Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp trong giai đoạn hiện nay

Pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp trong<br /> giai đoạn hiện nay<br /> Nguyễn Thị Nhàn<br /> Khoa Luật<br /> Luận văn Thạc sĩ Luật Kinh tế; Mã số: 60 38 50<br /> Người hướng dẫn: PGS.TS. Phạm Hữu Nghị<br /> Năm bảo vệ: 2010<br /> Abstract. Khẳng định được tầm quan trọng của đất nông nghiệp trong đời sống xã hội, từ<br /> đó nhận thấy yêu cầu cần điều chỉnh pháp luật một cách rõ ràng, minh bạch, chặt chẽ các<br /> quan hệ phát sinh trong quá trình thu hồi đất nông nghiệp. Phân tích, đánh giá thực tiễn thu<br /> hồi đất nông nghiệp, từ đó tìm ra những bất cập trong việc áp dụng pháp luật thu hồi đất và<br /> đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật thu hồi đất và nâng cao hiệu quả của<br /> việc áp dụng pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp.<br /> Keywords. Pháp luật Việt Nam; Luật đất đai; Luật kinh tế; Đất nông nghiệp<br /> <br /> Content.<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Đất đai được coi là tư liệu sản xuất đặc biệt quan trọng và không thể thay thế được<br /> trong sản xuất nông nghiệp, đảm bảo nguồn thu nhập và tạo ra sản phẩm hàng hoá thiết yếu<br /> cho toàn xã hội. Việc sử dụng nguồn tài nguyên này một cách hợp lý, có hiệu quả đảm bảo<br /> sự phát triển bền vững là mối quan tâm lớn của Đảng và Nhà nước ta.<br /> Nhận thức được tầm quan trọng của kinh tế nông nghiệp - nông thôn, Đảng ta trong<br /> nhiều thập kỷ qua đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách lớn để thúc đẩy nông nghiệp, nông<br /> thôn phát triển. Trong cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, Đảng ta đã đề ra chủ<br /> trương “người cày có ruộng”. Trong điều kiện nền kinh tế hàng hoá, người cày có ruộng được<br /> hiểu là những người thiết tha với đồng ruộng, có khả năng sản xuất kinh doanh nông nghiệp.<br /> Để nâng cao vị trí của họ trong xã hội, trước hết Nhà nước cần giúp họ có quyền trên mảnh<br /> ruộng được giao bằng các quy định bảo đảm quyền sử dụng đất của họ.<br /> <br /> Trong lịch sử cũng như hiện nay, Nhà nước đã có nhiều chính sách phát triển, bảo<br /> vệ quỹ đất nông nghiệp để người nông dân có đất canh tác. Song với nhu cầu phát triển nền<br /> kinh tế - xã hội của đất nước, việc thu hồi đất nông nghiệp phục vụ cho các dự án phát triển<br /> kinh tế hay các mục đích quốc phòng an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng... đã dần<br /> dần làm thu hẹp diện tích đất nông nghiệp.<br /> Quá trình thu hồi đất đã bộc lộ nhiều vấn đề vướng mắc trong việc giải phóng mặt<br /> bằng, bồi thường thiệt hại, hỗ trợ khi thu hồi đất... Hậu quả của việc thu hồi đất đã để lại<br /> không ít khó khăn cho nông dân trong lúc các chính sách giải quyết vẫn còn bộc lộ nhiều<br /> bất cập. Thực tiễn cho thấy: tình trạng người nông dân không còn đất để sản xuất do<br /> việc bị thu hồi đất nông nghiệp đang là một vấn đề rất bức xúc hiện nay. Tình trạng đất<br /> nông nghiệp, nhất là đất trồng lúa nước bị thu hồi dẫn đến việc người nông dân không<br /> có đất để sản xuất kéo theo không ít hậu quả kinh tế - xã hội khác là một vấn đề thời sự rất<br /> cấp thiết, đòi hỏi cần phải có hướng khắc phục và giải quyết kịp thời. Trong khi đó, khung<br /> pháp lý quy định về vấn đề thu hồi đất nói chung, đất nông nghiệp nói riêng còn nhiều bất<br /> cập cần phải giải quyết.<br /> Những điều trình bày trên đây chính là lý do của việc chọn đề tài: "Pháp luật về thu<br /> hồi đất nông nghiệp trong giai đoạn hiện nay" làm luận văn thạc sĩ của học viên.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu đề tài<br /> Trong thời gian gần đây, với tốc độ đô thị hoá tăng nhanh, nhu cầu phát triển kinh tế<br /> lớn đã dẫn đến hàng loạt các dự án cần đến mặt bằng đất để xây dựng cơ sở hạ tầng. Do đó,<br /> tình hình thu hồi đất nông nghiệp dẫn đến việc người nông dân mất đất sản xuất kéo theo<br /> nhiều hậu quả tiêu cực đã tạo nên sự bức xúc trong xã hội. Nhiều vụ cưỡng chế thu hồi đất<br /> xảy ra, nhiều vụ khiếu kiện cũng do nguyên nhân thu hồi đất gây ra. Do đó, hiện nay vấn<br /> đề thu hồi đất và pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp đang được các nhà khoa học, nhà<br /> quản lý quan tâm. Trên các tạp chí và các báo viết, báo điện tử đã có nhiều nhà nghiên cứu<br /> đề cập vấn đề này như các bài viết: “Một số ý kiến hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi<br /> Nhà nước thu hồi đất” của ThS. Lê Ngọc Thạnh -Tạp chí Tài nguyên và Môi trường kỳ 1tháng 6/2009, trang 40- 42; “Một số giải pháp tái định cư cho các hộ dân bị thu hồi đất<br /> nông nghiệp” của Phan Văn Thọ- Tổng cục Quản lý đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường<br /> - Tạp chí Tài nguyên và Môi trường, kỳ 2- tháng 5/2009; “Giải bài toán lợi ích kinh tế<br /> <br /> giữa ba chủ thể: Nhà nước, người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư khi thu hồi đất” của<br /> Th.S Đặng Đức Long- Tạp chí Tài nguyên và Môi trường, kỳ 1- tháng 5/2009, trang 7-8 ;<br /> “Tái định cư cho các hộ nông dân bị thu hồi đất ở Sơn La” của Lò Hùng Thuận - Tạp chí<br /> Tài nguyên và Môi trường, Kỳ 2- tháng 5/2009, trang 35-37 ; “39% nông dân ở Đồng<br /> bằng sông Cửu Long không có đất sản xuất” của Hà Dịu, Báo điện tử VietNamnet.vn cập<br /> nhật ngày 09/10/2008 ; “Bức xúc thu hồi đất không chỉ do giá đền bù” của Lan Hương,<br /> Báo điện tử Dân trí cập nhật ngày 03/10/2008, “Về việc thu hồi đất nông nghiệp tại<br /> phường Đại Kim, quận Hoàng Mai” của Quốc Hoàn, Báo An ninh Thủ đô số 2556 ngày<br /> 22/6/2009, trang 8. Tuy nhiên, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách toàn<br /> diện và cụ thể về pháp luật thu hồi đất hiện nay. Vì vậy, từ việc nghiên cứu thực trạng pháp<br /> luật thu hồi đất nông nghiệp, kết hợp với thực tiễn áp dụng pháp luật về thu hồi đất nông<br /> nghiệp, đặc biệt từ số liệu cụ thể của huyện Đông Anh, ngoại thành Hà Nội, tác giả đã<br /> nghiên cứu một cách nghiêm túc để từ đó phân tích và đưa ra những nhận định, đánh giá<br /> của mình về thực trạng thu hồi đất nông nghiệp cũng như việc áp dụng các quy định pháp<br /> luật về vấn đề thu hồi đất nông nghiệp trong thực tiễn, từ đó đưa ra những kiến nghị và giải<br /> pháp nhằm góp phần khắc phục những khó khăn, bất cập trong việc thu hồi đất nông<br /> nghiệp ở nước ta hiện nay.<br /> 3. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu của đề tài<br /> Mục đích của việc nghiên cứu đề tài luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng<br /> pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp trong giai đoạn hiện<br /> nay. Qua đó đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật thu hồi đất nông nghiệp và<br /> giải pháp khắc phục khó khăn khi thu hồi đất nông nghiệp.<br /> Để thực hiện được mục đích trên, nhiệm vụ của đề tài được đặt ra như sau:<br /> - Khẳng định được tầm quan trọng của đất nông nghiệp trong đời sống xã hội, từ đó<br /> nhận thấy được yêu cầu điều chỉnh pháp luật một cách rõ ràng, minh bạch, chặt chẽ các quan<br /> hệ phát sinh trong quá trình thu hồi đất nông nghiệp.<br /> - Phân tích thực trạng pháp luật về thu hồi đất hiện nay để thấy những bất cập cần<br /> phải khắc phục.<br /> <br /> - Phân tích, đánh giá thực tiễn thu hồi đất, từ đó tìm ra những bất cập trong việc áp<br /> dụng pháp luật thu hồi đất và đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật thu hồi<br /> đất và nâng cao hiệu quả của việc áp dụng pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp.<br /> Để có hướng nghiên cứu tập trung và cụ thể, tác giả tập trung vào việc nghiên cứu<br /> quy định của pháp luật đất đai về thu hồi đất nông nghiệp và thực tiễn áp dụng tại một số<br /> địa phương, đặc biệt là thực tiễn thu hồi đất nông nghiệp tại địa bàn huyện Đông Anh,<br /> thành phố Hà Nội - nơi tác giả luận văn đang công tác và sinh sống.<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin,<br /> quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của<br /> Đảng và Nhà nước về pháp luật đất đai.<br /> Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu:<br /> phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp, phương pháp lịch<br /> sử, phương pháp chứng minh, phương pháp diễn giải, phương pháp thống kê... để làm sáng<br /> tỏ những vấn đề của đề tài.<br /> 5. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu<br /> Các kết quả nghiên cứu này có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo tại các cơ sở<br /> đào tạo và nghiên cứu về luật học. Một số giải pháp của đề tài có giá trị tham khảo đối với<br /> các cơ quan xây dựng và thực thi pháp luật về việc thu hồi đất ở nước ta.<br /> 6. Kết cấu của luận văn<br /> Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận<br /> văn gồm 3 chương:<br /> Chương 1: Một số vấn đề chung về đất nông nghiệp, thu hồi đất nông nghiệp và<br /> pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp.<br /> Chương 2: Thực trạng pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp.<br /> Chương 3: Thực tiễn thi hành pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp và một số kiến<br /> nghị.<br /> <br /> References.<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Tiếng Việt<br /> 1. TS. Nguyễn Đình Bồng (2000), "Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp Việt Nam đến<br /> năm 2000", Tạp chí Địa chính, (2), tr.14-15.<br /> 2. Bộ luật Dân sự của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), (theo bản do<br /> Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia ấn hành).<br /> 3. C.Mác và Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, tập 25 phần 2, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà<br /> Nội.<br /> 4. Chính phủ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2003), Báo cáo Quy hoạch, Kế<br /> hoạch sử dụng đất đai cả nước đến năm 2010, tr.15.<br /> 5. Chính phủ (2004), Nghị định số 181/2004/Đ-CP ngày 29/10/2004 Về Hướng dẫn thi<br /> hành Luật đất đai 2003, Hà Nội<br /> 6. Chính phủ (2004), Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 quy định Về bồi<br /> thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.<br /> 7. Chính phủ (2004), Nghị định số 188/2004/NĐ-CP ngày 16/11/2004 Về phương pháp<br /> xác định giá đất và khung giá các loại đất.<br /> 8. Chính phủ (2006), Nghị định số 17/2006/NĐ-CP ngày 27/01/2006 Về sửa đổi, bổ sung<br /> một số điều của các Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2003.<br /> 9.<br /> <br /> Chính phủ (2007), Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 quy định bổ sung Về<br /> việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng<br /> đất, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và giải<br /> quyết khiếu nại về đất đai.<br /> <br /> 10. Chính phủ (2009), Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 quy định bổ sung Về<br /> quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.<br /> 11. Nguyễn Trí Dĩnh (1993), Vai trò Nhà nước trong phát triển kinh tế các nước<br /> ASEAN, Nxb Thống kê, Hà Nội.<br /> 12. Ngô Đăng Dũng (2008), Nghiên cứu vấn đề sử dụng hợp lý đất đai trong quá trình<br /> phát triển đô thị và khu công nghiệp tại huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội,<br /> <br />