Tóm tắt Luận án Tiến sĩ chuyên ngành Quản lý đô thị và công trình: Mô hình và giải pháp quản lý chất thải rắn sinh hoạt khu ven đô đô thị trung tâm Thành phố Hà Nội đến năm 2030

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

115
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án được thực hiện nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, chất lượng dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội; xây dựng mô hình và giải pháp quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội phù hợp với QH xử lý CTR TP Hà Nội đến năm 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ chuyên ngành Quản lý đô thị và công trình: Mô hình và giải pháp quản lý chất thải rắn sinh hoạt khu ven đô đô thị trung tâm Thành phố Hà Nội đến năm 2030

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI. ******* LÊ CƯỜNG MÔ HÌNH VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN SINH HOẠT KHU VEN ĐÔ ĐÔ THỊ TRUNG TÂM THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐẾN NĂM 2030 CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ ĐÔ THỊ VÀ CÔNG TRÌNH MÃ SỐ: 62.58.01.06 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÀ NỘI – 2015 Luận án được hoàn thành tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS Hoàng Văn Huệ 2. PGS.TS Cù Huy Đấu Phản biện 1: PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến Phản biện 2: GS.TS Nguyễn Lân Phản biện 3: PGS.TS Trần Thị Hường Luận án được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại: Vào hồi giờ ngày tháng năm 2015 Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia, Thư viện Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án Hiện nay, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) Hà Nội khoảng 6500 tấn/ngày, trong đó lượng CTRSH phát sinh từ 12 quận nội thành khoảng 3800 tấn/ngày, từ các huyện khu ven đô (9 huyện) khoảng 1110 tấn/gày; còn lại là lượng CTRSH phát sinh từ các huyện khác [3], [73]. Quá trình đô thị hoá cùng với việc mở rộng và phát triển TP Hà Nội đã tác động mạnh đến điều kiện KT-XH, cơ sở hạ tầng vùng ven đô. Việc thành lập các quận mới, làng xã chuyển thành phường, khu ven đô luôn biến động bởi các chính sách quản lý đô thị và các biện pháp quản lý hành chính. Cơ sở hạ tầng thấp kém, quản lý CTR khu ven đô còn nhiều bất cập, dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý CTR của Công ty TNHH MTV môi trường đô thị (URENCO) còn có những hạn chế chưa vươn tới các vùng xa. Tại nhiều vùng nông thôn đã hình thành các mô hình thu gom rác thải do dân tự quản. Tuy nhiên chỉ số ít mô hình thực hiện hiệu quả. Tại khu ven đô quá trình đô thị hoá cao, chịu tác động của nhiều yếu tố kinh tế - xã hội phức tạp nếu quản lý chất thải không tốt sẽ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến tiến trình phát triển của Thủ đô [22]. Do vậy, đề tài “ Mô hình và giải pháp quản lý chất thải rắn sinh hoạt khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030 " là cần thiết và mang ý nghĩa thực tiễn. 2. Mục đích nghiên cứu - Nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, chất lượng dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội. - Xây dựng mô hình và giải pháp quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội phù hợp với QH xử lý CTR TP Hà Nội đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý CTRSH vùng ven đô 3.2. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu: 9 huyện vùng ngoại thành, có ranh giới hành chính tiếp giáp với các quận nội thành TP Hà Nội theo quy hoạch đến năm 2030.
2 4. Phương pháp nghiên cứu và cách tiếp cận (1) Phương pháp điều tra; (2) Phương pháp tổng hợp, phân tích dùng trong QH; (3) Phương pháp kế thừa; (4) Phương pháp so sánh, đối chứng; (5) Phương pháp chuyên gia. Luận án tiếp cận vùng ven đô ở thể "Động", luôn biến đổi trong quá trình đô thị hóa và mở rộng thành phố. 5. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và những đóng góp mới của luận án: 5.1. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của L/A: a/. Ý nghĩa khoa học: Bằng các luận điểm, luận cứ khoa học, luận án đã làm rõ khái niệm khu ven đô; xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn, trên cơ sở đó đề xuất mô hình và giải pháp quản lý CTRSH khu ven đô TP Hà Nội đến năm 2030; b/. Ý nghĩa thực tiễn: Góp phần triển khai thực hiện Quy hoạch xử lý chất thải rắn TP Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, ... 5.2. Những đóng góp mới của luận án: 1. Luận án đã nghiên cứu hệ thống quản lý CTRSH khu ven đô ở thể động, luôn biến đổi trong mối hệ tương tác, đa chiều giữa các thành phần trong hệ thống. 2. Đề xuất Mô hình cơ cấu tổ chức UR NCO huyện/HTX dịch vụ Môi trường, tổ đội VSMT tự quản; Phân định ró trách nhiệm, quyền hạn của các bộ phận và cá nhân có liên quan; 3. Đề xuất Mô hình tổng quát xử lý CTRSH 9 huyện khu ven đô, xác định vị trí, quy mô, công suất và công nghệ xử lý các Khu xử lý (KXL) CTRSH khu ven đô đối với các huyện khu ven đô có và không có khu xử lý CTRSH theo QH. 4. Đề xuất 03 mô hình quản lý CTRSH: (1) Mô hình quản lý thu gom phân loại CTR tại nguồn và vận chuyển tới điểm xử lý cuối cùng; (2) Mô hình quản lý CTRSH cho các khu dân cư thị trấn huyện, xã đô thị hóa; (3) Mô hình quản lý CTRSH cho khu dân cư thuộc xã thuần nông; Quy trình thu gom, phân loại, vận chuyển và xử lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến 2030. 5. Cơ chế và chính sách xã hội hóa dịch vụ quản lý CTRSH cho khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội. 6. Một số khái niệm khoa học về CTR và quản lý CTR
3 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần phụ lục, các tài liệu tham khảo,.., Nội dung luận án với tổng cộng 158 trang, bố cục 3 chương chính: Phần mở đầu (9 tr) Phần nội dung Chương 1. Tổng quan về quản lý CTRSH đô thị và khu ven đô (60 trang) Chương 2. Cơ sở khoa học và thực tiễn của luận án (37 trang) Chương 3. Đề xuất mô hình và giải pháp quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm thành phố Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (48 trang) Phần kết luận và kiến nghị (4 trang) Chương 1. TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ CTRSH ĐÔ THỊ VÀ KHU VEN ĐÔ 1.1. Vùng ngoại thành và khu ven đô 1.1.1. Khái niệm vùng ngoại thành và khu ven đô a/. Khu vực nội thành và vùng ngoại thành: Hà Nội là thành phố trực thuộc trung ương có các đơn vị hành chính cấp huyện bao gồm các quận, thị xã và các huyện. Các quận hợp thành khu vực nội thành, dưới quận là các phường. Các huyện hợp thành vùng ngoại thành, dưới huyện là các xã, thị trấn. [5]. b/. Khái niệm vùng ven đô: Có thể thấy rằng còn có những khác biệt trong cách hiểu và định nghĩa về vùng ven đô. Nhưng trong đa số các trường hợp vùng ven đô được coi là tất cả các xã, thị trấn có phần lãnh thổ gần hoặc thậm chí tiếp giáp khu vực nội thành được xác định cụ thể qua các biện pháp quản lý hành chính là vùng ven đô [30],[41]. 1.1.2. Sự khác biệt giữa vùng ngoại thành và khu ven đô: Khu ven đô thuộc vùng ngoại thành, gần các quận nội thành 1.2. Quá trình hình thành và phát triển khu ven đô đô thị trung tâm TP HN 1.2.1. Sự hình thành và phát triển các quận/huyện TP Hà Nội. * Thời kỳ 1954-1994: Trước năm 1995, Hà Nội chỉ có 4 quận nội thành,… * Đến nay: TP Hà Nội có 12 quận, 01 thị xã và 17 huyện. 1.2.2. Khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030,
4 a/. Khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030: Tất cả các xã, thị trấn thuộc 9 huyện (Đan Phượng, Hoài Đức, Thanh Oai, Thanh Trì, Thường Tín, Gia Lâm, Đông Anh, Chương Mỹ và Mê Linh) gần hoặc tiếp giáp với 12 quận nội thành TP Hà Nội Hình 1.1. Đô thị trung tâm TP Hà Nội và khu ven đô giai đoạn 2014 - 2030 (thời kỳ khu vực nội thành TP Hà Nội có 12 quận) [54] (tác giả L/A). b/. Khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội dự kiến cho giai đoạn 2030 - 2050 Để xác định khu ven đô cần căn cứ vào thời điểm và giai đoạn quy hoạch. Nhận xét, đánh giá: Trong quá trình phát triển và mở rộng TP Hà nội, cùng với việc thành lập các quận mới, khu ven đô luôn ở thể động. 1.3. Các đặc trưng cơ bản về khu ven đô - Phân loại khu dân cư ven đô 1.3.1. Các đặc trưng cơ bản về khu ven đô - Về kinh tế: Khác với nông thôn, khu ven đô bao gồm toàn diện hơn các thành phần kinh tế và các hoạt động kinh tế. - Về xã hội: Khu ven đô không thuần nhất về thành phần dân cư, trình độ dân trí, nhưng nhận thức của người dân cao hơn so với nông thôn. Quan hệ xã hội đa chiều và phức tạp hơn. Tính biến động của các khu vực vùng ven rất lớn, số người di dân từ nông thôn vào đô thị và khu ven đô lớn. Nghề nghiệp thay đổi theo cơ cấu đất sản xuất bị thu hẹp và xu hướng dịch vụ, tiểu thủ công phát triển.
5 - Về môi trường, hạ tầng bị quá tải, xuống cấp, suy giảm rất nhanh... 1.3.2. Phân loại khu dân cư ven đô: Trên địa bàn nghiên cứu (9 huyện) có 183 xã và 12 thị trấn với 733 điểm dân cư; trong đó tổng số điểm dân cư thuần nông là 462, điểm dân cư dịch vụ là 180 và số điểm dân cư làng nghề là 91. 1.4. Thực trạng quản lý CTRSH đô thị và khu ven đô một số nước trên TG a/. Các nước phát triển: Nhật Bản, Singapore: b/.Các nước đang phát triển: Thái Lan, Philippines; c/. Nhận xét, đánh giá: Đối với các nước phát triển: Hệ thống pháp luật đầy đủ và được thực thi tốt; Hệ thống HTKT, công nghệ hiện đại, đồng bộ thuận tiện cho thu gom - xử lý rác; Qui trình thu gom, vận chuyển và xử lý CTR sinh hoạt đô thị hợp lý; Đã làm tốt khâu phân loại chất thải rắn tại nguồn, thực hiện phương thức quản lý: Giảm thiểu, tái chế và tái sử dụng (3R); Chia sẻ trách nhiệm, nghĩa vụ giữa Nhà nước - Doanh nghiệp - Người dân; Phí dịch vụ hợp lý. Đối với các nước đang phát triển (Thái Lan, Philippines, Malaixia): Công tác thu gom, phân loại CTRSH tại nguồn được thực hiện tốt; hoạt động xử lý tái chế, tái sử dụng chất thải rắn phát triển. 1.5. Thực trạng quản lý CTRSH đô thị và khu ven đô một số đô thị tại VN 1.5.1. Quản lý CTRSH đô thị và khu ven đô TP Hồ Chí Minh: Ngoài hệ thống chính quy (Công ty TNHH một thành viên Môi trường đô thị của thành phố, các công ty dịch vụ công ích) thực hiện công tác quản lý CTR đô thị, hệ thống phi chính quy do lực lượng thu gom CTR dân lập thực hiện, bao gồm các cá nhân, khoảng 30 nghiệp đoàn và 05 Hợp tác xã. Tỷ lệ thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt giữa các thành phần tư nhân và nhà nước là 40% và 60%; Hoạt động xử lý CTRSH chủ yếu do các công ty tư nhân đảm nhận. 1.5.2. Quản lý CTRSH đô thị và khu ven đô TP Đà Nẵng Hiện nay Công ty TNHH MTV Môi trường Đà Nẵng thu gom lượng chất thải rắn bình quân 574 tấn/ngày, ước tính bằng khoảng 88% lượng rác phát sinh. 1.5.3. Quản lý CTRSH đô thị và khu ven đô TP Hải Phòng
6 Hiện tại hầu hết các huyện ngoại thành TP Hải Phòng đều chưa có các khu xử lý rác mang tính tập trung (Trừ khu xử lý rác Gia Minh - Thuỷ Nguyên). 1.5.4 Nhận xét, đánh giá Theo số liệu thống kê của Cục hạ tầng, Bộ Xây Dựng, tính tới tháng 4-2012, tổng lượng CTRSH phát sinh trên cả nước là hơn 61.500 tấn/ngày, trong đó CTRSH đô thị chiếm hơn 50%, nông thôn dưới 50%. Tại Việt Nam, CTR đô thị và khu ven đô vẫn chưa được phân loại tại nguồn; Tỷ lệ thu gom CTRSH đô thị 83%, nông thôn 30%. Công tác xử lý CTRSH chủ yếu vấn là chôn lấp (chiếm 80 - 83%), thứ yếu là sản phẩm phân hữu cơ (7%) và thu hồi, tái chế chất thải tại các cơ sở tái chế tư nhân (10 - 12%). Tại các địa phương, các huyện vùng nông thôn, chưa hình thành hệ thống thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải đồng bộ, vẫn thiếu vắng các công trình xử lý chất thải. 1.6. Thực trạng quản lý CTRSH đô thị và khu ven đô đô thị trung tâm TP HN 1.6.1. Thực trạng quản lý CTRSH TP Hà Nội - Phân loại: chỉ có 1 số ít phường xã triển khai dự án 3R - Thu gom, vận chuyển: Ngoài UR NCO Hà Nội còn có: (1) UR NCO các huyện Đông Anh, Gia Lâm, Sóc Sơn, Thanh Trì; (2) Các đơn vị tư nhân (CTCP môi trường Thăng Long, HTX Thành Công, Môi trường xanh) (3) CTCP môi trường đô thị Hà Đông, công ty môi trường và công trình đô thị Sơn Tây … - Hiện trạng xử lý CTRSH: chôn lấp, chế biến phân bón compost, tái chế, 1.6.2. Thực trạng quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội. Vấn đề quản lý CTRSH khu ven đô còn nhiều bất cập từ phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý. 1.6.3. Cơ chế chính sách quản lý CTRSH của TP Hà Nội. Về cơ chế chính sách vẫn còn một số tồn tại bất cập cần điều chỉnh. Cần bổ sung một số văn bản pháp luật về XHH công tác quản lý CTRSH, thu hút các thành phần kinh tế tư nhân vào thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH,.. 1.7. Các mô hình xã hội hoá quản lý CTRSH tại Việt Nam và TP Hà Nội 1.7.1. Các mô hình xã hội hoá quản lý CTRSH tại Việt Nam [47] Hà Nội và Hồ Chí Minh là hai TP đi đầu cả nước trong công tác XHH quản
7 lý CTRSH đô thị. Tại địa phương khác có các đơn vị tư nhân như CTy thị chính Kiến An và CTy công trình công cộng Đồ Sơn ở Hải Phòng, CTy cổ phần công nghiệp Cẩm Phả và công ty TNHH An Lạc Viên ở Quảng Ninh, công ty TNHH Huy Hoàng ở Lạng Sơn… Trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn cũng đã có sự tham gia của khối tư nhân như công ty S RAPHIN, Tâm Sinh Nghĩa, Thủy lực máy… Cả nước có 274 HTX dịch vụ BVMT bao gồm 154 HTX chuyên về môi trường. Nhiều mô hình HTX hoạt động rất hiệu quả như HTX Thành Công…. 1.7.2. Các mô hình xã hội hóa quản lý CTRSH trên địa bàn TP Hà Nội Ở Hà Nội, ngoài UR NCO Hà Nội còn có một số công ty tư nhân: CTy CP Thăng Long; Công ty cổ phần Tây Đô; Công ty cổ phần Xanh; HTX Thành Công v.v.. mô hình tổ/đội VSMT do dân tự quản như: Mô hình xã hội hóa công tác VSMT trên địa bàn huyện Thanh Trì; Công ty TNHH dịch vụ môi trường đô thị Xuân Mai; Mô hình thôn Lai Xá, xã Kim Chung huyện Hoài Đức; Mô hình xử lý chất thải thị trấn Vân Đình,… 1.7.3. Đánh giá hiệu quả của các mô hình xã hội hoá quản lý CTRSH Luận án đã tổng kết, dùng bảng ma trận để đánh giá hiệu quả các mô hình xã hội hoá tại một số địa phương như: Mô hình tổ tự quản thu gom rác thải xã Yên Lãng H. Vũ Thư, T. Thái Bình; Mô hình tổ tự quản thu gom rác thải xã Nam Cường, TP. Yên Bái; Đội thu gom rác dân lập thị xã Cửa Lò, Nghệ An … 1.8. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan 1.8.1. Tiêu chí lựa chọn các đề tài, luận án, luận văn. Tiêu chí lựa chọn là những đề tài, ... nghiên cứu mới công bố gần đây liên quan trực tiếp đến luận án. 1.8.2. Đánh giá các công trình NCKH liên quan đã từng công bố: Luận án trình bày những kết quả nghiên cứu chính, những vấn đề cần nghiên cứu bổ sung. 1.8.3. Nhận xét, đánh giá: Có thể thấy tại VN, các đề tài nhóm một chủ yếu nghiên cứu về kỹ thuật và công nghệ xử lý CTR; các đề tài thuộc nhóm hai và nhóm ba chủ yếu nghiên cứu về Quy hoạch khu xử lý CTR hoặc bãi chôn lấp CTR hợp vệ sinh hoặc có nghiên cứu về quản lý thì cũng chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách tổng thể và toàn
8 diện về quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội trước tác động của quá trình đô thị hoá. 1.9. Những vấn đề tồn tại cần nghiên cứu giải quyết - Làm rõ khái niệm khu ven đô, vùng ngoại thành; - Xác định quy mô, công suất và công nghệ xử lý các khu xử lý CTR, trạm trung chuyển CTR khu ven đô theo QH. - Mô hình và giải pháp quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến 2030, tầm nhìn đến 2050; - Nghiên cứu mô hình cơ cấu tổ chức quản lý UR NCO huyện, HTX dịch vụ môi trường và tổ/đội VSMT do dân tự quản; quan hệ hữu cơ giữa các đơn vị. - Cơ chế chính sách và xã hội hoá quản lý CTRSH và một số vấn đề khác. Kết luận chương 1 Chương 2. CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CTRSH KHU VEN ĐÔ ĐÔ THỊ TRUNG TÂM TP. HÀ NỘI ĐẾN NĂM 2030 2.1. Phương pháp luận khoa học hệ thống quản lý CTR 2.1.1. Hệ thống quản lý Quản lý CTR: Hệ thống quản lý CTR là tập hợp các yếu tố hay thành phần có tương tác lẫn nhau nhằm mục tiêu BVMT, phát triển bền vững 2.1.2. Cãc loại hình hệ thống quản lý CTR khu ven đô: Các UR NCO huyện (Nhà nước hoặc Công ty cổ phần); Các HTX dịch vụ môi trường (nếu có); Ở cấp xã, thị trấn có mô hình tổ /đội VSMT do dân tự quản. 2.1.3. Các đặc trưng cơ bản của các hệ thống quản lý CTR [35]: Hệ thống có ranh giới, phân định giữa ranh giới và môi trường bên ngoài; Hệ thống biến đổi theo thời gian (có động thái); Hệ thống có cơ cấu cấp bậc (hierarchy structure); Hệ thống có tính trội. 2.1.4. Cơ cấu tổ chức của các hệ thống quản lý CTR Có ba điểm quan trọng khi xem xét cơ cấu thành phần các hệ thống: Lấy mục tiêu của hệ thống làm chuẩn; Quản lý gắn liền với con người trong hệ thống, Khi phân tích cơ cấu tổ chức hệ thống quản lý CTR cần chú ý hai mức độ: Cá nhân – đơn vị, trong đó lấy chức năng nhiệm vụ làm chuẩn để phân biệt; Xác định cơ
9 cấu chính thức của hệ thống. 2.1.5. Các loại hình cơ cấu tổ chức quản lý trong hệ thống quản lý CTR Cơ cấu tố chức kiểu chức năng; Cơ cấu tổ chức kiểu phân khu vực quản lý; Cơ cấu tổ chức kiểu ma trận. 2.1.6. Ranh giới quản lý và trách nhiệm quản lý CTR. L/A đã xác định ranh giới quản lý và trách nhiệm quản lý đối với cấp huyện và liên huyện, cấp xã/thị trấn và liên xã,..Đối tượng nào do ai quản lý,... 2.1.7. Các công cụ quản lý CTRSH. Công cụ pháp luật, công cụ kinh tế, công cụ khoa học kỹ thuật và công nghệ; Quản lý theo ISO, Phương pháp quản lý tổng hợp CTR kết hợp với 3R, 4R. 2.2. Các yếu tố tác động tới mô hình và giải pháp quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội 2.2.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và môi trường - Điều kiện tự nhiên khu ven đô Hà Nội chính là điều kiện tự nhiên TP Hà Nội. - Nhận thức của người dân về BVMT chưa cao, còn để rác tồn đọng, lưu cữu gây ô nhiễm môi trường; Các vị trí tập trung và xử lý rác đều mang tính tạm bợ. - Cơ sở hạ tầng kỹ thuật các huyện khu ven đô TP Hà Nội là thiếu và yếu; mạng lưới đường chật hẹp gây khó khăn cho hoạt động thu gom, vận chuyển. [59]. 2.2.2. Khoa học, kỹ thuật và công nghệ: Khoa học và công nghệ đóng vai trò quan trọng trong quản lý, nhưng việc đưa vào công tác quản lý còn hạn chế. 2.2.3. Những tác động từ chuyển đổi cơ chế từ chế độ kinh tế tập trung, hành chính - bao cấp sang nền kinh tế thị trường. Phương pháp quản lý cũ, chưa đáp ứng được cơ chế thị trường [78]. 2.2.4. Yếu tố xã hội hóa dịch vụ quản lý CTRSH: Trong quản lý CTR nói chung và CTRSH khu ven đô nói riêng, cần có sự tham gia của các thành phần kinh tế tư nhân và huy động cộng đồng tham gia. 2.2.5. Yếu tố quan hệ giữa các chủ thể, đối tượng và mục tiêu quản lý CTRSH. Cân đối hài hòa lợi ích, quyền hạn của các bên tham gia quản lý CTR; 2.2.6. Yếu tố hợp tác quản lý:
10 Đảm bảo phúc lợi xã hội, hài hoà giữa các lợi ích; Tự chủ trong phối kết hợp với các tổ chức nhà nước, đơn vị và tổ chức chuyên ngành 2.3. Cơ sở pháp lý 2.3.1. Các văn bản pháp luật hiện hành về quản lý CTRSH đô thị: Hiện nay hệ thống pháp luật về quản lý CTRSH đô thị đã tương đối đầy đủ và hoàn thiện: Luật Bảo vệ môi trường Việt Nam 2014, Nghị định số 59/2007/NĐ- CP của chính phủ về quản lý CTR; Quyết định số 2149/QĐ-TTg ,… 2.3.2. Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa; Đô thị hóa; Kiểm soát dân số; bảo vệ môi trường sinh thái. 2.3.3. Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp CTR đến năm 2025, tầm nhìn 2050 (theo QĐ số 2149/QĐ-TTg, ngày 17/12/2009 của Thủ tướng Chính phủ [53]. 04 mục tiêu quan trọng đến năm 2015, đến năm 2020 và đến năm 2025: (1) Phòng ngừa CTR phát sinh; (2) Giảm thiểu CTR phát sinh; (3) Thúc đẩy phân loại CTR tại nguồn; (4) Đẩy mạnh thu gom, vận chuyển và xử lý CTR. 2.3.4. Chủ trương, chính sách xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường: Cần xã hội hóa dịch vụ quản lý CTRSH, đẩy mạnh xã hội hóa - Chính sách ưu đãi đối với xã hội hóa quản lý CTR,... 2.3.5. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội TP Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 (Quyết định số 1081/QĐ-TTg, ngày 06 tháng 7 năm 2011). Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng Dịch vụ 2.3.6. Quy hoạch chung xây dựng TP Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 [54] Đô thị trung tâm được phát triển mở rộng về phía Tây, Nam đến đường vành đai 4 và về phía Bắc: Mê Linh, Đông Anh; phía Đông : Gia Lâm và Long Biên. 2.3.7. Định hướng qui hoạch xử lý chất thải rắn TP Hà Nội đến năm 2030. Theo QH, hệ thống thu gom và xử lý CTR sinh hoạt của TP Hà nội phân thành 3 vùng, 6 trạm trung chuyển (10ha) và 17 khu xử lý CTR (430,15ha). 2.4. Dự báo lượng CTRSH phát sinh tại khu ven đô TP Hà Nội đến 2030 Dự báo đến năm 2030 dân số 9 huyện khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội sẽ là 2 592 605 người, tổng lượng CTRSH vào khoảng 2177,8 tấn/ngày, tăng
11 gần 2 lần so với tổng lượng CTRSH phát sinh từ khu vực ven đô hiện nay. Bảng 2.1. Dự báo lượng CTRSH khu ven đô phát sinh đến năm 2030 Năm 2010* Đến năm 2030 Tên Huyện Dân số W0 Lượng Dân số W0 Lượng (người) (Kg CTRSH (người) (Kg CTRSH /ng/ (T/ngày) /ng/ (T/ngày) ng) ng) H. Đan Phượng 124900 0,6 74,9 174860 0,84 146,9 H. Hoài Đức 188800 0,6 113,3 264320 0,84 222,0 H. Thanh Oai 159600 0,6 95,7 223440 0,84 187,7 H. Thanh Trì 168000 0,6 100,8 235200 0,84 197,6 H. Gia Lâm 218275 0,6 131,0 305585 0,84 256,7 H. Đông Anh 321750 0,6 193,0 450450 0,84 378,4 H. Chương Mỹ 275000 0,6 165,0 385000 0,84 323,4 H. Mê Linh 187536 0,6 112,5 262550 0,84 220,5 H. Thường Tín 208000 0,6 124,8 291200 0,84 244,6 Cộng 1851861 1110,0 2592605 2177,8 Kết luận chương 2 Chương 3: ĐỀ UẤT MÔ HÌNH VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CTRSH KHU VEN ĐÔ ĐÔ THỊ TRUNG TÂM HÀ NỘI ĐẾN NĂM 2030, TẦM NHÌN 2050 3.1. Quan điểm, mục tiêu và các nguyên tắc quản lý CTR 3.1.1. Quan điểm: Quản lý tổng hợp chất thải rắn khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội là trách nhiệm chung của toàn xã hội; là một trong những ưu tiên của công tác bảo vệ môi trường vùng ngoại thành của TP Hà Nội, 3.1.2..Mục tiêu xây dựng mô hình: (1) Mục tiêu kinh tế, xã hội; (2) Mục tiêu kỹ thuật; (3) Mục tiêu BVMT. 3.1.3. Các nguyên tắc xây dựng mô hình: Phù hợp với định hướng quy hoạch phát triển không gian, QHC xử lý CTR TP. Phù hợp với điều kiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật hiện nay và mai sau. Phù hợp với
12 điều kiện KT-XH của địa phương,… 3.2. Mô hình cơ cấu tổ chức quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030 3.2.1. Cơ cấu tổ chức quản lý UR NCO huyện Trong tổng số 9 huyện khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội, chỉ có 3/9 huyện có UR NCO (H. Đông Anh, H. Gia Lâm, H. Thanh Trì). Do vậy, 6 huyện còn lại cần thành lập UR NCO huyện. Đó là các huyện: Đan Phượng, Hoài Đức, Mê Linh, Chương Mỹ, Thanh Oai và Thường Tín. L/A trình bày cơ cấu tổ chức quản lý, chức năng nhiệm vụ của UR NCO huyện 3.2.2. Mô hình HTX dịch vụ môi trường Cần thành lập và phát triển các HTX dịch vụ môi trường. Với mô hình này, Nhà nước không phải đầu tư vốn, phương tiện, trang thiết bị cho hoạt động sản xuất. Giải quyết và thu hút lao động nhàn rỗi của địa phương, tạo công ăn việc làm và thu nhập,… Hình 3.1.Sơ đồ tổ chức quản lý Hợp tác xã dịch vụ môi trường 3.2.3. Mô hình tổ (đội) vệ sinh môi trường do dân tự quản Mỗi xã thành lập một đội vệ sinh tự quản; Mỗi thôn, làng có một tổ VSMT; Mỗi tổ có từ 2-4 nhân viên, tùy theo yêu cầu cụ thể của từng thôn, làng; Sơ đồ cơ cấu tổ chức quản lý CTRSH tại các xã giới thiệu ở hình 3.9.
13 UBND xã Hình 3.2. Sơ đồ tổ Đội VSMT Tổ dân phố chức quản lý đội VSMT tự quản Tổ VSMT 1 Tổ VSMT 2 Tổ VSMT 3 3.2.4. Đánh giá mô hình cơ cấu tổ chức UR NCO huyện/HTX Dịch vụ Môi trường, tổ đội VSMT Cùng với hệ thống UR NCO của TP Hà Nội hiện nay, việc thành lập và phát triển hệ thống các UR NCO huyện/HTX Dịch vụ Môi trường; các tổ, đội vệ sinh môi trường tại các làng xã ven đô sẽ đem lại hiệu quả về các mặt kinh tế - xã hội – môi trường. Đó là: a/. Về kinh tế: Nâng cao năng lực của các UR NCO huyện. Với mô hình HTX dịch vụ môi trường, mô hình tổ VSMT do dân tự quản nhà nước không phải đầu tư vốn. Tạo công ăn việc làm, qua đó nâng cao thu nhập và mức sống của người dân khu ven đô. b/. Về xã hội: Nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân trong BVMT; Tạo sự thống nhất, sự đồng thuận khu dân cư ven đô, góp phần ổn định an ninh và trật tự xã hội. c/. Về môi trường: Mở rộng phạm vi và quy mô phục vụ dịch vụ VSMT tới tất cả các địa phương ven đô, nơi mà hiện nay UR NCO Hà Nội và các đơn vị chuyên ngành khác chưa thể vươn tới; Đưa dịch vụ quản lý chất thải rắn xuống các vùng nông thôn khu ven đô thành phố Hà Nội, qua đó xoá dần khoảng cách giữa dịch vụ quản lý CTR đô thị và công tác quản lý CTR vùng nông thôn. Giải quyết được những tồn tại, bất cập trong công tác quản lý CTR vùng ven đô hiện nay. 3.2.5. Những khó khăn và thách thức khi triển khai thực hiện mô hình. Để có thể thành lập UR NCO huyện cần hình thành bộ máy quản lý, cần có đủ nguồn lực, vật lực và kinh phí để hoạt động; trong khi đó kinh phí cho việc xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm các máy móc và trang thiết bị để phục vụ cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý và tái chế của UR NCO kể cả HTX dịch vụ MT là
14 không hề nhỏ. Đây cũng là mặt hạn chế khi chúng ta triển khai thực hiện mô hình. 3.3. Mô hình tổng quát xử lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030 3.3.1. Mô hình xử lý CTRSH tập trung đối với các huyện có khu xử lý CTRSH. Theo QH, trên địa bàn 9 huyện khu ven đô có 5 huyện cần áp dụng mô hình xử lý CTRSH tập trung với 7 khu xử lý tại các khu xử lý CTRSH tập trung theo QH. Các huyện đó là: Đông Anh, Chương Mỹ, Gia Lâm, Thanh Oai, Đan Phượng Hình 3.3. Các khu xử lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội theo QH Bảng 3.1. Quy mô, công suất và công nghệ xử lý các khu xử lý CTRSH tập trung khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội. TT Khu xử lý CTRSH Công suất Công nghệ xử lý (tấn/ngày) L/A đề xuất 1 Khu xử lý CTR Việt 500 - Thiêu đốt; Hùng- H. Đông Anh - Ủ sinh học hiếu khí sau (8,7 ha) đem chôn lấp và thiêu đốt 2 KXL CTR Đồng Ké – 500 - Thiêu đốt; H. Chương Mỹ (24ha) - Ủ sinh học hiếu khí sau đem chôn lấp và thiêu đốt
15 TT Khu xử lý CTRSH Công suất Công nghệ xử lý (tấn/ngày) L/A đề xuất 3 KXL CTR Núi Thoong 500 - Thiêu đốt; - H. Chương Mỹ (10ha) - Ủ sinh học hiếu khí sau đem chôn lấp và thiêu đốt 4 KXL CTR Kiêu Kỵ 500 - Thiêu đốt; - H. Gia Lâm (14ha) - Ủ sinh học hiếu khí sau (Đóng cửa năm 2040) đem chôn lấp và thiêu đốt 5 KXL CTR Phù Đổng – 500 - Thiêu đốt; H. Gia Lâm (20 ha) - Ủ sinh học hiếu khí sau đem chôn lấp và thiêu đốt 6 KXL CTR tổng hợp 500 - Thiêu đốt; Cao Dương – H. Thanh - Ủ sinh học hiếu khí sau Oai; (20ha) đem chôn lấp và thiêu đốt 7 KXL CTR Phương 500 - Thiêu đốt; Đình – H. Đan Phượng - Ủ sinh học hiếu khí sau (6ha) đem chôn lấp và thiêu đốt Hình 3.4. Mô hình xử lý CTRSH tập trung đối với các huyện có khu xử lý CTRSH theo QH
16 3.3.2. Mô hình xử lý CTRSH đối với các huyện không có khu xử lý CTRSH theo quy hoạch: Các huyện Hoài Đức, Mê Linh và Thanh Trì là các huyện có quá trình đô thị hoá cao, không quy hoạch các khu xử lý CTRSH. CTRSH phát sinh từ các huyện này cần được thu gom, vận chuyển về các trạm trung chuyển CTRSH theo quy hoạch phân khu và vận chuyển đi xử lý tại khu xử lý CTRSH gần nhất hoặc khu liên hợp xử lý CTR Nam Sơn của Thành phố Hình 3.5. Mô hình quản lý CTRSH cho các huyện không có khu xử lý CTR, chỉ có trạm trung chuyển CTR theo quy hoạch. 3.3.3. Các điểm tập kết/trạm trung chuyển chất thải rắn tại các xã và huyện Mạng lưới các điểm tập kết/trạm trung chuyển chất thải rắn phải phù hợp với QH xử lý CTR TP Hà Nội, QH phát triển KT-XH và các QH phát triển của Huyện;
17 Hình 3.6. Các trạm trung chuyển CTRSH trên địa bàn 9 huyện khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội theo QH 3.4. Mô hình quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030 3.4.1. Sơ đồ tổng quát quản lý CTRSH: Mô hình quản lý thu gom phân loại CTR tại nguồn và vận chuyển tới điểm xử lý cuối cùng. Nguồn phát Thu gom Thu gom, Điểm đến cuối sinh Phân loại tại vận chuyển nguồn Hộ gia đình Công ty URENCO/HTX Khu xử lý, trạm Rác dễ phân trung chuyển hủy dịch vụ MT CTRSH theo QH Nhà hàng khách sạn Rác khó Người thu Cơ sở thu mua Chợ, trường phân hủy mua ve chai phế liệu học, cơ quan Rác tái chế Hộ gia đình Làm phân compost Đường phố, tại hộ gia đình (đối nơi công cộng với các xã thuần cộng nông) Hình 3.7. Mô hình quản lý thu gom phân loại CTR tại nguồn và vận chuyển tới điểm xử lý cuối cùng
18 3.4.2. Mô hình và giải pháp cụ thể quản lý CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050: (1) Mô hình cụ thể quản lý CTRSH cho khu dân cư thuộc xã đô thị hóa; (2) Mô hình cụ thể quản lý CTRSH cho khu dân cư thuộc xã thuần nông. UBND xã Khu xử lý/Trạm trung chuyển ký HĐ với CTRSH theo QH URENCO/HTX dịch vụ MT Thu gom, Điểm tập kết CTR v/c thứ cấp URENCO/ Thôn, làng, thị trấn HTX dịch vụ MT Thu gom v/c Điểm gom rác Điểm gom rác Điểm gom sơ cấp khu dân cư khách sạn rác cơ quan Thu gom, phân loại Tổ VSMT CTR CTR CTR CTR CTRSH Tự quản Hộ gia đình Nhà hàng, Chợ, trường đường phố, khách sạn học, cơ quan Đường làng, tại nguồn nơi công cộng Hình 3.8. Mô hình quản lý CTRSH cho thị trấn huyện, các xã đô thị hóa khu ven đô đô thị trung tâm Hà Nội đến năm 2030 Khu xử lý CTRSH/Trạm trung chuyển CTRSH Theo QH UBND xã ký HĐ với HTX Thu gom dịch vụ MT Điểm tập kết HTX dịch thứ cấp CTRSH thôn vụ MT Thu gom Điểm gom rác Điểm gom rác sơ cấp xóm chợ, CQ Thu gom, Xử lý CTR CTR CTR CTR phân loại Tổ VSMT tại hộ gia Hộ gia đình Chợ, trường Đường làng, ngõ CTRSH tự quản đình học, cơ quan xóm, tại nguồn nơi công cộng Hình 3.9. Mô hình quản lý CTRSH cho khu dân cư thuộc xã thuần nông 3.5. Đề xuất giải pháp quản lý (thu gom, phân loại, V/C và xử lý) CTRSH khu ven đô đô thị trung tâm TP Hà Nội đến năm 2030 3.5.1. Nguồn phát sinh CTRSH: Nguồn phát sinh CTRSH chủ yếu từ các hộ gia đình, cơ quan, trường học,...