ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
NGUYỄN MẠNH HÀ
ĐÁNH GIÁ TÍNH BỀN VỮNG CHUỖI GIÁ TRỊ
MÍA ĐƯỜNG NGHỆ AN
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 9340101.01
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Hà Nội - 2024
Công trình được hoàn thành
tại trường Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. TRẦN ANH TÀI
2. PGS.TS. NGUYỄN PHƯƠNG MAI
Phản biện 1: ..............................................................................................
Phản biện 2: ..............................................................................................
Phản biện 3: .............................................................................................
Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án, họp tại
trường Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 2024
Có thể tìm hiểu luận án tại
Thư viện Quốc gia
Trung tâm Thông tin – Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong một nền kinh tế, sự phát triển bền vững của một nền kinh tế đòi hỏi có sự
phát triển bền vững của các ngành, các doanh nghiệp vận hành trong đó. Theo cách tiếp
cận chuỗi giá trị thì tính bền vững của chuỗi giá trị đề cập đến việc duy trì và nâng cao lâu
dài các khía cạnh môi trường, xã hội và kinh tế trong toàn bộ vòng đời của sản phẩm và
dịch vụ. Khái niệm này là một cách tiếp cận toàn diện và chủ động để quản lý các giai
đoạn sản xuất, phân phối, tiêu dùng và xử lý rác thải sau tiêu dùng, có mối liên hệ với
nhau, đảm bảo rằng các nhu cầu của hiện tại được đáp ứng mà không ảnh hưởng đến khả
năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai.
Trong chuỗi giá trị bền vững, các công ty ưu tiên các khía cạnh như bảo vệ môi
trường, trách nhiệm xã hội với các chủ thể như người lao động, nhân viên, cộng đồng; tính
khả thi về kinh tế. Bằng cách tích hợp những cân nhắc này vào các chiến lược kinh doanh
và quá trình ra quyết định của mình, các công ty có thể tạo ra các chuỗi giá trị hỗ trợ ba
lợi ích cốt lõi là con người, hành tinh và lợi nhuận. Điều này không chỉ mang lại lợi ích
cho môi trường và xã hội mà còn nâng cao uy tín, giá trị thương hiệu và khả năng cạnh
tranh lâu dài của công ty trên thị trường.
Trong những năm gần đây, chuỗi giá trị mía đường của Việt Nam gặp rất nhiều khó
khăn. Tổng diện tích mía nguyên liệu liên tục bị giảm dẫn đến sản lượng đường giảm, tồn
kho đường tại các nhà máy tăng, thiếu các sản phẩm chuyên sâu. Việc thiếu mía nguyên
liệu buộc các nhà máy phải giảm công suất. Trên cả nước đã có 17/30 nhà máy đường thua
lỗ, mất vốn chủ sở hữu. Nhiều nhà máy đường có nguy cơ phải đóng cửa trong tương lai
gần, giá thu mua mía giảm khiến bà con nông dân thua lỗ nặng, nợ ngân hàng phải bỏ cây
mía dẫn đến việc đứt gẫy ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính bền vững của chuỗi giá trị.
Tỉnh Nghệ An là một trong những trung tâm sản xuất đường mía lớn nhất cả nước,
sự phát triển bền vững của chuỗi giá trị mía đường có đóng góp to lớn đến sự phát triển
kinh tế của tỉnh, đặc biệt đã giúp tạo công ăn việc làm cho hàng chục ngàn hộ nông dân,
lao động trực tiếp và gián tiếp tại các khu vực vùng sâu vùng xa, đặc biệt khó khăn trên
địa bàn tỉnh.
Bối cảnh nói trên đặt ra bài toán cần đánh giá tính bền vững của chuỗi giá trị sản
phẩm mía đường để tìm ra giải pháp phát triển bền vững ngành mía đường. Tuy nhiên,
hiện nay chưa có bộ tiêu chí nào được phát triển để đo lường tính bền vững của chuỗi giá
trị mía đường. Vì vậy, nghiên cứu này nhằm đánh giá tính bền vững của chuỗi giá trị sản
phẩm mía đường tại tỉnh Nghệ An, sử dụng một bộ tiêu chí được phát triển và bổ sung từ
các nghiên cứu tiền nghiệm.
2
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
▪ Mục tiêu nghiên cứu
Đánh giá tính bền vững của chuỗi giá trị mía đường Nghệ An để đưa ra những giải
pháp phát triển bền vững chuỗi giá trị mía đường tỉnh Nghệ An.
▪ Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án đặt ra một số nhiệm cụ thể sau:
- Hệ thống hóa một số vấn đề l luận cơ bản về chuỗi giá trị, tính bền vững của
chuỗi giá trị mía đường;
- Phân tích, đánh giá thực trạng tính bền vững chuỗi giá trị mía đường Nghệ An
nhằm tm ra những ưu nhược điểm, tm ra nguyên nhân hạn chế;
- Xác định các yếu tố tác động đến mối quan hệ bền vững giữa các thành phần trong
chuỗi giá trị mía đường Nghệ An;
- Đề xuất giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển bền vững chuỗi giá trị mía đường
Nghệ An.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Trong khuôn khổ của luận án, một số câu hỏi nghiên cứu được đặt ra như sau:
Câu 1: Thực trạng ngành mía đường của Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng
hiện nay ra sao?
Câu 2: Chuỗi giá trị sản phẩm mía đường Nghệ An có đang phát triển bền vững
không? Tính bền vững của chuỗi giá trị sản phẩm mía đường được thể hiện ở kết quả đo
lường như thế nào?
Câu 3: Các yếu tố nào ảnh hưởng đến tính bền vững của chuỗi giá trị sản phẩm mía
đường Nghệ An?
Câu 4: Những giải pháp nào cần thực hiện để phát triển bền vững chuỗi giá trị sản
phẩm mía đường Nghệ An?
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
▪ Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là đánh giá tính bền vững của chuỗi giá trị sản
phẩm mía đường.
▪ Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi về nội dung
Luận án nghiên cứu sự tham gia của các bên liên quan vào chuỗi giá trị mía đường
để đánh giá tính bền vững của chuỗi giá trị mía đường. Nghiên cứu chỉ tập trung vào các
tiêu chí đánh giá tính bền vững của chuỗi giá trị theo cách tiếp cận 3 phương diện (TBL).
Phạm vi về không gian
3
Nghiên cứu được thực hiện tại tỉnh Nghệ An với giới hạn là các doanh nghiệp hộ
nông dân và các bên liên quan tham gia vào chuỗi giá trị mía đường từ khâu đầu vào đến phân
phối sản phẩm đầu ra qua kênh B2B (business-to-business).
Phạm vi về thời gian
Mốc thời gian 2010 được chọn làm thời gian đầu kỳ nghiên cứu v đây là thời điểm
theo lộ trình hội nhập AFTA, Việt Nam áp dụng thuế xuất nhập khẩu đường là 5%. Cùng
với việc gia nhập WTO, Việt Nam phải mở cửa nhập khẩu trong hạn ngạch là 25% với
đường thô, ngoài hạn ngạch là 65%, khối lượng nhập khẩu trong hạn ngạch còn tăng 5%
mỗi năm. Đây là dấu mốc khởi đầu cho khó khăn của ngành đường để cạnh tranh với các
nước công nghiệp đường phát triển trong khu vực và trên thế giới. Các thông tin thứ cấp
về ngành mía đường sẽ được thu thập trong giai đoạn 2010-2021. Các thông tin sơ cấp từ
khảo sát thực địa tại địa bàn nghiên cứu sẽ được thu thập trong năm 2022.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng như sau:
▪ Phương pháp tổng hợp tài liệu:
Đây là phương pháp được sử dụng để thu thập và tổng hợp các tài liệu thứ cấp liên quan
đến đề tài luận án. Các nguồn thông tin bao gồm sách, bài báo khoa học trong và ngoài nước,
các báo cáo của ngành, các tài liệu văn kiện của Đảng và Nhà nước.
▪ Phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh phối hợp với phương pháp chuyên gia:
Trong khuôn khổ của luận án, phương pháp chuyên gia sẽ được sử dụng để xây dựng
bộ tiêu chí đánh giá tính bền vững của ngành mía đường. Sau đó, tác giả thực hiện phương
pháp tổng hợp, so sánh để xử lý các dữ liệu sơ cấp nhằm kiểm định mô hình lý thuyết và
trả lời các câu hỏi nghiên cứu.
▪ Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp:
Dữ liệu thứ cấp về ngành mía đường được thu thập từ các báo cáo của cơ quan quản
l tỉnh Nghệ An, Hiệp hội Mía đường Việt Nam, và một số đề tài nghiên cứu khoa học,
báo cáo khoa học liên quan.
▪ Phương pháp điều tra khảo sát:
Căn cứ vào các bên tham gia trong chuỗi giá trị ngành mía đường và mục đích phân
tích thực trạng chuỗi giá trị mía đường Nghệ An v vậy đối tượng khảo sát gồm có các đối
tượng và các mẫu sau: Khảo sát cơ quan quản l, khảo sát nhà máy đường, khảo sát nông
dân trồng mía, khảo sát đơn vị kinh doanh trong chuỗi giá trị của sản phẩm mía đường.
6. Những đóng góp mới của luận án
Luận án này có tính mới thể hiện ở một số điểm sau: