Tóm tắt luận văn Thạc sĩ: Nâng cao năng lực cạnh tranh của tỉnh Quảng Ngãi

Chia sẻ: Tử Tử | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của đề tài là trên cơ sở phân tích, đánh giá năng lực cạnh tranh của tỉnh, đề xuất giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Quảng Ngãi theo hướng phát triển bền vững.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sĩ: Nâng cao năng lực cạnh tranh của tỉnh Quảng Ngãi

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ PHẠM HOÀI VIỆT NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TỈNH QUẢNG NGÃI TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ PHÁT TRIỂN Mã số: 60.31.01.05 Đà Nẵng - 2018
Công trình được hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. LÊ THẾ GIỚI Phản biện 1: PGS.TS. BÙI QUANG BÌNH Phản biện 2: TS. HOÀNG HỒNG HIỆP Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Kinh tế Phát triển họp tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng vào ngày 28 tháng 01 năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng - Thư viện trường` Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng
1 MỞ ĐẦU 1 .Tính cấp thiết của đề tài Quảng Ngãi là một tỉnh nằm trong Vùng Kinh tế trọng điểm miền Trung (KTTĐMT), có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế. Trong những năm qua, tỉnh đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế phát triển. Bước đầu mang lại một số kết quả đáng ghi nhận, môi trường đầu tư của tỉnh từng bước được cải thiện và được đánh giá trong nhóm các tỉnh có chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) ở nhóm “khá”. Tuy nhiên, kết quả đánh giá cũng cho thấy môi trường đầu tư của tỉnh còn nhiều bất cập. Mặt khác, tỉnh còn lúng túng trong việc xác định các sản phẩm cạnh tranh chính của tỉnh, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp địa phương thấp. Các nghiên cứu, đánh giá về năng lực cạnh tranh (NLCT) của Quảng Ngãi nói riêng và các địa phương khác nói chung mới chỉ dừng lại ở đánh giá năng lực điều hành của chính quyền địa phương qua kết quả PCI hằng năm mà chưa có một nghiên cứu tổng quan về năng lực cạnh tranh của địa phương. Xuất phát từ thực trạng nêu trên, việc nghiên cứu, phân tích, đánh giá các yếu tố cơ bản tác động đến NLCT của Quảng Ngãi là cần thiết, nhằm đề xuất các khuyến nghị về chính sách đối với tỉnh nhằm nâng cao NLCT của tỉnh trong thời gian đến là cần thiết. Đây là lý do học viên chọn đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của tỉnh Quảng Ngãi” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp. 2 . Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu tổng quát của Đề tài là trên cơ sở phân tích, đánh giá NLCT của tỉnh, đề xuất giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao NLCT của Quảng Ngãi theo hướng phát triển bền vững.
2 Mục tiêu cụ thể, đầu tiên là xác định Khung phân tích Năng lực cạnh tranh địa phương phù hợp; thứ hai là đánh giá các yếu tố cấu thành NLCT Quảng Ngãi, so sánh với một số các địa phương lân cận trong Vùng hoặc có mức độ tương đồng về phát triển kinh tế - xã hội. Thứ ba, xác định thế mạnh, thuận lợi, cũng như chỉ ra điểm yếu, hạn chế còn tồn tại và tìm ra nguyên nhân, từ đó, đề xuất một số giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao NLCT Quảng Ngãi. 3. Câu hỏi nghiên cứu Mục đích của nghiên cứu của Đề tài này để trả lời các câu hỏi: (1) Những điểm mạnh, yếu của Năng lực cạnh tranh Quảng Ngãi là gì? (2) Quảng Ngãi cần làm gì đề nâng cao Năng lực cạnh tranh? 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Phân tích, đánh giá các yếu tố cấu thành NLCT của địa phương, mà ở đây cụ thể là tỉnh Quảng Ngãi, bao gồm: (1) Các yếu tố tự nhiên sẵn có (vị trí địa lý, tài nguyên tự nhiên, quy mô của địa phương); (2) NLCT ở cấp độ địa phương (hạ tầng văn hóa, giáo dục, y tế, xã hội; hạ tầng kỹ thuật; cơ chế, chính sách đầu tư, tín dụng, cơ cấu kinh tế); và (3) NLCT ở cấp độ DN (môi trường kinh doanh, hoạt động và chiến lược của DN, trình độ phát triển cụm ngành). 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Tập trung nghiên cứu các yếu tố tác động đến NLCT Quảng Ngãi và so sánh với một số địa phương lân cận hoặc có tính tương đồng về quy mô, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố tác động đến NLCT Quảng Ngãi trong giai đoạn 2005 – 2015. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
3 Phương pháp tổng hợp các lý thuyết. Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu nghiên cứu Phương pháp tổng hợp và phân tích thống kê 6. Ý nghĩa khoa học Đề tài 7. Tổng quan tài liệu 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được chia làm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh địa phương Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh tỉnh Quảng Ngãi Chương 3: Kết luận, giải pháp và kiến nghị chính sách CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH ĐỊA PHƢƠNG 1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH 1.1.1. Cạnh tranh a. Khái niệm cạnh tranh Theo N. G. Mankiw, cạnh tranh là một thị trường có nhiều người bán và người mua, mỗi người không có khả năng ảnh hưởng đến giá thị trường. Cạnh tranh không phải là sự triệt tiêu lẫn nhau giữa các chủ thể tham gia, mà cạnh tranh là động lực cho sự phát triển của DN. Cạnh tranh góp phần cho sự tiến bộ của khoa học, giúp cho các chủ thể tham gia biết quý trọng hơn những cơ hội và lợi thế mà mình có được, cạnh tranh mang lại sự phồn thịnh cho đất nước... b. Các loại hình cạnh tranh Có nhiều hình thức được dùng để phân loại cạnh tranh, bao gồm: Căn cứ vào chủ thể tham gia thì có cạnh tranh giữa người mua
4 và người bán, cạnh tranh giữa những người mua với nhau, cạnh tranh giữa những người bán với nhau. Nếu căn cứ theo phạm vi ngành kinh tế thì có cạnh tranh trong nội bộ ngành, cạnh tranh giữa các ngành. Căn cứ vào tính chất cạnh tranh thì có cạnh tranh hoàn hảo, cạnh tranh không hoàn hảo, cạnh tranh độc quyền. 1.1.2. Năng lực cạnh tranh Năng lực cạnh tranh là một khái niệm động, được cấu thành bởi nhiều yếu tố và chịu sự tác động của cả môi trường vĩ mô và vi mô. Xét ở phạm vi quốc gia có thể xem NLCT là cách thức các nước tạo điều kiện tốt nhất về kinh tế, xã hội và môi trường cho phát triển kinh tế. Nó đo lường những gì hình thành nên sự phát triển này, những thứ như chính sách, thể chế và các yếu tố quyết định năng suất. (Nguyễn Xuân Thành, 2014) [52]. Điều này cũng có thể sử dụng để phân tích, đánh giá ở phạm vi vùng hoặc địa phương nhưng bị hạn chế hơn về một số mặt như chính sách hay thể chế. 1.1.3. Các loại năng lực cạnh tranh Năng lực cạnh tranh được chia làm 4 cấp: Quốc gia, ngành, địa phương và doanh nghiệp. 1.2. NĂNG LỰC CẠNH TRANH ĐỊA PHƢƠNG 1.2.1. Khái niệm NLCT địa phƣơng NLCT địa phương là cách thức địa phương tạo điều kiện tốt nhất về kinh tế, xã hội và môi trường cho phát triển kinh tế. Nó đo lường những gì hình thành nên sự phát triển này, những thứ như chính sách, thể chế và các yếu tố quyết định năng suất. 1.2.2. Các yếu tố cấu thành NLCT địa phƣơng Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của một địa phương bao gồm 3 nhóm yếu tố: a. Các yếu tố tự nhiên sẵn có của địa phương
5 (i) Gồm tài nguyên thiên nhiên, vị trí địa lý và quy mô của địa phương. Một địa phương với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú sẽ là đầu vào quan trọng cho việc sản xuất và hình thành các ngành công nghiệp có NLCT cao. Vị trí địa lý đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định NLCT của địa phương. b. Năng lực cạnh tranh ở cấp độ địa phương (ii) Gồm hạ tầng văn hóa, xã hội, y tế và giáo dục; hạ tầng kỹ thuật; chính sách tài khóa, tín dụng và cơ cấu kinh tế. c. Năng lực cạnh tranh ở cấp độ DN (iii) NLCT ở cấp độ DN gồm có môi trường kinh doanh; trình độ phát triển của cụm ngành; hoạt động và chiến lược của DN. NĂNG LỰC CẠNH TRANH Ở CẤP ĐỘ DOANH NGHIỆP Môi trường kinh Trình độ phát triển Hoạt động và chiến doanh cụm ngành lược của DN NĂNG LỰC CẠNH TRANH Ở CẤP ĐỘ ĐỊA PHƢƠNG Hạ tầng văn hóa, Hạ tầng kỹ thuật Chính sách tài giáo dục, y tế, xã (giao thông vận tải, chính, đầu tư, tín hội điện, nước, viễn dụng, cơ cấu kinh tế thông) CÁC YẾU TỐ CÓ SẴN CỦA ĐỊA PHƢƠNG thông) Tài nguyên tự nhiên Vị trí địa lý Quy mô địa phương Hình 1.1. Các yếu tố quyết định NLCT địa phương d. Lý thuyết cụm liên kết ngành CLKN là sự tập trung về địa lý của các công ty có liên kết với nhau, các nhà sản xuất chuyên môn hóa, các nhà cung cấp dịch vụ và các thể chế liên quan về một lĩnh vực nhất định, hiện diện trong một quốc gia hay một vùng lãnh thổ. 1.3. KINH NGHIỆM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG TRONG VÀ NGOÀI TỈNH
6 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TỈNH QUẢNG NGÃI 2.1. PHÂN TÍCH MỘT SỐ CHỈ TIÊU KINH TẾ - XÃ HỘI CHỦ YẾU CỦA QUẢNG NGÃI 2.1.1. Tăng trƣởng kinh tế Tăng trưởng kinh tế (GRDP) bình quân Quảng Ngãi giai đoạn 2011-2015 ước đạt 7,8%, xấp xỉ mức tăng trưởng chung của vùng duyên hải miền Trung (7,5%). Trong đó, khu vực dịch vụ tăng trưởng bình quân 11,7%, công nghiệp - xây dựng tăng 6,7%, nông lâm nghiệp và thủy sản tăng 6,2%. 2.1.2. Cơ cấu kinh tế Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực theo hướng tăng dần tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ, giảm dần tỷ trọng nông lâm nghiệp và thủy sản. Năm 2015; khu vực dịch vụ đạt 24,5%, nông lâm nghiệp và thủy sản đạt 18,6% và công nghiệp – xây dựng đạt 56,81%. 2.1.3. Năng suất lao đ ng trung nh và cơ cấu lao đ ng - Trong giai đoạn 2010-2016, năng suất lao động (NSLĐ) Quảng Ngãi tăng liên tục, bình quân tăng 6,04%/năm. Trong đó, NSLĐ ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 10,4%, năng suất lao động ngành dịch vụ tăng 5,78%, riêng NSLĐ ngành công nghiệp và xây dựng mặc dù cao nhất trong 03 lĩnh vực, nhưng tốc độ tăng năng suất lao động bình quân khu vực này lại giảm 0,73%. - Năm 2016, NSLĐ ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản bằng ¼ NSLĐ ngành công nghiệp – xây dựng và bằng khoảng ½ năng suất của ngành dịch vụ. Tỷ trọng lao động so với dân số chiếm 60%. 2.1.4. Tổng vốn đầu tƣ toàn xã h i - Tỷ trọng đầu tư vào ngành Dịch vụ có sự gia tăng đáng kể,
7 nếu như năm 2010, tỷ trọng dịch vụ chỉ hơn 18%, tỷ trọng ngành công nghiệp chiếm đến 79% thì đến 2016, tỷ trọng đầu tư giữa 02 lĩnh vực trên gần như bằng nhau và tổng đầu tư cho 02 lĩnh vực chiếm hơn 95% tổng đầu tư toàn xã hội, đầu tư vào lĩnh vực Nông lâm nghiệp và thủy sản chỉ khoảng 4%. 2.1.5. Thu hút đầu tƣ a. Đầu tư trong nước Đến cuối 2016, Quảng Ngãi có 331 dự án đầu tư trong nước còn hiệu lực, với tổng vốn đăng ký khoảng 154.884 tỷ đồng, vốn thực hiện lũy kế đạt 89.843 tỷ đồng, có 220 dự án đi vào hoạt động. b. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) - Đến cuối năm 2016, còn 41 dự án FDI còn hiệu lực, với tổng vốn đăng ký 1.133 triệu USD, tổng vốn thực hiện khoảng 542 triệu USD (47,8% vốn đăng ký), tập trung chủ yếu trong KKT Dung Quất và các KCN. Trong đó, có 26 dự án đi vào hoạt động - Các dự án công nghiệp - xây dựng, chiếm tỷ trọng lớn, cả về số lượng dự án (81%) lẫn tổng vốn đầu tư (99,7%), còn lại là Khu vực dịch vụ. Các nhà đầu tư từ Hàn Quốc, Singapore và Trung Quốc có số lượng dự án và tổng vốn đầu tư chiếm tỷ trọng lớn. 2.1.6. Xuất nhập khẩu - Trong giai đoạn 2011 – 2016, xuất khẩu của Quảng Ngãi có bước tăng vượt bậc. Đến năm 2014 giá trị xuất khẩu đạt 588,8 triệu USD gấp 2,3 lần so với 2011, trong đó, giá trị hàng xuất khẩu từ công ty Doosan chiếm đến 46% tổng giá trị hàng xuất khẩu. - Tỷ trọng hàng lâm sản tăng 6% năm 2010 lên đến 32% năm 2016, chủ yếu tập trung các sản phẩm từ dăm gỗ và đồ gỗ. Hàng công nghiệp nhẹ và tiểu thủ công nghiệp như: sơ sợi dệt, hàng điện tử, may mặc chiếm tỷ trọng 28%; hàng nông sản chiếm tỷ trọng
8 17%, chủ yếu từ xuất khẩu tinh bột mỳ. 2.2. CÁC YẾU TỐ DIỀU KIỆN TỰ NHIÊN 2.2.1. Vị trí địa lý 2.2.2. Điều kiện tự nhiên 2.2.3. Tài nguyên thiên nhiên 2.3. NĂNG LỰC CẠNH TRANH Ở CẤP ĐỘ ĐỊA PHƢƠNG 2.3.1. Hạ tầng văn hóa, xã h i, giáo dục, y tế a. Dân số và lao động - Đến cuối năm 2015, dân số trung bình cả tỉnh khoảng 1.247.664 người, thành thị chiếm 14,72%, nông thôn chiếm 85,28%. Tỉ lệ dân tộc thiểu số chiếm gần 13% tổng dân số. - Dân số Quảng Ngãi đang ở cơ cấu vàng, đông nhất là độ tuổi lao động và khá cân đối giữa số lượng nam, nữ. Tỷ lệ các nhóm từ 60 - 85 tuổi trở lên tăng nhanh, chiều hướng già hoá dân số đang diễn ra. - Số liệu năm 2016 cho thấy tỉ lệ lao động trên 15 tuổi đang làm việc đã qua đào tạo của Quảng Ngãi là 19,4%, cao hơn Quảng Nam (17,9%) và thấp hơn nhiều so với Đà Nẵng (40,9%). - Quảng Ngãi có tỉ suất di cư thuần lớn nhất Vùng KTTĐMT. Năm 2010 có tỷ lệ gần -10‰, nghĩa là trong 1.000 người thì có khoảng 10 người đi nơi khác sinh sống. Thông thường những người di cư là những lao động có kỹ năng và tìm kiếm cơ hội ở nơi khác. b. Văn hóa, giáo dục, y tế - Toàn tỉnh có 29 di tích cấp quốc gia, 193 di tích cấp tỉnh. Vùng ven biển, đảo sở hữu những nét văn hóa biển đa dạng, phong phú, có nhiều bãi tắm, cảnh quan đẹp. - Số lượng học sinh trung cấp chuyên nghiệp/1.000 dân; tỷ lệ sinh viên cao đẳng, đại học/1.000 dân nhất trong Vùng KTTĐMT.
9 - Tỉ lệ bác sĩ trên 1 vạn dân của Quảng Ngãi thuộc loại thấp nhất trong vùng và thấp hơn mức trung bình của cả nước. Người dân đánh giá chất lượng khám chữa bệnh tại Quảng Ngãi thấp. c. Mức sống dân cư - Quảng Ngãi có tỉ lệ hộ nghèo cao hơn mức trung bình của cả nước, xấp xỉ Quảng Nam và cao hơn các tỉnh trong khu vực khá nhiều. Năm 2015, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 11%; tỷ lệ hộ nghèo khu vực miền núi khoảng 28,5%. - Thu nhập bình quân đầu người năm 2016 đạt khoảng 2.149.000 đồng/người/tháng thấp hơn vùng Bắc Trung bộ và DHMT. 2.3.2. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật a. Hạ tầng giao thông vận tải - Đã nhựa hóa, cứng hóa 100% các tuyến quốc lộ; 93 đường tỉnh; 86,6% đường đô thị; 64% đường huyện và 51,6% đường xã. - Giao thông kết nối khá thuận lợi thông qua hệ thống đường bộ (Quốc lộ 1A, cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi), đường sắt Bắc Nam hoặc đường hàng không. - Hiện có 02 khu vực cảng biển là Dung Quất và Sa Kỳ. Trong đó, tại Dung Quất có 05 bến cảng chuyên dụng; đang khai thác hơn 17 triệu tấn/năm, chủ yếu là các sản phẩm xăng, dầu từ Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, thiết bị cơ khí của Công ty Doosan Vina và dăm gỗ. b. Hạ tầng các Khu, Cụm Công nghiệp, Khu Kinh tế - KKT Dung Quất với diện tích quy hoạch 45.000 ha; 03 KCN với tổng diện tích 405 ha và 15 Cụm Công nghiệp. KKT Dung Quất và 02 KCN Tịnh Phong, Quảng Phú được đầu tư tương đối đồng bộ. - KCN VSIP được triển khai đầu tư trong KKT Dung Quất với tổng diện tích quy hoạch lên đến 1.700 ha; đến nay đã triển khai xây dựng đầu tư hạ tầng hơn 200 ha, thu hút 14 dự án đầu tư từ các nước.
10 c. Hạ tầng đô thị Thành phố Quảng Ngãi được công nhận là đô thị loại II; thị trấn Đức Phổ được công nhận là đô thị loại IV, còn lại một số đô thị các huyện trong tỉnh Quảng Ngãi được công nhận là đô thị loại V. d. Hạ tầng thủy lợi: Có 700 công trình thủy lợi phục vụ tưới 57.400ha. Tỷ lệ kiên cố hóa kênh mương đạt 38%, cung cấp nước phục vụ phát triển nông nghiệp và bảo đảm nguồn nước phục vụ phát triển công nghiệp. e. Hạ tầng cung cấp điện Trên địa bàn Quảng Ngãi hầu hết sử dụng hệ thống điện lưới quốc gia; có 01 nhà máy phát điện diesel với 4 tổ máy có tổng công suất là 108MW, phục vụ nhà máy lọc dầu Dung Quất; điện lưới quốc gia cũng đã được đưa ra đảo Lý Sơn bằng cáp ngầm. g. Hạ tầng thông tin Hạ tầng viễn thông đã được đầu tư đến trung tâm của 183/184 xã, phường, thị trấn; 99% khu dân cư có sóng di động; 99% số xã có thư báo đến trong ngày; tỷ lệ dân số sử dụng điện thoại di động đạt 94%; tỷ lệ người sử dụng internet đạt 55%. 2.3.3. Thu chi ngân sách nhà nƣớc a. Thu ngân sách nhà nước - Nguồn thu NSNN của Quảng Ngãi phụ thuộc rất lớn vào hoạt động của Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Trong khi đó, nguồn thu từ kinh tế địa phương và DN FDI chiếm tỉ trọng rất thấp. b. Chi ngân sách nhà nước - Tỉ trọng các khoản chi NSNN của Quảng Ngãi thay đổi không đáng kể từ năm 2007 đến năm 2015 cho dù có sự tăng đều về giá trị tuyệt đối, với chi thường xuyên có tỉ trọng lớn nhất, tiếp đó là chi đầu tư phát triển và chi chuyển nguồn NSNN sang năm sau.
11 - Chi đầu tư phát triển có xu hướng giảm qua các năm (năm 2015 chỉ chiếm khoảng 25% trong tổng chi NSNN), trong khi nhu cầu về phát triển KTXH ngày càng tăng, cho thấy cơ cấu chi NSNN của tỉnh chưa thực sự hợp lý, không đáp ứng nhu cầu phát triển. 2.4. NĂNG LỰC CẠNH TRANH Ở CẤP ĐỘ DOANH NGHIỆP 2.4.1. Tổng quan về hệ thống DN - Đến cuối năm 2016, có 4.106 DN đang hoạt động, trong đó có 06 DN 100% vốn nhà nước, 28 DN có cổ phần nhà nước, còn lại là DN tư nhân, phần lớn có quy mô vừa và nhỏ (tỷ lệ hơn 90%). - Tỷ lệ DN dân doanh/10.000 dân ở mức trung bình (35) và thấp hơn nhiều so với trung bình của cả nước (67). 2.4.2. Đánh giá môi trƣờng kinh doanh qua chỉ số PCI - Quảng Ngãi đứng vị trí thứ 7/12 và thấp nhất trong các tỉnh Vùng KTTĐMT. Trong đó, Đà Nẵng ở nhóm “Rất tốt”, Quảng Nam và Bình Định ở nhóm “Tốt”. - Năng lực điều hành của chính quyền tỉnh Quảng Ngãi qua cảm nhận của khối DN tư nhân có xu hướng giảm sút. Hình 2.1. Xếp hạng chỉ số PCI năm 2016 - Vùng DHMT
12 a. Chỉ số Tính minh bạch - Có vị trí tương đối ổn định và nằm ở nhóm “Tốt”. Đạt vị trí tốt nhất trong năm 2014 (vị trí thứ 03/63 địa phương). - Trong năm 2016 các chỉ tiêu “tính minh bạch của các tài liệu pháp lý như quyết định, nghị định”, “của các kế hoạch” đều giảm điểm so với năm 2014. Có đến 51% DN cho rằng “thương lượng với cán bộ thuế là phần thiết yếu trong hoạt động kinh doanh”. b. Chỉ số Gia nhập thị trường - Được đánh giá khá yếu, dưới mức trung bình của cả nước và các tỉnh DHMT. Trong đó, cải cách TTHC tại bộ phận “một cửa” trong đăng ký DN còn khoảng cách khá xa so với các địa phương trong Vùng. Chỉ có 33% DN cho rằng cán bộ hướng dẫn nắm chuyên môn, trong khi đó, tại Quảng Nam tỷ lệ này là 42% và đạt cao nhất là tại Đà Nẵng (57%). c. Chi phí về thời gian thực hiện các TTHC - Chỉ số này tăng giảm không ổn định và nằm ở mức thấp hơn trung bình của cả nước. Có 70% DN trả lời bị thanh tra và có đến 9% DN trả lời bị thanh tra đến 4 lần trong năm 2016. Có đến 51% DN trả lời là có đưa quà cáp cho cán bộ thanh, kiểm tra. - DN đánh giá công tác cải cách hành chính có sự cải thiện. d. Chỉ số tính năng động và tiên phong của lãnh đạo - Nằm ở nhóm 10 tỉnh thấp nhất của cả nước. Năm 2016 xếp vị trí 58/63 địa phương. Quảng Nam và Bình Định được đánh giá khá cao khi xếp vị trí lần lượt là 8 và 12. e. Chỉ số Thiết chế pháp lý Đây là một trong chỉ số mà Quảng Ngãi đạt kết quả đánh giá tốt nhất, duy trì trong thời gian dài nằm trong nhóm “Rất tốt” (vị trí 2 đến 3/63 địa phương). Năm 2016 xếp ở vị trí 24/63 địa phương.
13 g. Chỉ số Chi phí không chính thức - Chỉ số này ngày càng bị đánh giá thấp, từ vị trí xếp hạng thứ 7 năm 2012, thì đến năm 2016, vị trí này xếp đến vị trí thứ 47. h. Chỉ số Tiếp cận đất đai - Chỉ số này liên tục bị đánh giá thấp, năm 2016 xếp ở vị trí 51, giảm tới 27 bậc so với năm 2013 (vị trí 24). - Năm 2016, DN cho rằng rủi ro bị thu hồi đất của họ ở mức cao kỉ lục (1,73 điểm). Có đến 79% DN gặp khó khăn khi thực hiện các TTHC về đất đai để thực hiện hoạt động sản xuất kinh doanh. i. Chỉ số Cạnh tranh công bằng DN địa phương cũng tin rằng chính quyền tỉnh thể hiện rõ sự ưu tiên các DNNN, DN FDI trên địa bàn tỉnh. k. Chỉ số cơ sở hạ tầng Chỉ số thành phần về giao thông, hạ tầng KCN ở mức trung bình và thấp nhất trong Vùng KTTĐMT. Cho thấy đây cũng là một trong những rào cản lớn trong việc thu hút đầu tư mà tỉnh cần lưu ý. 2.4.3. Hoạt đ ng và chiến lƣợc kinh doanh của DN Các DN của Quảng Ngãi chủ yếu là DN nhỏ và vừa, không có lợi thế về vốn, lao động. Khả năng huy động vốn, nguồn lao động chất lương cao, cũng như năng lực về công nghệ, quảng bá, xây dựng thương hiệu thấp. NLCT của DN Quảng Ngãi còn nhiều hạn chế. - Chỉ có 37% DN cho biết có dự kiến sẽ mở rộng quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh, giảm hơn 12% so với năm 2015. Tuy nhiên, tỷ lệ DN dự kiến tăng vốn đầu tư và báo lãi có chiều hướng tăng so với các năm trước. Có 16% DN dự kiến sẽ tăng vốn đầu tư và có đến 71% DN báo có lãi. 2.4.4. Phân tích, đánh giá các cụm ngành
14 - Quảng Ngãi xuất hiện một số nhân tố, điều kiện hình thành CLKN như: cụm ngành dầu khí, cụm ngành các sản phẩm từ đường. 2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TỈNH QUẢNG NGÃI 2.5.1. Những điểm mạnh, thuận lợi - Tốc độ tăng trưởng khá, GRDP bình quân đầu người đạt cao; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa. - Quảng Ngãi nằm ở vị trí giao thông thuận lợi. Hạ tầng KKT Dung Quất ngày càng được đầu tư đồng bộ, định hướng trở thành một khu kinh tế đa ngành, đa lĩnh vực. - Có cảng nước sâu Dung Quất, Quảng Ngãi có trong tay một lợi thế đặc biệt quan trọng việc thu hút các dự án công nghiệp nặng quy mô lớn (luyện cán thép, đóng tàu, cơ khí, sản xuất xi măng, chế tạo ôtô ...), lọc hóa dầu… Quảng Ngãi còn có 4 KCN và 15 CCN làng nghề được đầu tư kết cấu hạ tầng đáp ứng yêu cầu thu hút đầu tư, trong đó, KCN VSIP với diện tích quy hoạch là 1.746 ha. - Quảng Ngãi có cảnh quan thiên nhiên đẹp, nhiều bãi tắm hấp dẫn, nhiều di tích lịch sử, văn hóa có tiềm năng phát triển du lịch. - Dư địa về đất đai còn rộng, quy mô dân số lớn, đang trong giai đoạn dân số vàng, cung cấp nguồn nhân lực dồi dào. - Qua kết quả đánh giá chỉ số PCI Quảng Ngãi cho thấy môi trường môi trường kinh doanh của tỉnh có cải thiện, trong đó, một số chỉ số đạt kết quả tốt như: Môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch hơn; gia nhập thị trường, chất lượng lao động. - Khối DN Quảng Ngãi có bước phát triển nhất định về cả số lượng, quy mô, trình độ và năng lực công nghệ. Hình thành một số DN có năng lực lớn, thương hiệu mạnh. - Tại Quảng Ngãi đã xuất hiện một số điều kiện nhất định để
15 hình thành các Cụm liên kết ngành như: Cụm ngành lọc hóa dầu và Cụm ngành đường, có năng suất cao, áp dụng và ứng dụng tiến bộ KHCN vào hoạt động sản xuất kinh doanh, quy mô thị phần lớn. - Xuất hiện một số nhân tố tạo động lực mới như Khu liên hợp gang thép Hòa Phát – Dung Quất, VSIP và việc triển khai dự án nâng cấp, mở rộng nhà máy lọc hóa dầu Dung Quất. 2.5.2. Những điểm yếu, hạn chế - Quảng Ngãi nằm xa các trung tâm phát triển của cả nước, làm gia tăng chi phí vận chuyển gian, ảnh hưởng không nhỏ đến thu hút đầu tư vào địa bàn tỉnh; nằm ở khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai, lũ lụt. - Mô hình kinh tế của tỉnh vẫn chưa rõ nét. Tăng trưởng kinh tế của Quảng Ngãi phụ thuộc nhiều vào tình hình hoạt động của Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Ngành công nghiệp phụ trợ của tỉnh chưa phát triển nên đã ảnh hưởng đến việc thu hút các dự án lớn vào tỉnh. - Thu nhập của người dân còn thấp; tỷ lệ hộ nghèo cao. Môi trường sống, làm việc còn nhiều hạn chế; các hoạt động văn hóa diễn ra khá trầm lắng, thiếu các điểm, khu vực giải trí; chất lượng chăm sóc sức khỏe và y tế thấp. Mức di cư thuần ở mức cao. - Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt thấp; thiếu hụt lao động có tay nghề cao, nhân lực chất lượng cao. - Cơ sở hạ tầng kỹ thuật tuy được chú trọng đầu tư nhưng còn thiếu, chưa đồng bộ. Nguồn lực thực hiện các dự án phát triển kết cấu hạ tầng còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển. - Tuy vẫn duy trì vị trí nhóm “khá” trong bảng xếp hạng PCI nhưng năng lực điều hành của chính quyền tỉnh Quảng Ngãi qua cảm nhận của khối DN tư nhân có xu hướng giảm sút và còn nhiều bất cập, nhất là thủ tục về đất đai; chỉ số thành phần về giao thông, hạ
16 tầng KCN của Quảng Ngãi ở mức trung bình và thấp nhất trong các địa phương Vùng KTTĐMT. - Phần lớn các DN trên địa bàn Quảng Ngãi là DN nhỏ và vừa. Các DN gặp nhiều khó khăn về vốn, về nguồn thông tin và cách thức chuyển giao khi thay đổi công nghệ. - Thu hút đầu tư nhiều nhưng thiếu tính thống nhất, đồng bộ; một số dự án công nghiệp có quy mô lớn tiềm ẩn phát sinh nhiều yếu tố bất cập về môi trường. Cụm ngành tự phát triển, chưa có sự hỗ trợ của tỉnh về mặt định hướng, quy hoạch. 2.5.3. Nguyên nhân của các yếu kém, hạn chế a. Nguyên nhân khách quan - Cơ chế chính sách pháp luật có sự thay đổi để phù hợp với hội nhập và thực tiễn, đây cũng là yếu tố khách quan gây khó khăn hơn trong việc thực hiện quy định mới của pháp luật. - Mức độ am hiểu pháp luật, các quy định của nhà nước của một số DN trên địa bàn tỉnh còn hạn chế dẫn đến vướng mắc trong quá trình thực hiện dự án. - Nguồn vốn đầu tư từ ngân sách còn hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu ngày càng cao để đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển KTXH. - Năng lực và nguồn lực của một số nhà đầu tư thấp dẫn kéo dài thời gian triển khai dự án, triển khai đầu tư cầm chừng, nhỏ giọt. - Áp lực từ cạnh tranh của thị trường dẫn đến việc dịch chuyển hoặc đầu tư mở rộng hoạt động sản xuất của một số dự án sang địa phương khác có lợi thế về chi phí, vận chuyển, nhân lực, điều kiện sản xuất, kinh doanh, thị trường tiêu thụ và mức ưu đãi cao hơn. - Quảng Ngãi có tỉ lệ đồng bào dân tộc thiểu số, hộ nghèo cao cũng là một gánh nặng xã hội khá lớn. b. Nguyên nhân chủ quan
17 - Nguyên nhân trước hết là do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của việc cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao NLCT là một trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định trong phát triển kinh tế. - Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh bị phân tán, đầu tư dàn trải trong khi nguồn lực có hạn. Việc xây dựng, triển khai các quy hoạch phát triển ngành còn nhiều hạn chế; điều chỉnh quy hoạch xảy ra thường xuyên, không bám sát quy hoạch, thiếu tính thống nhất, xuyên suốt. - Định hướng phát triển công nghiệp phụ trợ trên địa bàn tỉnh không rõ ràng; lĩnh vực thu hút đầu tư còn dàn trải; tiếp nhận nhiều dự án có nguy cơ ô nhiễm, tác động xấu đến môi trường. Tỉnh chưa nhận thấy tầm quan trọng của việc phát triển cụm ngành. - Kế hoạch cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao NLCT cấp tỉnh hàng năm của Quảng Ngãi mang tính chung chung, ngắn hạn, thiếu giải pháp cụ thể và hiệu quả; cơ chế thực thi và phối kết hợp trong tổ chức quán triệt, thực hiện đạt hiệu quả thấp. - Chưa tập trung, huy động được nguồn lực và có cơ chế, chính sách phù hợp để hiện thực hóa các chủ trương, chính sách nhất là trong việc đổi mới mô hình tăng trưởng, đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ, phát triển các loại hình DN, nâng cao năng lực đổi mới và sáng tạo, tăng cường quản trị hiện đại và chuyên nghiệp. - Chưa thực sự nhìn nhận đúng đắn, đầy đủ công tác nâng cao chất lượng môi trường sống, làm việc của người dân, người lao động; thiếu hụt nhiều thiết chế văn hóa – xã hội của một xã hội hiện đại, văn minh. Chính sách và giải pháp thực hiện đào tạo nguồn lao động chưa thực sự phù hợp và theo kịp nhu cầu của thị trường. - Công tác cải cách hành chính chậm, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước chưa đạt kết quả tốt.
18 CHƢƠNG 3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TỈNH QUẢNG NGÃI 3.1. CĂN CỨ VÀ ĐỊNH HƢỚNG XÂY DỰNG GIẢI PHÁP 3.1.1. Bối cảnh kinh tế - xã h i quốc tế, trong nƣớc và vùng - Tình hình kinh tế thế giới được dự báo tiếp tục đà phục hồi, tăng trưởng cao, khởi sắc hơn, đầu tư toàn cầu gia tăng. - Môi trường đầu tư của Việt Nam ngày càng được cải thiện; thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển. Tuy nhiên, có thể gặp nhiều khó khăn, thách thức như: Bất ổn địa chính trị; mất dần các yếu tố lợi thế vốn có như lao động giá rẻ, tài nguyên; huy động vốn cho đầu tư phát triển gặp khó khăn; thuế xuất nhập khẩu một số mặt hàng trong khối ASEAN giảm; ô nhiễm môi trường,… - Vùng DHMT được đánh giá có mức cải thiện môi trường đầu tư tốt nhất so với các Vùng khác trên cả nước. Tuy nhiên, hấp lực thị trường của Vùng chưa có dấu hiệu khởi sắc đột biến. Còn nặng tư duy phát triển kinh tế đơn lẻ, thiếu liên kết; cơ cấu ngành, sản phẩm các địa phương khá trùng lặp. 3.1.2. Quan điểm nâng cao NLCT tỉnh Quảng Ngãi - Nâng cao NLCT của Quảng Ngãi nhưng vẫn đảm bảo tính bền vững trong phát triển kinh tế xã hội, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, môi trường sống. - Cốt lõi của NLCT của tỉnh Quảng Ngãi là NLCT của hệ thống DN nên các khuyến nghị về chính sách đề ra đối với Quảng Ngãi chủ yếu nhằm vào cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện cho sự phát triển và nâng cao NLCT của DN địa phương. 3.1.3. Định hƣớng, mục tiêu nâng cao NLCT Quảng Ngãi