo dục định hướng giá trị gia đình. Đó là các chủ đề:<br /> + Các giá trị gia đình.<br /> + Giá trị yêu thương trong mối quan hệ giữa cha mẹ với con cái.<br /> + Giá trị tình nghĩa, thủy chung trong mối quan hệ vợ chồng.<br /> + Giá trị hiếu thảo trong mối quan hệ giữa con cái với cha mẹ.<br /> + Giá trị hòa thuận, đoàn kết trong mối quan hệ anh chị em.<br /> Các nội dung này được tổ chức dưới nhiều hình thức hoạt động đa dạng phong<br /> phú để SV được trải nghiệm các giá trị gia đình và từ đó nâng cao nhận thức, bồi<br /> 156<br /> <br /> Tổ chức thực nghiệm biện pháp giáo dục định hướng giá trị gia đình cho sinh viên…<br /> <br /> dưỡng tình cảm trong sáng lành mạnh và hình thành hành vi thói quen đúng đắn trong<br /> cuộc sống hiện đại cũng như trong tương lai sau này.<br /> * Phương pháp thực nghiệm<br /> Chúng tôi sử dụng phương pháp thực nghiệm tác động có ĐC. Hai nhóm TN và ĐC tham<br /> gia các buổi tọa đàm về các chủ đề giá trị gia đình nhưng phương pháp tổ chức trải nghiệm khác<br /> nhau. Những SV của nhóm TN tham gia diễn đàn được tham gia trải nghiệm các chủ đề giá trị<br /> gia đình được xây dựng với các hình thức tổ chức hoạt động phong phú, đa dạng như trải<br /> nghiệm các giá trị gia đình thông qua các phương pháp và kỹ thuật như đóng kịch, xử lí tình<br /> huống, xem clip, trò chơi, suy ngẫm, rèn luyện… [5, 6 ]. SV của nhóm ĐC sẽ tham gia diễn đàn<br /> các chủ đề giá trị gia đình nhưng không được trải nghiệm các hoạt động đa dạng, không được<br /> chuyên gia tư vấn mà hình thức chủ yếu là thuyết trình của giáo viên, SV không được trải<br /> nghiệm các giá trị gia đình dưới các hình thức đa dạng.<br /> Kết thúc đợt thực nghiệm, chúng tôi tiến hành tổng hợp, phân tích kết quả ở cả hai<br /> nhóm thực nghiệm và đối chứng.<br /> Cách tiến hành thực nghiệm: Thực nghiệm được tiến hành theo các bước sau:<br /> Chuẩn bị thực nghiệm<br /> Tổ chức thực nghiệm<br /> Kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm<br /> Sau khi tiến hành thực nghiệm, chúng tôi đánh giá mức độ nhận thức, thái độ và<br /> hành vi biểu hiện giá trị gia đình của SV sư phạm bằng các công cụ đo lường.<br /> Thang điểm đánh giá thực nghiệm:<br /> Để kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục định hướng giá trị gia đình cho SV sư<br /> phạm, chúng tôi đã sử dụng các công cụ đo để đo nhận thức, thái độ và hành vi biểu<br /> hiện các giá trị gia đình của SV sư phạm.<br /> - Về nhận thức<br /> + Công cụ đo: Bài kiểm tra, sản phẩm hoạt động nhóm<br /> + Thang đo: Thang đo nhận thức được xây dựng dựa trên các tiêu chí và mức độ sau: SV<br /> liệt kê/gọi tên được những giá trị cần thiết được thể hiện trong từng mối quan hệ giữa các<br /> thành viên trong gia đình; SV hiểu và phân tích được biểu hiện của những giá trị ấy; SV<br /> vận dụng được các giá trị gia đình trong xử lí các tình huống; SV so sánh được sự khác biệt<br /> trong biểu hiện những giá trị ấy trong gia đình truyền thống xưa và nay; SV biết đánh giá<br /> các giá trị gia đình, biết đưa ra các phương án vận dụng khác nhau và lựa chọn vận dụng<br /> một cách linh hoạt và tối ưu.<br /> - Về trình độ nhận thức các chuẩn mực giá trị gia đình của SV được chia làm 5 mức độ:<br /> Kém: điểm dưới 4; Yếu: điểm từ 4 đến cận 5; Trung bình: điểm từ 5 đến cận 7; Khá: điểm<br /> từ 7 đến cận 8; Giỏi: điểm từ 8 đến 10.<br /> - Về hành vi:<br /> + Công cụ đo: Bảng liệt kê hành vi, kết hợp tự đánh giá và đánh giá của GV và đánh<br /> giá của SV trong nhóm, trong lớp<br /> + Thang đo: Về hành vi thực hiện các chuẩn mực giá trị gia đình của SV được chia<br /> làm 5 mức độ: Không bao giờ thực hiện: điểm 1; Hiếm khi thực hiện: điểm 2; Thỉnh<br /> thoảng thực hiện: điểm 3; Thường xuyên thực hiện: điểm 4; Rất thường xuyên thực hiện:<br /> điểm 5.<br /> - Về thái độ:<br /> 157<br /> <br /> Đàm Thị Vân Anh<br /> <br /> + Công cụ đo: Phiếu quan sát của GV và nhóm cộng tác viên, phiếu đánh giá giữa các<br /> SV cho nhau (đánh giá đồng đẳng), phiếu tự đánh giá của SV.<br /> + Thang đo: Xây dựng thang đo thái độ chúng tôi căn cứ vào mục tiêu: Sự quan tâm của<br /> SV đến các giá trị gia đình; Sự tích cực trong thể hiện quan điểm cá nhân về các giá trị<br /> gia đình; Tinh thần tham gia các hoạt động trải nghiệm giá trị gia đình; Tôn trọng người<br /> khác trong quá trình tham gia các hoạt động; Điểm đánh giá về thái độ là điểm trung bình<br /> dựa vào quan sát và đánh giá của GV, tự đánh giá của SV và đánh giá giữa các SV.<br /> Thang đo: Được chia làm 5 mức độ: Rất thấp: điểm 1; Thấp: điểm 2; Trung bình:<br /> điểm 3; Cao: điểm 4; Rất cao: điểm 5.<br /> <br /> 2.2. Phân tích kết quả thực nghiệm<br /> 2.2.1. Phân tích kết quả thực nghiệm đợt 1<br /> * Kết quả đo trước thực nghiệm đợt 1<br /> Để đánh giá nhận thức, thái độ và hành vi của SV hai nhóm TN 1 và ĐC 1, trước khi<br /> tiến hành thực nghiệm, chúng tôi đã tổ chức cho SV làm bài kiểm tra đầu vào để đo nhận<br /> thức và phiếu quan sát, phiếu đánh giá hành vi biểu hiện giá trị gia đình của SV.<br /> Về nhận thức<br /> Sau khi xử lí kết quả bằng thống kê toán học, kết quả về nhận thức giá trị gia đình<br /> của SV trường sư phạm được thể hiện ở Bảng 1.<br /> Bảng 1. Kết quả đánh giá về mặt nhận thức của hai lớp ĐC1 và TN1 trước TN<br /> Mức độ<br /> Lớp<br /> <br /> Giỏi<br /> <br /> Khá<br /> <br /> TB<br /> <br /> Yếu<br /> <br /> Kém<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> ĐC 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 12<br /> <br /> 32,4<br /> <br /> 30<br /> <br /> 54,1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 8,1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 6,27<br /> <br /> 1,084<br /> <br /> TN 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 8,6<br /> <br /> 14<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> 17<br /> <br /> 48,6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,9<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 6,57<br /> <br /> 1,037<br /> <br /> ĐTB ĐLC<br /> <br /> Nhận xét: Nhìn vào Bảng 1 có thể thấy, ĐTB của lớp TN1 (ĐTB = 6,57) và ĐC1<br /> (ĐTB = 6,27) đạt ở mức trung bình. Điểm TB của nhóm TN1 chênh lệch 0,30 điểm so với<br /> điểm TB của nhóm ĐC1. Kiểm định t-test so sánh hai mẫu độc lập với hệ số Sig. = 0,233 > 0,05<br /> và t = -1,203 cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về điểm trung bình trước<br /> thực nghiệm giữa 2 lớp ĐC1 và TN1 trên kết quả đánh giá về mặt nhận thức.<br /> Về hành vi<br /> - Chúng tôi đã sử dụng phiếu đo các biểu hiện hành vi biểu hiện giá trị gia đình của<br /> SV trường với 15 item, được chia làm ba nhóm hành vi: hành vi thể hiện trong mối quan<br /> hệ giữa cha mẹ với con cái; hành vi thể hiện trong mối quan hệ vợ chồng; hành vi thể hiện<br /> trong mối quan hệ anh chị em.<br /> Điểm về hành vi biểu hiện giá trị sống của SV là điểm trung bình của việc tự đánh giá<br /> của SV, điểm đánh giá của nhóm và điểm đánh giá của giáo viên. Sau khi thu thập và xử lí số<br /> liệu, chúng tôi thu được kết quả được trình bày ở Bảng 2.<br /> Bảng 2. Kết quả đánh giá về mặt hành vi của hai lớp ĐC1 và TN1 trước TN<br /> <br /> 158<br /> <br /> Lớp<br /> ĐC1<br /> <br /> ĐTB<br /> 3,94<br /> <br /> ĐLC<br /> 0,233<br /> <br /> TN1<br /> <br /> 4,00<br /> <br /> 0,257<br /> <br /> Tổ chức thực nghiệm biện pháp giáo dục định hướng giá trị gia đình cho sinh viên…<br /> <br /> Nhận xét: ĐTB về hành vi biểu hiện giá trị gia đình của nhóm TN ở mức độ trung bình.<br /> Trong đó, ĐTB của nhóm TN 1 cao hơn ĐTB của nhóm ĐC1 (sự chênh lệch là 0,06). Kiểm<br /> định t-test so sánh hai mẫu độc lập với hệ số Sig. = 0.279 > 0.05 và t= -1.092 cho thấy<br /> không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về điểm trung bình trước thực nghiệm giữa 2<br /> lớp ĐC1 và TN1 trên kết quả đánh giá về mặt hành vi.<br /> Kết luận: Với kết quả kiểm tra đầu vào của nhóm TN1 và nhóm ĐC1 về mặt nhận thức<br /> và hành vi, chúng ta thấy không có sự khác biệt giữa hai nhóm. Điều này đảm bảo độ chính<br /> xác và khách quan của việc chọn đối tượng tác động của biện pháp.<br /> * Kết quả đo thực nghiệm đợt 1<br /> Để đánh giá về tính hiệu quả của biện pháp giáo dục định hướng giá trị gia đình<br /> cho SV trường sư phạm, chúng tôi đã tiến hành đo lường và đánh giá trên ba mặt:<br /> nhận thức, thái độ và hành vi của SV. Kết quả nhận được như sau:<br /> Về nhận thức<br /> Kết quả đánh giá về mặt nhận thức sau TN được thể hiện ở Bảng 3.<br /> Bảng 3. Kết quả đánh giá về mặt nhận thức của hai lớp ĐC1 và TN1 sau thực nghiệm<br /> Mức độ<br /> Lớp<br /> <br /> Giỏi<br /> <br /> Khá<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10,8<br /> <br /> 15<br /> <br /> Thực nghiệm 1 10 28,6<br /> <br /> 15<br /> <br /> Đối chứng 1<br /> <br /> %<br /> <br /> TB<br /> SL<br /> <br /> Yếu<br /> %<br /> <br /> Kém<br /> <br /> ĐTB ĐLC<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> 40,5 25 67,6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,7<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 6,60 1,040<br /> <br /> 42,9 10 28,6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 7,23 0,950<br /> <br /> Nhận xét: Qua phân tích bảng số liệu, chúng tôi thấy, nhóm TN1 và ĐC1 có sự<br /> chênh lệch về điểm số nhận thức. Điểm TB của nhóm TN1 đạt ở mức độ khá (ĐTB = 7,23),<br /> nhóm ĐC1 có điểm TB đạt ở mức trung bình (ĐTB = 6,60). Tuy cả hai nhóm TN1 và<br /> ĐC1 không có SV nào có điểm TB nhận thức ở mức độ kém tuy nhiên so sánh tỉ lệ % số<br /> SV đạt ĐTB ở mức độ trung bình, khá, giỏi giữa hai nhóm có sự khác biệt. Tỉ lệ SV nhóm<br /> ĐC1 có 67,6% đạt mức độ TB cao hơn so với nhóm TN1 (28,6%). Điểm TB ở mức khá<br /> của nhóm TN1 (42,9%), đạt mức độ giỏi (28,6%) lại cao hơn so với nhóm ĐC1 với tỉ lệ<br /> tương ứng là 40,5% và 10,8%. Có thể thấy, việc thiết kế chủ đề diễn đàn về giá trị gia<br /> đình cho SV trường sư phạm đã giúp các em có nhận thức đầy đủ và chính xác về các giá<br /> trị gia thể hiện trong mối quan hệ giữa cha mẹ với con cái, giữa con cái với cha mẹ, giữa<br /> vợ với chồng và giữa anh chị em với nhau. Kiểm định t-test so sánh hai mẫu độc lập với<br /> hệ số Sig. = 0.006 < 0.05 và t= -2.818 cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về<br /> điểm trung bình sau thực nghiệm giữa 2 lớp ĐC1 và TN1 trên kết quả đánh giá về mặt<br /> nhận thức. Cụ thể ở đây là điểm trung bình của lớp TN1 cao hơn lớp ĐC1 một cách có ý<br /> nghĩa thống kê.<br /> Về thái độ: Trên cơ sở các tiêu chí và mức độ đạt được của SV trường sư phạm về<br /> thái độ đối với giá trị gia đình, chúng tôi đã thu được kết quả thể hiện ở Bảng 4.<br /> Bảng 4. Kết quả đánh giá về mặt thái độ của hai lớp ĐC1 và TN1 sau TN<br /> Lớp<br /> ĐC1<br /> <br /> ĐTB<br /> 4,11<br /> <br /> ĐLC<br /> 0,402<br /> <br /> TN1<br /> <br /> 4,40<br /> <br /> 0,273<br /> 159<br /> <br />