Tổ chức vận chuyển hàng hóa và thương vụ trên đường sắt part 9

Chia sẻ: Ajdka Ajsdkj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

128
lượt xem 48
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'tổ chức vận chuyển hàng hóa và thương vụ trên đường sắt part 9', kinh tế - quản lý, kinh tế học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổ chức vận chuyển hàng hóa và thương vụ trên đường sắt part 9

ð th c hi n ñư c nh ng yêu c u ñó ph i l a ch n sơ ñ b trí bãi container và s p x p container trong bãi. VIII.3.3.1. B trí bãi container ñư ng s t: Hi n nay có 2 sơ ñ b trí bãi container ñư ng s t ch y u: - Bãi container có các d y container song song v i ñư ng s t. Sơ ñ này có ưu ñi m là thu n ti n cho tác nghi p x p d container t bãi lên toa xe và ngư c l i, ôtô v n chuy n container ra vào bãi thu n chi u, s d y container nh , chi u dài m i d y l n. Như c ñi m c a sơ ñ là phương ti n x p d ph i có kh u ñ tương ñ i l n, do ñó ch thích h p khi s d ng c n c u c ng; - Bãi container có các d y container vuông góc v i ñư ng s t. Như c ñi m c a sơ ñ là công tác x p d container t bãi lên toa xe và ngư c l i khó khăn, s d y container nhi u, chi u dài m i d y nh , ñư ng di chuy n c a ô tô giao c t v i ñư ng s t, không thích h p khi s d ng c n c u c ng, c n c u c u, ch phù h p v i phương ti n x p d là xe nâng. Vì v y, sơ ñ này ch áp d ng cho các bãi container có kh i lư ng tác nghi p nh , di n tích ñ t b h n ch . Các mô hình ch y u c a bãi container ñư ng s t bao g m: - Bãi container hình ch nh t: (xem hình v H.8.12, H.8.13 và H.8.14) Mô hình này có ưu ñi m là phù h p v i ñ a hình có hình d ng ch nh t, d chuyên môn hóa bãi container, có kh năng phát tri n khi kh i lư ng tác nghi p tăng, giao thông n i b bãi thu n ti n, quá trình tác nghi p di n ra thu n chi u. Như c ñi m c a mô hình là có s giao c t gi a tác nghi p x p d và ñưa l y toa xe, di n tích chi m ñ t l n. - Bãi container ki u ch U, ch L: (xem hình v H.8.15 và H.8.16) Bãi ki u này phù h p v i bãi có chi u dài 2 c nh g n b ng nhau, giao thông n i b ti n l i, không có giao c t gi a ñư ng s t và ñư ng b , di n tích chi m ñ t nh hơn bãi ki u ch nh t. Tuy nhiên v n có giao c t gi a các lu ng phương ti n v n chuy n container ñư ng ng n và khó có ñi u ki n m r ng bãi khi kh i lư ng tăng. VIII.3.3.2. S p x p container trong bãi: Các d y container ph i ñư c s p x p ñ m b o kh gi i h n ñư ng s t, ñư ng b (tùy theo lo i phương ti n v n t i ng n ñư ng ho t ñ ng trên bãi) và kh gi i h n c a phương ti n x p d . Bãi container ñư c b trí thành các hàng d c sát v i ñư ng s t ho c ñư ng b ñ ti n cho công tác ñưa l y. Trong m i hàng có các d y v i chi u dài phù h p v i t m ho t ñ ng c a phương ti n x p d và quy ñ nh b o qu n trên bãi. Container trong d y x p sát và ch ng lên nhau nh m t n d ng s c ch a c a bãi. S container x p ch ng ph thu c vào lo i container, ñ c ng ph n trên c a bãi và phương ti n x p d tác nghi p trên bãi. N u x p ch ng cao (trên 3 l p) c n b trí các kho ng tr ng c n thi t ñ ti n cho công tác s p x p các container l p trên khi ñ nh l y container l p dư i. 190
Hình v H.8.12: Bãi container hình ch nh t Hình v H.8.13: Bãi container hình ch nh t 191
Hình v H.8.14: Bãi container hình ch nh t Hình v H.8.15: Bãi container ki u ch U Hình v H.8.16: Bãi container ki u ch L Kho ng tr ng c n thi t dành cho ñi l i và ho t ñ ng bình thư ng c a bãi ph thu c vào phương ti n v n chuy n ñư ng ng n và phương ti n x p d . Gi a các d y container ñ khe h t 0,6 ñ n 0,7m ph c v cho vi c ki m tra, s a ch a container. Các container trong cùng m t d y x p cách nhau 0,1m và quay c a ra phía khe h ñ ti n ki m tra, m c a khi c n. D y container ngoài cùng cách ñư ng ô tô không nh hơn 0,5m. Các container b o qu n trên bãi trong t ng khu v c riêng theo hư ng ñi, hư ng ñ n ho c theo tác nghi p g i ñi, ñ n và trung chuy n nh m tăng tác nghi p song trùng, thu n ti n cho công tác ki m tra, s p x p. Vi c chuyên môn hóa bãi b o qu n container c n th c hi n sao cho tác nghi p v n chuy n ñư c thu n chi u, h n ch giao c t gi a ñư ng b và ñư ng s t. Khu v c container g i ñi nên b trí g n ñư ng s t x p d , container ñ n b trí g n ñư ng ô tô và container trung chuy n b trí thu n ti n cho tác nghi p song trùng, h n ch vi c ph i d container xu ng bãi. 192
Container g i ñi b o qu n trên bãi theo hư ng ñi, container ñ n t t nh t là b o qu n theo khu v c ph c v c a ô tô ho c theo hư ng nh n. S c ch a và di n tích c a t ng khu v c ph thu c vào kh i lư ng, lo i container c n b o qu n, công su t c a phương ti n x p d ho t ñ ng trên bãi. N u di n tích bãi container h n ch thì có th b o qu n linh ñ ng các c m container, t c là có th thay th khu v c b o qu n tùy theo k ho ch l p t u. Phương pháp b o qu n t m th i container trung chuy n ph thu c vào phương pháp trung chuy n áp d ng trên bãi. N u áp d ng phương pháp d xu ng ke thì ph i ñ di n tích và s c ch a c n thi t, ñ ng th i ph i phân khu v c b o qu n theo hư ng ñ n nh m t o thu n l i cho vi c l p c m toa xe theo hư ng ñi m i. Các khu v c b o qu n container trên bãi phân thành khu container n ng, r ng ñ ti n cho công tác qu n lý, t ch c. N u bãi có nhi m v b o qu n, s a ch a container h ng c n chuyên môn hóa riêng m t khu ñ ph c v công tác này. Các container trong khu s a ch a b trí theo c m: container ñã s a xong ch l y ñi, container ñưa ñ n ch s a ch a, khu s a ch a container. N u ñi u ki n cho phép có th tách riêng theo lo i và m c ñ hư h ng c a container, ngày tháng ñưa vào s a ch a... VIII.4. TÁC NGHI P HÀNG HÓA - THƯƠNG V ð I V I CONTAINER: VIII.4.1. Tác nghi p nh n ch container: ðSVN quy ñ nh vi c t ch c ti p nh n, x p d container ñ chuyên ch ch ñư c ti n hành t i các ga hàng hóa, ñư ng nhánh c a ñư ng s t ho c ch hàng ñ ñi u ki n kho bãi, ñư ng x p d , phương ti n x p d (th công ho c cơ gi i). 1. Lo i container ñư c nh n ch b ng ñư ng s t: ðSVN ch nh n ch các container lo i l n, 20 và 40 feet, phù h p v i quy cách, kích thư c tiêu chu n c a container lo i 1C, 1CC, 1A và 1AA theo tiêu chu n Qu c t ISO 668 và Vi t nam TCVN 6273:1997, c th là: B ng 8.3: Các thông s cơ b n c a container theo TCVN 6273:1997 TT Lo i container Chi u cao Chi u r ng Chi u dài Tr ng t i s d ng (mm) (mm) (mm) l n nh t (kg) 1 1A (40 feet) 2438 2438 12192 30480 2 1AA (40 feet) 2591 2438 12192 30480 3 1C (20 feet) 2438 2438 6058 20320 (24000) 4 1CC (20 feet) 2591 2438 6058 20320 (24000) Ghi chú: s li u trong (...) là tiêu chu n Qu c t ISO 668 Nh ng container lo i khác trư c khi ñưa vào khai thác trên ðSVN ph i có văn b n quy ñ nh riêng ñ phù h p v i Công l nh t i tr ng và Công l nh v bi n pháp chuyên ch hàng quá kh gi i h n. 2. Quy ñ nh v nhãn mác container ñư c phép chuyên ch b ng ñư ng s t: Các container ñư c nh n ch trên ðSVN ph i có các nhãn mác theo quy ñ nh sau: - Nhãn mác ch ng nh n an toàn c a container, d u c a cơ quan ñăng ki m qu c gia s n xu t container làm b ng kim lo i g n trên ñ u mút c a thùng container; 193
- Ký hi u c a ñơn v qu n lý ho c s h u container; - S hi u container; - Tr ng t i s d ng l n nh t và t tr ng c a container; - Dung tích ch a hàng c a container (tính b ng m3); - Nhãn công ư c h i quan; - Th i gian ki m tra b o dư ng ñ nh kỳ; - Mã thông l Qu c t . Các nhãn hi u, ký hi u trên container ñư ng s t ph i phù h p v i quy ñ nh c a ngành ban hành, v i container c a ch hàng ph i phù h p v i tiêu chu n TCVN 6273: 1997 “Quy ph m ch t o và ch ng nh n container v n chuy n b ng ñư ng bi n”, ho c phù h p v i các tiêu chu n, công ư c Qu c t v v n chuy n container mà Vi t nam ñang áp d ng. Các thông s này ph i rõ ràng, không ñư c d p l i, vi t l i khác v i các s li u ban ñ u do cơ quan ñăng ki m c a qu c gia s h u container c p. 3. Tiêu chu n k thu t c a container ñư c phép chuyên ch b ng ñư ng s t: T t c các container s d ng, khai thác trên ðSVN, bao g m c container n ng, r ng, thu c s h u c a ñư ng s t và ch hàng do các ñơn v trong, ngoài ngành ñư ng s t qu n lý, ñ u ph i có tr ng thái k thu t t t, không gây nguy hi m ñ n an toàn nguyên v n hàng hóa bên trong, an toàn ch y t u và an toàn tác nghi p container. Tr ng thái k thu t t t c a container ñư c th hi n qua nh ng bi u hi n sau: - Các vách ngoài c a container không có v t n t, nóc, thành, ñáy container không có d u hi u g , th ng, d t...; - C a container ho t ñ ng trơn chu, khi ñóng ph i kín, khít, ñ các chi ti t khóa và bu c c a tr ng thái t t; - Các ch t góc container t t, ñúng tiêu chu n quy ñ nh; - K t c u container v ng ch c, d ng c c ñ nh hàng bên trong container (n u có) t t và ñ y ñ . Container do ðSVN qu n lý s d ng ñư c s a ch a ñ nh kỳ theo quy ñ nh, n u hư h ng ph i s a ch a l i. ðơn v s a ch a container do cơ quan ñăng ki m Vi t nam c p phép (ñó chính là nh ng ñơn v ñóng m i container). Quá trình s a ch a và ñánh d u th i h n s a ch a lên container tuân th quy ñ nh trong Quy ph m s a ch a container. VIII.4.2. Tác nghi p x p d container và hàng hóa: 1. Quy ñ nh x p hàng vào container: Trư c khi x p hàng vào container, ngư i x p hàng ph i ki m tra k tình tr ng k thu t thương v c bên trong và ngoài container, n u xét th y không ñ m b o ngư i thuê v n t i có quy n t ch i không x p và yêu c u ñư ng s t c p container khác. ðư ng s t ch u trách nhi m v m i thi t h i do s ch m tr ho c cung c p container không ñ t tiêu chu n gây ra. Khi ki m tra bên trong container lưu ý xem container có s ch s không, còn vương l i các mùi c a hàng hóa v n chuy n trư c không, còn sót l i các m u, ñinh... có kh năng làm rách bao gói hàng hóa không?. Lưu ý xóa b ho c g b nh ng nhãn hi u cũ dán bên ngoài không còn phù h p v i quá trình chuyên ch s p t i, lo i b nh ng tác nhân có th làm h ng hàng hóa ho c bao gói bên trong container như các m u, ñinh... T ng tr ng lư ng hàng hóa x p trong container không ñư c vư t quá tr ng t i x p hàng l n nh t c a container. Khi s d ng container ñ x p chung nhi u lo i hàng thì nh ng hàng này ph i th a mãn ñi u ki n ñư c phép x p chung lên 1 toa xe, không x p các lo i hàng có kh năng làm h ng container. Hàng hóa x p trong container ph i ñ m b o yêu c u k thu t, hàng n ng x p xu ng dư i, hàng nh x p lên trên và dàn ñ u ñ 194
tr ng tâm hàng hóa cân ñ i, không ñư c l ch quá m c ñ cho phép so v i trung tâm hình h c c a sàn container. Hàng x p trong container ph i ñư c kê chèn ch c ch n ñ m b o không b xê d ch trong su t quá trình v n chuy n. Khi x p hàng bao ki n thì bao gói ph i ch c ch n, ñ ñ c ng ñ x p ch ng t i ñ cao x p hàng cho phép trong container. N u container ch a hàng hóa ñòi h i bi n pháp b o qu n, x p d và chuyên ch ñ c bi t c n ghi rõ ký hi u tương ng bên ngoài container. Quá trình x p hàng ti n hành nh nhàng, tránh va ñ p m nh làm hư h ng container. L p hàng ngoài cùng sát c a container ph i ñư c ghim bu c ch c ch n ñ không b xô, ñ ra phía ngoài khi m c a và x p cách c a 10cm ñ thao tác ñóng m c a ñư c d dàng. Sau khi x p hàng xong, ngư i x p hàng có trách nhi m l p danh m c hàng hóa ch a trong container và ñóng c a, niêm phong toa xe. Ngư i thuê v n t i t x p hàng vào container ph i ch u trách nhi m v s ñúng ñ n c a hàng hóa và phương pháp x p hàng hóa bên trong container. T i nh ng nơi có ñi u ki n, sau khi x p xong hàng hóa vào container, có th th c hi n thao tác ki m tra ñ b n c a container b ng cách nâng, h và nghiêng container 450. 2. Quy ñ nh x p container trên toa xe: Trư c khi x p container lên toa xe, các ga ph i ki m tra ch t lư ng, quy cách c a container và toa xe theo các quy ñ nh trên, n u không ñ t ga ñư c quy n t ch i v n chuy n. Khi ki m tra toa xe, ñ c bi t lưu ý các b gá chuyên dùng gi container, n u phát hi n th y tr c ren b h ng, vô-lăng tr c vít không có tác d ng, ñ hãm b bong m i hàn ph i l p t c báo s a ch a. Toa xe chuyên ch container ñư c trang b các b gá gi container n ñ nh trên toa xe trong su t quá trình v n chuy n. Nh ng b gá này có kích thư c và ki u dáng phù h p v i tiêu chu n qu c t , gi a 2 b gá gi 2 container k ti p t n t i khe h 78mm t o ñi u ki n thu n l i cho máy x p d tác nghi p. B gá ki u lò xo khi tr ng thái không làm vi c ñư c h xu ng dư i, khi gi container ñư c nâng lên và c p vào ch t góc dư i container. B gá c ñ nh c a toa xe th hi n trên hình v H.8.17 C u t o c a b gá bao g m 7 chi ti t: 1- Tr c ren; 2- ð hãm hàn c ñ nh v i b xe; 3- Vòng ñ m; 4- Vô-lăng; 5- ðai c vô-lăng; 6- ðai c hãm; 7- Tôn hàn ch ng m t c p. V m t tr ng lư ng, t ng tr ng t i c a c container và hàng hóa x p trong container không ñư c vư t quá tr ng t i thành ho c tr ng t i k thu t cho phép (n u tuy n ñư ng có quy ñ nh tr ng t i k thu t cho phép) c a toa xe ch ñ nh chuyên ch . T ng tr ng toa xe dùng ñ chuyên ch và container không ñư c vư t quá tr ng t i h n ch c u ñư ng theo quy ñ nh trong Công l nh s c kéo áp d ng cho tuy n ñư ng ñó. Khi x p 2 container lo i 20 feet lên m t toa xe ph i ñ m b o t ng tr ng lư ng c a các container ñó b ng nhau ñ tr ng tâm hàng hóa không b l ch so v i trung tâm hình h c toa xe. 195
V trí m V trí ñóng Hình v H.8.17: C u t o và ho t ñ ng c a b gá container trên toa xe Nh ng ñi m c n chú ý khi s d ng b gá chuyên dùng: - Trư c khi x p container lên toa xe ph i thao tác ñ ñ u tr c ren ch ng khít lên m t ñ hãm. Khi x p, container ñ t lên toa xe ñúng v trí quy ñ nh, t c là 4 ch t góc l t vào 4 v trí c ñ nh c a b gá và tr c ren ép sát ch t góc container; - Không dùng toa xe có l p b gá chuyên dùng ñ chuyên ch hàng hóa khác không n m trong container; - Không dùng b gá v i m c ñích thay cho c c ch ng, ch ng dây gia c . 3. Quy ñ nh d hàng hóa và container: Khi toa xe ch container hàng ñ n ga ñ n, ga báo tin cho ngư i nh n hàng và ñôn ñ c ngư i nh n hàng nhanh chóng d container gi i phóng toa xe. Không cho phép th c hi n tác nghi p d hàng ra kh i container trong khi container v n n m trên toa xe. Trư c khi d hàng (n u ñư ng s t t d ), nh n container (n u ngư i nh n hàng d ) các bên ph i ki m tra tr ng thái niêm phong k p chì và thương v c a container. N u phát hi n th y có nh ng sai l ch so v i hóa ñơn g i hàng ho c tr ng thái thương v không t t ph i l p biên b n theo quy ñ nh. ð i v i nh ng container do ñư ng s t t d , sau khi ñã ñưa container vào bãi, ñôn ñ c x p d ph i nghiên c u danh m c hàng hóa x p trong container, ñ xu t phương án d h p lý nh t, ph bi n và ch ñ o ñ i x p d th c hi n. Khi d ti n hành tháo ch ng bu c c a l p hàng ngoài cùng và d t ngoài vào trong. Sau khi d xong ti n hành v sinh s ch s , ñóng c a container trư c khi bàn giao. Trong quá trình d , n u phát hi n th y hàng hóa b m t mát, hư h ng ph i l p biên b n thương v theo ñúng quy ñ nh c a ngành ñư ng s t. VIII.4.3. Tác nghi p ñăng ký s sách gi y t chuyên ch và ñi u container r ng: 196
ð i v i hàng hóa chuyên ch b ng ñư ng s t trong container, trong hóa ñơn g i hàng, s hàng ñi và s hàng ñ n, s lưu hành thành ph n ñoàn t u, nh t ký ñoàn t u, s th ng kê th i gian ñ ñ ng toa xe, ngoài vi c ghi chép như quy ñ nh hi n hành, t i m c tên hàng, các ch c danh liên quan trên t u, dư i ga, ñi u ñ ph i ghi rõ ký hi u, s hi u c a container. Ch hàng có nhu c u ñi u container r ng v ga g i, dù container c a ñư ng s t hay c a ch hàng, ph i ghi rõ yêu c u vào hóa ñơn g i hàng ngay t i ga ñi. Vi c thu cư c tr container r ng có th th c hi n ngay t i ga ñi ho c sau khi d hàng t i ga ñ n. Khi có l nh ñi u container r ng thu c s h u c a ñư ng s t, ga ñư c ch ñ nh ñi u container dùng “gi y g i xe r ng”. Trong gi y ghi rõ s hi u toa xe, tên ga ñi, ga ñ n, ký hi u và s hi u container ñ làm căn c ñi u container r ng. CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG VIII: 1. Ý nghĩa và ñi u ki n chuyên ch hàng hóa b ng container? 2. Khái ni m, phân lo i và c u t o container? 3. Ch c năng nhi m v và phân lo i bãi container? 4. Yêu c u k thu t ñ i v i bãi container? 5. B trí bãi container? 6. Tác nghi p hàng hóa-thương v ñ i v i container? 197
Chương IX: T CH C CÔNG TÁC LU NG HÀNG Lu ng hàng là khái ni m ch m t kh i lư ng hàng hóa v n chuy n có hư ng trong th i kỳ nh t ñ nh. Lu ng hàng ñư c ñ c trưng b i các y u t sau: - ð l n: kh i lư ng hàng hóa v n chuy n, xác ñ nh b ng t n (T); - Hư ng ñi: xác ñ nh b i ga ñ u và ga cu i tuy n v n chuy n trên m ng ñư ng s t qu c gia; - Th i kỳ phát sinh lu ng hàng: th i kỳ nghiên c u. Lu ng hàng g m 2 lo i: theo m t hàng v n chuy n c th (ví d lu ng hàng than, xi-măng, g o...) và lu ng hàng chung cho t t c các m t hàng trên tuy n. Lu ng hàng ñư c th hi n trên m t sơ ñ v i tr c hoành bi u hi n hư ng v n chuy n, tr c tung bi u hi n ñ l n lu ng hàng, c th như sau: - ði m ñ u và cu i lu ng hàng: ñi m ñ u và cu i tr c hoành c a sơ ñ ; - Chi u lu ng hàng: n m bên trái hư ng ñi c a sơ ñ ; - ð l n lu ng hàng: theo t l ñ cao quy ư c c a tr c tung; - Lo i hàng: th hi n b ng m u s c ho c ký hi u quy ư c trên sơ ñ . Ví d , lu ng hàng trên tuy n ñư ng s t A – B trong năm nghiên c u th hi n như hình v H.9.1. Hình v H. 9.1: Lu ng hàng trên tuy n ñư ng s t A – B năm nghiên c u. Ghi chú: . T l ñ cao: 1 cm ng v i 1000 T; . Các ký hi u: : hàng than; : hàng xi-măng; : hàng s t thép; 196
: hàng khác. Lu ng hàng hình thành t quy lu t cung – c u c a th trư ng, do s chênh l ch v giá gi a các vùng, các khu v c và giao lưu hàng hóa gi a các qu c gia. Các y u t tác ñ ng và nh hư ng ñ n lu ng hàng r t ña d ng nhưng có th ñưa v nh ng nguyên nhân ch y u sau: - Trình ñ phát tri n l c lư ng s n xu t và m c ñ tăng trư ng kinh t chung c a n n KTQD; - Phân b l c lư ng s n xu t – tiêu th , các ñi m dân cư t p trung và m c ñ chuyên môn hóa c a các khu công nghi p; - Chênh l ch v giá c hàng hóa gi a các vùng, các khu v c trong lãnh th ; - M c ñ tăng trư ng giao lưu hàng hóa gi a các qu c gia trong vùng; - H th ng cung ng k thu t v t tư và tiêu th s n ph m; - Năng l c c nh tranh c a các phương ti n v n t i khác, th hi n thông qua s phân b , trình ñ phát tri n h t ng cơ s , phương ti n v n t i và các chính sách v giá cư c, phát tri n d ch v ... Lu t ñư ng s t quy ñ nh, m t trong nh ng nguyên t c cơ b n là ho t ñ ng ñư ng s t ph i có tính k ho ch. K ho ch c a ngành ñư ng s t cũng như c a các ngành KTQD khác, căn c theo ñ dài th i gian th c hi n chia thành 3 lo i: 1. K ho ch dài h n có th i gian th c hi n là 5 năm ho c lâu hơn. N i dung c a k ho ch này quy ñ nh nh ng nhi m v l n, nh ng phương hư ng cơ b n, các m c tiêu quan tr ng và ch y u trong m t th i kỳ phát tri n lâu dài c a ngành, ñ ra bi n pháp th c hi n ñ hoàn thành m c tiêu ñó. Nh ng ch tiêu c th ñư c xác ñ nh trong k ho ch dài h n ngành ñư ng s t là: kh i lư ng, lư ng luân chuy n hàng hóa và hành khách, quy mô, nh ng thay ñ i lu ng hàng, quy mô trang thi t b k thu t v n chuy n, phân chia t l v n cơ b n cho các kh i chuyên môn trong ngành ñư ng s t..., nh ng ch tiêu này phân chia cho t ng năm trong th i kỳ k ho ch; 2. K ho ch năm: c th hóa k ho ch dài h n theo t ng năm th c hi n nh m ñ m b o hoàn thành và hoàn thành vư t m c k ho ch dài h n. Khi l p k ho ch năm ph i căn c vào các ch tiêu ñã ñ ra trong k ho ch dài h n, tình hình và kh năng th c hi n c th c a năm k ho ch ñ xác ñ nh m c tiêu và bi n pháp th c hi n. Nhi m v quan tr ng c a k ho ch năm là gi i quy t, th c hi n nh ng nhi m v phát sinh do yêu c u c a n n KTQD và ñ i s ng xã h i. Ch tiêu trong k ho ch năm ñư c phân b cho các quý, tháng c a năm k ho ch và bao quát toàn b các lĩnh v c ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a ngành ñư ng s t; 3. K ho ch tác nghi p g m k ho ch quý, tháng, k ho ch ngày và giai ño n. K ho ch tác nghi p ñư c l p ra do nh ng bi n ñ ng thư ng xuyên c a môi trư ng s n xu t kinh doanh c a ngành mà k ho ch năm và dài h n không th lư ng h t ñư c, nh m m c ñích hoàn thành và hoàn thành vư t m c các ch tiêu ñã xác ñ nh trong k ho ch năm. K ho ch quý, tháng là cơ s ñ xác ñ nh ñ nh m c công tác khai thác hàng tháng, trong ñó quy ñ nh ngành ñư ng s t ph i cung c p ñ y ñ và khai thác có hi u qu trang thi t b k thu t c a ngành, ñ c bi t là toa xe hàng. Các lo i k ho ch trên có quan h m t thi t v i nhau, là ti n ñ và b xung cho nhau. K ho ch dài h n là căn c và cơ s ñ l p k ho ch năm, ñ n lư t mình, k ho ch năm l i là cơ s ñ xây d ng các k ho ch tác nghi p phù h p. Ngư c l i, làm t t nhi m v l p và th c hi n k ho ch tác nghi p là y u t quy t ñ nh cho vi c hoàn thành và hoàn 197
thành vư t m c k ho ch năm, t o ñi u ki n hoàn thành và hoàn thành vư t m c k ho ch dài h n. Lu ng hàng có ý nghĩa r t quan tr ng trong công tác l p k ho ch v n t i hàng hóa ñư ng s t. Nó là s li u c n thi t ban ñ u ph c v cho công tác k ho ch. Xác ñ nh chính xác lu ng hàng kỳ k ho ch là ñi u ki n tiên quy t ñ m b o tính chính xác c a k ho ch. ð th c hi n yêu c u này, c n ph i ti n hành nghiên c u t ch c công tác lu ng hàng và k ho ch v n chuy n hàng hóa ngành ñư ng s t. IX.1. N I DUNG CÔNG TÁC T CH C LU NG HÀNG VÀ K HO CH V N CHUY N HÀNG HÓA: Nhi m v quan tr ng c a ngành VTðS là ph i th a mãn ñ n m c cao nh t nhu c u v n chuy n hàng hóa c a n n KTQD và trong ñ i s ng xã h i. Tuy nhiên, Lu t ñư ng s t quy ñ nh Doanh nghi p ñư ng s t không có trách nhi m ph i th a mãn m i yêu c u có kh năng x y ra mà ñư c quy n ưu tiên gi i quy t nh ng yêu c u ñã l p k ho ch, t c là nh ng yêu c u ñã ñư c xem xét trư c. K ho ch v n chuy n hàng hóa ngành ñư ng s t vì v y ph i ñáp ng yêu c u t ch c v n t i h p lý, gi m chi phí v n chuy n cho n n KTQD. IX.1.1. Nhi m v , yêu c u c a công tác t ch c lu ng hàng và k ho ch v n chuy n hàng hóa: Do lu ng hàng có ý nghĩa ñ c bi t quan tr ng ñ i v i ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a ngành ñư ng s t, vì v y, khi t ch c công tác lu ng hàng ph i th a mãn các yêu c u sau: 1. Quán tri t m t cách ñúng ñ n các ch trương, chính sách c a ð ng và Nhà nư c trong t ng giai ño n phát tri n c a n n KTQD; 2. Phân ph i h p lý s lư ng toa xe cho các ch hàng nh m hoàn thành và hoàn thành vư t m c k ho ch v n chuy n hàng hóa theo yêu c u c a n n KTQD và ñ i s ng xã h i; 3. S d ng h p lý năng l c chuyên ch c a toa xe hàng và năng l c tác nghi p hàng hóa c a các ga, qua ñó khai thác h p lý NLTQ, năng l c chuyên ch hi n có c a m ng lư i ñư ng s t; 4. Ph i h p ch t ch v i các ngành v n t i khác, t n d ng kh năng ti m tàng c a toàn b h th ng v n t i; 5. ðáp ng nhu c u giao lưu hàng hóa LVðSQT. Ch t lư ng công tác t ch c k ho ch v n chuy n hàng hóa ngành ðSVN ñư c ph n ánh thông qua các tiêu chu n sau: 1. ðúng hư ng: ph n ánh trình ñ quán tri t ñư ng l i ch trương c a ð ng và Nhà nư c trong khâu l p k ho ch; 2. Chính xác: các căn c ñ th c hi n và s li u ban ñ u ñ l p k ho ch ph i có ngu n g c tin c y, k t qu thu ñư c ñ m b o ñ chính xác cao nh áp d ng các phương pháp x lý tiên ti n, khoa h c; 3. Cân ñ i: kh i lư ng tác nghi p gi a các b ph n trong ngành, gi a các giai ño n trong kỳ k ho ch tương ñ i hài hòa, gi m s m t cân ñ i theo hư ng và th i gian; 4. H p lý: hoàn thành các ch tiêu k ho ch v i chi phí v n t i hàng hóa th p nh t, lo i tr các hình th c v n t i b t h p lý trong khâu l p k ho ch. 198
IX.1.2. N i dung công tác t ch c lu ng hàng: T ch c lu ng hàng là bi n pháp quan tr ng ñ k ho ch hóa v n chuy n hàng hóa trong ngành ñư ng s t. N i dung c a công tác này r t r ng l n và ñư c nghiên c u trong nhi u môn h c khác nhau c a chuyên ngành VTðS. Nh ng n i dung cơ b n c a công tác lu ng hàng bao g m: 1. ði u tra lu ng hàng; 2. Cân ñ i k ho ch; 3. Lo i tr v n t i b t h p lý; 4. T ch c v n t i su t. Công tác l p k ho ch th c ch t là m t quá trình nh n th c quy lu t khách quan và v n d ng nó vào trong công tác ch ñ o s n xu t. ð ñ m b o k ho ch l p ra là chính xác, có cơ s khoa h c, mang tính kh thi cao, m t m t ph i n m v ng các quy lu t khách quan nhưng ñ ng th i cũng ph i ti n hành ñi u tra phân tích các y u t tác ñ ng ñ ph c v cho công tác d báo lu ng hàng kỳ k ho ch. Công tác ñi u tra lu ng hàng và thu th p s li u làm cơ s cho vi c l p k ho ch là công vi c ñ u tiên và r t quan tr ng m i khi ti n hành l p k ho ch v n chuy n hàng hóa b ng ñư ng s t. Khi ti n hành ñi u tra, ngư i làm công tác ñi u tra ph i n m v ng nh ng nguyên t c cơ b n sau: 1. ð m b o bí m t qu c gia và bí m t c a ngành ñ i v i các s li u, tài li u theo quy ñ nh; 2. ði u tra có tr ng tâm, tr ng ñi m nhưng ñ ng th i cũng ph i bao quát ñư c toàn b vùng nh hư ng; 3. ð m b o tính khoa h c, có k ho ch c th trong quá trình ñi u tra ñ hoàn thành công tác ñi u tra v i chi phí nh nh t và ñúng ti n ñ th i gian quy ñ nh. Công tác ñi u tra ngu n hàng do lãnh ñ o ga ph trách, th i gian ti n hành ph thu c vào m c ñích ñi u tra ñ ph c v cho vi c l p k ho ch nào ñ quy t ñ nh. N i dung ñi u tra ch hàng là ph i thu th p tình hình và s li u ch y u sau: - K ho ch s n xu t, cung c p và phân ph i s n ph m t ng tháng, quý và c năm c a cơ quan ch hàng; - Tính th i v và nh ng y u t có kh năng nh hư ng ñ n tình hình s n xu t, tiêu th c a ch hàng; - Năng l c d tr nguyên v t li u và s n ph m c a ch hàng; - Năng l c x p d (th công và cơ gi i) c a ch hàng; - Kh i lư ng hàng hóa t n kho trong nh ng ngày ñ u tháng, quý, năm; - Kh năng v n chuy n hàng hóa b ng các phương ti n c nh tranh khác. Phương pháp ñi u tra ñư c ti n hành theo 2 hình th c: - Tr c ti p ñi u tra t i cơ quan ch hàng thông qua phát phi u ñi u tra. Phương pháp này có ưu ñi m là chính xác nhưng th i gian ti n hành lâu, chi phí nhân l c ñi u tra l n; - Thông qua các cơ quan có trách nhi m ñ tìm hi u s li u và tình hình c n ñi u tra. Phương pháp này có ñ chính xác không cao b ng phương pháp ñi u tra tr c ti p, không lư ng h t ñư c nh ng y u t thay ñ i trong kỳ k ho ch, tuy nhiên chi phí nhân l c và th i gian cho công tác ñi u tra th p hơn. IX.2. V N T I B T H P LÝ VÀ M T CÂN ð I TRONG V N T I: 199
Lu ng hàng phát sinh trên cơ s nhu c u v n t i c a ch hàng hình thành t nhiên do quy lu t cung c u. Chính vì v y, khi ngành ñư ng s t th c hi n các quá trình v n t i hàng hóa nh m th a mãn nhu c u v n t i có th n y sinh nh ng hành trình không h p lý, gây lãng phí cho xã h i. M t khác, hi n tư ng m t cân ñ i trong v n t i t n t i khách quan, nh hư ng tiêu c c ñ n ho t ñ ng c a ngành, do ñó khi l p k ho ch v n t i hàng hóa c n nghiên c u h n ch t i ña s m t cân ñ i và lo i b các quá trình v n t i b t h p lý. IX.2.1. V n t i b t h p lý: IX.2.1.1. Khái ni m và các hình th c v n t i b t h p lý: 1. Khái ni m: v n t i b t h p lý là các hình th c v n t i làm phát sinh nhu c u s d ng NLTQ, phương ti n chuyên ch và chi phí v n t i không c n thi t cho n n KTQD. Như v y có th th y r ng, ñ ng trên góc ñ c a c n n KTQD, v n t i b t h p lý làm tăng chi phí v n t i hàng hóa, gây lãng phí cho xã h i. Vì v y m c dù ngành v n t i thu ñư c ti n cư c t v n chuy n hàng hóa nhưng t ng th chung toàn xã h i l i b thi t thòi. Chính vì v y, nhi m v quan tr ng khi l p k ho ch v n chuy n hàng hóa là ph i lo i tr các hình th c v n t i b t h p lý. 2. Các hình th c v n t i b t h p lý: - V n t i ngư c chi u: là hình th c v n chuy n 1 lo i hàng (ho c nh ng lo i hàng có th thay th , s d ng l n cho nhau) ngư c chi u nhau trên cùng m t ño n ñư ng ho c trên 2 tuy n ñư ng song song. ðây là lo i v n t i b t h p lý khá ph bi n và y u t b t h p lý th hi n ch làm phát sinh nhu c u v n chuy n hàng hóa th a trong gi i h n ño n ñư ng ñó. Nguyên nhân ch y u c a hi n tư ng này là do trình ñ l p k ho ch chưa cao. - V n t i trùng l p: là quá trình v n t i hàng hóa t nơi g i ñ n nơi nh n, trong ñó ph i ti n hành s l n tác nghi p ñ u cu i nhi u hơn c n thi t. Nh ng trư ng h p ph i chuy n t i sang toa ho c x p d hàng hóa ph c v công tác ki m tra theo yêu c u c a cơ quan có th m quy n không thu c lo i v n t i b t h p lý này. V n t i trùng l p làm phát sinh thêm chi phí x p d , gi m ch t lư ng b o qu n hàng hóa v n chuy n. R t nhi u trư ng h p v n t i trùng l p ñi kèm v i v n t i ngư c chi u. Khi ñó, ngoài vi c tăng thêm chi phí x p d còn gây lãng phí chi phí v n chuy n hàng hóa chi u ngư c. Nguyên nhân c a hi n tư ng v n t i trùng l p là do trình ñ l p k ho ch không cao, năng l c b o qu n hàng hóa b h n ch , m ng lư i kho bãi phân b không h p lý. - V n t i quá g n: là hình th c v n t i hàng hóa trong ph m vi quãng ñư ng t i thi u mà n u dùng phương ti n ô tô thì có l i hơn. C ly t i thi u này do ngành ñư ng s t quy ñ nh phù h p v i ñi u ki n th c t c a ngành trên cơ s so sánh hi u qu kinh t chung. V n t i quá g n gây thi t h i cho n n KTQD do ph i tr ti n cư c v n chuy n hàng hóa cao hơn c n thi t. - V n t i quá xa: là hình th c v n t i hàng hóa vư t quá kho ng cách h p lý trong phương án v n t i ho c ñưa hàng hóa ñ n m t ñ a ñi m nh n nào ñó mà trong th i kỳ này hàng hóa có th ñư c ñưa ñ n t m t ñ a ñi m g n hơn. Nguyên nhân c a hi n tư ng v n t i b t h p lý này là do b trí l c lư ng s n xu t không h p lý, trình ñ l p k ho ch chưa cao. IX.2.1.2. Bi n pháp kh c ph c v n t i b t h p lý: 200
Rõ ràng, v n t i b t h p lý gây lãng phí cho xã h i trong lĩnh v c v n chuy n hàng hóa, vì v y, nhi m v quan tr ng c a công tác l p k ho ch là ph i lo i tr ñư c các hình th c v n t i này nh m ti t ki m chi phí cho xã h i, gi m giá thành v n chuy n. Lo i tr v n t i b t h p lý ñòi h i ph i ti n hành thư ng xuyên và mang tính lâu dài, liên quan ñ n nhi u lĩnh v c vì v y ph i có s c ng tác ch t ch gi a ngành ñư ng s t v i các ngành kinh t khác. ð th c hi n ñư c nhi m v ñó c n áp d ng ñ ng b các bi n pháp sau: 1. Các bi n pháp liên quan ñ n ñ u tư m r ng m ng lư i v n t i, quy ho ch b trí l i cơ s s n xu t và tiêu th , c i ti n ch ñ cung c p v t tư thương m i, m r ng ch ñ phân ph i th ng t i nơi tiêu th , h n ch v n t i trùng l p (tr nh ng trư ng h p ph i ñưa hàng hóa vào kho d tr qu c gia ho c tái ch bi n s n ph m); 2. Nâng cao trình ñ và c i ti n công tác l p k ho ch, kiên quy t không nh n ch hàng hóa n u th y b t h p lý. S a ñ i t p quán s d ng nguyên v t li u, quy cách s n ph m; 3. Th c hi n các bi n pháp hành chính, kinh t nh m m c ñích ngăn ng a v n t i b t h p lý như c m ch ho c dùng bi n pháp nâng giá cư c ñ h n ch chuyên ch ; 4. Ti n hành phân công kh i lư ng v n t i h p lý gi a các ngành v n t i trên cơ s so sánh tính toán hi u qu kinh t chung. IX.2.2. M t cân ñ i trong v n t i: M t cân ñ i trong v n t i là y u t b t l i ñ i v i ngành v n t i, gây ra s lãng phí NLTQ, năng l c chuyên ch và nhân l c c a ngành. M t khác, hi n tư ng m t cân ñ i cũng là nguyên nhân t o ra căng th ng trong th i kỳ cao ñi m ho c trên chi u v n t i n ng. M t cân ñ i là hi n tư ng khách quan trong ho t ñ ng c a ngành VTðS. Chính vì v y, khi l p k ho ch v n chuy n hàng hóa ph i ti n hành công tác cân ñ i k ho ch nh m h n ch hi n tư ng này. IX.2.2.1. Khái ni m m t cân ñ i trong v n t i hàng hóa: M t cân ñ i là s không cân b ng v kh i lư ng v n chuy n gi a 2 chi u c a m t tuy n ñư ng trong kỳ nghiên c u ho c trên cùng m t tuy n ñư ng gi a các giai ño n trong kỳ nghiên c u. M t cân ñ i trong v n t i ñư c ñ c trưng b i h s m t cân ñ i và h s này luôn luôn l n hơn 1. IX.2.2.2. Phân lo i m t cân ñ i: có th th y, theo khái ni m v m t cân ñ i trong v n t i thì hi n tư ng m t cân ñ i g m 2 lo i: 1. M t cân ñ i theo chi u: là s chênh l ch gi a kh i lư ng gi a chi u n ng và chi u r ng c a 1 tuy n ñư ng s t trong cùng kỳ nghiên c u. H s m t cân ñ i theo chi u xác ñ nh theo công th c sau: Qn chi u Kmcñ = --------- (9.1) Qr Trong ñó: . Qn và Qr: kh i lư ng hàng hóa v n chuy n trên chi u n ng và chi u r ng c a tuy n ñư ng trong cùng kỳ nghiên c u (T). M t cân ñ i theo chi u làm gi m hi u qu khai thác phương ti n trên chi u r ng, tăng h s ch y r ng và t o nên tình tr ng khan hi m v phương ti n v n chuy n chi u n ng. Nguyên nhân c a hi n tư ng này là do: - Phân b l c lư ng s n xu t không ñ ng ñ u gi a các vùng; 201
- Trình ñ phát tri n kinh t xã h i không ñ ng ñ u gi a các vùng, các ñ a phương trên lãnh th ; - S hình thành, phát tri n các khu công nghi p, ñ a ñi m s n xu t và tiêu th s n ph m không ñ u nhau trong 1 qu c gia. 2. M t cân ñ i theo th i gian: là s chênh l ch kh i lư ng v n chuy n trên cùng m t tuy n ñư ng gi a các giai ño n th i gian khác nhau trong kỳ nghiên c u (thư ng tính theo quý ho c tháng), xác ñ nh b ng công th c sau: Qmax tg Kmcñ = ----------- (9.2) Qbq Trong ñó: . Qmax: kh i lư ng c a giai ño n có kh i lư ng v n chuy n l n nh t trong kỳ nghiên c u (T). S li u này ñư c rút ra t tài li u th ng kê; . Qbq: kh i lư ng v n chuy n bình quân c a các giai ño n th i gian trong kỳ nghiên c u (T), xác ñ nh theo công th c: Qv n chuy n Qbq = ------------ [T]; (9.3) n V i: . Qv n chuy n: kh i lư ng v n chuy n hàng hóa trong kỳ nghiên c u (T), l y theo tài li u th ng kê; . n: s giai ño n th i gian trong kỳ nghiên c u. M t cân ñ i theo th i gian gây nên hi n tư ng căng th ng gi t o vào th i kỳ cao ñi m, tăng yêu c u d tr NLTQ, năng l c chuyên ch và nhân l c, gây lãng phí cho ngành v n t i và tăng giá thành v n t i hàng hóa. Nguyên nhân c a hi n tư ng này là do: - ð c ñi m c a quá trình s n xu t và tiêu th hàng hóa. Theo ñ c ñi m này, hàng hóa ñư c chia thành 3 lo i: + Hàng hóa có tính th i v trong c lĩnh v c s n xu t và tiêu th ; + Hàng hóa tiêu th theo th i v nhưng s n xu t quanh năm, ví d phân bón, v t li u xây d ng... Th i v tiêu th s n ph m ph thu c vào ñ c tính và nhu c u s d ng c a ngư i tiêu dùng; + Hàng hóa tiêu th quanh năm nhưng s n xu t theo th i v , ví d như lương th c, th c ph m... Nh ng hàng hóa này ñòi h i ph i v n chuy n ngay sau khi thu ho ch ñ n nơi d tr và tiêu th , ñ c bi t khi h th ng kho tàng không ñáp ng ñư c thì nhu c u v n chuy n s tăng r t cao. - ð c ñi m c a y u t th i ti t, khí h u trong năm tác ñ ng ñ n nhu c u v n chuy n hàng hóa; - Do tính ch t ho t ñ ng c a m t s ngành v n t i khác (ñư ng th y, ñư ng ô tô...) b h n ch chuyên ch trong m t s th i kỳ c a năm, vì v y kh i lư ng chuyên ch d n sang ñư ng s t gây nên m t cân ñ i; - Quy ch ho t ñ ng trên lĩnh v c xu t - nh p kh u hàng hóa và ñ c tính v n t i hàng hóa trong liên v n qu c t d n ñ n lu ng hàng LVðSQT b m t cân ñ i theo th i gian. IX.2.2.3. Bi n pháp h n ch m t cân ñ i trong công tác k ho ch: Như trên ñã trình b y, hi n tư ng m t cân ñ i trong v n chuy n hàng hóa do các nguyên nhân khách quan gây nên, không th lo i tr ñư c h t trong ho t ñ ng c a ngành ñư ng s t. Tuy nhiên, khi l p k ho ch có th áp d ng các bi n pháp nh m h n ch nó, bao g m: 202
1. Tăng cư ng x p d vào ban ñêm. Th c t công tác ngành ðSVN cho th y, nhi u hóa trư ng ñư ng s t không ñ ñi u ki n tác nghi p vào ban ñêm gây nên tình tr ng m t cân ñ i theo th i gian. Vì v y, ñư ng s t c n ch ñ ng xây d ng k ho ch và tăng cư ng cơ s v t ch t k thu t ñ nâng t l hàng hóa x p d vào ban ñêm; 2. V n d ng toa xe linh ho t. Hàng hóa khác nhau ñòi h i phương ti n v n chuy n khác nhau, ñôi khi do không cân ñ i v lu ng hàng d n ñ n tình tr ng làm tăng lu ng xe ch y r ng. Vì v y, ñ gi m lu ng xe r ng c n nghiên c u phương án s d ng toa xe linh ho t, ví d dùng xe HH ph b t thay th xe GG, s d ng toa xe khách trên tuy n ch m t s m t hàng chi u r ng...; 3. Áp d ng các bi n pháp thu hút hàng hóa chuyên ch trên chi u r ng thông qua chính sách giá cư c linh ho t, ch ñ ưu ñãi chuyên ch ...; 4. Quy ho ch m ng lư i kho bãi ñư ng s t và ñ xu t quy ho ch m ng lư i kho bãi c a ch hàng trên cơ s so sánh hi u qu kinh t chung; 5. Ti n hành công tác cân ñ i k ho ch. Công tác này bao g m 2 n i dung: a. Cân ñ i gi a năng l c và kh i lư ng nh n ch : - Cân ñ i theo năng l c chuyên ch c a các toa xe hàng: năng l c c a các toa xe hàng hi n có th hi n b ng s l n x p hàng ho c s t n hàng có th chuyên ch ñư c trong tháng, xác ñ nh theo công th c sau: Nvd.Ttháng Ux p = -------------- [xe]; (9.4) θxe Nvd.Pt. Ttháng Ho c: Qtháng = ---------------- [T]; (9.5) θxe Trong ñó: . Nvd: s toa xe hàng v n d ng trong tháng k ho ch (xe); . Ttháng: s ngày theo l ch c a tháng k ho ch (ngày); . θxe: th i gian quay vòng bình quân c a 1 toa xe hàng (ngày). ð ñ m b o cân ñ i gi a năng l c và lư ng hàng hóa nh n ch ho c s toa xe c p x p, ph i kh ng ch kh i lư ng nh n ch không vư t quá năng l c hi n có trong tháng. - Cân ñ i theo năng l c tác nghi p t i các ga hàng hóa: các ga hàng hóa và ga làm tác nghi p hàng hóa ñ u có m t năng l c gi i h n v kho bãi, máy x p d , ñư ng x p d ... Vì v y khi l p k ho ch ph i ñ m b o kh i lư ng tác nghi p th c t không vư t quá năng l c hi n có c a ga. Trong th c t s n xu t, khi g p trư ng h p phát sinh nhu c u vư t quá kh i lư ng tác nghi p, c n nghiên c u áp d ng các bi n pháp tăng cư ng năng l c ñ không b m t ngu n hàng. Các bi n pháp này bao g m: - Tăng cư ng s toa xe hàng v n d ng, s d ng toa xe linh ho t; - Rút ng n th i gian quay vòng, nâng cao tr ng t i tĩnh toa xe hàng; - Nâng cao s c ch a c a h th ng kho, bãi; - Tăng cư ng chuy n t i tr c ti p hàng hóa t toa xe sang phương ti n v n chuy n khác và ngư c l i. b. Cân ñ i kh i lư ng v n chuy n gi a các giai ño n trong kỳ k ho ch: Lu ng hàng v n chuy n b ng ñư ng s t có th ñư c phân thành 3 lo i: - Lu ng hàng c ñ nh: là nh ng hàng hóa ph i ch ñ nh x p vào nh ng th i kỳ quy ñ nh trong kỳ k ho ch, ví d hàng nguy hi m, hàng mau h ng d th i nát...; 203
- Lu ng hàng cân ñ i: có kh i lư ng r i ñ u gi a các giai ño n trong kỳ k ho ch, thư ng là hàng hóa c a nh ng ch hàng l n, truy n th ng c a ngành ñư ng s t như: xi- măng, Apatít...; - Lu ng hàng cơ ñ ng: là nh ng hàng hóa có kh năng ñi u ch nh th i gian x p xe nhưng không nh hư ng ñ n ho t ñ ng s n xu t kinh doanh bình thư ng c a ch hàng, ví d như hàng d tr chi n lư c, hàng hóa mang tính th i v nhưng ch hàng ho c ñư ng s t có năng l c b o qu n l n... Trình t khi th c hi n nhi m v cân ñ i k ho ch ti n hành theo các bư c sau: - Trư c h t b trí lu ng hàng c ñ nh vào các ngày ch ñ nh trong tháng k ho ch; - Ti p theo b trí lu ng hàng cân ñ i r i ñ u các ngày, tu n trong tháng k ho ch; - Cu i cùng b trí lu ng hàng cơ ñ ng vào nh ng ngày, tu n c a tháng k ho ch sao cho có s cân ñ i tương ñ i gi a các ngày, tu n v kh i lư ng hàng hóa nh n ch ho c s toa xe x p. IX.3. T CH C T U SU T T NƠI X P HÀNG: M t nhi m v quan tr ng c a công tác lu ng hàng là trong quá trình l p k ho ch v n chuy n hàng hóa, c n ñ c bi t chú ý nh ng lu ng hàng có th l p thành t u su t t nơi x p hàng ñ tách riêng l p thành các ñoàn t u su t. IX.3.1. Khái ni m, phân lo i và hi u qu c a vi c t ch c t u su t t nơi x p hàng: IX.3.1.1. Khái ni m: t u su t t nơi x p hàng là nh ng ñoàn t u hàng ñư c l p t i 1 ho c m t vài ga g n nhau ñ chuyên ch hàng hóa ñ n d t i 1 ho c m t vài ga lân c n mà trong hành trình v n chuy n ph i thông qua ít nh t 1 ga k thu t không ph i gi i th l p l i. IX.3.1.2. Phân lo i t u su t t nơi x p hàng: Căn c vào s ga x p và d hàng, t u su t t nơi x p hàng ñư c phân thành các lo i sau: 1. T u su t x p t i 1 ga và d 1 ga: Có th nói, ñây là lo i hình hoàn ch nh nh t c a t u su t t nơi x p hàng. ðoàn t u này ñư c l p ch t i 1 ga x p hàng và ch th ng ñ n d 1 ga mà trong hành trình thông qua ít nh t 1 ga k thu t không ph i ti n hành gi i th l p l i. Hàng hóa chuyên ch b ng ñoàn t u này có ñ c ñi m là: thư ng cùng m t lo i xu t phát t nơi s n xu t t p trung, có kh i lư ng l n, cùng ngư i thuê v n t i và ngư i nh n hàng. Ví d các ñoàn t u ch than cám Na dương, Apatít... 2. T u su t b c thang: là nh ng ñoàn t u x p ho c d t i m t vài ga g n nhau trên tuy n ñư ng s t, bao g m các lo i sau: - T u su t b c thang hoàn ch nh: là ñoàn t u c x p và d ñ u ti n hành t i m t vài ga lân c n, trong hành trình v n chuy n thông qua ít nh t 1 ga k thu t không ph i gi i th l p l i; - T u su t b c thang thu n: x p t i m t ga và d t i m t vài ga lân c n, trong hành trình v n chuy n thông qua ít nh t 1 ga k thu t không ph i gi i th l p l i; - T u su t b c thang ngh ch: x p t i m t vài ga lân c n và d t i m t ga, trong hành trình v n chuy n thông qua ít nh t 1 ga k thu t không ph i gi i th l p l i. Trong ñi u ki n lu ng hàng có m c ñ t p trung không cao thì l p các ñoàn t u su t b c thang là bi n pháp t ch c lu ng hàng tương ñ i có hi u qu . IX.3.1.3. Hi u qu c a vi c t ch c t u su t t nơi x p hàng: 204
T ch c t u su t t nơi x p hàng là n i dung quan tr ng c a công tác t ch c lu ng hàng vì mang l i hi u qu rõ r t, th hi n c th trên các m t sau: 1. Ti t ki m th i gian ch y c a toa xe trong quá trình v n chuy n hàng hóa: ðây là ưu ñi m n i b t và quan tr ng nh t c a bi n pháp t ch c t u su t t nơi x p hàng. Ti t ki m th i gian ch y c a toa xe hàng ñư c xác ñ nh trên cơ s so sánh v i phương án v n chuy n hàng hóa b ng các ñoàn t u c t móc t ga x p ñ n ga k thu t ñ u tiên và t ga k thu t cu i cùng trong hành trình chuyên ch ñ n ga d , c u thành t các y u t sau: - Ti t ki m th i gian ch y c a toa xe t ga x p ñ n ga k thu t ñ u tiên trong hành trình, xác ñ nh theo công th c: ∆ttk1 = t’cm – t’s [gi ]; (9.6) Trong ñó: . t’cm: th i gian ch y c a t u c t móc t ga x p ñ n ga k thu t ñ u tiên (gi ), tính b ng công th c: L’ t'cm = -------- [gi ]; (9.7) V’l . t’s: th i gian ch y c a t u su t t ga x p ñ n ga k thu t ñ u tiên (gi ), tính theo công th c: L’ t'cm = -------- [gi ]; (9.8) V’k V i: . L’: kho ng cách t ga x p, v i t u su t b c thang là t ga x p cu i cùng, ñ n ga k thu t ñ u tiên trong hành trình (km); . V’l và V’k : t c ñ l hành và t c ñ k thu t trên ño n ñư ng ñó (km/h). - Ti t ki m th i gian ñ ñ ng trên các ga k thu t trong hành trình, xác ñ nh theo công th c: ∆ttk2 = Kk . (ttcgl – ttctq) [gi ]; (9.9) Trong ñó: . Kk : s ga k thu t trong hành trình; . ttcgl: bình quân th i gian trung chuy n có c i biên 1 ga k thu t (gi ); . ttctq: bình quân th i gian trung chuy n thông qua 1 ga k thu t (gi ). - Ti t ki m th i gian ch y t ga k thu t cu i cùng trong hành trình ñ n ga d , xác ñ nh theo công th c: ∆ttk3 = t”cm – t”s [gi ]; (9.10) Trong ñó: . t”cm: th i gian ch y c a t u c t móc t ga k thu t cu i cùng ñ n ga d (gi ), tính b ng công th c: L” t"cm = -------- [gi ]; (9.11) V”l . t”s: th i gian ch y c a t u su t t ga k thu t cu i cùng ñ n ga d (gi ), tính theo công th c: L” t"cm = -------- [gi ]; (9.12) V”k V i: . L”: kho ng cách t ga k thu t cu i cùng trong hành trình ñ n ga d , v i t u su t b c thang thì tính ñ n ga d ñ u tiên (km); 205
. V”l và V”k : t c ñ l hành và t c ñ k thu t trên ño n ñư ng ñó (km/h). - Th i gian ñ ñ ng phát sinh thêm t i ga x p và d hàng hóa c a các ñoàn t u su t, xác ñ nh theo công th c: ∆tps = (txs – txcm) + (tds – tdcm) [gi ]; (9.13) Trong ñó: . txs và txcm: th i gian x p bình quân 1 toa xe trong ñoàn t u su t và c t móc (gi ); . tds và tdcm: th i gian d bình quân 1 toa xe trong ñoàn t u su t và c t móc (gi ). T ng th i gian ti t ki m tính bình quân cho 1 toa xe hàng trong hành trình t u su t so v i t u c t móc tính theo công th c: ∆ttk = ∆ttk1 + ∆ttk2 + ∆ttk3 - ∆tps [giê]; (9.14) 2. Gi m kh i lư ng tác nghi p các ga k thu t trong hành trình: Do các ñoàn t u su t không ph i ti n hành gi i th l p l i t i các ga k thu t trong hành trình nên ngoài vi c rút ng n th i gian ñ ñ ng toa xe t i các ga này còn gi m ñư c kh i lư ng tác nghi p t i ga nh gi m th i gian t p k t toa xe, gi m kh i lư ng công tác d n. Thông qua ñó, t ch c t u su t t nơi x p hàng còn mang l i l i ích do gi m ñư c chi phí ñ u tư thi t b d n xe t i các ga k thu t mà nó thông qua. 3. Tăng nhanh t c ñ ñưa hàng, gi m chi phí hàng hóa n m trên ñư ng. Cùng v i vi c gi m th i gian ch y c a toa xe trong quá trình v n chuy n, hàng hóa chuyên ch b ng hình th c t u su t cũng ñư c rút ng n th i gian ñưa hàng t ngư i thuê v n t i t i ngư i nh n hàng, thông qua ñó gi m chi phí hàng hóa n m trên ñư ng, gi m v n lưu ñ ng cho n n KTQD. 4. Các hi u qu khác như rút ng n th i gian quay vòng ñ u máy, nâng cao ch t lư ng b o qu n hàng hóa, s d ng h p lý và t o ñi u ki n cơ gi i hóa công tác x p d t i các ga x p và d , nâng cao năng l c c nh tranh c a ngành ñư ng s t trong lĩnh v c v n t i hàng hóa. IX.3.2. ði u ki n t ch c t u su t t nơi x p hàng: Như ñã trình b y, l p các ñoàn t u su t t nơi x p hàng mang l i l i ích to l n cho ngành ñư ng s t nhưng ñ ng th i cũng làm phát sinh thêm m t s chi phí, ñ c bi t là gi - xe ñ ñ ng t i các ga x p và d . Vì v y trong công tác t ch c lu ng hàng, khi nghiên c u tách lu ng hàng nào ñó ra ñ t ch c t u su t ph i d a trên cơ s so sánh hi u qu kinh t mà hình th c ñó mang l i. ði u ki n ñ m b o bi n pháp t ch c t u su t t nơi x p có hi u qu là: 1. Có ñ lu ng hàng t p trung. Khi l p k ho ch tháng, ch nghiên c u so sánh phương án t ch c t u su t t nơi x p hàng v i lu ng hàng nào có kh i lư ng l p ñư c ít nh t là 1 ñoàn t u theo ñúng t n s quy ñ nh t i Công l nh s c kéo, t c là ph i th a mãn ñi u ki n: Qtháng ≥ Qiñt [T]; (9.15) Trong ñó: .Qtháng: kh i lư ng v n chuy n yêu c u trong tháng k ho ch c a lu ng hàng nghiên c u (T); . Qiñt: tr ng lư ng ñoàn t u hàng trên hư ng nghiên c u i quy ñ nh trong Công l nh s c kéo áp d ng cho hư ng ñó (T). 2. Các ga x p và d c a ñoàn t u su t ph i có ñ năng l c x p d hàng hóa cho c ñoàn t u trong th i gian quy ñ nh. Khi t ch c t u su t t nơi x p hàng ga x p và ga d ph i hoàn thành kh i lư ng x p d hàng hóa t p trung vì ña s ga x p và d hàng không ph i là ga k thu t. Do ñó t i các ga này ph i có ñ năng l c tác nghi p (năng l c 206
x p d , năng l c kho bãi, chi u dài ñư ng x p d , máy d n...) ñ ñ m b o th i gian t u ñ quy ñ nh ga. 3. Ph i có hi u qu kinh t . Hi u qu kinh t c a vi c t ch c t u su t t nơi x p hàng có ñư c là do ti t ki m chi phí gi xe khi so sánh v i phương án không l p t u su t xác ñ nh theo công th c 9.14 và phương án ch có l i khi th a mãn ñi u ki n: ∆ttk ≥ 0 (9.16) Trong trư ng h p ga x p và d ph i ñ u tư thêm thi t b hóa v n ñ ñ m b o năng l c tác nghi p trong th i gian quy ñ nh, c n ti n hành so sánh hi u qu kinh t gi a vi c ñ u tư thi t b v i ti t ki m gi -xe ñ ñ ng, tính cho c lu ng xe t ch c ch y t u su t t nơi x p hàng, mang l i. Phương án ch có l i khi chi phí ti t ki m l n hơn chi phí phát sinh. CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG IX: 1. Khái ni m và nguyên nhân hình thành lu ng hàng? 2. Các lo i k ho ch trong ngành ñư ng s t? 3. Nhi m v , yêu c u và n i dung c a công tác t ch c lu ng hàng trong ngành ñư ng s t? 4. Các hình th c v n t i b t h p lý: khái ni m, phân lo i và bi n pháp kh c ph c? 5. M t cân ñ i trong v n t i hàng hóa: phân lo i, nguyên nhân và bi n pháp cân ñ i k ho ch? 6. T ch c t u su t t nơi x p hàng? 207