Tóm tắt luận án Tiến sĩ: Vận dụng lý thuyết ngôn ngữ học văn bản vào dạy học đọc hiểu truyện dân gian ở Trung học cơ sở

Chia sẻ: Nguyen Minh Cuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận án nghiên cứu việc dạy học đọc hiểu truyện ngắn dân gian gắn với dạy học ngôn ngữ học văn bản; vận dụng mối qua hệ tương tác giữa Ngữ và Văn, khai thác văn học qua văn học và củng cố vững chắc kiến thức ngôn ngữ học. Mời các bạn cùng tham khảo luận án để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ: Vận dụng lý thuyết ngôn ngữ học văn bản vào dạy học đọc hiểu truyện dân gian ở Trung học cơ sở

1 Më §ÇU 1. LÝ do chän ®Ò tµi 1.1. ViÖc d¹y häc Ng÷ v¨n ë tr−êng phæ th«ng (PT) cÇn ®¶m b¶o ®Þnh h−íng tÝch hîp mét c¸ch triÖt ®Ó h¬n 1.2. ViÖc d¹y häc ®äc hiÓu v¨n b¶n (§HVB) cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ v¨n b¶n vµ b¸m s¸t v¨n b¶n 1.3. Thùc tiÔn nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y Ng÷ v¨n ë Trung häc c¬ së (THCS) ®ßi hái cÇn tËn dông kh¶ n¨ng hç trî §HVB cña ng«n ng÷ häc v¨n b¶n (NNHVB) 2. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu LuËn ¸n chØ lùa chän tr×nh bµy c¸c néi dung lÝ thuyÕt NNHVB cã ý nghÜa trùc tiÕp hoÆc cã liªn quan ®Õn viÖc d¹y häc §HVB. §Ó cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu s©u h¬n, luËn ¸n ®· chän mét lo¹i v¨n b¶n tù sù trong ch−¬ng tr×nh (CT) Ng÷ v¨n THCS lµ truyÖn d©n gian ®Ó xem xÐt, víi mong muèn ®Ò xuÊt ®−îc nh÷ng c¸ch thøc vËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu c¸c truyÖn d©n gian mét c¸ch cô thÓ, phï hîp, hiÖu qu¶. 3. LÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu 3.1. Nghiªn cøu vËn dông NNHVB vµo d¹y häc v¨n b¶n nãi chung NNHVB ®−îc coi lµ “mét khoa häc ®Çy triÓn väng” bëi nã ®· më ra vµ høa hÑn nhiÒu kh¶ n¨ng nghiªn cøu vµ vËn dông. Tõ cuèi thËp kØ 80 cña thÕ kØ XX, viÖc nghiªn cøu øng dông NNHVB vµo viÖc d¹y häc t¹o lËp vµ tiÕp nhËn v¨n b¶n ë trong n−íc trë nªn th−êng xuyªn vµ chÝnh thøc. S¸ch gi¸o khoa (SGK) vµ s¸ch gi¸o viªn (SGV) TiÕng ViÖt vµ Lµm v¨n cña trung häc phæ th«ng (THPT) (CT chØnh lÝ hîp nhÊt n¨m 2000) ®· ®−a mét sè kiÕn thøc ng÷ ph¸p v¨n b¶n vµo CT líp 10 vµ líp 11. C¸c c«ng tr×nh: Ng÷ ph¸p v¨n b¶n vµ viÖc d¹y lµm v¨n (1985) cña c¸c t¸c gi¶ NguyÔn Träng B¸u, NguyÔn Quang Ninh, TrÇn Ngäc Thªm,; Ng÷ ph¸p v¨n b¶n phôc vô ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch gi¸o dôc (1989) cña t¸c gi¶ NguyÔn Quang Ninh ®· bµn vÒ viÖc vËn dông NNHVB, ng÷ ph¸p v¨n b¶n vµo viÖc d¹y häc Lµm v¨n trong nhµ tr−êng (NT). ViÖc vËn dông NNHVB vµo d¹y häc tiÕp nhËn v¨n b¶n nãi chung vµ ph©n tÝch, tiÕp nhËn v¨n b¶n v¨n häc trong NT nãi riªng cho ®Õn nay ch−a cã nhiÒu t¸c gi¶ vµ tµi liÖu nghiªn cøu. §Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy râ h¬n c¶ lµ Gi¶ng v¨n d−íi ¸nh s¸ng ng«n ng÷ häc (1986) cña t¸c gi¶ §¸i Xu©n Ninh, D¹y häc TËp ®äc ë TiÓu häc (2001) cña t¸c gi¶ Lª Ph−¬ng Nga, D¹y häc ®äc hiÓu ë TiÓu häc (2002) cña t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ H¹nh. C¸c t¸c gi¶ ®· kh¼ng ®Þnh viÖc nghiªn cøu nh÷ng lÝ thuyÕt vÒ lêi nãi, vÒ sö dông ng«n ng÷, vÒ v¨n b¶n cã thÓ gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò: §äc hiÓu lµ g×? §äc hiÓu c¸c kiÓu v¨n b¶n kh¸c nhau th× cã g× kh¸c nhau?. Tuy nhiªn, c¸c t¸c gi¶ kh«ng bµn ®Õn viÖc vËn dông nh÷ng yÕu tè cô thÓ cña NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu mét thÓ lo¹i v¨n b¶n nµo.
2 Mét bé phËn cña lÝ luËn v¨n häc còng nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh tiÕp nhËn v¨n häc. ViÖc nghiªn cøu vÒ tiÕp nhËn v¨n häc d−íi gãc ®é thi ph¸p trong lÝ luËn v¨n häc còng kÕt tinh nhiÒu thµnh tùu: Gi¸o tr×nh thi ph¸p häc (1993), Mét sè vÊn ®Ò thi ph¸p häc hiÖn ®¹i (1993), DÉn luËn thi ph¸p häc (1998) cña t¸c gi¶ TrÇn §×nh Sö, Nh÷ng vÊn ®Ò thi ph¸p cña truyÖn (1999) cña t¸c gi¶ NguyÔn Th¸i Hßa. Theo h−íng nghiªn cøu nµy, c¸c t¸c gi¶ rÊt chó träng vÊn ®Ò thÓ lo¹i cña v¨n b¶n, bëi ®©y lµ ®Çu mèi chi phèi tÊt c¶ c¸c yÕu tè h×nh thøc kh¸c cña v¨n b¶n… Tuy vËy, vÉn ch−a cã ai chØ ra mét c¸ch râ rµng chç ®øng cña ng«n ng÷ häc nãi chung, NNHVB nãi riªng trong ho¹t ®éng tiÕp nhËn v¨n häc, tõ ®ã ®−a ra nh÷ng kÕt luËn cô thÓ vÒ c¸ch khai th¸c c¸c yÕu tè ng«n ng÷ trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn v¨n häc. 3.2. Nghiªn cøu vËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian C¸c cuèn s¸ch nh−: Cæ tÝch thÇn k× ng−êi ViÖt, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cèt truyÖn(1994) cña t¸c gi¶ T¨ng Kim Ng©n, V¨n häc d©n gian ViÖt Nam trong nhµ tr−êng cña t¸c gi¶ NguyÔn Xu©n L¹c, TruyÖn kÓ d©n gian, ®äc b»ng type vµ motif (2001) cña t¸c gi¶ NguyÔn TÊn §¾c ®· kh¶o s¸t vµ chØ ra nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cÇn quan t©m khi tiÕp cËn v¨n b¶n v¨n häc d©n gian. Ngoµi ra, viÖc vËn dông thi ph¸p häc nãi chung, thi ph¸p truyÖn d©n gian vµo viÖc tiÕp nhËn vµ c¶m hiÓu nh÷ng v¨n b¶n truyÖn d©n gian còng ®· ®−îc c¸c t¸c gi¶ Chu Xu©n Diªn, NguyÔn Xu©n §øc, TrÇn §øc Ng«n, Lª Tr−êng Ph¸t, Vò Anh TuÊn, Lª ChÝ QuÕ, §ç B×nh TrÞ... ®Ò cËp ®Õn nhiÒu ë c¸c chuyªn luËn, s¸ch b¸o, t¹p chÝ trong thêi gian gÇn ®©y. Cã thÓ thÊy viÖc ®−a thi ph¸p häc vµo nghiªn cøu v¨n häc d©n gian mét mÆt ®· lµm cho viÖc tiÕp cËn c¸c t¸c phÈm v¨n häc d©n gian trë nªn lÝ tÝnh h¬n; mét mÆt ®· kÐo theo viÖc vËn dông nh÷ng tri thøc NNHVB vµo qu¸ tr×nh tiÕp cËn v¨n b¶n. Tuy vËy, nghiªn cøu vÒ viÖc vËn dông nh÷ng tri thøc NNHVB cô thÓ vµo ho¹t ®éng d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS nh»m gióp cho viÖc d¹y häc §HVB trong NT khoa häc h¬n, hiÖu qu¶ h¬n vÉn ch−a ®−îc bµn tíi mét c¸ch trùc tiÕp. LuËn ¸n nµy sÏ lµ nh÷ng thÓ nghiÖm mang tÝnh kh¶ thi cho qu¸ tr×nh ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc (PPDH) Ng÷ v¨n, gîi ý cho gi¸o viªn (GV) PT c¸ch thøc tæ chøc d¹y häc ®äc hiÓu c¸c truyÖn d©n gian ë THCS trªn c¬ së vËn dông NNHVB. 4. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu 4.1. Môc ®Ých nghiªn cøu chÝnh cña luËn ¸n lµ nghiªn cøu viÖc d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian g¾n víi d¹y häc NNHVB. §©y lµ biÓu hiÖn cña sù vËn dông mèi quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a Ng÷ vµ V¨n: dïng kiÕn thøc ng«n ng÷ häc ®Ó khai th¸c v¨n häc, qua v¨n häc mµ cñng cè v÷ng ch¾c kiÕn thøc ng«n ng÷ häc. 4.2. §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trªn, luËn ¸n tËp trung gi¶i quyÕt gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô chñ yÕu sau:
3 - Tr×nh bµy nh÷ng néi dung nghiªn cøu cña NNHVB cã ý nghÜa ®èi víi viÖc d¹y häc §HVB; kh¶o s¸t thùc tiÔn d¹y häc §HVB ë tr−êng PT, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng vËn dông néi dung ®ã vµo d¹y häc §HVB trong NT. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc x¸c ®Þnh c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cña viÖc vËn dông NNHVB vµo d¹y häc §HVB ë tr−êng PT. - Lùa chän nh÷ng tri thøc NNHVB thiÕt thùc nhÊt, phï hîp nhÊt víi viÖc d¹y häc §HVB cho HS THCS vµ ®Ò xuÊt c¸ch thøc ®−a nh÷ng tri thøc Êy vµo ho¹t ®éng d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian. Nh÷ng c¸ch thøc nµy ®−îc x¸c lËp dùa trªn c¬ së ph©n tÝch b¶n th©n CT Ng÷ v¨n THCS hiÖn hµnh, ®Æc ®iÓm t©m sinh lÝ løa tuæi cña HS THCS vµ thùc tr¹ng d¹y häc Ng÷ v¨n trong nhµ tr−êng. - Thùc nghiÖm nh÷ng ®Ò xuÊt ®ã trong thùc tÕ d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS ®Ó xem xÐt vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¶ thi cña nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ c¸ch thøc vËn dông NNHVB vµo d¹y häc §HVB. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu C¸c PP nghiªn cøu chñ yÕu ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh triÓn khai luËn ¸n lµ: - Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp vµ kh¸i qu¸t hãa tµi liÖu - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tiÔn - Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm s− ph¹m - C¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c: ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®iÓn h×nh, ph−¬ng ph¸p thèng kª gi¸o dôc häc… 6. Gi¶ thuyÕt khoa häc Mét sè thµnh tùu nghiªn cøu cña NNHVB rÊt cã ý nghÜa ®èi víi viÖc d¹y häc ®äc hiÓu nh−ng ch−a ®−îc nghiªn cøu cô thÓ ®Ó vËn dông vµo ho¹t ®éng d¹y häc §HVB ë tr−êng PT. NÕu nghiªn cøu vËn dông ®−îc thµnh tùu cña lÝ thuyÕt NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian th× viÖc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian cña HS THCS sÏ mang tÝnh khoa häc vµ hiÖu qu¶ h¬n; th«ng qua ho¹t ®éng §HVB, c¸c thao t¸c vµ phÈm chÊt t− duy cña häc sinh (HS) còng sÏ ®−îc rÌn luyÖn vµ cñng cè. 7. §ãng gãp cña luËn ¸n - ViÖc t×m hiÓu, lùa chän, tæng hîp nh÷ng tri thøc NNHVB cã liªn quan ®Õn viÖc tiÕp nhËn v¨n b¶n còng nh− chØ ra mét c¸ch t−êng minh kh¶ n¨ng øng dông nh÷ng tri thøc Êy vµo d¹y häc §HVB ë tr−êng PT trong luËn ¸n nµy sÏ gióp GV ý thøc ®−îc vÒ tÝnh khoa häc cña viÖc d¹y häc §HVB v¨n häc, ®¶m b¶o ®Þnh h−íng tÝch hîp Ng÷ vµ V¨n trong d¹y häc Ng÷ v¨n, gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc Ng÷ v¨n trong NT. - LuËn ¸n ®· lµm râ c¸c tri thøc NNHVB cô thÓ cã thÓ vËn dông, c¸c thao t¸c vËn dông cô thÓ, còng nh− ®Ò xuÊt nh÷ng c¸ch thøc chung ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cô thÓ cña v¨n b¶n trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS sao cho ë ®ã, NNHVB ph¸t huy ®−îc vai trß khoa häc cña m×nh. 8. KÕt cÊu cña luËn ¸n Ngoµi Më ®Çu vµ KÕt luËn, luËn ¸n gåm 3 ch−¬ng:
4 Ch−¬ng 1: NNHVB vµ viÖc d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS Ch−¬ng 2: VËn dông mét sè thµnh tùu cña NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS: Ch−¬ng 3: Thùc nghiÖm s− ph¹m CH¦¥NG 1: NG¤N NG÷ HäC V¡N B¶N Vμ VIÖC D¹Y HäC §äC HIÓU TRUYÖN D¢N GIAN ë Thcs 1.1. Mét sè néi dung quan träng cña NNHVB cã ý nghÜa ®èi víi viÖc d¹y häc §HVB KÕt qu¶ nghiªn cøu cña NNHVB rÊt phong phó, bén bÒ. LuËn ¸n chØ chän tr×nh bµy mét sè néi dung quan träng cña NNHVB cã ý nghÜa ®èi víi viÖc d¹y häc §HVB. 1.1.1. Kh¸i niÖm v¨n b¶n Cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ v¨n b¶n. LuËn ¸n chän kh¸i niÖm vÒ v¨n b¶n ®−îc nªu trong c¸c tµi liÖu SGK, SGV THCS vµ THPT hiÖn hµnh: “TÊt c¶ mäi s¶n phÈm cña ho¹t ®éng giao tiÕp (chuçi lêi nãi miÖng hay bµi viÕt) cã chñ ®Ò thèng nhÊt, cã liªn kÕt, m¹ch l¹c, vËn dông ph−¬ng thøc biÓu ®¹t phï hîp ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých giao tiÕp ®Òu ®−îc gäi lµ v¨n b¶n”. C¸ch tr×nh bµy kh¸i niÖm v¨n b¶n nµy gióp cho HS dÔ dµng nhËn diÖn v¨n b¶n, kh«ng ph¶i gi¶i quyÕt mèi quan hÖ ®ång nhÊt vµ ®èi lËp vèn rÊt phøc t¹p gi÷a ng«n ng÷ vµ lêi nãi, ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt, d¹ng nãi vµ d¹ng viÕt... 1.1.2. C¸c ®Æc tr−ng cña v¨n b¶n §©y lµ thµnh tùu nghiªn cøu quan träng cña NNHVB, cã thÓ coi nh− lµ c¬ së quan träng ®Ó x¸c ®Þnh c¸ch thøc vµ yªu cÇu cña viÖc tiÕp nhËn v¨n b¶n nãi chung còng nh− rÌn luyÖn c¸c thao t¸c cÇn thiÕt trong d¹y häc §HVB. 1.1.2.1. TÝnh hoµn chØnh vµ tÝnh kh¶ ph©n cña v¨n b¶n V¨n b¶n lµ sù tËp hîp cña nhiÒu c©u, nhiÒu ®o¹n, nhiÒu ch−¬ng, nhiÒu phÇn... vµ c¸c bé phËn khi ®Æt c¹nh nhau nµy ph¶i t¹o thµnh mét thÓ thèng nhÊt hoµn chØnh. TÝnh hoµn chØnh cña v¨n b¶n “®ång thêi ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng tÝnh hoµn chØnh vÒ cÊu tróc, nghÜa vµ giao tiÕp; nh÷ng yÕu tè nµy t−¬ng øng víi nhau nh− h×nh thøc, néi dung vµ chøc n¨ng”. TÝnh hoµn chØnh cña v¨n b¶n còng g¾n bã chÆt chÏ víi kh¶ n¨ng ph©n t¸ch v¨n b¶n thµnh nh÷ng ®¬n vÞ nhá h¬n, ®−îc gäi lµ tÝnh kh¶ ph©n cña v¨n b¶n. §Æc tr−ng chØnh thÓ vµ kh¶ ph©n cña v¨n b¶n cho phÐp vµ còng ®ßi hái ng−êi §HVB tr−íc hÕt ph¶i quan t©m tíi v¨n b¶n ë gãc ®é cÊu tróc. Cã nghÜa lµ tiÕp cËn v¨n b¶n, ng−êi ®äc ph¶i lµm râ ®−îc: c¸c yÕu tè nµo lµm nªn v¨n b¶n, b¶n chÊt, chøc n¨ng cña mçi yÕu tè vµ quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè ®ã nh− thÕ nµo… C¸c ®Æc tr−ng nµy cña v¨n b¶n kh«ng cho phÐp ng−êi ®äc xa rêi v¨n b¶n, m−în v¨n b¶n ®Ó nãi néi dung kh¸c. 1.1.2.2. TÝnh liªn kÕt cña v¨n b¶n
5 TÝnh liªn kÕt lµ c¬ së ®Ó t¹o nªn tÝnh chØnh thÓ cña v¨n b¶n. §ã lµ nh÷ng mèi quan hÖ qua l¹i chÆt chÏ gi÷a c¸c c©u, gi÷a c¸c ®o¹n, gi÷a c¸c phÇn, c¸c bé phËn cña v¨n b¶n trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn quan hÖ cña v¨n b¶n: quan hÖ h−íng néi (t¹o thµnh liªn kÕt h−íng néi hay liªn kÕt néi t¹i) vµ quan hÖ h−íng ngo¹i (t¹o thµnh liªn kÕt h−íng ngo¹i hay liªn kÕt ngoµi v¨n b¶n). Khi xem xÐt v¨n b¶n, viÖc lµm s¸ng tá sù liªn kÕt trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn quan hÖ vµ sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c quan hÖ h−íng ngo¹i ®èi víi b¶n th©n cÊu tróc néi t¹i cña v¨n b¶n lµ mét viÖc rÊt quan träng. §Æc tr−ng liªn kÕt g¾n bã, thèng nhÊt víi ®Æc tr−ng hoµn chØnh cña v¨n b¶n vµ cïng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc d¹y häc §HVB. ViÖc d¹y häc §HVB ph¶i xuÊt ph¸t tõ chØnh thÓ v¨n b¶n, ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ®óng ®¾n tæ chøc cña v¨n b¶n d−íi gãc ®é cÊu tróc. Tuy nhiªn, v¨n b¶n chØ béc lé ®óng gi¸ trÞ cña nã khi nã ®−îc ®Æt trong ho¹t ®éng giao tiÕp. Do ®ã, viÖc d¹y häc §HVB cßn ph¶i nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt ®−îc mèi quan hÖ gi÷a v¨n b¶n víi víi c¸c nh©n tè giao tiÕp, víi hÖ thèng c¸c ®¬n vÞ ng«n ng÷… Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Æc tr−ng liªn kÕt cña v¨n b¶n sÏ gióp cho ng−êi ®äc gi¶i quyÕt ®−îc c¸c mèi quan hÖ cña v¨n b¶n mét c¸ch râ rµng vµ dÔ dµng h¬n. 1.1.2.3. TÝnh h−íng ®Ých cña v¨n b¶n V¨n b¶n lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh giao tiÕp; cho nªn môc ®Ých cña giao tiÕp còng chÝnh lµ môc ®Ých cña v¨n b¶n. Môc ®Ých giao tiÕp quy ®Þnh viÖc lùa chän vµ tæ chøc chÊt liÖu néi dung, lµm cho v¨n b¶n lu«n chøa ®ùng néi dung th«ng tin vµ néi dung nµy t¹o ra c¸c b×nh diÖn ng÷ nghÜa cña v¨n b¶n: ®ã lµ nghÜa sù vËt (bao gåm nh÷ng hiÓu biÕt, nh÷ng nhËn thøc vÒ thÕ giíi xung quanh, vÒ x· héi vµ vÒ chÝnh b¶n th©n con ng−êi), nghÜa liªn c¸ nh©n (bao gåm th«ng tin vÒ nh÷ng c¶m xóc, t×nh c¶m, th¸i ®é cña ng−êi viÕt ®èi víi ®èi t−îng, sù viÖc ®−îc ®Ò cËp ®Õn, ®èi víi ng−êi tham gia ho¹t ®éng giao tiÕp). §Ých cña v¨n b¶n cßn quy ®Þnh viÖc lùa chän ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷ vµ tæ chøc v¨n b¶n theo mét c¸ch thøc nhÊt ®Þnh (gäi lµ phong c¸ch chøc n¨ng). Nh− vËy, ®Çu mèi cña qu¸ tr×nh s¶n sinh v¨n b¶n lµ môc ®Ých giao tiÕp cña ng−êi nãi, ng−êi viÕt. V¨n b¶n chØ lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ng−êi s¶n sinh ra nã thùc hiÖn môc ®Ých giao tiÕp mµ th«i. Kh«ng cã môc ®Ých giao tiÕp, v¨n b¶n kh«ng ®−îc sinh ra; kh«ng râ môc ®Ých giao tiÕp, v¨n b¶n khã cã c¬ héi ®−îc sö dông vµ tån t¹i. Do ®ã, khi §HVB, nÕu ng−êi ®äc kh«ng n¾m b¾t ®−îc môc ®Ých giao tiÕp cña ng−êi s¶n sinh v¨n b¶n (còng lµ môc ®Ých cña v¨n b¶n) th× coi nh− ng−êi ®äc ch−a hiÓu g× vÒ néi dung cña v¨n b¶n. 1.2. §HVB d−íi gãc nh×n cña NNHVB vµ ý nghÜa cña viÖc vËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS 1.2.1. Quan niÖm vÒ §HVB C¸c quan niÖm vÒ §HVB ®Òu thèng nhÊt coi ®äc hiÓu lµ qu¸ tr×nh gi¶i m· hÖ thèng kÝ hiÖu vµ cÊu tróc ng«n ng÷ cña v¨n b¶n ®Ó ph¸t hiÖn, tæng hîp nh÷ng tÇng ý nghÜa ®· ®−îc ng−êi viÕt m· ho¸ trong ®ã, nh»m n¾m b¾t ®−îc ý ®å s¶n sinh v¨n b¶n cña ng−êi nãi, ng−êi viÕt.
6 1.2.2. §HVB d−íi gãc nh×n cña NNHVB 1.2.2.1. §Ých cña §HVB lµ x¸c lËp nghÜa cña v¨n b¶n 1.2.2.2. Gi¶i m· hiÖu qu¶ nh÷ng mèi quan hÖ liªn kÕt cña v¨n b¶n sÏ n©ng cao chÊt l−îng §HVB 1.2.2.3. §HVB lµ mét qu¸ tr×nh ph©n tÝch v¨n b¶n 1.2.3. ý nghÜa cña viÖc vËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS 1.2.3.1. Yªu cÇu cña viÖc d¹y häc §HVB trong NT CT Ng÷ v¨n hiÖn nay x¸c ®Þnh c¶ ba bé phËn §äc v¨n, TV, LV ®Òu cã ®èi t−îng nghiªn cøu chung lµ v¨n b¶n tiÕng ViÖt vµ cã môc tiªu chung lµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt. N¨ng lùc tiÕng ViÖt ph¶i biÓu hiÖn thµnh n¨ng lùc ®äc hiÓu. D¹y häc §HVB trong NT mét c¸ch ®óng ®¾n sÏ gi¸o dôc cho HS ý thøc t«n träng tÝnh kh¸ch quan cña v¨n b¶n, rÌn luyÖn cho HS tÝnh trung thùc, kh«ng tuú tiÖn thay ®æi v¨n b¶n cña ng−êi kh¸c v× ®éng c¬ c¸ nh©n cña m×nh. 1.2.3.2. C¸c ý nghÜa c¬ b¶n cña viÖc vËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS - VËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi PPDH vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn n¨ng lùc t− duy cho HS. - VËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ®¶m b¶o tÝnh kÕ thõa vµ tÝnh tÝch hîp cña ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n ë THCS 1.3. Thùc tiÔn d¹y häc §HVB truyÖn d©n gian ë THCS Tõ viÖc t×m hiÓu thùc tiÔn kÕt hîp víi kh¶o s¸t gi¸o ¸n d¹y häc §HVB cña GV THCS cã thÓ ®−a ra mét vµi nhËn xÐt b−íc ®Çu nh− sau: Nh÷ng kiÕn thøc ng«n ng÷ häc ch−a thùc sù cã mÆt nhiÒu trong c¸c giê §HVB, ngay c¶ nh÷ng kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n, giao tiÕp trong c¸c tuÇn liÒn kÒ cña phÇn häc nµy còng ch−a ®−îc quan t©m vµ vËn dông mét c¸ch ®óng møc trong qu¸ tr×nh d¹y häc ®äc hiÓu c¸c truyÖn d©n gian ë THCS. ViÖc d¹y häc §HVB truyÖn d©n gian d−êng nh− vÉn cßn thiªn nhiÒu vÒ sù tiÕp nhËn v¨n b¶n mét c¸ch c¶m tÝnh vµ kinh nghiÖm chñ nghÜa; c¶ GV vµ HS ®Òu ch−a ý thøc ®−îc sù cÇn thiÕt cña viÖc vËn dông nh÷ng tri thøc ®äc v¨n ®· vµ ®ang ®−îc cung cÊp ®ång thêi, ch−a t×m ra ®−îc con ®−êng ®Ó ®Õn víi c¸c kÜ n¨ng tiÕp cËn v¨n b¶n, yÕu tè quan träng ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh tù häc cña HS. ViÖc tiÕp nhËn c¸c tri thøc NNHVB ®èi víi HS ë ®Çu cÊp THCS lµ kh«ng dÔ dµng, viÖc vËn dông c¸c tri thøc Êy vµo c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn cßn khã kh¨n h¬n nhiÒu. Tuy nhiªn, nÕu biÕt c¸ch vËn dông tõng b−íc th× hiÖu qu¶ cña viÖc vËn dông Êy sÏ rÊt thiÕt thùc, ®Æc biÖt trong viÖc ®äc hiÓu c¸c lo¹i v¨n b¶n cô thÓ. Nã cã thÓ t¹o ra thãi quen tèt cho HS trong viÖc tiÕp nhËn tÊt c¶ c¸c lo¹i v¨n b¶n cña x· héi. V× vËy, luËn ¸n nµy ®· ®Ò xuÊt mét h−íng d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian cho HS THCS: xuÊt ph¸t tõ c¸c ®Æc tr−ng v¨n b¶n cña truyÖn d©n gian ®Ó d¹y häc ®äc hiÓu c¸c v¨n b¶n Êy.
7 CH¦¥NG 2 VËN DôNG MéT Sè THμNH TùU CñA NG¤N NG÷ HäC V¡N B¶N VμO D¹Y HäC §äC HIÓU TRUYÖN D¢N GIAN ë THCS 2.1. Mét sè ®Þnh h−íng cho viÖc d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian trong nhµ tr−êng D−íi gãc nh×n NNHVB, mét mÆt, c¸c b¶n kÓ truyÖn d©n gian ®· thÓ hiÖn rÊt ®Çy ®ñ ®Æc tr−ng cña v¨n b¶n nãi chung; mÆt kh¸c, còng thÓ hiÖn nh÷ng nÐt kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh cña mét lo¹i v¨n b¶n ®Æc thï: truyÖn d©n gian. 2.1.1. X¸c ®Þnh t− c¸ch v¨n b¶n cña truyÖn d©n gian trong ho¹t ®éng tiÕp nhËn 2.1.1.1. TruyÖn d©n gian lµ s¶n phÈm cña mét qu¸ tr×nh giao tiÕp ®Æc biÖt 2.1.1.2. TruyÖn d©n gian lµ mét v¨n b¶n hoµn chØnh ë t¹i mét hoµn c¶nh, mét thêi ®iÓm kÓ chuyÖn x¸c ®Þnh 2.1.1.3. C¸c yÕu tè vµ quan hÖ liªn kÕt trong truyÖn d©n gian mang ®Æc thï v¨n hãa d©n gian 2.1.1.4. TruyÖn d©n gian chØ thÓ hiÖn ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c ®Ých cña v¨n b¶n trong mét hoµn c¶nh kÓ chuyÖn cô thÓ 2.1.1.5. TruyÖn d©n gian thÓ hiÖn râ ®Æc tr−ng cña v¨n b¶n tù sù Nh÷ng ®Æc ®iÓm t−¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt cña v¨n b¶n truyÖn d©n gian so víi c¸c v¨n b¶n kh¸c cã thÓ ®−îc xem nh− lµ c¨n cø ®Ó ®Ò xuÊt mét c¸ch ®äc hiÓu truyÖn d©n gian phï hîp. 2.1.2. Chó träng khai th¸c c¸c ®Æc tr−ng v¨n b¶n cña truyÖn d©n gian trong d¹y häc ®äc hiÓu Khi ®· ®−îc x¸c ®Þnh t− c¸ch v¨n b¶n trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn, c¸c truyÖn d©n gian sÏ ph¶i ®−îc d¹y häc ®äc hiÓu nh− c¸c v¨n b¶n b×nh th−êng kh¸c. Cã thÓ coi nh÷ng yªu cÇu d−íi ®©y nh− lµ mét sè nguyªn t¾c ®äc hiÓu truyÖn d©n gian xÐt trªn b×nh diÖn lÝ thuyÕt NNHVB: 2.1.2.1. Coi c¸c biÓu hiÖn liªn kÕt v¨n b¶n lµ mét ph−¬ng diÖn tiÕp nhËn v¨n b¶n 2.1.2.2. §äc hiÓu truyÖn d©n gian trªn nguyªn t¾c t«n träng tÝnh chØnh thÓ v¨n b¶n 2.1.2.3. §Æc biÖt chó ý ®Õn ®Ých cña truyÖn d©n gian trong §HVB 2.2. Mét sè c¸ch thøc vËn dông ng«n ng÷ häc v¨n b¶n vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS 2.2.1. VËn dông tri thøc vÒ c¸c vÞ trÝ m¹nh cña v¨n b¶n ®Ó d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS Trong c¸c truyÖn d©n gian, c¸c vÞ trÝ m¹nh cña v¨n b¶n: tªn v¨n b¶n, phÇn më, phÇn kÕt, hÖ thèng tõ ng÷ chñ ®Ò, kiÓu cÊu tróc lÆp l¹i, c¸c c©u chñ ®Ò cña ®o¹n, c¸c tiªu ®Ò, tiªu môc, môc lôc… cã kh¶ n¨ng biÓu thÞ néi dung kh¸ phong phó. Víi mçi thÓ lo¹i v¨n b¶n, tõng vÞ trÝ m¹nh cã vai trß vµ ý
8 nghÜa kh¸c nhau trong viÖc biÓu ®¹t nh÷ng khÝa c¹nh néi dung cña v¨n b¶n. Tri thøc vÒ c¸c vÞ trÝ m¹nh cña v¨n b¶n cña thÓ ®−îc vËn dông ®Ó ph©n ®o¹n truyÖn, x¸c ®Þnh ý chÝnh, n¾m cèt truyÖn, x¸c ®Þnh ®Ò tµi, chñ ®Ò cña truyÖn vµ kÓ l¹i truyÖn trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS. 2.2.1.1. Khai th¸c ®Çu ®Ò v¨n b¶n trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS §Çu ®Ò (hay tiªu ®Ò cña v¨n b¶n) lµ tªn gäi cña v¨n b¶n vµ lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña v¨n b¶n. §Çu ®Ò cña c¸c truyÖn d©n gian thÓ hiÖn vµ tháa m·n ®−îc hai yªu cÇu chÝnh: mét lµ kh«ng trïng lÆp, hai lµ ph¶i cã quan hÖ víi chñ ®Ò ë mét ph¹m vi, møc ®é nhÊt ®Þnh. C¸ch ®Æt tªn v¨n b¶n nh− vËy khiÕn cho viÖc tiÕp nhËn vµ l−u truyÒn c¸c truyÖn d©n gian trong nh©n d©n trë nªn dÔ dµng vµ hiÖu qu¶ h¬n, cô thÓ lµ ng−êi kÓ chuyÖn thÊy dÔ giíi thiÖu, dÔ nhí, dÔ kÓ; cßn ng−êi nghe, ng−êi ®äc thÊy dÔ nhí, dÔ hiÓu. Trong ho¹t ®éng ®äc hiÓu truyÖn d©n gian, tªn v¨n b¶n cã t¸c dông ®Þnh h−íng cho HS trong viÖc nhËn diÖn nh©n vËt chÝnh hoÆc c¸c tuyÕn nh©n vËt chÝnh cña truyÖn, môc ®Ých s¸ng t¹o v¨n b¶n truyÖn cña t¸c gi¶ d©n gian. Tªn cña c¸c v¨n b¶n truyÖn d©n gian trong CT SGK chÝnh lµ mét ph−¬ng tiÖn gióp HS nhËn diÖn s¬ bé néi dung v¨n b¶n mét c¸ch h÷u hiÖu. GV cã thÓ c¨n cø vµo ph−¬ng ph¸p (PP), biÖn ph¸p (BP) d¹y häc, tïy vµo ®Æc ®iÓm tr×nh ®é HS mµ gîi ra nh÷ng c©u hái hoÆc ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau, vµo c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau cña giê häc nh»m h−íng HS tíi viÖc khai th¸c ®Çu ®Ò cña v¨n b¶n. C¸c c©u hái vµ yªu cÇu liªn quan ®Õn viÖc khai th¸c ®Çu ®Ò cña v¨n b¶n truyÖn kÓ cÇn ®−îc thÓ hiÖn d−íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau, ë c¸c møc ®é dÔ - khã kh¸c nhau, ®ßi hái c¸c møc ®é t− duy kh¸c nhau. VÝ dô: Tªn v¨n b¶n thÓ hiÖn yÕu tè g× cña truyÖn? C¸ch ®Æt tªn nh− vËy nãi lªn ®iÒu g×, cã t¸c dông g×? V× sao truyÖn kÓ l¹i ®−îc ®Æt tªn nh− vËy? §Æt b»ng tªn kh¸c cã ®−îc kh«ng? Víi nh÷ng v¨n b¶n truyÖn kÓ cã ®Çu ®Ò t−¬ng øng víi mét sù viÖc quan träng cña truyÖn, GV cã thÓ dõng l¹i ë sù viÖc Êy trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu cèt truyÖn ®Ó ®Æt c©u hái cho HS. Tªn truyÖn n»m ë ®Çu truyÖn, song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ viÖc t×m hiÓu, khai th¸c gi¸ trÞ cña tªn v¨n b¶n lu«n ®−îc thùc hiÖn tr−íc hÕt vµ còng kh«ng thÓ tiÕp cËn ®Çu ®Ò cña tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n theo cïng mét c¸ch. §ång thêi kh«ng ph¶i víi v¨n b¶n truyÖn nµo còng cÇn thiÕt khai th¸c ®Çu ®Ò khi tæ chøc d¹y häc ®äc hiÓu. Còng nh− víi c¸c vÞ trÝ m¹nh cña v¨n b¶n sau ®©y, GV vµ HS chØ khai th¸c ®Çu ®Ò khi nã cã gi¸ trÞ ®èi víi viÖc hiÓu néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n. 2.2.1.2. Khai th¸c phÇn më cña v¨n b¶n trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS Yªu cÇu ®èi víi phÇn më cña v¨n b¶n tïy thuéc vµo kiÓu lo¹i v¨n b¶n vµ ®Æc ®iÓm khu«n h×nh cña nã. Trong v¨n b¶n tù sù, ng−êi kÓ chuyÖn th−êng
9 tr×nh bµy mét chuçi c¸c sù viÖc vÒ mét nh©n vËt nµo ®ã; cho nªn cã thÓ dµnh phÇn më ®Ó giíi thiÖu vÒ nh©n vËt ®ã, còng cã thÓ dïng phÇn më vµo viÖc tr×nh bµy lu«n vµo sù viÖc thø nhÊt mang tÝnh chÊt më ®Çu trong chuçi sù viÖc. PhÇn më cña c¸c truyÖn d©n gian th−êng b¾t ®Çu b»ng mét c©u kÓ chøa ®ùng mét sè th«ng tin vÒ thêi gian, n¬i chèn... cña chuyÖn, d−íi h×nh thøc lµ kiÓu c©u tån t¹i cã ®éng tõ cã... HÇu hÕt c¸c th«ng tin thêi gian, n¬i chèn ®Òu mang tÝnh phiÕm chØ: ngµy x−a, thuë Êy, vïng nä, lµng kia… Tuy vËy, khi ®−îc cè ®Þnh trong mét b¶n kÓ cô thÓ, trong h×nh thøc kÓ ®Æc tr−ng cña truyÖn d©n gian, nh÷ng th«ng tin nµy cã t¸c dông quan träng trong viÖc gîi ra kh«ng khÝ kÓ “truyÖn d©n gian”. Nã thuéc vÒ m« tÝp kÓ chuyÖn chung cña truyÖn d©n gian PhÇn më cña c¸c b¶n kÓ truyÖn d©n gian trong CT d¹y häc §HVB ë THCS hiÖn nay kh¸ râ rµng vµ thÓ hiÖn ®−îc ®Çy ®ñ chøc n¨ng cña phÇn më trong v¨n b¶n tù sù. Do ®ã, khi d¹y häc ®äc hiÓu c¸c v¨n b¶n nµy, tr−íc hÕt, GV cÇn h−íng dÉn cho HS ®¸nh dÊu (hoÆc ghi l¹i) nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt trong phÇn më truyÖn b»ng mét sè c©u hái ®Þnh h−íng nh−: TruyÖn nµy kÓ vÒ nh÷ng nh©n vËt nµo? Nh©n vËt Êy cã ®Æc ®iÓm g×? C©u chuyÖn b¾t ®Çu tõ ®©u? Kh«ng gian cña truyÖn kÓ lµ g×? Ai lµ ng−êi kÓ chuyÖn? Ng−êi kÓ chuyÖn ®øng ë ng«i kÓ nµo ? Ng«i kÓ Êy cã t¸c dông nh− thÕ nµo ®èi víi c©u chuyÖn ®−îc kÓ vµ ®èi víi ng−êi nghe?... NÕu phÇn më truyÖn t−¬ng øng víi mét sù viÖc tiªu biÓu trong cèt truyÖn th× viÖc t×m hiÓu chi tiÕt vÒ sù viÖc më ®Çu nµy sÏ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc t×m hiÓu néi dung còng nh− liªn kÕt cña truyÖn kÓ. Do phÇn më cña c¸c truyÖn d©n gian trong CT kh¸ râ rµng, dÔ n¾m b¾t nªn HS THCS cã thÓ dÔ dµng tiÕp cËn cèt truyÖn cña truyÖn kÓ qua nh÷ng th«ng tin ban ®Çu ®−îc phÇn më truyÖn cung cÊp. TiÕp cËn phÇn më cña truyÖn kÓ ®Ó lµm s¸ng râ ®Ò tµi - chñ ®Ò, lµm s¸ng tá m¹ch l¹c cña cèt truyÖn kh«ng nh÷ng lµm cho giê häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian hÊp dÉn h¬n mµ ch¾c ch¾n hiÖu qu¶ cña giê häc Êy còng sÏ cao h¬n. 2.2.1.3. Khai th¸c phÇn kÕt cña v¨n b¶n trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS PhÇn kÕt cã t¸c dông t¹o cho v¨n b¶n tÝnh chÊt kÕt thóc, tÝnh chÊt “®ãng” vÒ c¶ ph−¬ng diÖn néi dung lÉn ph−¬ng diÖn h×nh thøc. PhÇn kÕt trong c¸c v¨n b¶n truyÖn d©n gian th−êng t−¬ng øng víi sù viÖc kÕt thóc trong cèt truyÖn, lµ kÕt qu¶ cña chuçi sù viÖc tr−íc ®ã nªn më ®Çu phÇn kÕt hoÆc c©u kÕt th−êng cã “tõ ®ã...”. Ngoµi ra, trong mét sè truyÖn d©n gian, phÇn kÕt còng cã thÓ ®−îc dµnh ®Ó nªu lªn mét bµi häc nh©n sinh, ®−a ra mét lêi khuyªn hoÆc mét lêi b×nh luËn thÓ hiÖn râ tÝnh t×nh th¸i: “§¸ng ®êi....”, “Râ ®óng...”, “ThÕ míi thÊy...”. §ã lµ chñ ®Ò, ®ång thêi còng lµ ®Ých cña v¨n
10 b¶n. Khi gÆp nh÷ng b¶n kÓ cã phÇn vÜ thanh, HS cã thÓ xem xÐt vµ t×m kiÕm chñ ®Ò cña truyÖn ë phÇn nµy. GV cã thÓ ®Þnh h−íng viÖc khai th¸c chñ ®Ò vµ ®Ých cña truyÖn kÓ b»ng mét sè yªu cÇu, c©u hái cã d¹ng nh−: KÕt thóc truyÖn ë sù viÖc (…) cã ®−îc kh«ng? V× sao?- KÕt truyÖn ë chi tiÕt (…) ®· lµm em thÊy tháa m·n ch−a ch−a? V× sao?- H·y ®Ò xuÊt mét kÕt truyÖn theo em hîp lÝ h¬n hoÆc lÝ thó h¬n. Nãi víi c¸c b¹n cïng nhãm vÒ ý t−ëng Êy ®Ó t×m sù ®ång t×nh.- Chñ ®Ò cña truyÖn ®−îc thÓ hiÖn ë phÇn kÕt cña truyÖn nh− thÕ nµo?- Qua phÇn kÕt cña truyÖn, em nhËn ®−îc bµi häc nhËn thøc g×?... Do phÇn kÕt cña v¨n b¶n th−êng ®−îc khai th¸c ë phÇn cuèi cña giê häc nªn tïy thuéc vµo quü thêi gian cßn l¹i cña giê häc, GV cã thÓ ph¸t huy trÝ t−ëng t−îng vµ s¸ng t¹o cña HS b»ng nh÷ng yªu cÇu nh−: viÕt tiÕp truyÖn, thay sù viÖc ë phÇn kÕt b»ng mét sù viÖc do HS ®Ò xuÊt. D− vÞ cña giê häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian trong HS nhiÒu khi ®−îc quyÕt ®Þnh bëi chÝnh c¸ch thøc khai th¸c phÇn kÕt cña truyÖn mµ GV vµ HS thùc hiÖn. 2.2.1.4. Khai th¸c c¸c sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu trong cèt truyÖn, hÖ thèng tõ ng÷ thÓ hiÖn chñ ®Ò cña v¨n b¶n trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS HÖ thèng sù viÖc lµ mét ph−¬ng diÖn ®Æc tr−ng cña néi dung mét v¨n b¶n thuéc lo¹i h×nh tù sù. NhËn diÖn nhanh vµ ®óng c¸c sù viÖc tiªu biÓu cña truyÖn sÏ gióp viÖc n¾m b¾t cèt truyÖn trë nªn dÔ dµng h¬n. ViÖc x¸c ®Þnh nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu cña cèt truyÖn theo diÔn tiÕn thêi gian hoÆc ho¹t ®éng cña nh©n vËt chÝnh lµ ph−¬ng ¸n tèt nhÊt ®Ó n¾m b¾t nhanh néi dung v¨n b¶n. HS cÇn ph¶i cã kÜ n¨ng nhËn diÖn nh÷ng tõ ng÷ gäi tªn nh÷ng sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu trong cèt truyÖn. Nh÷ng tõ ng÷ nµy ®−îc gäi lµ hÖ thèng tõ ng÷ thÓ hiÖn chñ ®Ò cña v¨n b¶n. Trong mét v¨n b¶n v¨n häc cã thÓ tån t¹i nhiÒu h¬n mét hÖ thèng tõ ng÷ thÓ hiÖn chñ ®Ò do tÝnh ®a nghÜa cña v¨n b¶n v¨n häc. Khi nhËn diÖn hÖ thèng tõ ng÷ thÓ hiÖn chñ ®Ò, ng−êi ®äc kh«ng nªn chØ dõng l¹i ë viÖc t×m kiÕm, nÐn ý vµ gäi tªn c¸c sù viÖc tiªu biÓu cña truyÖn mµ cßn ph¶i nhËn ra ®−îc tr×nh tù xuÊt hiÖn còng nh− quan hÖ gi÷a c¸c tõ ng÷ thÓ hiÖn chñ ®Ò trong diÔn tiÕn cña cèt truyÖn. Trong ho¹t ®éng trªn líp, tïy vµo thÓ lo¹i truyÖn d©n gian, GV nªn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó HS th¶o luËn vµ x©y dùng s¬ ®å cèt truyÖn. NÕu cã nh÷ng c©u hái gîi më phï hîp, kÕt hîp víi sö dông s¬ ®å ®Ó gäi tªn c¸c sù viÖc tiªu biÓu theo hÖ thèng tõ ng÷ thÓ hiÖn chñ ®Ò, GV cã thÓ gióp HS n¾m cèt truyÖn nhanh chãng vµ ch¾c ch¾n, ®ång thêi còng lµm râ ®−îc c¸c khÝa c¹nh néi dung quan träng kh¸c cña v¨n b¶n truyÖn kÓ nh− chñ ®Ò, t− t−ëng… Cèt truyÖn cña c¸c truyÖn d©n gian ®−îc chän d¹y häc §HVB trong CT THCS ®Òu rÊt quen thuéc ®èi víi HS. GV cÇn sö dông c¸c c©u hái ®Þnh h−íng gióp HS v−ît qua Ên t−îng vÒ hoµn c¶nh tiÕp cËn v¨n b¶n lÇn ®Çu tiªn cña c¸
11 nh©n, c¨n cø vµo nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn chñ ®Ò cña truyÖn, nh÷ng sù viÖc, m« tÝp kÓ chuyÖn quan träng cña truyÖn mµ n¾m b¾t cèt truyÖn; viÖc lµm nµy cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña b−íc ®Çu tiÕp cËn néi dung v¨n b¶n. Nh÷ng th«ng tin HS cã ®−îc qua viÖc xem xÐt c¸c vÞ trÝ m¹nh cña v¨n b¶n chØ cã ý nghÜa s¬ bé, ban ®Çu, nªn khi vËn dông c¸ch thøc nµy, GV nªn x©y dùng hÖ thèng c©u hái më, mçi c©u hái cã thÓ cã nhiÒu c¸ch tr¶ lêi, mçi c¸ch tr¶ lêi, mçi c©u tr¶ lêi mang ý nghÜa "gîi" nhiÒu h¬n lµ kh¼ng ®Þnh. Nh÷ng tri thøc §HVB cã ®−îc nµy sÏ tiÕp tôc ®−îc HS tù thÈm ®Þnh gi¸ trÞ khi c¸c em ®i vµo t×m hiÓu s©u h¬n ®èi víi v¨n b¶n truyÖn kÓ. 2.2.2. VËn dông tri thøc vÒ liªn kÕt néi t¹i cña v¨n b¶n vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS 2.2.2.1. VÒ kÕt cÊu vµ m¹ch l¹c cña truyÖn d©n gian Xem xÐt kÕt cÊu cña v¨n b¶n lµ xem xÐt chøc n¨ng t¹o v¨n b¶n cña c¸c bé phËn cã nghÜa trong v¨n b¶n vµ ý nghÜa cña c¸c bé phËn Êy ®èi víi chøc n¨ng giao tiÕp cña v¨n b¶n. Lµ v¨n xu«i truyÒn miÖng nªn truyÖn d©n gian khã cã thÓ cã ®−îc mét h×nh thøc ng«n ng÷ x¸c ®Þnh; nh−ng nhê c¸ch s¾p xÕp chi tiÕt, sù viÖc hoÆc theo l« gÝc thêi gian hoÆc theo l« gÝc nh©n qu¶ ®· t¹o ra mét sù æn ®Þnh trong kÕt cÊu c©u chuyÖn, mét mÆt t¹o ra sù hîp lÝ cho cèt truyÖn, mét mÆt gióp ng−êi kÓ chuyÖn dÔ nhí, dÔ kÓ do chi tiÕt nä gäi chi tiÕt lªn, c©u chuyÖn ®−îc dÉn d¾t tù nhiªn nh− nã tù x¶y ra vËy… ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o ra m¹ch l¹c cho mçi truyÖn d©n gian. 2.2.2.2. Khai th¸c kÕt cÊu vµ m¹ch l¹c v¨n b¶n trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS ViÖc tiÕp nhËn v¨n b¶n v¨n häc cña HS trong nhµ tr−êng ph¶i ®¶m b¶o ®−îc ë "c¸i tÇm réng" vµ c¶ bÒ s©u cña v¨n b¶n. HS cÇn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh vµ cñng cè nh÷ng tri thøc vÒ kÕt cÊu vµ m¹ch l¹c v¨n b¶n tr−íc khi ®äc hiÓu m¹ch l¹c cña bÊt k× mét v¨n b¶n nµo. Trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS, khai th¸c ®−îc kÕt cÊu vµ m¹ch l¹c v¨n b¶n gãp phÇn lÝ gi¶i, ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n mét c¸ch ®óng ®¾n. §Ó HS THCS võa cã kiÕn thøc vÒ m¹ch l¹c v¨n b¶n, võa vËn dông ®−îc kiÕn thøc Êy vµo ®äc hiÓu mét truyÖn d©n gian cô thÓ, tr−íc hÕt GV vÉn tæ chøc cho HS th©m nhËp b¶n kÓ, khi HS gÆp ph¶i nh÷ng v−íng m¾c nhÊt ®Þnh mµ nh÷ng v−íng m¾c Êy chØ cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc b»ng tri thøc vÒ m¹ch l¹c v¨n b¶n th× GV míi trao cho c¸c em ph−¬ng tiÖn “m¹ch l¹c v¨n b¶n” nh− lµ trao ch×a khãa ®Ó c¸c em tù kh¸m ph¸, gi¶i thÝch, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. C¸ch lµm nµy tù nhiªn h¬n, phï hîp h¬n víi c¸c ®iÒu kiÖn thùc tiÔn. Cã thÓ vËn dông tri thøc vÒ c¸c biÓu hiÖn cña m¹ch l¹c trªn c¸c ph−¬ng diÖn cña truyÖn d©n gian ®Ó d¹y häc ®äc hiÓu nh−: tÝnh thèng nhÊt ®Ò tµi - chñ ®Ò cña truyÖn, sù hîp lÝ trong triÓn khai chñ ®Ò v¨n b¶n, trong tr×nh tù c¸c c«ng thøc trÇn thuËt…D−íi
12 ®©y lµ mét sè thao t¸c cña ho¹t ®éng nhËn diÖn vµ vËn dông mét vµi biÓu hiÖn cña m¹ch l¹c vµo qu¸ tr×nh ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS: 2.2.2.2.1. Ph©n tÝch sù thèng nhÊt vµ hîp lÝ cña chñ ®Ò so víi ®Ò tµi Môc ®Ých cña sù ph©n tÝch nµy lµ lµm râ sù hîp lÝ gi÷a m¶ng hiÖn thùc ®−îc nãi ®Õn vµ sù viÖc cô thÓ x¶y ra trong mét v¨n b¶n truyÖn d©n gian. Chuçi chi tiÕt vÒ sù kh¸c th−êng cña chó bÐ lµng Giãng lµ sù chuÈn bÞ hîp lÝ ®Ó kÓ c©u chuyÖn ®¸nh giÆc cøu n−íc phi th−êng cña Th¸nh Giãng. Sù liªn kÕt n»m ë trong l« gÝc Êy, l« gÝc gi÷a vÊn ®Ò truyÖn muèn ph¶n ¸nh vµ hiÖn thùc truyÖn ®ang kÓ. Mçi ®Ò tµi cña truyÖn d©n gian ph¶n ¸nh mét ph¹m vi hiÖn thùc cô thÓ cña x· héi x−a. §Ò tµi Êy ®−îc cô thÓ ho¸ thµnh c¸c chñ ®Ò g¾n víi ý ®å giao tiÕp cña t¸c gi¶ d©n gian. §Ó ®äc hiÓu ®−îc mét truyÖn d©n gian, tr−íc hÕt, HS cÇn x¸c ®Þnh ®óng ®Ò tµi cña v¨n b¶n b»ng c¸ch tr¶ lêi: truyÖn nµy nãi vÒ ai, viÖc g×, c¸i g×? Sau ®ã, GV tæ chøc cho HS xem xÐt sù t−¬ng xøng, phï hîp gi÷a ®Ò tµi víi chñ ®Ò cña v¨n b¶n truyÖn b»ng c¸c c©u hái: Nãi vÒ ®èi t−îng ®ã nh− thÕ cã phï hîp kh«ng? Gi÷a ph¹m vi hiÖn thùc ®−îc nãi tíi vµ néi dung thÓ hiÖn ph¹m vi Êy cã quan hÖ víi nhau nh− thÕ nµo? Cã c¸ch nµo kh¸c cïng thÓ hiÖn ®−îc ®Ò tµi theo h−íng Êy kh«ng?... 2.2.2.2.2. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a hÖ thèng sù viÖc cña truyÖn víi t− t−ëng ng−êi kÓ chuyÖn T×m ra l« gÝc trong mçi sù viÖc hoÆc trong c¶ chuçi sù viÖc trong truyÖn kÓ ®Ó hiÓu ®−îc t− t−ëng cña ng−êi kÓ chuyÖn khi “thiÕt kÕ” cèt truyÖn lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt ®èi víi HS khi ®äc hiÓu v¨n b¶n truyÖn kÓ. Trong truyÖn d©n gian, ng−êi kÓ th−êng ë ng«i thø ba, ng«i “ng−êi ta kÓ”. Tuy vËy, ngay c¶ ë ng«i “ng−êi ta kÓ”, t¸c gi¶ d©n gian còng vÉn kh«ng hoµn toµn “giÊu m×nh”. Nh÷ng sù viÖc trong c¸c truyÖn kÓ x−a vÉn ®−îc tæ chøc, s¾p xÕp ®Ó phï hîp víi chñ ®Ò, t− t−ëng mµ t¸c gi¶ d©n gian muèn biÓu ®¹t; ®ång thêi thÓ hiÖn ®−îc mèi thiÖn c¶m riªng cña ng−êi kÓ ®èi víi nh©n vËt. Sù thiªn vÞ cña ng−êi kÓ chuyÖn trong c¸c truyÖn d©n gian chÝnh lµ mét biÓu hiÖn m¹ch l¹c cña v¨n b¶n truyÖn d©n gian: m¹ch l¹c trong quan hÖ gi÷a ng−êi kÓ chuyÖn vµ chç ®øng cña anh ta. HS nhËn thøc vµ ph©n tÝch ®−îc l« gÝc nµy tøc lµ ®· hiÓu ®−îc t− t−ëng cña ng−êi kÓ chuyÖn, c¸c em sÏ kh«ng cßn b¨n kho¨n vÒ c¸i c¸ch kÓ chuyÖn cña ng−êi kÓ, vÒ th¸i ®é, quan ®iÓm cña ng−êi kÓ; nhê ®ã n¾m b¾t ®−îc chñ ®Ò cña truyÖn mét c¸ch trän vÑn h¬n. 2.2.2.2.3. Ph©n tÝch quan hÖ thêi gian, m¹ng l−íi quan hÖ nguyªn nh©n trong truyÖn d©n gian GV cÇn tæ chøc cho HS tiÕp cËn vµ vËn dông tri thøc vÒ quan hÖ thêi gian, quan hÖ nguyªn nh©n ®Ó chØ ra ®−îc tr×nh tù hîp lÝ cña c¸c c«ng thøc trÇn thuËt trong c¸c truyÖn d©n gian, chØ ra nh÷ng c«ng thøc cè ®Þnh mang ý nghÜa quyÕt ®Þnh chç ®øng cña v¨n b¶n trong m«i tr−êng diÔn x−íng, xem xÐt vÞ trÝ vµ ý nghÜa ®iÓm dõng cña cèt truyÖn truyÖn d©n gian ®ang ®−îc ®äc hiÓu.
13 VÝ dô, khi h−íng dÉn HS ®äc hiÓu truyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng, GV cã thÓ ®Æt ra cho HS c¸c yªu cÇu hoÆc c©u hái nh»m t×m hiÓu m¹ch l¹c thÓ hiÖn trong quan hÖ thêi gian nh−: Cã nªn kÓ hoµn c¶nh ®Êt n−íc cã giÆc tr−íc khi kÓ vÒ sù ra ®êi cña chó bÐ lµng Giãng? ViÖc gi¶i thÝch mµu vµng cña th©n tre ®»ng ngµ, c¸c ao hå, tªn lµng Ch¸y cã ®¸ng tin cËy kh«ng? V× sao? NhËn xÐt vÒ c¸c yÕu tè cã biÓu thÞ ý nghÜa thêi gian: “tôc truyÒn r»ng”, “bÊy giê”, “vua nhí c«ng ¬n”, “hiÖn nay” xuÊt hiÖn trong truyÖn. Bªn c¹nh ®ã, HS còng nªn ®−îc h−íng dÉn xem xÐt m¹ng l−íi quan hÖ nguyªn nh©n thÓ hiÖn trong tr×nh tù c¸c c«ng thøc trÇn thuËt. MÆc dï néi dung kiÕn thøc nµy høa hÑn kh¶ n¨ng t− duy bËc cao ë HS nh−ng c¸c bµi tËp t×m hiÓu quan hÖ nguyªn nh©n lµm nªn m¹ch l¹c cña truyÖn còng chØ nªn ®−îc thiÕt kÕ ®¬n gi¶n, −u tiªn ph¸t huy trÝ t−ëng t−ëng, bëi v× ®èi víi HS THCS, quan hÖ l« gÝc lµ mét kh¸i niÖm trõu t−îng, x©u chuçi quan hÖ l« gÝc lµ mét viÖc lµm qu¸ søc ®èi víi c¸c em. M¹ch l¹c cña truyÖn d©n gian nhiÒu khi l¹i n»m ë trong sù t−ëng t−îng phong phó cña ng−êi kÓ chuyÖn. TrÝ t−ëng t−îng phong phó cña nh©n d©n tù nã ®· x©u chuçi c¸c t×nh tiÕt cña c©u chuyÖn thµnh mét m¹ch truyÖn kÓ rÊt l« gÝc. §Æt ra ngoµi sù t−ëng t−ëng, l« gÝc Êy sÏ kh«ng cßn tån t¹i n÷a… Do ®ã, khi ®äc hiÓu truyÖn d©n gian, ®Æc biÖt víi nh÷ng thÓ lo¹i ®−îc sinh ra tõ trÝ t−ëng t−îng cña ng−êi kÓ, ng−êi nghe nhÊt thiÕt ph¶i hßa nhËp vµo sù t−ëng t−îng cña ng−êi kÓ, ®Æt m×nh vµo thêi ®¹i vµ v¨n hãa cña truyÖn d©n gian ®Ó hiÓu ®−îc c¸i m¹ch l¹c ®Æc thï cña truyÖn kÓ. Hßa nhËp cïng trÝ t−ëng t−îng phong phó cña nh©n d©n, HS míi cã thÓ hiÓu vµ chÊp nhËn ®−îc nh÷ng t×nh tiÕt ®−îc kÓ trong c¸c truyÖn d©n gian. 2.2.3. VËn dông tri thøc vÒ c¸c yÕu tè liªn kÕt ngoµi v¨n b¶n vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS 2.2.3.1. VÒ c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶n cña truyÖn d©n gian C¸c yÕu tè bªn ngoµi v¨n b¶n cã kh¶ n¨ng chi phèi viÖc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian cña HS THCS lµ: nguyªn t¾c céng t¸c héi tho¹i gi÷a t¸c gi¶ d©n gian vµ HS, møc ®é n¾m v÷ng c¸c tri thøc vÒ v¨n häc sö, lÝ luËn v¨n häc… cña HS, t©m lÝ vµ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn ph¹m vi hiÖn thùc ®−îc nãi tíi trong c¸c truyÖn d©n gian cña HS THCS, ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ c¸c ®Æc ®iÓm mang tÝnh chÊt d©n gian… C¸c yÕu tè bªn ngoµi nµy ¶nh h−ëng vµ chi phèi trùc tiÕp c¸c quan hÖ néi t¹i cña v¨n b¶n. ChÝnh v× vËy, khi ®äc hiÓu truyÖn d©n gian, GV cÇn tæ chøc h−íng dÉn HS lµm s¸ng tá t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c quan hÖ h−íng ngo¹i ®èi víi b¶n th©n cÊu tróc néi t¹i cña v¨n b¶n, trªn c¬ së ®ã khai th¸c c¸c yÕu tè bªn ngoµi v¨n b¶n truyÖn d©n gian ®Ó cã thÓ hiÓu s©u réng h¬n vÒ v¨n b¶n. 2.2.3.2. Khai th¸c c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶n trong d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS
14 Sau ®©y lµ mét sè thao t¸c khai th¸c c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶n GV cã thÓ thùc hiÖn trong giê häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS nh»m gióp cho viÖc ph©n tÝch, tæng hîp, ®¸nh gi¸ néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n ®óng h−íng vµ ®óng ®¾n h¬n 2.2.3.2.1. H−íng dÉn HS vËn dông nh÷ng kiÕn thøc vÒ lo¹i h×nh v¨n b¶n tù sù ®Ó ph¸t hiÖn, ph©n tÝch kh¶ n¨ng dung hîp nhau gi÷a ng«n ng÷ cña ng−êi kÓ chuyÖn vµ ng«n ng÷ nh©n vËt trong truyÖn cæ vµ x¸c ®Þnh giäng ®iÖu kÓ chuyÖn chÝnh cña truyÖn Ng«n ng÷ ng−êi kÓ chuyÖn trong truyÖn d©n gian thÓ hiÖn rÊt râ chç ®øng vµ quan ®iÓm cña nh©n d©n khi x©y dùng c¸c hÖ thèng nh©n vËt. §èi víi c¸c truyÖn d©n gian, c¸c yÕu tè nµy lµ c¬ së ®Ó HS nhËp vai ng−êi kÓ chuyÖn mµ kÓ chuyÖn cho ®óng giäng (giäng kh©m phôc, ca ngîi; giäng b¶o ban, khuyªn r¨n; giäng chÕ giÔu, ch©m biÕm; giäng coi th−êng, khinh bØ; giäng giËn d÷, c¨m tøc…). Chän ®óng giäng kÓ sÏ ®Þnh h−íng ®óng ®¾n cho nh÷ng s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh kÓ chuyÖn. Cã thÓ ®Ò xuÊt tr×nh tù c¸c thao t¸c cña kh©u ph©n tÝch nµy lµ: - HS ®−îc yªu cÇu ®äc kÜ v¨n b¶n truyÖn d©n gian ë nhµ, cã thÓ lµm b¶ng ph©n vai cho tõng tæ, nhãm hoÆc chuyÓn thÓ kÞch b¶n. - HS ®äc to v¨n b¶n truyÖn d©n gian vµ x¸c ®Þnh chç ®øng cña t¸c gi¶ d©n gian khi kÓ chuyÖn (víi t− c¸ch lµ mét nh©n vËt quÇn chóng, mét ng−êi ngoµi cuéc nh−ng cïng thêi víi nh©n vËt hay lµ ng−êi kÓ l¹i c©u chuyÖn do ng−êi ®êi tr−íc truyÒn l¹i…); x¸c ®Þnh hoµn c¶nh nguyªn thuû ®Ó diÔn x−íng truyÖn d©n gian vµ ®èi t−îng mµ v¨n b¶n h−íng tíi: lÔ héi, truyÒn miÖng b×nh d©n, khuyªn r¨n con ch¸u, khuyªn r¨n ng−êi ®êi nãi chung…; khíp c¸c yÕu tè võa x¸c ®Þnh víi ®Ých cña v¨n b¶n (nh»m kh¼ng ®Þnh mét gi¸ trÞ, phª ph¸n mét hiÖn t−îng, gi¸o dôc con ch¸u…)… - HS th¶o luËn vµ t×m ra giäng ®iÖu kÓ chuyÖn chÝnh cña truyÖn d©n gian, nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong ng«n ng÷ kÓ chuyÖn, c¸ch gäi tªn, sù chuyÓn vai… 2.2.3.2.2. Huy ®éng hiÓu biÕt cña HS vÒ c¸c lÜnh vùc kh¸c, ®Æt truyÖn d©n gian trong thÕ ®èi chiÕu víi c¸c dÞ b¶n kh¸c vµ c¸c truyÖn d©n gian trong hoÆc ngoµi n−íc kh¸c cã cïng c¸c m« tÝp kÓ chuyÖn ®Ó thÊy ®−îc sù hîp lÝ vµ kh¶ thñ cña b¶n kÓ ®−îc chän d¹y häc trong NT HS THCS ®· cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ c¸c lÜnh vùc kh¸c nh−: lÞch sö, ®Þa lÝ, thiªn v¨n, t©m lÝ… B¶n th©n viÖc d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian còng h−íng ®Õn mét môc ®Ých lµ cung cÊp cho HS nh÷ng tri thøc trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. Tuy vËy, ®Æc ®iÓm cña thÕ giíi cuéc sèng trong truyÖn d©n gian kh«ng gièng nh− ®Æc ®iÓm cña cuéc sèng hiÖn t¹i. Bëi thÕ, ®em nh÷ng g× tõ truyÖn d©n gian vÒ víi cuéc sèng thùc t¹i cña HS còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®−îc ng−êi d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian suy nghÜ mét c¸ch ®óng ®¾n.
15 Trong qu¸ tr×nh d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian, GV mét mÆt cÇn tæ chøc cho HS huy ®éng nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ c¸c lÜnh vùc kh¸c ®Ó tiÕp cËn, t×m hiÓu, so s¸nh c¸c v¨n b¶n truyÖn d©n gian; mét mÆt ®Þnh h−íng cho c¸c em c¸ch thøc xö lÝ nh÷ng kiÕn thøc cã ®−îc tõ v¨n hãa - v¨n häc d©n gian ®Ó sö dông trong ho¹t ®éng §HVB nãi chung. C¸ch lµm nµy cã thÓ ph¸t huy phÈm chÊt t− duy ®éc lËp vµ bÒn v÷ng ë häc sinh, ®ång thêi gióp cho ho¹t ®éng ®äc hiÓu truyÖn d©n gian trë nªn cã c¬ së v÷ng ch¾c vµ mang tÝnh khoa häc h¬n. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i hÕt søc tr¸nh xu h−íng d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian theo quan ®iÓm lÞch sö - d©n téc häc (tuyÖt ®èi hãa kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh lÞch sö cña c¸c truyÖn d©n gian, sö dông v¨n b¶n truyÖn d©n gian nh− lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó t×m kiÕm nh÷ng chøng cí lÞch sö - d©n téc häc), hoÆc theo quan ®iÓm v¨n hãa tæng hîp (xa rêi v¨n b¶n, chØ ch¨m ch¨m quan t©m ®Õn nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt hiÖn h÷u, nh÷ng sù “vËn ®éng nh− vËt chÊt” cña truyÖn d©n gian trong tæng thÓ v¨n hãa ®Ó suy diÔn, t− biÖn. Dï më réng vÊn ®Ò cña truyÖn kÓ, liªn hÖ tíi nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi truyÖn kÓ th× sù më réng, liªn hÖ Êy còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ b¶n kÓ, xoay xung quanh b¶n kÓ vµ nh»m môc ®Ých tr−íc hÕt lµ ®Ó hiÓu râ b¶n kÓ Êy. Còng theo ph−¬ng diÖn ®· ph©n tÝch trªn, GV sÏ gióp cho HS ý thøc ngay tõ ®Çu vÒ ®Æc tÝnh dÞ b¶n cña truyÖn d©n gian. §iÒu nµy sÏ gióp c¸c em hiÓu v¨n b¶n mét c¸ch thÊu ®¸o vµ tr¸nh ®−îc nh÷ng b¨n kho¨n cña c¸c em vÒ nh÷ng sai kh¸c cña mét sè chi tiÕt, t×nh tiÕt cña truyÖn trong qu¸ tr×nh c¸c em t×m hiÓu c¸c tµi liÖu kh¸c cã liªn quan ®Õn bµi häc. ý thøc cho HS vÒ tÝnh dÞ b¶n cña truyÖn d©n gian nh−ng ®ång thêi GV còng ph¶i l−u ý HS chó träng ®Æc ®iÓm chØnh thÓ cña v¨n b¶n nãi chung. CÇn gióp HS tù kh¼ng ®Þnh ®−îc r»ng: dÞ b¶n ®−îc SGK chän lµm v¨n b¶n d¹y häc ®äc hiÓu lµ mét chØnh thÓ v¨n b¶n (mÆc dï chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi). V¨n b¶n nµy mang t− c¸ch lµ mét ®¹i diÖn cho mét thÓ lo¹i truyÖn d©n gian vµ lµ nh÷ng ng÷ liÖu ®Ó d¹y häc vÒ v¨n b¶n tù sù. Cho nªn, nh÷ng b¶n kÓ ®−îc chän ®Ó d¹y häc trong nhµ tr−êng tr−íc hÕt sÏ ph¶i thÓ hiÖn ®−îc râ nhÊt nh÷ng ®Æc tr−ng thÓ lo¹i cña truyÖn d©n gian Êy. Mçi truyÖn d©n gian còng chØ cã thÓ chøa ®ùng nh÷ng m« tÝp truyÖn kÓ nhÊt ®Þnh. C¨n cø vµo tr×nh ®é nhËn thøc vµ ®Æc ®iÓm t©m lÝ HS, SGK sÏ chän b¶n kÓ nµo cã c¸c m« tÝp truyÖn kÓ ®ßi hái t− duy ë møc ®é mµ HS cã thÓ ®¸p øng ®−îc khi §HVB. GV mét mÆt ®Þnh h−íng cho HS khai th¸c theo ®Þnh h−íng vµ møc ®é yªu cÇu cña SGK; mét mÆt tæ chøc cho HS so s¸nh víi nh÷ng dÞ b¶n cã chøa ®ùng nh÷ng m« tÝp truyÖn kÓ ®ßi hái møc ®é t− duy khã h¬n ®Ó gióp cho c¸c em nhËn thøc ®−îc s©u h¬n vÒ b¶n kÓ SGK ®ang sö dông. Ho¹t ®éng nµy cã thÓ ®−îc thùc hiÖn d−íi h×nh thøc th¶o luËn nhãm t¹i líp hoÆc ho¹t ®éng tù häc theo nhãm ngoµi giê. Qua ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña HS, GV cã thÓ ®¸nh gi¸ tri thøc nÒn t¶ng vµ n¨ng lùc t− duy, nhËn thøc cña HS trªn c¶ diÖn
16 ®¹i trµ vµ riªng víi mçi c¸ nh©n; råi lÊy ®ã lµm mét yÕu tè c¬ së mµ x©y dùng hÖ thèng c©u hái h−íng dÉn ®äc hiÓu truyÖn d©n gian nãi riªng vµ c¸c v¨n b¶n nãi chung cho phï hîp. Tr×nh tù c¸c thao t¸c GV nªn thùc hiÖn ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých ®· nªu ë trªn lµ: - GV tæ chøc cho HS x¸c ®Þnh chñ ®Ò vµ ®Ých cña v¨n b¶n, giíi thiÖu mét sè dÞ b¶n quen thuéc hoÆc phæ biÕn, so s¸nh c¸c chi tiÕt ®ång d¹ng trong c¸c dÞ b¶n, thay ®æi, thªm bít c¸c c«ng thøc trÇn thuËt vµ gîi ý, ®Þnh h−íng ®Ó HS chän mét dÞ b¶n lµm chØnh thÓ v¨n b¶n d¹y häc (th−êng ®Þnh h−íng ®Ó HS thÊy v¨n b¶n cña SGK lµ tèi −u). - GV gîi ý, h−íng dÉn cho HS g¾n dÞ b¶n ®· chän víi ®Æc ®iÓm v¨n hãa ®Þa ph−¬ng, giai ®o¹n lÞch sö, hoµn c¶nh x· héi vµ hiÖu ®Ýnh nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt. Trong qu¸ tr×nh tæ chøc d¹y häc ®äc hiÓu, GV ph¶i tæ chøc cho HS ý thøc ®−îc chÊt d©n téc, sù ®éc ®¸o vµ c¸c gi¸ trÞ biÓu hiÖn kh¸c cña mét sè m« tÝp truyÖn kÓ chung nh−: HS ph¶i nhËn ra mµu s¾c cña d©n téc ViÖt Nam qua c¸c chi tiÕt cã liªn quan ®Õn c©y ®a, c©y tre, c©y cau, c©y xoan ®µo, qu¶ thÞ… (chø kh«ng ph¶i lµ c©y såi, c©y lª, c©y dÎ gai...), m« tÝp “sinh në k× l¹” th−êng b¾t ®Çu tõ viÖc cã mang do −ím ch©n m×nh vµo mét vÕt ch©n to kh¸c th−êng, m« tÝp "dÊu hiÖu ®Ó gÆp l¹i" lµ miÕng trÇu tªm c¸nh ph−îng, tiÕng gµ g¸y (chø kh«ng ph¶i lµ con thoi b¹c hay chiÕc nhÉn ®eo ë mòi...). §ång thêi, còng ph¶i h×nh thµnh cho HS ý niÖm vÒ sù giao hoµ t− t−ëng gi÷a c¸c d©n téc, gi÷a c¸c quèc gia ®Ó h−íng tíi môc ®Ých h×nh thµnh kÜ n¨ng ®äc hiÓu tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n truyÖn d©n gian cã cïng m« tÝp truyÖn. Néi dung vµ c¸c thao t¸c so s¸nh nµy th−êng ®−îc sö dông trong phÇn më réng, n©ng cao hoÆc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ cuèi giê ®äc hiÓu v¨n b¶n truyÖn d©n gian. §©y còng lµ mét trong nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ biÖn ph¸p d¹y häc ®¶m b¶o ®Þnh h−íng tÝch hîp ng«n ng÷ - v¨n häc - v¨n ho¸ trong d¹y häc Ng÷ v¨n ë THCS. §Ó thùc hiÖn ®−îc nh÷ng thao t¸c d¹y häc nµy, trong kh©u chuÈn bÞ, GV kh«ng ®¬n gi¶n chØ dõng l¹i ë viÖc so¹n gi¸o ¸n. GV cÇn ph¶i ®äc rÊt nhiÒu c¸c v¨n b¶n truyÖn d©n gian, n¾m c¸c vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ v¨n b¶n nãi chung vµ truyÖn d©n gian nãi riªng, nhËn thøc râ c¸c biÓu hiÖn cña quan hÖ ngoµi v¨n b¶n cña truyÖn d©n gian; ®ång thêi, GV ph¶i biÕt huy ®éng sù nh¹y c¶m v¨n ch−¬ng cña b¶n th©n ®Ó chän lùa nh÷ng néi dung phï hîp cã thÓ ®−a vµo giê d¹y häc ®äc hiÓu mét truyÖn d©n gian cô thÓ. 2.2.3.2.3. Khai th¸c m«i tr−êng diÔn x−íng truyÖn d©n gian vµ c¸c nh©n tè giao tiÕp liªn quan ®Ó d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS Chóng ta kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c thêi gian, kh«ng gian cô thÓ ®Ó s¸ng t¸c mét v¨n b¶n truyÖn d©n gian, nh−ng t¸i hiÖn hoµn c¶nh diÔn x−íng cô thÓ cho truyÖn d©n gian th× lµ mét viÖc hoµn toµn cã thÓ lµm ®−îc.
17 Ngay c¶ khi c¸c truyÖn d©n gian ®· ®−îc cè ®Þnh hãa trong mét khu«n h×nh v¨n b¶n (trong tuyÓn tËp, trong tµi liÖu s−u tÇm) th× viÖc diÔn x−íng nã (®äc, kÓ) còng vÉn më ra nh÷ng kho¶ng réng cho nh÷ng s¸ng t¹o c¸ nh©n. HS cã thÓ kÓ l¹i truyÖn theo c¸c vai, thêi, thÓ kh¸c nhau, cã thÓ ®äc ph©n vai, chuyÓn thÓ thµnh th¬, thµnh kÞch, thµnh tranh vÏ nh»m t¹o ra m«i tr−êng diÔn x−íng sèng ®éng cho c¸c truyÖn d©n gian. §−îc ®Æt vµo thêi gian vµ kh«ng khÝ kÓ chuyÖn truyÖn d©n gian, HS ®−îc nhËp t©m vµo truyÖn ®Ó tiÕp nhËn c¸c vÊn ®Ò cña v¨n b¶n truyÖn mét c¸ch dÔ dµng h¬n, tho¶i m¸i h¬n. Khã kh¨n vµ cÇu k× h¬n, nh−ng hiÖu qu¶ cña viÖc d¹y häc th× cã lÏ v−ît qua sù mong ®îi cña c¸c nhµ biªn so¹n CT, SGK PT lµ c¸ch thøc tæ chøc d¹y häc theo PPDH míi (vÝ dô PPDH theo dù ¸n, h×nh thøc d¹y häc th«ng qua tr¶i nghiÖm). GV ®−a HS vµo c¸c ho¹t ®éng häc tËp mét c¸ch tù nhiªn, tù c¸c em t×m kiÕm nh÷ng kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n theo ®Þnh h−íng cña mét nhiÖm vô x· héi nµo ®ã (trong vai mét nhµ nghiªn cøu v¨n häc d©n gian, mét nghÖ nh©n kÓ truyÖn d©n gian, kh¸ch n−íc ngoµi…). ViÖc ®äc, n¾m cèt truyÖn vµ hiÓu s¬ bé vÒ v¨n b¶n lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®èi víi HS, GV cÇn h−íng dÉn HS ®Ó c¸c em thùc hiÖn ®iÒu kiÖn nµy ®óng ®¾n vµ thèng nhÊt. HS lµm viÖc theo nhãm ®Ó tiÕp cËn s©u h¬n, réng h¬n vÒ v¨n b¶n th«ng qua viÖc tiÕp cËn vµ t¸i hiÖn trùc tiÕp m«i tr−êng diÔn x−íng truyÖn d©n gian. H×nh thøc d¹y häc nµy cÇn cã sù ®Çu t− vÒ thêi gian chuÈn bÞ vµ c¬ së vËt chÊt. HS cÇn ®−îc khuyÕn khÝch khai th¸c vµ sö dông internet hîp lÝ v× ë ®ã cã kh¸ nhiÒu th«ng tin, h×nh ¶nh, phim, kÞch liªn quan ®Õn viÖc diÔn x−íng c¸c truyÖn d©n gian. Ngoµi hiÖu qu¶ ®em l¹i nhê giäng kÓ truyÒn c¶m cña ng−êi kÓ chuyÖn, lêi tho¹i nh− thËt cña c¸c nh©n vËt trong kÞch, ng«n ng÷ ®Æc tr−ng cña truyÖn d©n gian, mµu s¾c vµ h×nh ¶nh cña c¸c chi tiÕt nh©n t¹o, HS cßn cã thÓ më réng tÇm v¨n ho¸ cña m×nh qua c¸ch bµi trÝ s©n khÊu, ph«ng nÒn, trang phôc vµ diÔn xuÊt cña diÔn viªn (trªn s©n khÊu thùc hoÆc trong tranh ¶nh), ©m nh¹c, tiÕng ®éng… §−îc t¾m m×nh trong kh«ng gian truyÖn cæ, viÖc hiÓu truyÖn d©n gian cña HS sÏ toµn diÖn h¬n. Vµ ®©y sÏ trë thµnh tiÒn ®Ò quan träng vµ cã ý nghÜa ®èi víi HS khi c¸c em häc t¹o lËp mét v¨n b¶n tù sù liªn quan ®Õn v¨n hãa d©n gian. Vµ khi lµm v¨n nghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò cña truyÖn d©n gian (ë THPT), c¸c em cßn cã thÓ mang theo "h¬i thë" cña truyÖn d©n gian vµo trong c¶ nh÷ng trang viÕt cña m×nh! Bªn c¹nh ®ã, trong thêi gian tiÕn hµnh ho¹t ®éng d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian, GV cã thÓ sö dông mét sè thao t¸c ho¹t ®éng ®Ó kiÓm tra, tõ ®ã ®iÒu chØnh t©m lÝ vµ kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n cña HS th«ng qua hÖ thèng c©u hái vÒ thêi ®iÓm ®Çu tiªn HS tiÕp cËn v¨n b¶n truyÖn, Ên t−îng ban ®Çu ®èi víi v¨n b¶n truyÖn, d− ©m cña truyÖn, nh÷ng h×nh ¶nh ng«n ng÷ cña v¨n b¶n truyÖn cßn ®äng l¹i…
18 Nh÷ng ho¹t ®éng nµy cã thÓ gióp cho giê häc Ng÷ v¨n thªm søc hÊp dÉn, l«i cuèn. HS ®−îc më réng tÇm hiÓu biÕt cña m×nh mét c¸ch tù nhiªn. MÆc dï cèt truyÖn ®· ®−îc c¸c em biÕt tõ rÊt l©u, nh−ng c¶m gi¸c hiÓu vÒ c¸c vÊn ®Ò néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n truyÖn trong c¸c em cã thÓ nh− võa b¾t ®Çu. §iÒu nµy gióp lo¹i bá sù nhµm ch¸n cña GV vµ HS khi ®äc hiÓu mét v¨n b¶n ®· quen ®Õn thuéc. GV cã thÓ lÊy møc ®é biÕt vµ hiÓu ®ång ®Òu cña HS lµm xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian b»ng trùc quan, ®ßi hái t− duy møc ®é cao ë HS võa ®¶m b¶o tÝnh võa søc, t¹o søc cho HS, võa tiÕt kiÖm thêi gian cho giê d¹y häc. Trong vµ sau d¹y häc ®äc hiÓu c¸c truyÖn d©n gian, GV còng cã thÓ vµ nªn ®−a HS vµo nh÷ng ho¹t ®éng ngo¹i kho¸, trong ®ã, tr¸ch nhiÖm cña GV lµ h−íng dÉn ®Ó HS më réng, n©ng cao c¸c tri thøc nÒn t¶ng vµ kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng ®äc hiÓu truyÖn d©n gian cña HS. LuËn ¸n nµy ®· kh«ng ®Ò xuÊt mét quy tr×nh d¹y häc §HVB truyÖn d©n gian cô thÓ, bëi NNHVB chØ lµ mét ph−¬ng tiÖn ®Ó d¹y häc §HVB; vËn dông tri thøc nµo cña NNHVB vµo bµi häc cô thÓ nµo, tiÕn hµnh c¸c thao t¸c cô thÓ ra sao, theo tr×nh tù nµo lµ do chÝnh v¨n b¶n ®äc hiÓu quyÕt ®Þnh. ViÖc s¾p xÕp c¸c thao t¸c d¹y häc §HVB truyÖn d©n gian trªn c¬ së vËn dông NNHVB nh− trªn lµ dùa vµo nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cña mét bµi häc §HVB. Qu¸ tr×nh triÓn khai ho¹t ®éng d¹y häc bao giê còng ph¸t sinh ra nh÷ng t×nh huèng cô thÓ vµ míi mÎ, GV cÇn b¸m s¸t nh÷ng t×nh huèng Êy ®Ó tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc ®¶m b¶o yªu cÇu thùc tÕ vµ võa søc ®èi víi HS. CH¦¥NG 3 THùC NGHIÖM S¦ PH¹M 3.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm Môc ®Ých thùc nghiÖm (TN) cña luËn ¸n lµ nh»m kiÓm chøng tÝnh kh¶ thi vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña mét c¸ch thøc d¹y häc §HVB míi: vËn dông NNHVB vµo d¹y häc ®äc hiÓu truyÖn d©n gian ë THCS. 3.2. §Þa bµn, thêi gian vµ ®èi t−îng TN - §Þa bµn TN: 1. Tr−êng THCS §oµn KÕt, thÞ x· Lai Ch©u, tØnh Lai Ch©u 2. Tr−êng THCS ThÞ trÊn Qu¶ng Hµ, huyÖn H¶i Hµ, tØnh Qu¶ng Ninh 3. Tr−êng THCS vµ THPT NguyÔn TÊt Thµnh, §HSP Hµ Néi, Thµnh phè Hµ Néi 4. Tr−êng THCS Nam ChÊn, x· Hång Quang, huyÖn Nam Trùc, tØnh Nam §Þnh 5. Tr−êng THCS §ång Léc, huyÖn HËu Léc, tØnh Thanh Hãa - §èi t−îng TN: HS líp 6 THCS vµ GV d¹y Ng÷ v¨n líp 6
19 3.3. Néi dung vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh TN 3.3.1. Néi dung TN D¹y häc theo gi¸o ¸n TN 5 tiÕt ë mçi líp TN: 2 tiÕt truyÒn thuyÕt (Th¸nh Giãng), 2 tiÕt truyÖn cæ tÝch (Th¹ch Sanh), 1 tiÕt truyÖn ngô ng«n (Õch ngåi ®¸y giÕng). Gi¸o ¸n TN ®−îc triÓn khai thÓ hiÖn râ tinh thÇn vËn dông NNHVB vµo d¹y häc §HVB, nh−ng vÉn ®¶m b¶o b¸m s¸t c¸c môc tiªu vµ yªu cÇu cña CT, SGK vµ SGV. 3.3.2. C¸ch thøc tiÕn hµnh TN - B−íc 1: X©y dùng kÕ ho¹ch thùc nghiÖm. . - B−íc 2: Tæ chøc d¹y häc thùc nghiÖm vµ ®èi chøng. - B−íc 3: Tæng hîp, xö lÝ sè liÖu vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ TN. 3.4. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm Sau khi hoµn thµnh d¹y häc TN vµ ®èi chøng (§C), c¶ hai nhãm ®èi t−îng HS cïng lµm chung mét bµi kiÓm tra 1 tiÕt. §Ò bµi do chóng t«i ra gåm 5 bµi tËp nhá ®ßi hái c¸c møc ®é t− duy tõ thÊp ®Õn cao; HS thùc hiÖn ®óng yªu cÇu cña mçi bµi ®¹t 2/10 ®iÓm. §Ò bµi cô thÓ nh− sau: BµI KIÓM TRA 1 TIÕT (§äC HIÓU V¡N B¶N TRUYÖN D¢N GIAN) C©u 1: TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng vµ truyÖn cæ tÝch Th¹ch Sanh cã viÕt vÒ cïng mét ®Ò tµi kh«ng? T¹i sao? C©u 2: S¾p xÕp nh÷ng sù viÖc sau sao cho thÓ hiÖn ®óng nhÊt tr×nh tù kÓ truyÖn Th¸nh Giãng: (1) Vua nhí ¬n, phong danh hiÖu, lËp ®Òn thê. (2) Th¸nh Giãng v−¬n vai thµnh tr¸ng sÜ, c−ìi ngùa s¾t, mÆc ¸o gi¸p s¾t, cÇm roi s¾t ®i ®¸nh giÆc. (3) Sù ra ®êi cña Th¸nh Giãng. (4) Th¸nh Giãng lín nhanh nh− thæi. (5) Th¸nh Giãng biÕt nãi vµ nhËn tr¸ch nhiÖm ®¸nh giÆc. (6) Th¸nh Giãng ®¸nh tan giÆc. (7) Nh÷ng dÊu tÝch cßn l¹i cña Th¸nh Giãng. (8) Th¸nh Giãng lªn nói, cëi bá ¸o gi¸p s¾t bay vÒ trêi. C©u 3: T×m trong v¨n häc d©n gian (truyÖn ngô ng«n, thµnh ng÷, tôc ng÷, ca dao…) nh÷ng v¨n b¶n cã cïng chñ ®Ò víi truyÖn c−êi Treo biÓn. C©u 4: Lêi kÓ “Ngµy x−a, …” ë phÇn ®Çu c¸c truyÖn nh− Con Rång ch¸u Tiªn, Sä Dõa, Th¹ch Sanh, C©y bót thÇn…cã ý nghÜa nh− thÕ nµo? C©u 5: KÓ mét chuyÖn nãi vÒ hiÖn t−îng “Õch ngåi ®¸y giÕng” mµ em biÕt. víi c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸: + Møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc ®−îc giao. + Kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc NNHVB vµo d¹y häc (møc ®é t− duy ®¹t ®−îc, sù hîp lÝ vµ nhuÇn nhuyÔn trong vËn dông)
20 + Thang ®iÓm 10 3.5. Ph−¬ng ph¸p xö lÝ kÕt qu¶ TN ViÖc xö lÝ c¸c kÕt qu¶ TN ®−îc chóng t«i tiÕn hµnh theo ph−¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc trong khoa häc gi¸o dôc. 3.6. KÕt qu¶ ®o nghiÖm Sè líp TN: 10, Sè líp §C: 10, Tæng sè bµi TN: 379, Tæng sè bµi §C: 393 KÕt qu¶ TN ®−îc tæng hîp, ph©n tÝch trong c¸c b¶ng sau: Bảng 3.4: Bảng phân phối tần số Bảng 3.5: Bảng phân phối tần suất xi Tần số xi Tần suất ( điểm) Nhóm TN Nhóm ĐC ( điểm) Nhóm TN Nhóm ĐC 0 0 0 0 0,0 0,0 1 0 0 1 0,0 0,0 2 0 4 2 0,0 1,0 3 3 9 3 0,8 2,3 4 7 22 4 1,9 5,6 5 42 95 5 11,1 24,2 6 68 94 6 7,9 23,9 7 128 92 7 33,8 23,4 8 82 62 8 21,6 15,8 9 38 15 9 10,0 3,8 10 11 0 10 2,9 0,0 Cộng: 379 393 Cộng: 100% 100% Bảng 3.6: Bảng so sánh tần suất lũy tích từ lớn xuống (w( ≥ i)) Điểm Số % HS đạt từ điểm xi trở lên xi Nhóm TN Nhóm ĐC 0 100 100 1 100 100 2 100 100 3 100 99 4 99,2 96,7 5 97,3 91,1 6 86,3 66,9 7 68,3 43,0 8 34,5 19,6 9 12,9 3,8 10 2,9 0