BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO .............../ ............... BỘ NỘI VỤ ......../ ........
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN THỊ KIM LOAN QUYỀN BẤT KHẢ XÂM PHẠM VỀ THÂN THỂ TRONG
HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ - TỪ THỰC TIỄN TỈNH PHÚ YÊN
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp – Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2017
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
Người hướng dẫn khoa học: PGS – TS LÊ THỊ HƢƠNG
Phản biện 1: .................................................................. . ....................................................................................... Phản biện 2: .................................................................. . .......................................................................................
Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc
sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia
Địa điểm: Phòng họp …....., Nhà...... - Hội trường bảo
vệ luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia
Số:… - Đường…………… - Quận……………… -
TP………………
Thời gian: vào hồi …… giờ …… tháng …… năm 2016
Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn
Quyền con người là một phạm trù chính trị - xã hội – lịch sử,
phản ánh nhu cầu, năng lực vốn có, chỉ có ở con người dưới hình
thức các chuẩn mực khách quan được xã hội thừa nhận và bảo đảm
bằng các quy định của pháp luật.
Hiến pháp năm 2013, với rất nhiều sửa đổi, bổ sung quan
trọng ở Chương II, thể hiện rõ sự thay đổi trong việc tôn trọng, bảo
vệ và bảo đảm các quyền con người, quyền công dân, đặc biệt là các
quyền dân sự, chính trị ở Việt Nam.
Quyền bất khả xâm phạm về thân thể là một trong các quyền
cơ bản của con người, được ghi nhận tại Tuyên ngôn nhân quyền của
Liên Hợp Quốc năm 1948 (Universal Declaration of Human Rights -
UDHR), Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị 1966
(International Covenant on Civil and Political Rights - ICCPR) và
được Việt Nam cam kết thực hiện thông qua sự kiện gia nhập Công
ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị ngày 24/9/1982.
Nếu như Hiến pháp 1992 chỉ quy định chung chung, đồng
nhất quyền con người và quyền công dân thì Hiến pháp 2013 đã quy
định theo hướng: quyền bất khả xâm phạm về thân thể là quyền tự
nhiên, quyền bẩm sinh của con người, đồng thời quy định rõ nội hàm
và các yêu cầu của quyền này. Việc Hiến định rõ ràng, cụ thể nguyên
tắc này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhằm ngăn chặn mọi hành vi
tùy tiện xâm phạm về thân thể, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm con
1
người, có cơ chế để bảo vệ tốt hơn quyền con người nhất là trong
hoạt động điều tra các vụ án hình sự.
Hoạt động điều tra là quá trình tố tụng hình sự nhằm xác định
sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ. Hoạt
động điều tra các vụ án hình sự giúp tăng cường pháp chế, bảo vệ các
quyền và tự do của công dân, cùng với các hoạt động tố tụng hình sự
khác góp phần có hiệu quả vào cuộc đấu tranh phòng và chống tội
phạm trong toàn xã hội.
Bảo vệ quyền con người nói chung và quyền bất khả xâm
phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự là một
bộ phận của bảo đảm quyền con người nói chung được ghi nhận
trong các đạo luật của hệ thống pháp luật Việt Nam. Bảo vệ quyền
con người là Nhà nước bằng sức mạnh và ý chí của mình để các
quyền con người không bị xâm phạm và được thực thi trong đời sống
chính trị, dân sự, kinh tế - xã hội.
Để quá trình điều tra vụ án hình sự thật sự khách quan, toàn
diện, đầy đủ thì việc đảm bảo quyền con người nhất là quyền bất khả
xâm phạm về thân thể là một yêu cầu quan trọng, tất yếu.
Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Quyền bất khả
xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự -
Từ thực tiễn tỉnh Phú Yên” để làm đề tài luận văn thạc sĩ Luật
chuyên ngành Luật Hiến pháp - luật hành chính của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Trong khoa học pháp lý nước ta, vấn đề bảo đảm quyền con
người được nhiều tác giả nghiên cứu trong các công trình với các góc
2
độ khác nhau. Trong các công trình nghiên cứu này, các tác giả chủ
yếu tập trung vào nghiên cứu các vấn đề về bảo đảm quyền con
người nói chung chứ chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu một
cách cụ thể về bảo vệ quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt
động điều tra các vụ án hình sự. Vì vậy, đây là công trình mới nghiên
cứu có tính hệ thống và đi vào chuyên sâu so sánh các biện pháp bảo
vệ quyền bất khả xâm phạm về thân thể qua các bản Hiến pháp Việt
Nam các thời kỳ, các quy định về hoạt động điều tra các vụ án hình
sự và đưa ra nhận định, đánh giá về các quy định về quyền bất khả
xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự từ
thực tiễn tỉnh Phú Yên.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Từ việc hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý về quyền bất
khả xâm phạm thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
cũng như thực trạng về quyền bất khả xâm phạm thân thể trong hoạt
động điều tra các vụ án hình sự tại tỉnh Phú Yên, luận văn đề xuất
một số giải pháp nhằm hoàn thiện quyền bất khả xâm phạm về thân
thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự tại các địa phương
khác trên cả nước trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục đích nghiên cứu trên, luận văn đặt ra các
nhiệm vụ nghiên cứu sau:
3
- Làm rõ cơ sở lý luận và pháp lý về quyền bất khả xâm
phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự trên cơ
sở là một quyền của con người.
- Phân tích, đánh giá thực trạng thực thi các quy định Hiến
pháp và các quy định pháp luật có liên quan đến bảo vệ quyền bất
khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
tại tỉnh Phú Yên.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và bảo vệ quyền bất
khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
trong thời gian tới.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu các quy định về quyền bất khả xâm
phạm về thân thể theo Hiến pháp 2013 và các văn bản pháp luật liên
quan trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: nghiên cứu tại tỉnh Phú Yên.
- Về thời gian: Từ năm 2011 đến nay.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
Phương pháp luận
Lấy lý luận của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí
Minh cũng như quan điểm của Đảng và pháp luật của Nhà nước Việt
Nam về quyền con người nói chung và quyền bất khả xâm phạm về
thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự nói riêng.
4
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng là phân
tích, tổng hợp, lịch sử, so sánh, thống kê...
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Kết quả nghiên cứu đề tài có những đóng góp về mặt lý luận và
thực tiễn sau:
- Góp phần làm rõ hơn căn cứ lý luận và thực tiễn về quyền bất
khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự.
- Đề xuất và đưa ra những quan điểm, giải pháp hoàn thiện
quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ
án hình sự.
- Những kết luận và những giải pháp rút ra từ luận văn có thể làm
tài liệu tham khảo về bảo vệ quyền con người trong lĩnh vực tư pháp.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về quyền bất khả xâm
phạm thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự.
Chương 2: Quy định pháp luật về quyền bất khả xâm phạm
thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự và thực trạng thực
hiện tại tỉnh Phú Yên.
Chương 3: Các giải pháp hoàn thiện quyền bất khả xâm
phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự từ thực
tiễn tỉnh Phú Yên.
5
Chương 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN BẤT KHẢ XÂM
PHẠM THÂN THỂ TRONG HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA CÁC
VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Nhận thức chung về hoạt động điều tra các vụ án hình sự
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm hoạt động điều tra các vụ án hình sự
Về mặt luật thực định, ở Việt Nam hiện nay chưa có một
khái niệm pháp lý về “hoạt động điều tra” và cũng chưa được giải
thích chính thức bởi các cơ quan có thẩm quyền. Trong tất cả các
BLTTHS, chưa có điều luật nào giải thích hoặc định nghĩa về hoạt
động điều tra. Một số giải thích không chính thức như đã nói trên đây
chưa đủ để có một nhận thức đúng về hoạt động điều tra.
Mặc dù hoạt động điều tra đã được quy định trong các văn
bản pháp luật tố tụng hình sự, hoạt động điều tra được các cơ quan tố
tụng hình sự thực hiện thường xuyên trong cuộc đấu tranh phòng
chống tội phạm, nhưng khoa học pháp lý và thực tiễn hiện nay có
những quan điểm khác nhau, chưa thống nhất nhận thức về hoạt động
điều tra, vẫn có sự nhầm lẫn giữa các khái niệm điều tra, thẩm quyền
điều tra vụ án và hoạt động điều tra; giữa giai đoạn điều tra với hoạt
động điều tra. Chính vì vậy mà vô tình đồng nhất hoạt động điều tra
với các hoạt động khác của cơ quan điều tra, bó hẹp phạm vi chủ thể,
phạm vi thời gian của hoạt động điều tra. Trong khoa học pháp lý
Việt Nam hoạt động điều tra chưa được tập trung sự chú ý nghiên
cứu sâu sắc, mà còn đang bỏ ngỏ nên có những cách hiểu, nhận thức
khác nhau về hoạt động điều tra là không thể tránh khỏi.
6
Theo quan điểm của tác giả, hoạt động điều tra các vụ án
hình sự là các hoạt động trong tố tụng hình sự do các cơ quan có
thẩm quyền điều tra, chứng minh tội phạm theo quy định của pháp
luật thực hiện nhằm xác định sự thật của vụ án một cách khách quan,
toàn diện và đầy đủ.
1.1.2. Đặc điểm của hoạt động điều tra các vụ án hình sự trong đấu
tranh phòng chống tội phạm
Từ khái niệm về hoạt động điều tra các vụ án hình sự nêu
trên, có thể rút ra các đặc điểm cơ bản và đặc trưng của hoạt động
điều tra như sau:
- Hoạt động điều tra các vụ án hình sự chỉ phát sinh khi có
hành vi nguy hiểm cho xã hội được Bộ luật hình sự quy định là tội
phạm được thực hiện.
- Hoạt động điều tra được tiến hành công khai theo các trình
tự, thủ tục, thẩm quyền do pháp luật quy định.
- Trong quá trình điều tra vụ án các cơ quan có thẩm quyền
điều tra phải tuân thủ triệt để các quy định pháp luật, chỉ được áp
dụng những biện pháp, những phương tiện theo quy định của pháp
luật để làm rõ vụ án. Kết quả tiến hành các hoạt động điều tra được
phản ánh trong các văn bản tố tụng có giá trị pháp lý.
1.1.3. Vai trò của hoạt động điều tra các vụ án hình sự
Hoạt động điều tra có vai trò quan trọng trong hoạt động tố
tụng hình sự, phục vụ cho việc thực hiện mục đích chung của quá
trình tố tụng đó là: “Phát hiện chính xác nhanh chóng và xử lý công
7
minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không
làm oan người vô tội.”
Hoạt động điều tra có vai trò trong chứng minh sự thật vụ án
theo yêu cầu pháp luật.
Hoạt động điều tra có nhiệm vụ thu thập chứng cứ làm rõ sự
thật khách quan của vụ án, kể cả chứng cứ buộc tội, chứng cứ gỡ tội.
1.2. Quan niệm về quyền bất khả xâm phạm thân thể trong hoạt
động điều tra các vụ án hình sự
1.2.1. Khái niệm của quyền bất khả xâm phạm thân thể trong hoạt
động điều tra các vụ án hình sự
Quyền bất khả xâm phạm về thân thể là một trong những
quyền con người cơ bản được ghi nhận trong các văn bản pháp lý
quốc tế và pháp luật trong nước. Tại Điều 5 của Tuyên ngôn toàn thế
giới về nhân quyền năm 1948 có nêu rằng “Không ai bị tra tấn hay bị
đối xử, trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ thấp nhân phẩm” và
Điều 7 Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966
nêu rõ “Không ai có thể bị tra tấn, đối xử hoặc trừng phạt tàn ác, vô
nhân đạo hoặc hạ thấp phẩm giá; không ai có thể bị sử dụng để làm
thí nghiệm y học hoặc khoa học mà không có sự đồng ý tự nguyện
của người đó”.
Từ các quy định về quyền bất khả xâm phạm về thân thể
trong các văn bản pháp lý quốc tế, tác giả đưa ra khái niệm về quyền
bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình
sự như sau: Quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động
điều tra các vụ án hình sự là quyền được pháp luật bảo hộ về tự do
8
thân thể, không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ
hình thức đối xử nào khác xâm phạm trái pháp luật thân thể trong
quá trình cơ quan có thẩm quyền tiến hành hoạt động điều tra các vụ
án hình sự.
1.2.2. Đặc điểm của quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong
hoạt động điều tra các vụ án hình sự
- Quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều
tra các vụ án hình sự là quyền tự nhiên của con người.
- Quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều
tra các vụ án hình sự có thể bị hạn chế trong một số trường hợp theo
quy định của pháp luật tố tụng hình sự.
-Quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều
tra các vụ án hình sự xác định trách nhiệm của những người tiến hành
tố tụng trong việc tôn trọng các quyền, nghĩa vụ cơ bản của con
người và công dân. Những hành vi trái luật, bức cung, dùng nhục
hình… đều là những hành động xâm phạm hoạt động đúng đắn của
cơ quan tiến hành tố tụng và xâm phạm các quyền dân chủ cơ bản
của con người.
1.2.3. Ý nghĩa của quyền bất khả xâm phạm về thân thể
trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
Quyền con người và bảo vệ quyền con người luôn là vấn đề
quan tâm hàng đầu của mỗi quốc gia. Trong tố tụng hình sự, việc giải
quyết vụ án không thể tách rời việc bảo vệ quyền con người trong đó
có quyền bất khả xâm phạm về thân thể nhất là trong điều tra các vụ
án hình sự.
9
1.2.4. Nội dung của quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong
hoạt động điều tra các vụ án hình sự
Qua các quy định của pháp luật tác giả rút ra nội dung quyền
bất khả xâm phạm về thân thể của con người nói chung và trong hoạt
động điều tra các vụ án hình sự nói riêng như sau:
Thứ nhất, mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân
thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm;
không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức
đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự,
nhân phẩm.
Thứ hai, người bị bắt, tạm giữ, tạm giam trái pháp luật có
quyền được bồi thường thiệt hại về vật chất, tinh thần và phục hồi
danh dự. Người vi phạm pháp luật trong việc bắt, giam, giữ, xâm
phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể, gây thiệt hại cho người
khác phải bị xử lý theo pháp luật.
1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng và các điều kiện bảo đảm quyền bất
khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án
hình sự
1.3.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyền bất khả xâm phạm về thân
thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quyền bất khả xâm phạm
thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự, trong khuôn khổ
luận văn tác giả đưa ra một số yếu tố như sau:
Thứ nhất, yếu tố chính trị
Thứ hai, yếu tố kinh tế
10
Thứ ba, năng lực lập pháp, lập quy của các chủ thể xây dựng,
ban hành pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong
hoạt động điều tra các vụ án hình sự
1.3.2. Các điều kiện bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể
trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
1.3.2.1. Chất lượng của hệ thống pháp luật
1.3.2.2. Chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác điều tra và
tổ chức, hoạt động của cơ quan điều tra
1.3.2.3. Cơ chế giám sát trong hoạt động điều tra các vụ án
hình sự
1.3.2.4. Cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ hoạt động điều tra
các vụ án hình sự
11
Chương 2:
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN BẤT KHẢ XÂM PHẠM
THÂN THỂ TRONG HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN
HÌNH SỰ VÀ THỰC TRẠNG THỰC HIỆN TẠI TỈNH PHÚ YÊN
2.1. Quy định pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể
trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
2.1.1. Quy định pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể
trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự từ Hiến pháp năm 1946
đến Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi năm 2001)
Chế định quyền con người, quyền công dân là một trong
những nội dung cơ bản, quan trọng nhất của các Hiến pháp hiện đại.
Nhân quyền vừa là động lực, vừa là mục tiêu của Hiến pháp, cho dù
Hiến pháp được xây dựng dưới chế độ chính trị khác nhau.
Có thể thấy ngay từ bản Hiến pháp năm 1946, Nhà nước ta
đã rất quan tâm bảo vệ quyền bất khả xâm phạm về thân thể của con
người trong hoạt động điều tra, giải quyết các vụ án hình sự. Điều
này thể hiện tầm quan trọng của quyền này trong việc bảo đảm xây
dựng một chế độ dân chủ, do con người và vì con người.
Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980 và Hiến pháp
năm 1992 tiếp tục kế thừa và phát triển các quy định và nguyên tắc
của Hiến pháp năm 1946 về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân
trong đó có quyền bất khả xâm phạm về thân thể.
Cả ba Hiến pháp đều dành một chương riêng quy định các
quyền và nghĩa vụ của công dân, và luôn đặt vào vị trí trang trọng chỉ
sau các chương về chế độ chính trị, chế độ kinh tế, văn hóa, xã hội và
12
an ninh quốc phòng, trước các chương quy định về các cơ quan Nhà
nước.
Đến Hiến pháp 1992 (sửa đổi bổ sung năm 2001) quy định
về quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân về cơ bản giữ
nguyên như Hiến pháp 1980, chỉ bổ sung thêm trường hợp quy định
về việc bắt người phạm tội quả tang.
Các văn bản luật và dưới luật thể chế hóa các quy định về
quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến
pháp năm 1992 được phát triển ngày càng hoàn thiện, tạo cơ sở pháp
lý quan trọng trong việc bảo vệ các quyền tự do dân chủ cơ bản của
công dân.
Tuy nhiên, Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001)
có những hạn chế nhất định trong các quy định về quyền và nghĩa vụ
cơ bản của công dân. Những hạn chế này được thể hiện trong cả vị trí
của chương quy định về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân cũng
như cách thức ghi nhận quyền con người, quyền công dân trong Hiến
pháp.
2.1.2. Quy định về quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt
động điều tra các vụ án hình sự theo Hiến pháp 2013 và các văn
bản pháp luật hiện hành
2.1.2.1. Quy định quyền bất khả xâm phạm về thân thể theo Hiến
pháp năm 2013
Trong quá trình soạn thảo, sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm
2013, các nhà làm luật đã tổng kết, đánh giá những ưu điểm, hạn chế
trong các quy định của Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm
13
2001) về quyền con người. Những hạn chế trong cách quy định về
quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong Hiến pháp năm 1992 (sửa
đổi, bổ sung năm 2001) đã được khắc phục trong Hiến pháp năm
2013.
Hiến pháp 2013 đề cập đến cấm “tra tấn”, đồng thời nhấn
mạnh cấm bất kỳ hình thức bạo lực, đối xử nào khác xâm phạm thân
thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của tất cả mọi người.
Quy định này cụ thể, rõ ràng và rộng hơn rất nhiều (cả về hành vi
bị cấm và chủ thể được bảo vệ) so với quy định cũ ở Điều 71 Hiến
pháp 1992 (chỉ cấm truy bức, nhục hình, xúc phạm danh dự, nhân
phẩm của công dân).
Thể chế hóa Hiến pháp năm 2013, Quốc hội đã ban hành một
loạt văn bản luật có liên quan đến việc bảo đảm thực hiện các quyền
con người được ghi nhận trong Hiến pháp trong đó có quyền bất khả
xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự.
2.2.2.2. Quy định về quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt
động điều tra các vụ án hình sự theo các văn bản pháp luật hiện
hành
- Quy định về cấm tra tấn, bức cung, dùng nhục hình đối với
bị can trong quá trình điều tra vụ án hình sự.
- Quy định về các biện pháp ngăn chặn trong hoạt động điều
tra các vụ án hình sự.
- Quy định về bồi thường thiệt hại cho người bị oan, sai trong
tố tụng hình sự
14
2.2. Thực trạng áp dụng các quy định pháp luật về quyền bất khả
xâm phạm thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
tại tỉnh Phú Yên
2.2.1. Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về quyền bất khả
xâm phạm thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
2.2.1.1. Về chống tra tấn, bức cung, dùng nhục hình
2.2.1.2. Về tình hình vi phạm pháp luật trong hoạt động tố tụng hình
sự để xảy ra oan, sai, phạm tội bức cung, dùng nhục hình ở Phú Yên
trong thời gian qua
2.2.1.3. Về áp dụng các biện pháp ngăn chặn liên quan đến hạn chế
quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ
án hình sự
2.2.2. Đánh giá thực trạng thực hiện các quy định pháp luật về
quyền bất khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các
vụ án hình sự tại tỉnh Phú Yên
2.2.2.1. Về ưu điểm
2.2.2.2. Về hạn chế
2.2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế
- Hạn chế từ các quy định pháp luật tố tụng hình sự
- Hạn chế trong nội bộ các cơ quan tiến hành tố tụng
- Các nguyên nhân khác
15
Chương 3:
CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUYỀN BẤT KHẢ XÂM
PHẠM THÂN THỂ TRONG HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA CÁC
VỤ ÁN HÌNH SỰ TỪ THỰC TIỄN TỈNH PHÚ YÊN
3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về quyền bất khả xâm
phạm thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
3.1.1. Xuất phát từ yêu cầu của công cuộc xây dựng và hoàn thiện
nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân
dân, vì Nhân dân.
Bảo đảm thực hiện quyền con người được đặt ra trước hết
xuất phát từ mục tiêu, bản chất của chế độ, đó cũng là một trong
những nội dung và đặc trưng cơ bản, quan trọng của Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, trong xu thế dân chủ hóa, hội
nhập ngày càng tăng đòi hỏi quyền con người và các quyền tự do cơ
bản của công dân phải được tôn trọng và tăng cường.
3.1.2. Xuất phát từ yêu cầu của công tác đấu tranh phòng, chống
tội phạm và cải cách tư pháp
Hoạt động điều tra các vụ án hình sự có vai trò quan trọng
trong công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm để bảo đảm xây
dựng một nhà nước dân chủ, văn minh, an toàn. Bảo vệ các quyền tự
do cơ bản của con người trong đó có quyền bất khả xâm phạm về
thân thể là một yêu cầu quan trọng để làm tốt công tác phòng chống
tội phạm đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của con người, của
công dân.
16
3.1.3. Xuất phát từ yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế
Hoàn thiện các quy định về quyền bất khả xâm phạm về thân
thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự góp phần thực hiện các
cam kết quốc tế của Việt Nam về quyền con người. Quyền con người
là thành quả của sự nghiệp đấu tranh của cả nhân loại, là sự kết tinh
những giá trị cao đẹp nhất trong nền văn hóa nhân loại. Những giá trị
này được hình thành với sự đóng góp của cả nhân loại thông qua các
điều ước quốc tế, các văn kiện pháp lý quốc tế về quyền con người.
Việt Nam đã gia nhập hầu hết các công ước nhân quyền quốc tế cơ
bản. Là thành viên của các điều ước quốc tế về quyền con người,
Việt Nam có nghĩa vụ thực hiện các cam kết quốc tế: tôn trọng, bảo
đảm, bảo vệ, và thúc đẩy quyền con người.
3.2. Giải pháp hoàn thiện quyền bất khả xâm phạm về thân thể
trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về
thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
Xây dựng và hoàn thiện các quy định về bảo vệ quyền bất
khả xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự
phải đáp ứng yêu cầu bảo đảm những nguyên tắc, quy định của pháp
luật quốc tế về tôn trọng quyền con người, quyền bất khả xâm phạm
về thân thể, chống tra tấn, bức cung, dùng nhục hình…
3.2.2. Quy định chế độ trách nhiệm của cơ quan nhà nước, cán bộ,
công chức trong việc bảo vệ các quyền con người
Bảo đảm quyền con người nói chung và quyền bất khả xâm
phạm về thân thể phụ thuộc rất nhiều vào sự hoàn thiện của các quy
17
định pháp luật và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật. Tuy
nhiên, dù pháp luật có quy định cụ thể đến đâu thì hiệu quả của nó
phụ thuộc rất nhiều vào quan điểm, nhận thức của người áp dụng
pháp luật trong từng trường hợp cụ thể.
3.2.3. Bảo đảm thực hiện dân chủ, cơ chế giám sát trong hoạt động
điều tra các vụ án hình sự, hoàn thiện chế độ trách nhiệm của
người tiến hành tố tụng
Bảo đảm quyền con người nói chung và quyền bất khả xâm
phạm về thân thể đồi hỏi phải có cơ chế giám sát chặt chẽ việc áp
dụng biện pháp bắt bị can, bị cáo để tạm giam nhằm đảm bảo bắt
đúng người đúng đối tượng, tránh tình trạng bắt tràn lan, không cần
thiết, bắt để tạm giam nhưng không đủ điều kiện cần thiết để tạm
giam.
3.2.4. Bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân
Bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo là một trong những biện
pháp quan trọng để phát hiện, sửa chữa những thiếu sót, sai lầm trong
hoạt động của người cũng như cơ quan tiến hành tố tụng và cũng là
biện pháp hữu hiệu để công dân, cơ quan, tổ chức sử dụng bảo vệ
quyền, lợi ích hợp pháp của mình trong tố tụng hình sự.
3.2.5. Xử lý vi phạm quyền con người
Nâng cao mức hình phạt và đảm bảo xử lý nghiêm các
trường hợp vi phạm quyền bất khả xâm phạm về danh dự, nhân
phẩm và sức khỏe, tính mạng của công dân.
Quy định những hình phạt tương xứng đối với những người
tiến hành tố tụng xâm hại danh dự, nhân phẩm, tính mạng, sức khỏe
18
của công dân và đảm bảo mọi hành vi này đều bị xử phạt nghiêm
minh chính là hình thức răn đe buộc những cá nhân này phải cân
nhắc trước khi hành động.
19
KẾT LUẬN
Mặc dù số trường hợp vi phạm quyền bất khả xâm phạm về
thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự ở Phú Yên không
nhiều nhưng nó có ảnh hưởng lớn đến uy tín của liên ngành tư pháp
địa phương. Trong thời gian tới đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền
cần tiếp tục thực hiện tốt các quy định liên quan đến việc bảo vệ
quyền bất khả xâm phạm về thân thể.
Trong khuôn khổ luận văn tác giả đã đánh giá được thực
trạng áp dụng các quy định pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về
thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự ở Phú Yên và qua
đó đề ra một số giải pháp hoàn thiện pháp luật cũng như việc thực thi
pháp luật về quyền bất khả xâm phạm về thân thể. Những hạn chế
của Bộ luật tố tụng năm 2003 đã được khắc phục phần nào trong Bộ
luật tố tụng hình sự năm 2015. Tuy nhiên, hiện tại Bộ luật tố tụng
năm 2015 chưa có hiệu lực thi hành. Thực tế, khi Bộ luật này đi vào
cuộc sống tất yếu sẽ có những hạn chế, ảnh hưởng đến quyền bất khả
xâm phạm về thân thể trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự cần
tiếp tục hoàn thiện cho phù hợp./.
