Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Hoạt động áp dụng pháp luật hình sự của các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án Việt Nam

®¹i häc quèc gia hµ néi<br /> khoa luËt<br /> <br /> Chu thÞ trang v©n<br /> <br /> ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù<br /> cña c¸c c¬ quan ®iÒu tra, viÖn kiÓm s¸t<br /> vµ tßa ¸n viÖt nam<br /> Chuyªn ngµnh : Lý luËn vµ lÞch sö nhµ n­íc vµ ph¸p luËt<br /> M· sè<br /> <br /> : 62 38 01 01<br /> <br /> luËn ¸n tiÕn sÜ luËt häc<br /> <br /> Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: PGS.TSKH Lª V¨n C¶m<br /> <br /> Hµ néi - 2009<br /> <br /> 1<br /> <br /> më ®Çu<br /> <br /> 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi<br /> C¸c §¹i héi gÇn ®©y cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra chñ tr-¬ng<br /> ®æi míi trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi n-íc ta. §¹i héi X ®· cô thÓ hãa<br /> vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn ®-êng lèi ®æi míi ®ã. Trong lÜnh vùc nhµ n-íc vµ ph¸p<br /> luËt, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· chó träng x©y dùng vµ hoµn thiÖn mét hÖ thèng<br /> ph¸p luËt sao cho xøng ®¸ng lµ c«ng cô qu¶n lý x· héi cña Nhµ n-íc. Nh-ng<br /> nÕu chØ dõng l¹i ë ®ã th× ch-a ®ñ, cho dï chóng ta cã mét hÖ thèng ph¸p luËt<br /> tèt, thÓ chÕ hãa ®-êng lèi, chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng còng nh- ph¶n<br /> ¸nh ®-îc nh÷ng nhu cÇu kh¸ch quan cña ®êi sèng x· héi th× ph¸p luËt ®ã vÉn<br /> chØ n»m trªn giÊy, ch-a ph¸t huy hÕt ®-îc t¸c dông trong viÖc ®iÒu chØnh hµnh<br /> vi cña con ng-êi. Môc ®Ých ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt chØ cã thÓ ®¹t ®-îc khi<br /> ph¸p luËt ®-îc c¸c chñ thÓ thùc hiÖn nghiªm chØnh trªn thùc tÕ. Nãi c¸ch<br /> kh¸c, ph¸p luËt "trªn giÊy" ph¶i ®-îc chuyÓn hãa vµo ®êi sèng thùc tÕ b»ng<br /> hµnh vi cña con ng-êi - khi ®ã ph¸p luËt ®-îc thùc hiÖn.<br /> Trong sè c¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, ADPL lµ h×nh thøc thùc<br /> hiÖn ph¸p luËt ®Æc biÖt, lµ ho¹t ®éng phæ biÕn cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc trong<br /> viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh. §©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt<br /> lý luËn vµ thùc tiÔn. Trong ®iÒu kiÖn x©y dùng mét NNPQ XHCN, tÊt c¶<br /> nh÷ng ho¹t ®éng nh»m b¶o ®¶m cho ph¸p luËt ®-îc thùc hiÖn, trong ®ã bao<br /> gåm c¶ ADPL cã tÇm quan träng ®Æc biÖt. "Suy cho cïng, ph¸p luËt chØ ph¸t<br /> huy ®-îc hiÖu lùc, chÝnh s¸ch vµ ®-êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc chØ cã thÓ<br /> ®-îc thùc hiÖn khi mµ ph¸p luËt, ®-êng lèi vµ chÝnh s¸ch ®ã ®-îc thÓ hiÖn<br /> trong ho¹t ®éng thùc tÕ cña bé m¸y nhµ n-íc, trong ®êi sèng hµng ngµy, hµng<br /> giê cña mäi c«ng d©n" [186, tr. 108]. Lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt<br /> ®Æc biÖt mang tÝnh tæ chøc vµ quyÒn lùc nhµ n-íc, ADPL do c¸c c¬ quan nhµ<br /> n-íc thùc hiÖn ®Ó b¶o ®¶m cho ph¸p luËt ®-îc thi hµnh mµ kh«ng phô thuéc<br /> vµo tÝnh tù gi¸c, tù thùc hiÖn cña c¸c chñ thÓ kh¸c trong x· héi. Th«ng qua<br /> <br /> 2<br /> <br /> ho¹t ®éng ADPL, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt t×m thÊy sù liªn kÕt v÷ng ch¾c víi<br /> ®êi sèng x· héi ®Ó chuyÓn hãa nh÷ng yªu cÇu chung vµo nh÷ng quan hÖ x·<br /> héi cô thÓ. ChÝnh v× vËy, ho¹t ®éng ADPL nãi chung cã nh÷ng ¶nh h-ëng vµ t¸c<br /> ®éng s©u s¾c ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. §èi víi x· héi, h×nh ¶nh thùc tÕ<br /> cña ph¸p luËt ®-îc nh×n thÊy th«ng qua chÝnh c¸c ho¹t ®éng ADPL cô thÓ.<br /> Trong sè c¸c ho¹t ®éng ADPL, ho¹t ®éng ¸p dông PLHS cña c¸c<br /> CQ§T, VKS vµ Tßa ¸n cã vÞ trÝ vµ ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. Kh«ng gièng<br /> nh- trong c¸c lÜnh vùc kh¸c cña ®êi sèng x· héi, ho¹t ®éng ¸p dông PLHS<br /> tho¹t nh×n d-êng nh- kh«ng cã nh÷ng t¸c ®éng x· héi réng lín bëi nã chØ liªn<br /> quan tõng c¸ nh©n cô thÓ. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi gi¸ trÞ ®Òu ®-îc b¶o vÖ<br /> b»ng PLHS. PLHS chØ b¶o vÖ nh÷ng gi¸ trÞ mµ nhµ n-íc coi lµ quan träng<br /> nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña x· héi. ChÝnh v× vËy, lµ ho¹t ®éng chuyÓn<br /> hãa c¸c quy ®Þnh cña PLHS, ho¹t ®éng ¸p dông PLHS thùc sù l¹i cã nh÷ng t¸c<br /> ®éng x· héi s©u s¾c. ViÖc ¸p dông PLHS ®óng ®¾n mét mÆt b¶o ®¶m viÖc<br /> trõng trÞ ®óng ng-êi, ®óng téi, ®óng ph¸p luËt, b¶o ®¶m cho tÝnh toµn vÑn cña<br /> nh÷ng gi¸ trÞ lín lao mµ PLHS b¶o vÖ, mÆt kh¸c, cã ý nghÜa gi¸o dôc vµ r¨n ®e<br /> chung ®èi víi toµn x· héi. Ng-îc l¹i, viÖc ¸p dông PLHS kh«ng ®óng ®¾n<br /> kh«ng chØ ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn nh÷ng quyÒn c¬ b¶n nhÊt cña c«ng d©n, cña<br /> con ng-êi mµ cßn lµm xãi mßn niÒm tin cña mçi ng-êi d©n vµo tÝnh nghiªm<br /> minh vµ c«ng b»ng cña ph¸p luËt. Còng chÝnh v× vËy mµ trong sè c¸c ho¹t<br /> ®éng ADPL, ¸p dông PLHS lu«n ®-îc ®Æt trong nh÷ng giíi h¹n kh¾t khe nhÊt<br /> vÒ néi dung vµ thñ tôc.<br /> Trong nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng ¸p dông PLHS ®· cã nh÷ng ®ãng gãp<br /> quan träng trong viÖc b¶o vÖ sù ph¸t triÓn b×nh th-êng cña x· héi tr-íc sù tÊn<br /> c«ng cña c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. Tuy nhiªn, bªn c¹nh kÕt qu¶ ®¹t ®-îc,<br /> nhiÒu h¹n chÕ vÉn cßn tån t¹i vµ chËm ®-îc kh¾c phôc. Nçi lo l¾ng tr-íc thùc tÕ<br /> vÉn cßn nh÷ng kÎ ph¹m téi ch-a bÞ trõng trÞ vµ c©u chuyÖn cña nh÷ng ng-êi bÞ<br /> oan sai lµ sù nh¾c nhë th-êng trùc vÒ tr¸ch nhiÖm ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao<br /> hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ¸p dông PLHS cña c¸c CQ§T, VKS vµ Tßa ¸n. Trong giai<br /> <br /> 3<br /> <br /> ®o¹n hiÖn nay, yªu cÇu ®ã lµ mét trong nh÷ng néi dung ®-îc thÓ hiÖn rÊt râ<br /> nÐt trong NghÞ quyÕt 08-NQ/TW ngµy 02 th¸ng 01 n¨m 2002 cña Bé ChÝnh trÞ<br /> vÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m cña c«ng t¸c t- ph¸p trong thêi gian tíi vµ NghÞ<br /> quyÕt sè 49-NQ/TW ngµy 02 th¸ng 06 n¨m 2005 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ chiÕn<br /> l-îc CCTP ®Õn n¨m 2020. XuÊt ph¸t tõ lý do nªu trªn mµ viÖc ®¶m b¶o cho<br /> ho¹t ®éng ¸p dông PLHS cã hiÖu qu¶ lu«n lµ mét yªu cÇu mang tÝnh thêi sù,<br /> ®ßi hái ph¶i th-êng xuyªn ®-îc nghiªn cøu s©u s¾c c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.<br /> HiÖn nay, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn kh¶o vÒ lý luËn còng<br /> nh- thùc tiÔn vÒ ho¹t ®éng ¸p dông PLHS cña CQ§T, VKS vµ Tßa ¸n cßn h¹n<br /> chÕ, nhÊt lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cã tÝnh chÊt tæng hîp tõ gãc ®é<br /> nghiªn cøu lý luËn liªn ngµnh lý luËn, lÞch sö nhµ n-íc vµ ph¸p luËt vµ luËt<br /> h×nh sù cho nªn c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ hÕt søc cÇn thiÕt.<br /> Víi lý do ®ã, t«i chän ®Ò tµi "Ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù cña c¸c<br /> C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t vµ Tßa ¸n ViÖt Nam" lµm ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn<br /> sÜ luËt häc cña m×nh.<br /> 2. T×nh h×nh nghiªn cøu<br /> §©y lµ mét ®Ò tµi mµ néi dung cã tÝnh liªn ngµnh, qu¸ tr×nh nghiªn cøu<br /> cho thÊy ®Ò tµi nµy kh«ng trïng lÆp víi bÊt cø ®Ò tµi nµo do c¸ nh©n thùc hiÖn<br /> tõ tr-íc ®Õn nay, còng nh- do c¸c c¬ quan, tæ chøc thùc hiÖn ë c¸c cÊp ®é<br /> kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®Ò tµi cã thÓ tham kh¶o ®-îc nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc<br /> cã liªn quan, ®· ®-îc c«ng bè. §ã lµ nh÷ng c«ng tr×nh dï trùc tiÕp hay gi¸n<br /> tiÕp còng ®· ®Ò cËp ®Õn ho¹t ®éng ¸p dông PLHS cña c¸c CQ§T, VKS vµ Tßa<br /> ¸n ë nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau.<br /> Tõ khÝa c¹nh lý luËn vÒ ho¹t ®éng ADPL nãi chung vµ ¸p dông PLHS<br /> nãi riªng cã c¸c c«ng tr×nh khoa häc nh- bµi viÕt cña t¸c gi¶ NguyÔn Minh<br /> §oan (2002) "¸p dông ph¸p luËt - Mét sè vÊn ®Ò cÇn quan t©m" trªn T¹p chÝ<br /> LuËt häc, LuËn ¸n tiÕn sÜ "C¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt ViÖt Nam"cña NguyÔn<br /> Quèc Hoµn b¶o vÖ t¹i Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (2002), LuËn ¸n tiÕn sÜ<br /> "¸p dông ph¸p luËt trong ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n nh©n d©n ë ViÖt Nam<br /> <br /> 4<br /> <br /> hiÖn nay" cña t¸c gi¶ Lª Xu©n Th©n, b¶o vÖ t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia<br /> Hå ChÝ Minh (2004); Tõ gãc ®é liªn quan ®Õn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬<br /> quan TPHS nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö cã c¸c c«ng<br /> tr×nh nh- t¸c gi¶ TrÇn Huy LiÖu víi luËn ¸n "§æi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña<br /> c¸c c¬ quan t- ph¸p theo h-íng x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam",<br /> b¶o vÖ t¹i Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (2003), cuèn s¸ch chuyªn kh¶o cña<br /> TSKH §µo TrÝ óc chñ biªn n¨m 2002 "HÖ thèng t- ph¸p vµ c¶i c¸ch t- ph¸p<br /> ë ViÖt Nam hiÖn nay", §Ò tµi KX.04.06 thuéc Ch-¬ng tr×nh khoa häc cÊp nhµ<br /> n-íc do TS. U«ng Chung L-u lµm chñ nhiÖm (2006) vÒ "C¶i c¸ch c¸c c¬ quan<br /> t- ph¸p, hoµn thiÖn hÖ thèng thñ tôc t- ph¸p, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc<br /> xÐt xö cña Tµo ¸n trong NNPQ XHCN cña d©n, do d©n vµ v× d©n". Bªn c¹nh<br /> ®ã lµ c¸c c«ng tr×nh khoa tiÕp cËn tõng néi dung cô thÓ cña ®Ò tµi tõ gãc ®é<br /> luËt h×nh sù nh- Gi¸o tr×nh lý luËn chung vÒ ®Þnh téi danh cña t¸c gi¶ Vâ Kh¸nh<br /> Vinh do Nxb C«ng an nh©n d©n xuÊt b¶n n¨m 2003, t¸c gi¶ D-¬ng TuyÕt<br /> Miªn (2004) víi cuèn s¸ch "§Þnh téi danh vµ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t" cña Nxb<br /> C«ng an nh©n d©n, bµi viÕt "Mét sè vÊn ®Ò vÒ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t quy ®Þnh<br /> trong Bé luËt h×nh sù 1999" cña T¸c gi¶ §inh V¨n QuÕ trong T¹p chÝ TAND<br /> n¨m 2005, s¸ch "Téi ph¹m vµ cÊu thµnh téi ph¹m" cña t¸c gi¶ NguyÔn Ngäc<br /> Hßa do Nxb C«ng an nh©n d©n xuÊt b¶n n¨m 2006. Mét sè c«ng tr×nh khoa<br /> häc kh¸c l¹i tËp trung nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ TTHS nh»m t×m kiÕm nh÷ng<br /> gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nh÷ng tr×nh tù, thñ tôc cña viÖc ¸p dông PLHS nh- gÇn<br /> ®©y (2008) t¸c gi¶ NguyÔn §øc Mai cã bµi viÕt "Hoµn thiÖn thñ tôc rót gän<br /> ®¸p øng yªu cÇu c¶i c¸ch t- ph¸p" trong T¹p chÝ TAND sè 15, bµi "VÊn ®Ò<br /> tranh tông vµ t¨ng c-êng tranh tông trong tè tông h×nh sù theo yªu cÇu c¶i<br /> c¸ch t- ph¸p" cña TS. NguyÔn Th¸i Phóc trong T¹p chÝ Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt<br /> sè 244… Ngoµi ra cßn cã c¸c gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ nhµ n-íc vµ ph¸p<br /> luËt, Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù, Gi¸o tr×nh LuËt TTHS cña c¸c c¬ së ®µo t¹o nhKhoa LuËt thuéc §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, Häc<br /> viÖn C¶nh s¸t nh©n d©n… mµ trong néi dung ®· ®Ò cËp nghiªn cøu tõng m¶ng,<br /> tõng vÊn ®Ò cô thÓ liªn quan ®Õn ADPL nãi chung vµ ¸p dông PLHS nãi riªng<br /> <br /> 5<br /> <br />