Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật học: Hoàn thiện pháp luật về giám sát của nhân dân đối với cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> HOÀNG MINH HỘI<br /> <br /> hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ gi¸m s¸t cña nh©n d©n<br /> ®èi víi c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc ë ViÖt Nam<br /> <br /> Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật<br /> Mã số<br /> : 62 38 01 01<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI - 2014<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại<br /> Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS Trịnh Đức Thảo<br /> <br /> Phản biện 1:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 2:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 3:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện<br /> họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2014<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và<br /> Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> 1<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Trong bộ máy nhà nước, hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước<br /> (CQHCNN) có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng. Hoạt động của hệ thống cơ<br /> quan này diễn ra trên tất cả các lĩnh vực của đời sống, tác động trực tiếp và thường<br /> xuyên đến quyền, lợi ích của tổ chức và cá nhân ở mọi thành phần xã hội. Do vậy,<br /> hoạt động kiểm tra, giám sát đối với cơ quan hành chính là yêu cầu khách quan,<br /> cần thiết và không chỉ đơn thuần từ phía các cơ quan nhà nước mà quan trọng hơn<br /> là cần phải thiết lập cơ chế giám sát bên ngoài, trước hết là cơ chế giám sát thường<br /> xuyên và có hiệu quả từ phía nhân dân đối với cán bộ, công chức, viên chức,<br /> CQHCNN để bảo đảm quyền lực nhà nước thực sự thuộc về nhân dân.<br /> Từ yêu cầu trên, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách và<br /> văn bản pháp luật nhằm không ngừng tăng cường hoạt động giám sát của nhân<br /> dân đối với CQHCNN. Chính vì vậy, hoạt động giám sát của nhân dân đối với<br /> CQHCNN ngày càng được hoàn thiện hơn, mở ra nhiều phương thức, cách thức<br /> để nhân dân thực hiện quyền giám sát, phát huy tính tích cực chính trị, quyền làm<br /> chủ của nhân dân, hướng tới bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành<br /> chính, bảo vệ quyền, lợi ích của nhà nước, xã hội, cá nhân, tổ chức. Tuy nhiên,<br /> nhìn một cách tổng quát, hoạt động giám sát của nhân dân đối với CQHCNN còn<br /> mang tính hình thức, chưa hiệu quả. Do đó, tình trạng quan liêu, tham nhũng,<br /> lãng phí, vô trách nhiệm, lạm quyền xâm phạm đến quyền, lợi ích của nhân dân<br /> đang diễn ra ở một số cơ quan hành chính và chưa được khắc phục. Có nhiều<br /> nguyên nhân của tình trạng này nhưng cơ bản là pháp luật về giám sát của nhân<br /> dân đối với CQHCNN còn nhiều bất cập, tản mạn trong nhiều văn bản pháp luật,<br /> có những quy định pháp luật dưới dạng quy chế nên giá trị pháp lý thấp, có<br /> những quy định chồng chéo, mâu thuẫn hoặc đã lỗi thời và thiếu ổn định; đồng<br /> thời, tồn tại một số quy định chỉ dừng ở những nguyên tắc chính trị - pháp lý<br /> chung, mang tính luật khung, thiếu các quy định cụ thể. Trong khi hậu quả pháp<br /> lý của hoạt động giám sát nhân dân đối với CQHCNN chỉ mang tính kiến nghị,<br /> không có tính bắt buộc cưỡng chế của Nhà nước, pháp luật lại chưa có quy định<br /> về các biện pháp theo dõi, kiểm tra việc thực hiện kiến nghị, đề nghị đối với cơ<br /> quan hành chính. Cũng vậy, cơ chế pháp lý về hoạt động giám sát quyền lực nhà<br /> nước chưa có sự phối hợp giữa giám sát nhà nước với giám sát nhân dân. Hoạt<br /> động giám sát trực tiếp của công dân đối với cơ quan hành chính đang thiếu<br /> những văn bản pháp lý quy định về thẩm quyền, thủ tục, trình tự thực hiện bảo<br /> đảm hiệu quả giám sát.<br /> <br /> 2<br /> Trên phương diện nghiên cứu, chủ đề giám sát của nhân dân và pháp luật về<br /> giám sát của nhân dân đối CQHCNN không phải hoàn toàn mới. Tuy nhiên,<br /> những vấn đề lý luận căn bản của pháp luật trong lĩnh vực này đều chưa được nhìn<br /> nhận một cách toàn diện và giải quyết thấu đáo; do đó, một mô hình lý thuyết cho<br /> pháp luật về giám sát của nhân dân đối với CQHCNN chưa được nhận diện thật rõ<br /> nét. Trên thực tiễn, lộ trình và các bước đi của hoạt động lập pháp chưa thật sự tích<br /> cực, đồng bộ để có thể hiện thực hóa kịp thời đường lối, chủ trương của Đảng và<br /> Nhà nước tiến đến hoàn thiện cơ chế giám sát của nhân dân đối với cơ quan hành<br /> chính, góp phần bảo đảm quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.<br /> Từ những lập luận trên đây và trước yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp<br /> quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) của dân, do dân, vì dân, việc tăng cường, nâng<br /> cấp và hoàn thiện pháp luật về giám sát của nhân dân đối với cơ quan nhà nước<br /> nói chung và CQHCNN nói riêng ở Việt Nam lại càng có ý nghĩa hết sức cấp<br /> thiết cả về lý luận và thực tiễn. Góp phần bảo đảm, nâng cao chất lượng hoạt<br /> động giám sát của nhân dân đối với CQHCNN tôi chọn đề tài “Hoàn thiện<br /> pháp luật về giám sát của nhân dân đối với cơ quan hành chính nhà nước ở<br /> Việt Nam” làm luận án tiến sỹ luật học, chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà<br /> nước và pháp luật.<br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu<br /> 2.1. Mục đích<br /> Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn hoàn thiện pháp luật về giám<br /> sát của nhân dân đối với CQHCNN, luận án đề xuất các quan điểm và giải pháp<br /> hoàn thiện pháp luật về giám sát của nhân dân đối với CQHCNN ở Việt Nam<br /> hiện nay.<br /> 2.2. Nhiệm vụ<br /> Để thực hiện được mục đích trên đây, luận án thực hiện nhiệm vụ sau đây:<br /> Phân tích và làm sáng tỏ khái niệm, đặc điểm, nội dung điều chỉnh của pháp<br /> luật và xác định các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện của pháp luật về giám sát<br /> của nhân dân đối với CQHCNN cũng như vai trò, các yếu tố ảnh hưởng; đồng<br /> thời, nghiên cứu pháp luật về giám sát của nhân dân đối với cơ quan hành pháp ở<br /> một số nước và chỉ ra những giá trị tham khảo cho Việt Nam.<br /> Nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và phân tích, đánh giá thực<br /> trạng pháp luật về giám sát của nhân dân đối với CQHCNN ở Việt Nam.<br /> Phân tích và đề xuất những quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về<br /> giám sát của nhân dân đối với CQHCNN ở Việt Nam hiện nay.<br /> <br /> 3<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 3.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Dưới góc độ lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, Luận án nghiên cứu<br /> những vấn đề lý luận và thực tiễn của pháp luật và hoàn thiện pháp luật về giám<br /> sát của nhân dân đối với CQHCNN. Từ đó, luận án luận chứng cơ sở khoa học và<br /> đề xuất các quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật về giám sát của nhân dân<br /> đối với CQHCNN ở Việt Nam hiện nay.<br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> Về không gian: Luận án chỉ tập trung phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật<br /> về giám sát của nhân dân đối với hoạt động của CQHCNN ở Việt Nam (thông qua<br /> Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận là Công<br /> đoàn, Đoàn Thanh niên Cộng sản (TNCS) Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ<br /> (LHPN) Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Cựu chiến binh (CCB) Việt Nam;<br /> Ban Thanh tra nhân dân (TTND), Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng (GSĐTCCĐ)<br /> giám sát trực tiếp của cá nhân).<br /> Về thời gian: Luận án nghiên cứu quá trình hình thành và phát triển của<br /> pháp luật về giám sát của nhân dân đối với CQHCNN; đặc biệt nghiên cứu, phân<br /> tích, đánh giá thực trạng pháp luật về giám sát của nhân dân đối với CQHCNN từ<br /> năm 1992 đến nay.<br /> 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu<br /> 4.1. Cơ sở lý luận<br /> Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu đề tài luận án dựa trên quan điểm của chủ<br /> nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, quan điểm<br /> của Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức quyền lực nhà nước, về vai trò của nhân dân<br /> đối với nhà nước; về củng cố kiện toàn hệ thống chính trị, xây dựng bộ máy nhà<br /> nước, hoàn thiện hệ thống pháp luật; về giám sát của nhân dân đối với cơ quan cơ<br /> nhà nước nhà nước nói chung và CQHCNN nói riêng đáp ứng yêu cầu xây dựng<br /> và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN<br /> 4.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, luận án sử dụng phương pháp<br /> phân tích, tổng hợp, hệ thống, phương pháp quy nạp-diễn dịch, thống kê, so<br /> sánh…để nghiên cứu, phân tích, luận giải các khái niệm, phạm trù có tính lý luận<br /> của hoàn thiện pháp luật về giám sát của nhân dân đối với CQHCNN; phân tích<br /> quá trình hình thành, phát triển và đánh giá thực trạng và nguyên nhân; luận giải<br /> và đề xuất các quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật về giám sát của nhân dân<br /> đối với CQHCNN ở Việt Nam hiện nay.<br /> <br />