Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn: Những âm vang của tiếng thơ Hồ Xuân Hương

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

109
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dưới đây là tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn: Những âm vang của tiếng thơ Hồ Xuân Hương. Luận văn trình bày về thơ Hồ Xuân Hương trong sự tiếp nhận của nhà nghiên cứu, phê bình thế kỷ XX - 1945, sự tiếp nhận thơ Hồ Xuân Hương 1945 - 1975, sự tiếp nhận thơ Hồ Xuân Hương từ sau năm 1975.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn: Những âm vang của tiếng thơ Hồ Xuân Hương

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH PHAÏM THÒ THUAÄN NHÖÕNG AÂM VANG CUÛA TIEÁNG THÔ HOÀ XUAÂN HÖÔNG (NGHIEÂN CÖÙU SÖÏ TIEÁP NHAÄN THÔ HOÀ XUAÂN HÖÔNG) Chuyeân Ngaønh : Vaên Hoïc Vieät Nam Maõ soá : 60.22.34 TOÙM TAÉT LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ NGÖÕ VAÊN Thaønh Phoá Hoà Chí Minh - naêm 2005
Lôøi caûm ôn Tröôùc heát, toâi xin chaân thaønh caûm ôn Ban giaùm hieäu tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh, phoøng Khoa hoïc Coâng ngheä – Sau ñaïi hoïc, Thö vieän Tröôøng. Toâi xin traân troïng caûm ôn quyù thaày coâ Khoa Söû tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ giuùp toâi lónh hoäi kieán thöùc khoa hoïc vaø hoaøn taát caùc hoïc phaàn sau ñaïi hoïc. Ñaëc bieät toâi xin daønh phaàn trang troïng ñeå baøy toû loøng kính troïng vaø bieát ôn cuûa toâi ñoái vôùi Tieán só Traàn Thò Thanh Thanh, ngöôøi ñaõ chæ daãn taän tình, giuùp toâi hoaøn thaønh luaän vaên. Toâi xin caûm ôn baïn beø ñoàng hoïc ñaõ ñoäng vieân, giuùp ñôõ toâi trong suoát thôøi gian hoïc taäp vaø thöïc hieän luaän vaên. Toâi cuõng xin baøy toû loøng bieát ôn Vieän Baûo Taøng Beán Tre, Ban Tuyeân Giaùo Tænh uûy, Thö vieän Nguyeãn Ñình Chieåu Beán Tre, phoøng Vaên Hoùa Thoâng Tin huyeän Moû Caøy, huyeän Thaïnh Phuù, Ban Tuyeân giaùo huyeän Ba Tri, Thö vieän tröôøng Cao Ñaúng Beán Tre, vò Thöôïng Toïa truï trì chuøa Hoäi Toân Coå Töï, chuøa Hueä Quang ñaõ giuùp ñôõ toâi veà nguoàn tö lieäu ñeå nghieân cöùu. Moät laàn nöõa, toâi xin chaân thaønh caûm ôn.
MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi vaø muïc ñích nghieân cöùu Tieáp nhaän vaên hoïc vôùi haøm nghóa tieáp thu, lónh hoäi moät ñoái töôïng ngheä thuaät laø taùc phaåm. Taùc phaåm vaên hoïc khoâng chæ laø keát quaû saùng taïo cuûa nhaø vaên maø coøn laø ñoái töôïng tieáp nhaän cuûa baïn ñoïc, ñoái töôïng khaûo saùt cuûa nghieân cöùu vaên hoïc, ñoái töôïng phaân tích giaûng daïy. Ñieàu naøy coù nghóa laø nghieân cöùu yù nghóa cuûa taùc phaåm naèm trong söï vaân ñoäng, tieáp thu cuûa ngöôøi ñoïc. Tieáp nhaän coøn ñöôïc hieåu laø moät traïng thaùi tích cöïc cuûa ngöôøi tieáp nhaän, ngöôøi ñoïc. Ngöôøi tieáp nhaän ôû ñaây khoâng phaûi laø ngöôøi thuï ñoäng, bò ñoäng maø laø moät nhaân vaät chính raát chuû ñoäng trong vieäc löïa choïn nhöõng taùc phaåm phuø hôïp cho mình. Ñieàu ñoù ñaõ laøm cho taùc phaåm coù yù nghóa vaø laøm cho noù toàn taïi. Nhöng lí luaän vaên hoïc töø tröôùc ñeán nay chæ taäp trung nghieân cöùu khaâu saùng taùc hoaëc taùc giaû taùch rôøi caùc quy luaät tieáp nhaän. Trong nhieàu naêm trôû laïi ñaây, xu theá phoái hôïp lieân ngaønh ñaõ trôû thaønh ñoäng löïc thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån khoa hoïc. Vaên hoïc khoâng theå khoâng löu yù ñeán vaán ñeà tieáp nhaän vôùi yù nghóa môùi nhaát vaø ñaày ñuû nhaát. Taùc giaû Nguyeãn Vaên Haïnh cuõng raát löu yù ñeán vaán ñeà naøy vaø xem ñoù laø “moät haønh ñoäng soáng, coù tính chaát tröïc tieáp, laø moät söï ñoàng caûm” [40, 124] . Thaät vaäy, ôû Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu nhìn chung ñaõ quen vaø yù thöùc cao veà thieân chöùc ñaùnh giaù tröôùc moãi hieän töôïng saùng taùc. Haøng loaït caùc baøi vieát, caùc coâng trình khaûo cöùu cuûa caùc nhaø lí luaän nhö: Nguyeãn Vaên Haïnh, Nguyeãn Vaên Daân, Hoaøng Trinh, Huyønh Vaên Vaân, Nguyeãn Thanh Huøng, Huyønh Nhö Phöông,… ñaõ theå hieän söï quan taâm cuûa hoï ñoái vôùi vaán ñeà tieáp nhaän. Trong coâng trình nghieân cöùu cuûa mình, hoï ñaõ coá gaéng ñi saâu tìm hieåu vaán ñeà tieáp nhaän vaø ñöa ra nhöõng khaùm phaù raát ñaùng traân troïng nhö: moái quan heä giöõa saùng taùc vaø tieáp nhaän, giöõa taùc phaåm vaø ngöôøi ñoïc, vai troø cuûa ngöôøi tieáp nhaän trong söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc,… Töø ñoù, ñaët ra yeâu caàu ñoái vôùi nghieân cöùu vaên hoïc laø khoâng chæ tìm hieåu nhöõng “bí aån” cuûa saùng taùc maø coøn phaûi “giaûi maõ” yù nghóa cuûa taùc phaåm trong nhöõng hoaøn caûnh cuï theå, nhöõng quy luaät vaän ñoäng cuûa
taùc phaåm cuõng nhö taùc duïng thöïc teá cuûa noù ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Noùi veà ñieàu naøy, Khaptrencoâ ñaõ töøng nhaán maïnh “söï soáng cuûa nhieàu taùc phaåm lôùn nhaát trong suoát nhieàu theá kyû, vieäc chuùng coù naêng löïc thoûa maõn nhöõng nhu caàu thaåm myõ cuûa raát nhieàu theá heä cuûa con ngöôøi chính laø ñaõ boäc loä nhöõng giaù trò ngheä thuaät chöùa ñöïng trong ñoù nhö laø nhöõng thuoäc tính, nhöõng phaåm chaát thöïc teá cuûa chuùng” [52, 223]. Naém ñöôïc ñieàu naøy, chuùng ta seõ coù caùi nhìn thaáu ñaùo hôn veà yù nghóa cuûa taùc phaåm cuõng nhö “ soá phaän” cuûa noù. Vaø coù leõ, ñaây cuõng chính laø lí do gôïi môû chuùng toâi ñi vaøo nghieân cöùu “Nhöõng aâm vang cuûa tieáng thô Hoà Xuaân Höông”, moät hieän töôïng ñöôïc xem laø khaù phöùc taïp trong neàn vaên hoïc Vieät Nam. Noùi ñeán vaán ñeà tieáp nhaän laø noùi ñeán vai troø quan troïng cuûa tieáp nhaän “Vaên hoïc seõ khoâng coù taùc duïng gì neáu noù ñöôïc vieát ra maø khoâng ñöôïc ngöôøi ñoïc tieáp nhaän” [Huyønh Vaân, 108, 10]. Chính nhu caàu cuûa ngöôøi ñoïc noùi chung môùi laøm cho taùc phaåm ngheä thuaät trôû neân coù yù nghóa thieát yeáu. Chæ khi ñöôïc tieáp nhaän, töùc ñöôïc ngöôøi ñoïc caûm nhaän, töôûng töôïng, lieân töôûng, nhaän ra theá giôùi ngheä thuaät vaø caùc lôùp yù nghóa cuûa noù thì taùc phaåm môùi thaät söï xuaát hieän döôùi daïng soáng ñoäng, toaøn veïn. Do vaäy, vai troø cuûa coâng chuùng raát quan troïng. Coù nhöõng taùc phaåm “soáng” maõi vôùi thôøi gian vaø ñi vaøo lòch söû vaên hoïc daân toäc nhöng cuõng coù nhöõng taùc phaåm khi môùi “ra ñôøi” ñaõ hoaøn toaøn bò queân laõng. Caùi gì ñaõ laøm cho taùc phaåm coù söùc soáng vaø söï tröôøng toàn nhö vaäy ? Ñoù phaûi chaêng chính laø taøi naêng cuûa taùc giaû ñaõ laøm neân giaù trò cho taùc phaåm ? Giaù trò cuûa taùc phaåm theå hieän ôû choã taùc phaåm aáy mang ñeán söï hieåu bieát cho ngöôøi ñoïc veà nhöõng tri thöùc, nhöõng kieán thöùc môùi meû veà ñôøi soáng ñoàng thôøi giuùp ngöôøi ñoïc nhaän thöùc ñöôïc nhöõng vaán ñeà ñang ñöôïc ñaët ra trong xaõ hoäi. Ñoïc thô Hoà Xuaân Höông, chuùng ta khoâng chæ thaáy ñöôïc boä maët ham meâ töûu saéc cuûa boïn ñaïo ñöùc giaû phong kieán maø coøn thaáy ñöôïc thaân phaän ngöôøi phuï nöõ trong xaõ hoäi luùc baáy giôø, giuùp ta hieåu ñöôïc söï baát coâng, voâ lyù maø xaõ hoäi phong kieán saún daønh cho ngöôøi phuï nöõ. Töø chính baûn thaân cuoäc ñôøi cuûa nhaân vaät, ngöôøi ñoïc coù theå töï soi mình ñeå roài töï nhaän thöùc veà chính mình töø giaù trò maø taùc phaåm vaên hoïc mang laïi. Nhôø ñoù, maø ñôøi soáng tình caûm cuûa con ngöôøi ngaøy caøng
phong phuù hôn, tinh teá hôn. Con ngöôøi seõ khoâng coøn thôø ô, baøng quan tröôùc söï baát haïnh cuûa ñoàng loaïi. Ñoïc thô cuûa Hoà Xuaân Höông, “Cung oaùn ngaâm khuùc” cuûa Nguyeãn Gia Thieàu, hay taùc phaåm “Truyeän Kieàu” cuûa Nguyeãn Du, ngöôøi ñoïc nhö caûm ñöôïc noãi ñau nhöùc nhoái tröôùc nhöõng caûnh ngoä, caûnh ñôøi nghieät ngaõ, nhöõng baát haïnh khoå ñau cuûa nhöõng soá phaän “hoàng nhan baïc meänh”, “taøi hoa ña truaân”. Töø ñoù cuõng giuùp ta thaáy ñöôïc söùc saùng taïo dieäu kyø cuøng taám loøng nhaân ñaïo cuûa ngöôøi saùng taïo ra noù. Coù theå noùi veà phöông dieän naøy, vaên hoïc laø moät coâng cuï coù yù nghóa taùc ñoäng, yù nghóa giaùo duïc ñaïo ñöùc to lôùn ñoái vôùi con ngöôøi, ñoái vôùi xaõ hoäi. Nhaø vaên haøo Gorki cuõng ñaõ töøng nhaán maïnh “Chính do choã hoøa hôïp, truøng hôïp nhöõng kinh nghieäm cuûa nhaø vaên vaø kinh nghieäm cuûa baïn ñoïc maø ta coù chaân lyù ngheä thuaät – caùi söùc thuyeát phuïc ñaëc bieät cuûa vaên hoïc voán laø coäi nguoàn aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi con ngöôøi”. “Chaân lí ngheä thuaät” maø Gorki muoán noùi chính laø vai troø tích cöïc cuûa ngöôøi tieáp thu ngheä thuaät, haønh ñoäng thöôûng thöùc . Nhö vaäy, haàu nhö caùc taùc giaû ñeàu raát quan taâm vaø nhaán maïnh ñeán vai troø quan troïng cuûa ngöôøi tieáp nhaän. Tieáp nhaän vaên hoïc ñoøi hoûi tính tích cöïc saùng taïo cuûa ngöôøi ñoïc ñeå caûm nhaän hình töôïng moät caùch toaøn veïn, phaùt hieän caùi nhìn cuûa taùc giaû, caét nghóa caùc hieän töôïng ñöôïc mieâu taû, nhaän ra yù nghóa nhaän thöùc thaåm myõ cuûa taùc phaåm cuõng nhö ñoùng goùp ngheä thuaät vaøo lòch söû vaên hoïc. Laø con ñeû cuûa nhaø vaên, nhöng khi ra ñôøi taùc phaåm laïi ñöôïc nuoâi döôõng bôûi baøn tay cuûa ngöôøi ñoïc. Noù coù theå “cheát” khi nhaø vaên coøn soáng vaø ngöôïc laïi, noù coù theå “soáng” vaø trôû thaønh baát töû caû khi nhaø vaên khoâng coøn nöõa. Bieát bao vaên só ñaõ bieán maát khoûi kí öùc cuûa nhaân loaïi vì taùc phaåm cuûa hoï chöa ñuû löu daáu vôùi thôøi gian. Bôûi vì theo Nguyeãn Ngoïc Thieän saùng taïo ngheä thuaät chính laø “söï thoâi thuùc töï beân trong cuûa ngöôøi ngheä só, noù ñoøi hoûi taøi naêng vaø coâng phu, söï thaêng hoa, veû töï nhieân, sinh ñoäng vaø môùi meû trong bieåu hieän” vaø taùc phaåm ngheä thuaät coù giaù trò laø “thoûa maõn nhu caàu caû veà phía ngöôøi saùng taïo laãn chuû theå tieáp nhaän”. Taùc phaåm aáy theå hieän söï “ gaén keát con ngöôøi töø coäi reã saâu xa cuûa baûn chaát loaøi ngöôøi, boäc loä quy luaät cuûa söï soáng, cuûa caùi ñeïp”[92, 31].
Khôûi nguoàn töø Coäng hoøa lieân bang Ñöùc vôùi tröôøng phaùi Konstanz, lyù luaän tieáp nhaän hieän ñaïi ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi tieáp thu, ghi nhaän vaø phaùt trieån. Coáng hieán cuûa lyù luaän tieáp nhaän laø khaúng ñònh vai troø khoâng theå thieáu cuûa ngöôøi ñoïc trong ñôøi soáng cuûa taùc phaåm. Chính cuoäc soáng lòch söû laâu daøi cuûa taùc phaåm cho thaáy ñöôïc nhöõng vaán ñeà baûn chaát, ñaëc tröng, chöùc naêng, caáu truùc, giaù trò cuûa vaên hoïc maø lyù luaän vaên hoïc theo höôùng phaùt sinh khoâng giaûi thích ñaày ñuû ñöôïc. Lyù luaän tieáp nhaän ñöôïc baét ñaàu töø söï yù thöùc veà ñoái töôïng thaåm myõ. Tieáp nhaän thaåm myõ khoâng phaûi laø söï taùi hieän giaûn ñôn maø laø quaù trình phöùc taïp : quaù trình tham döï vaø ñoàng saùng taïo cuûa ngöôøi tieáp nhaän. ÔÛ ñoù, quyeát ñònh soá phaän saùng taùc cuûa moãi thôøi ñaïi laø “taàm ñoùn nhaän” (Erwrtungshorizont) cuûa ngöôøi ñoïc. Jauss raát quan taâm vaø phaân tích khaù tæ mæ veà khaùi nieäm naøy. Theo oâng, “taàm ñoùn nhaän” cuûa coâng chuùng laø “heä quy chieáu” coù theå trình baøy ñöôïc moät caùch khaùch quan ñoái vôùi moãi taùc phaåm ôû moãi thôøi ñieåm lòch söû maø noù xuaát hieän. Heä quy chieáu goàm ba yeáu toá cô baûn. 1. Kinh nghieäm coù tröôùc cuûa coâng chuùng veà theå loaïi cuûa taùc phaåm. 2. Hình thöùc vaø heä ñeà taøi cuûa taùc phaåm tröôùc noù yeâu caàu phaûi tìm hieåu. 3. Söï ñoái laäp giöõa ngoân ngöõ thi ca vaø ngoân ngöõ thöïc teá, giöõa theá giôùi töôûng töôïng vaø thöïc teá haøng ngaøy. Ñieàu naøy coù nghóa laø moãi ñoäc giaû ñeàu coù “taàm hieåu bieát” cuûa mình veà vaên hoïc vaø “taàm hieåu bieát” ño seõ luoân thay ñoåi theo töøng giai ñoaïn lòch söû. Theo ñoù, tuøy vaøo taùc ñoäng cuûa taùc phaåm ñöôïc tieáp nhaän, söï thay ñoåi “taàm hieåu bieát” ñöôïc Jauss dieãn ñaït baèng khaùi nieäm “söï thay ñoåi taàm ñoùn nhaän”. Vaên baûn laø hình thöùc toàn taïi ñaàu tieân cuûa taùc phaåm maø qua ñoù, ngöôøi ñoïc baét gaëp caû moät böùc tranh ñôøi soáng cuõng nhö nhaän ra tö töôûng, caûm höùng, chuû ñeà, ñeà taøi,…cuûa taùc phaåm. Noù cho pheùp ngöôøi ñoïc hieåu ñöôïc nhöõng gì maø taùc phaåm ñeà caäp, tö töôûng maø nhaø vaên göûi gaém. Do vaäy, vaên baûn coù vai troø cuûa noù trong quaù trình tieáp nhaän. Jauss ñaõ phaân bieät taàm ñoùn nhaän töø beân trong vaên baûn, caùi aûnh höôûng ñöôïc quyeát ñònh thoâng qua vaên baûn. Trong ñoù, söï tieáp nhaän coù lieân quan ñeán yeâu caàu xaõ hoäi, nghóa laø coù lieân quan ñeán ngöôøi ñoïc cuûa moät xaõ hoäi nhaát ñònh trong moät thôøi kyø nhaát ñònh.
Nhö vaäy, ñeå ñoïc moät taùc phaåm vaên hoïc tröôùc heát phaûi ñoïc vaên baûn môùi thaáy heát ñöôïc giaù trò cuûa taùc phaåm cuõng nhö taàm voùc cuûa nhaø vaên. Khoâng theå hieåu ñöôïc thô Hoà Xuaân Höông, thaäm chí ñaùnh giaù sai thô baø neáu nhö khoâng tieáp caän taùc phaåm vaên baûn, cuõng nhö chæ hieåu yù nghóa noäi taïi maø khoâng hieåu nghóa tieàm aån ôû töøng caâu chöõ trong thô baø. Khoa chuù giaûi hoïc ñaõ laøm roõ hai caùch tieáp nhaän. Moät maët, caàn laøm roõ aûnh höôûng vaø nghóa cuûa vaên baûn ñoái vôùi ngöôøi ñoïc ñöông thôøi. Maët khaùc, caàn laøm soáng laïi giaù trò lòch söû maø vaên baûn ñöôïc tieáp nhaän do yeâu caàu cuûa thôøi ñaïi. Cho neân coù theå noùi, ngöôøi ñoïc laø ñoàng taùc giaû vôùi nhaø vaên, ngöôøi tham gia vaø cuøng saùng taïo thoâng qua vaên baûn. Jauss ñaõ ñöa ra quan nieäm “taàm ñoùn nhaän” vaø “hoäi nhaäp caùc taàm ñoùn nhaän” ñeå lyù giaûi moái töông taùc giöõa taùc phaåm ngheä thuaät vaø ngöôøi ñoïc, ñeán trình ñoä tieáp nhaän cuûa ngöôøi ñoïc. Taùc phaåm do vaäy maø xuaát hieän döôùi nhieàu teân goïi khaùc nhau nhö : moät ñeà aùn tieáp nhaän, moät tieàm naêng tieáp nhaän, moät caáu truùc môøi goïi, moät chöông trình nhaän thöùc,… Duø moãi nhaø nghieân cöùu coù caùch nhìn nhaän khaùc nhau veà taùc phaåm nhöng nhìn chung taùc phaåm ñöôïc xem nhö laø söï bieåu hieän, ghi nhaän veà söï soáng vaø theå hieän caù tính cuûa ngöôøi ñoïc. Tieáp nhaän vaên hoïc coøn laø moät quaù trình bôûi noù thaät söï dieãn ra theo moät hoaït ñoäng noåi baät laø ñoïc. Nhaø vaên laø ngöôøi saùng taïo ra taùc phaåm. Tuy nhieân, soá phaän lòch söû cuûa taùc phaåm vaên hoïc laïi ñöôïc quyeát ñònh bôûi quaù trình ñoïc. Noùi ñoïc taùc phaåm vaên hoïc laø noùi ñeán moái quan heä giöõa vaên baûn – ngöôøi ñoïc. Ñoïc coù nghóa laø “thaùo gôõ” maõ cuûa caùc kí hieäu vaên chöông trong vaên baûn, laø tìm hieåu yù nghóa cuûa taùc phaåm thoâng qua caáu truùc vaên baûn. Ñoïc coù nghóa laø phaân tích, ñoái chieáu, toång hôïp, ñaùnh giaù, phaùt hieän,…Ngöôøi ñoïc “nhaäp cuoäc”, “hoaù thaân” vôùi nhöõng caûm xuùc rieâng cuûa mình vaø cuõng coù nghóa laø chuyeån ñoåi taùc phaåm ngheä thuaät thaønh moät theá giôùi tình caûm, caûm xuùc, tö duy, hình töôïng rieâng cuûa ngöôøi ñoïc. Moãi caùch ñoïc giuùp ngöôøi ñoïc phaùt hieän ôû taùc phaåm nhöõng neùt rieâng. Moät taùc phaåm hay bao giôø cuõng chaáp nhaän nhieàu caùch ñoïc trong nhieàu thôøi ñieåm khaùc nhau. Cho ñeán hoâm nay, ngöôøi ta coøn tìm theâm caùch ñeå ñoïc thô Hoà Xuaân Höông vaø nhöõng baøi thô cuûa baø seõ khoâng bao giôø caïn ñeán ñaùy tröôùc baát cöù caùch ñoïc naøo. ÔÛ ñoù “moãi söï lyù giaûi
coù giaù trò bao giôø cuõng laø söï phaùt hieän ra moät thuoäc tính, moät phöông dieän voán coù trong taùc phaåm, ñoàng thôøi laø caùch ñoïc phuø hôïp vaø tieâu bieåu hôn cuûa thôøi ñaïi mình” [1, 223 ]. Ngöôøi pheâ bình laø loaïi ngöôøi ñoïc ñaëc bieät coù traùch nhieäm tröôùc xaõ hoäi. Ngöôøi pheâ bình xaây döïng töø theá giôùi naøy moät vaên baûn thöù hai, moät baûn vieát thöù hai. “Pheâ bình laø moät khoa hoïc: khoa hoïc phaân tích taùc phaåm, laø moät vuõ khí: vuõ khí ñaáu tranh tö töôûng, laø moät phöông thöùc laõnh ñaïo: laõnh ñaïo baèng söï thuyeát phuïc, laø söï hoå trôï cho saùng taùc: söï hoå trôï cuûa ngöôøi ñôõ ñeû” [78, 29] . Do vaäy, nhieäm vuï quan troïng haøng ñaàu cuûa pheâ bình laø phaûi ñaùnh giaù ñuùng giaù trò cuûa taùc phaåm. Nhieäm vuï naøy töôûng chöøng nhö ñôn giaûn nhöng laïi voâ cuøng khoù khaên ñoøi hoûi ngöôøi pheâ bình phaûi coù caûm xuùc nhanh nhaäy vaø coù naêng löïc hieåu bieát con ngöôøi, xaõ hoäi, coù kieán thöùc veà nhieàu ngaønh khoa hoïc. Coù nhö vaäy, nhaø pheâ bình môùi coù theå “laøm soáng laïi moät laàn nöõa nhöõng töøng traûi vaø caûm xuùc cuûa taùc giaû” [ Phong Leâ, 21, 358]. Moãi taùc phaåm, ngoaøi giaù trò ñích thöïc cuûa noù coøn phuï thuoäc vaøo thôøi ñaïi, thò hieáu cuûa coâng chuùng. Söï ñaùnh giaù kòp thôøi bao giôø cuõng coù moät yù nghóa ñaëc bieät quan troïng, goùp phaàn ñònh höôùng vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuøa vaên hoïc. Loaïi hình hoïc ngöôøi ñoïc ñaõ phaân chia ngöôøi ñoïc thaønh caùc lôùp sau : Thöù nhaát, ngöôøi ñoïc tieâu thuï taùc phaåm nhö moät thuù vui giaûi trí vôùi nhöõng caùch ñaùnh giaù ñôn giaûn. Thöù hai, nhöõng ngöôøi tìm ôû vaên chöông nhöõng thoâng tin môùi veà cuoäc soáng, suy nghó ñoâi chuùt veà theá söï, ñaïo ñöùc töø taùc phaåm vaên chöông. Thöù ba, nhöõng ngöôøi ñoïc chuyeân nghieäp, ngöôøi giaûng daïy vaên hoïc, ngöôøi pheâ bình, nghieân cöùu coøn goïi laø “sieâu ñoäc giaû”. Nhö vaäy, taùc phaåm laø moät chænh theå ñöôïc hình thaønh treân cô sôû lieân keát caùc yeáu toá theo nhöõng quan heä nhaát ñònh. Maët khaùc, noù cuõng trôû thaønh moät yeáu toá trong chænh theå : Hieän thöïc – Nhaø vaên – Taùc phaåm – Baïn ñoïc – Hieän thöïc. Do vaäy, nghieân cöùu taùc phaåm khoâng chæ nghieân cöùu caùc yeáu toá noäi taïi cuûa noù maø coøn nghieân cöùu caùc yeáu toá coù lieân quan ñeán söï toàn taïi vaø hình thaønh taùc phaåm nhö : Hieän thöïc, nhaø vaên, baïn ñoïc,…Coù nhö vaäy ta môùi coù ñuû ñieàu kieän ñeå khaùm phaù vaø nhaän thöùc moät caùch ñuùng ñaén.
Do söï tích cöïc cuûa ngöôøi ñoïc, taùc phaåm boäc loä tính nhieàu veû, tính ña nghóa, phuï thuoäc vaøo trình ñoä vaên hoùa, voán soáng, ñoäng cô xaõ hoäi vaø thò hieáu vaên ngheä thuaät. Ñieàu naøy theå hieän ôû cuøng moät taùc phaåm nhöng caùch caûm thuï vaø ñaùnh giaù cuûa coâng chuùng raát khaùc nhau. Chaúng haïn, thô Hoà Xuaân Höông, beân caïnh moät soá ngöôøi yeâu thích vaø ñeà cao thì khoâng ít keû cheâ bai thaäm chí maït saùt thô baø. Do vaäy, caùch lyù giaûi thô Hoà Xuaân Höông cuõng raát khaùc nhau. Coù ngöôøi xem thô Hoà Xuaân Höông laø loaïi thô coù tính chaát hieáu daâm, chôùt nhaû. Cuõng coù ngöoøi xem thô baø nhö laø moät tieáng noùi ñaáu tranh ñoøi quyeàn soáng, ñoøi höôûng haïnh phuùc aùi aân, choáng aùp böùc baát coâng ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ. Roài ñeán löôït mình, baûn thaân taùc giaû cuõng ñöôïc ñaùnh giaù khaùc nhau. Ngöôøi thì thaáy ôû Xuaân Höông moät taøi hoa nhöng gaëp nhieàu traéc trôû. Ngöôøi thì thaáy ôû Xuaân Höông moät phuï nöõ coù tính caùch maïnh meõ, daùm soáng, daùm noùi nhöõng ñieàu maø ngöôøi ta khoâng daùm noùi. Cuõng coù ngöôøi xem Hoà Xuaân Höông nhö moät phuï nöõ xaáu xí vaø thieáu thoán tình caûm neân tìm caùch toaùt ra trong vaên chöông. Ñieàu naøy coù leõ xuaát phaùt töø söï phong phuù cuûa noäi dung vaø tính ña nghóa cuûa ngoân ngöõ. Vì vaäy coù theå noùi, noäi dung taùc phaåm caøng phong phuù, hình töôïng ngheä thuaät caøng phöùc taïp thì tieáp nhaän cuûa coâng chuùng veà taùc phaåm caøng nhieàu veû, ña daïng. Söï tieáp nhaän vaên hoïc chaúng nhöõng phuï thuoäc vaøo trình ñoä, thò hieáu cuûa ngöôøi ñoïc maø coøn phuï thuoäc vaøo xu höôùng tieáp nhaän cuûa thôøi ñaïi, xaõ hoäi. Thôøi ñaïi ñònh höôùng cho söï tieáp nhaän vaø chi phoái vaän meänh taùc phaåm. Tieáp nhaän vaên hoïc vì vaäy laøm cho taùc phaåm vaên hoïc hoaøn taát, sinh soâi taïo thaønh ñôøi soáng lòch söû laâu daøi cho taùc phaåm. Taát nhieân, nhöõng vaán ñeà noùi ra veà taùc phaåm ñeàu coù cô sôû naøo ñoù cuûa noù vaø ñeàu höôùng ñeán nhöõng muïc ñích nhaát ñònh trong hoaøn caûnh lòch söû nhaát ñònh. Chaúng haïn, chuû yù cuûa Ngoâ Ñöùc Keá khi ñaùnh giaù “Truyeän Kieàu” cuûa Nguyeãn Du maø muïc ñích laø möôïn Kieàu ñeå pheâ phaùn Phaïm Quyønh ñoàng thôøi cuõng laø caùi côù ñeå taùc giaû boäc loä thaùi ñoä tröôùc thôøi cuoäc. Ñieàu naøy coù giaù trò taùc ñoäng tích cöïc veà maët lòch söû. Cuõng vaäy, trong tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông, caùc nhaø nghieân cöùu, pheâ bình thuoäc tröôøng phaùi phaân taâm hoïc nhö
Tröông Töûu vaø Nguyeãn Vaên Hanh chaúng haïn cuõng ñi theo höôùng naøy, nhöng chuû yù cuûa hoï laø nhaèm muïc ñích taïo neân taùc ñoäng ngöôïc laïi. Noùi ñeán moái quan heä giöõa ngöôøi saùng taùc vaø ngöôøi tieáp nhaän cuõng laø noùi ñeán moái quan heä giöõa ngöôøi baøy toû vaø ngöôøi caûm thoâng, chia seû. ÔÛ ñaây, ngöôøi ñoïc coù theå laø tri aâm cuûa taùc phaåm hoaëc möôïn taùc phaåm laøm nôi kí thaùc taâm söï cuûa mình. Tri aâm laø söï truøng hôïp, ñoàng ñieäu cuûa hai taâm hoàn. Noùi caùch khaùc, ñoù coøn laø söï ñoàng ñieäu giöõa nhaø vaên vaø ñoäc giaû. Vì vaäy, tri aâm vöøa deã laïi vöøa khoù. “Caâu thô vieát, ñaén ño muoán vieát. Vieát ñöa ai, ai vieát maø ñöa ?”. Caâu thô khoùc baïn cuûa Nguyeãn Khuyeán cuõng chính laø söï “tri aâm” cuûa ngöôøi ñoïc vaø ngöôøi saùng. Cuõng nhö Cao Baù Quaùt khi xöa ñaõ töøng noùi “Xöa nay noãi khoå cuûa ngöôøi ta khoâng gì baèng chöõ tình, maø caùi khoù ôû ñôøi khoâng gì baèng gaëp gôõ ”. Quaû thaät, ñeå quen vaø bieát moät ngöôøi thì deã nhöng maø ñeå hieåu moät ngöôøi vaø ñeå cho hai taâm hoàn trôû thaønh ñoàng ñieäu thì thaät laø khoù, thaäm chí chaúng bao giôø ñaït ñöôïc. Moái tình “tri kæ”, “tri aâm” cuûa Baù Nha vaø Töû Kyø laø moät minh chöùng. Baùc Hoà laø ngöôøi luoân quan taâm ñeán vaán ñeà “vieát cho ai” töùc laø ñoái töôïng phuïc vuï, vaán ñeà ngöôøi ñoïc vaø ñöa noù leân haøng ñaàu, xem ñoù laø nguyeân taéc cao nhaát cuûa saùng taùc. Nguyeãn Vaên Haïnh cuõng töøng nhaán maïnh ñeán yù nghóa xaõ hoäi thöïc teá cuûa taùc phaåm naèm trong söï vaän ñoäng cuûa “thöôûng thöùc”, trong “quan heä vôùi ngöôøi ñoïc” [39, 125]. Toùm laïi, taùc phaåm vaên chöông laø thaønh quaû saùng taïo cuûa con ngöôøi. Tuy nhieân, ñeå hieåu vaø caûm thuï noù khoâng phaûi laø chuyeän deã. Tình yeâu ñoái vôùi caùi ñeïp, söï say meâ, rung caûm cuøng söï hieåu bieát, voán soáng ñoái vôùi vaên chöông seõ giuùp ngöôøi ñoïc nghe ñöôïc, caûm ñöôïc tieáng noùi cuûa nhaø vaên, caùi hoàn trong töøng caâu chöõ, töø ñoù, nhaän ra giaù trò ñích thöïc cuûa taùc phaåm. Ñoàng thôøi ñeán löôït mình, ngöôøi ñoïc caûm thaáy trôû neân phong phuù, saâu saéc vaø tinh teá hôn töø söï caûm thuï caùi hay, caùi ñeïp töø taùc phaåm vaên chöông. Ñöùng ôû goùc ñoä ngöôøi tieáp nhaän, chuùng toâi choïn ñeà taøi nghieân cöùu söï tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông nhaèm goùp phaàn tìm hieåu moät soá vaán ñeà maø laâu nay nhieàu nhaø, nghieân cöùu, pheâ bình quan taâm. Töø nhöõng tieàn ñeà lyù luaän tieáp nhaän cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc, chuùng toâi choïn vaø laáy laøm cô sôû cho vieäc nghieân cöùu ñeà taøi luaän vaên, nhöõng mong goùp
moät caùi nhìn khoa hoïc daãu coøn nhieàu thieáu soùt trong vieäc xem xeùt, phaân tích, lyù giaûi vaø ñaùnh giaù söï tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông. Thaät vaäy, Hoà Xuaân Höông laø moät hieän töôïng khaù ñaëc bieät trong neàn vaên hoïc Vieät Nam. Hoà Xuaân Höông maát caùch nay hôn 200 naêm maø vaán ñeà Hoà Xuaân Höông luoân laø ñeà taøi môùi meû, haáp daãn vaø loâi cuoán ngöôøi ñoïc. Coù theå noùi trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam, Hoà Xuaân Höông laø moät trong nhöõng nhaø thô gaây nhieàu tranh caõi vaø bình phaåm. Daãu raèng khoâng ít ngöôøi cheâ, thaäm chí maït saùt thô baø thaäm teä nhöng theo thôøi gian trong söï phaåm bình cuûa ngöôøi ñoïc chuùng ta khoâng theå khoâng thöøa nhaän Hoà Xuaân Höông laø “moät nhaø thô kieät xuaát”, “moät taøi naêng vaên hoïc ñoäc ñaùo, hieám coù trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam”[85, 380]. Dó nhieân, neáu nhö khoâng coù ngöôøi ñoïc thì tieáng thô Hoà Xuaân Höông ñaâu coù “aâm vang” maõnh lieät ñeán nhö vaäy. Ngöôøi ta khoâng chæ ñoïc, phaân tích, bình giaù thô Hoà Xuaân Höông maø coøn mang noù vaøo caû saùng taùc thô ca môùi, hoïa, saân khaáu, … Thô Hoà Xuaân Höông ñi vaøo loøng moãi ngöôøi daân Vieät Nam töø quaû cau, mieáng traàu, con oác, quaû mít, baùnh troâi, … laø vuõ khí ñaáu tranh choáng phong kieán, ñoøi quyeàn soáng cho ngöôøi phuï nöõ. Nhaø thô Xuaân Dieäu khoâng heà quaù ñaùng khi goïi Hoà Xuaân Höông laø nhaø thô cuûa daân toäc vaø ñaët baø caïnh hai thi haøo vó ñaïi cuûa daân toäc : Nguyeãn Traõi vaø Nguyeãn Du. Treân ñaây laø moät vaøi lyù thuyeát tieáp nhaän maø chuùng toâi laáy laøm cô sôû cho vieäc nghieân cöùu, tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông. Luaän vaên nhaèm höôùng ñeán caùc muïc ñích sau : a. Thöû khaùi quaùt toaøn dieän quaù trình tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông töø ñaàu theá kyû XX cho ñeán nay vaø phaân tích caùc hình thöùc tieáp nhaän thô baø. b. Tìm hieåu nguyeân nhaân ñöa ñeán nhöõng caùch hieåu khaùc nhau veà thô Hoà Xuaân Höông. Pheâ phaùn nhöõng quan ñieåm sai laàm trong ñaùnh giaù thô Hoà Xuaân Höông.
2. Phaïm vi cuûa ñeà taøi vaø tö lieäu nghieân cöùu: 2.1 Giôùi haïn cuûa ñeà taøi: Do giôùi haïn cuûa thôøi gian vaø dung löôïng ñeà taøi, luaän vaên chæ ñi vaøo khaùi quaùt nghieân cöùu söï tieáp nhaän tieáng thô Hoà Xuaân Höông ôû ba giai ñoaïn. 1. Tieáp nhaän cuûa caùc nhaø nghieân cöùu, pheâ bình töø ñaàu theá kyû XX ñeán naêm 1945. 2. Tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông töø naêm 1945 ñeán naêm 1975. 3. Tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông töø naêm 1975 ñeán nay. 2.2. Veà tö lieäu nghieân cöùu: Coù theå noùi, thô Hoà Xuaân Höông laø maûnh ñaát khaù maøu môû, laém ngöôøi “khai hoang”. Vaø cho ñeán nay, coâng vieäc aáy vaãn coøn ñang tieáp dieãn vaø vaãn coøn nhieàu ñieàu bí aån chöa theå khai thaùc heát. Do giôùi haïn dung löôïng luaän vaên, ñeà taøi chæ taäp trung ñi vaøo tìm hieåu caùc yù kieán, caùc baøi vieát, caùc coâng trình nghieân cöùu thô Hoà Xuaân Höông ôû ba giai ñoaïn neâu treân. Baøi vieát chuû yeáu höôùng ñeán nhöõng phaân tích, lyù giaûi, ñaùnh giaù giaù trò taùc phaåm döôùi taùc ñoäng nhöõng quan ñieåm, nhöõng thôøi kyø lòch söû vaø hoaøn caûnh xaõ hoäi khaùc nhau. 3. Lòch söû vaán ñeà : Hoà Xuaân Höông laø moät nhaø thô gaàn guõi, quen thuoäc ñoái vôùi ñoäc giaû Vieät Nam. Tuy nhieân, coù theå noùi, chöa coù moät coâng trình khoa hoïc naøo ñi saâu vaøo nghieân cöùu tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông ôû caû hai phöông dieän: Söï tieáp nhaän cuûa giôùi pheâ bình vaên hoïc vaø söï tieáp nhaän cuûa giôùi saùng taùc. Do ñoù, coù theå noùi ñaây laø thöû nghieäm ñaàu tieân, moät doø daãm tìm toøi böôùc ñaàu maø chaéc chaén seõ gaëp nhieàu khoù khaên vaø khoâng traùnh khoûi sô suaát thieáu soùt. 4. Ñieåm qua tình hình nghieân cöùu tieáp nhaän thô Hoà Xuaân Höông töø ñaàu theá kyû XX ñeán nay: Phaàn naøy ñaùng leõ ñöôïc ñaët ôû caùc chöông nhöng chuùng toâi saép vaøo vò trí cuûa phaàn môû ñaàu cuûa luaän vaên vôùi tính chaát toång hôïp laïi caùc coâng trình nghieân cöùu thô Hoà Xuaân Höông. Qua ñoù khaùi quaùt ñöôïc nhöõng höôùng nghieân cöùu chính veà thô Hoà Xuaân Höông, do
caáu truùc luaän vaên laø ñi theo lòch söû xaõ hoäi ñeå nhaän ra lòch söû phaùt trieån cuûa tieáp nhaän thô baø. Cho neân, caùc chöông cuûa luaän vaên ñöôïc phaân theo caùc giai ñoaïn lòch söû. Vì theá, phaàn naøy coù yù nghóa heä thoáng nhaèm thaáy ñöôïc moät caùch khaùi quaùt nhöõng chuoãi vaán ñeà nghieân cöùu khaùc nhau veà thô Hoà Xuaân Höông. Nhöõng chuoãi vaán ñeà naøy coù theå chæ dieãn ra ôû moät giai ñoaïn nhöng cuõng coù nhöõng chuoãi vaán ñeà ñöôïc baøn ñi baøn laïi trong nhieàu giai ñoaïn lòch söû vaên hoïc khaùc nhau. Trong muïc naøy vôùi tính chaát khaùi quaùt, chuùng toâi muoán chæ ra nhöõng söï thay ñoåi naøo ñoù veà caùch ñaùnh giaù thô Hoà Xuaân Höông ôû moät vaøi chuoãi vaán ñeà nhaát ñònh. Duø soá löôïng taùc phaåm khoâng nhieàu, nhöng thô Hoà Xuaân Höông ñaõ gaây ñöôïc aâm vang to lôùn, coù moät söï hoâ höùng maïnh meõ, loâi cuoán moïi ngöôøi tìm hieåu. Veà nghieân cöùu, pheâ bình: Coù theå xem “ Giai nhaân di maëc” ( 1916) cuûa Ñoâng Chaâu Nguyeãn Höõu Tieán laø cuoán saùch môû ñaàu. Taùc giaû ñaõ döïa vaøo caùc giai thoaïi ñeå gheùp cho moãi baøi thô ñöôïcc xem laø cuûa Hoà Xuaân Höông laø moät chuyeän roài xaâu chuoãi nhöõng maãu chuyeän ñoù laïi, saép xeáp thaønh cuoán “Tieåu thuyeát” veà cuoäc ñôøi Hoà Xuaân Höông. Möôøi naêm sau ( 1925), trong quyeån “Vieät vaên hôïp tuyeån giaûng nghóa”, cuøng vôùi Leâ Thaønh yù, Nguyeãn Höõu Tieán ñaõ coù chuù yù nhieàu hôn veà tieåu söû Hoà Xuaân Höông vaø nhaán maïnh baø laø “moät baäc taøi nöõ coù tieáng hay thô” vaø “ gioïng thô baø coù veû taøi tình ñaëc saéc rieâng”. Cuõng vaøo naêm naøy (1925), trong quyeån “Quoác vaên trích dieãn”, Döông Quaûng Haøm cuõng ñi vaøo nghieân cöùu tieåu söû vaø thô Hoà Xuaân Höông nhöng cuõng chöa coù söï quan taâm laém. Naêm 1927, trong “Nam thi hôïp tuyeån”, Nguyeãn vaên Ngoïc coù ñeà caäp ñeán tieåu söû vaø thô Hoà Xuaân Höông. Naêm 1929, trong “Nöõ löu vaên hoïc söû” , Sôû Cuoàng Leâ Dö cuõng ñaõ nghieân cöùu tieåu söû vaø thô Hoà Xuaân Höông nhöng chæ döøng laïi ôû möùc ñoä caûm tính. Naêm 1932 , treân “An Nam taïp chí” soá 3/1932, Thi só Taûn Ñaø ñaõ coù nhaän xeùt khaù thuù vò veà thô Hoà Xuaân Höông . Vôùi caûm nhaän “Thi trung höõu quyû” , Thi só ñaõ theå hieän thaùi ñoä vöøa khen vöøa cheâ veà baøi thô Hoà Xuaân Höông moät caùch ñoäc ñaùo. Naêm 1934 , trong “Mor ceaux cheisis dauteurs annamites (Tuyeån taäp vaên thô An Nam ) , G.Cooùcdieâ Ñaõ giôùi thieäu baøi thô Xuaân Höông . Naêm 1936, treân moät soá tôø “Tieán Hoùa”, Tröông Töuû coù baøi
“Caùi aùm aûnh cuûa Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû laø ngöôøi ñaàu tieân ñaõ aùp duïng thuyeát phaân taâm hoïc vaøo nghieân cöùu thô Hoà Xuaân Höông. OÂng cho nöõ só maéc beänh thaàn kinh do duïc tình khoâng ñöoïc thoûa maõn . Cuõng naêm 1936, trong quyeån “Hoà Xuaân Höông, Taùc phaåm, thaân theá vaø vaên taøi”, Nguyeãn Vaên Hanh ñaõ duøng thuyeát Freud ñeå giaûi thích thô Hoà Xuaân Höông . Phaûi chôø ñeán naêm 1940, trong quyeån “Vieät vaên giaùo khoa thö” Döông Quaûng Haøm cho thaáy tieåu söû Hoà Xuaân Höoâng moät caùch khaù ñaày ñuû . Naêm 1944, trong “Kinh Thi Vieät Nam”, chòu aûnh höôûng cuûa hoïc thuyeát Freud , cuøng vôùi tröôøng phaùi Nguyeãn Vaên Hanh, Tröông Töûu toû ra thaùi quaù khi nhaän xeùt thô Hoà Xuaân Höông. Naêm 1943, treân baùo “Tri Taân”, Baïch Dieän coù baøi “Thaân oan cho Hoà Xuaân Höông”. Baøi vieát nhö moät tieáng chuoâng caûnh tænh cho nhöõng ai phæ baùng thô Baø . Naêm 1945 , trong quyeån “Kinh thi Vieät Nam”, döôùi moät buùt danh khaùc – Nguyeãn Baùch Khoa , Tröông Töûu laïi cho Hoà Xuaân Höông coù caên tính daâm neân nhaø thô nhìn caùi gì cuõng ra “caùi aáy”. Nhö vaäy,caû Tröông Töûu vaø Nguyeãn Vaên Hanh vôùi thuyeát phaân taâm ñaõ thieân nhìn Hoà Xuaân Höông nhö moät con beänh vaø thô baø laø nhöõng trieäu chöùng beänh lyù nhaèm chöûa beänh. Naêm 1950, trong quyeån “Thaân theá vaø thô ca Hoà Xuaân Höông”, Leâ Taâm coù baøi “Baø Chuùa thô Noâm”. Taùc giaû nhaán maïnh giaù trò thô Hoà Xuaân Höông coù theå ngang Nguyeãn Du hoaëc ôû phöông dieän naøo ñoù coù theå hôn caû Nguyeãn Du . Naêm !950, trong quyeån “Hoà Xuaân Höông, nhaø thô caùch maïng”, Hoa Baèng khaúng ñònh Hoà Xuaân Höông chaúng nhöõng laø moät ñaïi thi haøo maø coøn laø moät nhaø ñai tö töôûng, ñaïi cach maïng. Naêm 1952, trong quyeån “Luaän ñeà veà Hoà Xuaân Höông”, hai taùc giaû Nguyeãn Duy Dieãn – Nguyeãn Só Teá ñaõ traân troïng coi Hoà Xuaân Höông laø “Moät nöõ thi só vaø baäc nhaát nöôùc Vieät Nam chuùng ta” Naêm1953, trong quyeån “Khôûi thaûo vaên hoïc söû Vieät Nam” , Thanh Laõng ñaõ coù ñeà caäp ñeán tieåu söû, tö töôûng cuõng nhö hoaøn caûnh xaõ hoäi aûnh höôûng ñeán thô Hoà Xuaân Höông. Cuõng naêm 1953, treân taïp chí “nhaân loaïi” soá 2, Hoàng Tuù Hoàng
coù baøi “Coù nöõ só Hoà Xuaân Höông hay khoâng”. Taùc giaû ñaõ baøy toû quan ñieåm cuûa mình khi lyù giaûi “Coù hay khoâng thô cuûa moät baø Hoà Xuaân Höông ñích thöïc”. Naêm 1955, treân taäp san “Vaên söû ñòa”, soá 12, Ñaùi Xuaân Ninh coù baøi “Chuû nghóa nhaân ñaïo trong thô Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ ñeà caäp vaø nhaán maïnh tính nhaân ñaïo trong thô Hoà Xuaân Höông. Naêm 1956, trong quyeån “Hoà Xuaân Höông”, Nguyeãn Só Teá cho thaáy tính daân toäc trong saùng taùc thô Noâm Hoà Xuaân Höông. Cuõng naêm 1956, trong quyeån “Thô ca Hoà Xuaân Höông”, Tieâu Dieâu cuõng goùp tieáng noùi trong vieäc tìm hieåu tính ñoäc ñaùo trong thô Hoà Xuaân Höông. Cuõng ñoàng thôøi naêm aáy, Vaân Cöông treân “Vaên hoaù nguyeät san” coù baøi “Nöõ só Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû nhaán maïnh tính chaát bình daân trong thô Noâm Hoà Xuaân Höông. Naêm 1957, trong quyeån “Hai nöõ só caän ñaïi Thanh Quan vaø Hoà Xuaân Höông”, Vaên Taân cuøng Phaïm Xuaân Ñoä moät laàn nöõa nhaán maïnh thô Hoà Xuaân Höông nghieâng veà phía bình daân. Naêm 1958, Löõ Hoà treân taïp chí “Saùng Taïo” soá 24 coù baøi “Coù chaêng moät baø Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû coù söï quan taâm ñeán tieåu söû Hoà Xuaân Höông vaø leân tieáng beânh vöïc cho baø. Cuõng naêm 1958, trong quyeån “Giaùo trình veà Hoà Xuaân Höông” cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp coù ñeà caäp ñeán vaán ñeà “tuïc” trong thô Hoà Xuaân Höông. Naêm 1959 , trong quyeån “ Baø Huyeän Thanh Quan- Hoà Xuaân Höông thi taäp”, Hoaøng Xuaân coù söï ñeà caäp söï tieáp xuùc thaân maät giöõa thô Noâm Hoà Xuaân Höông vaø vaên chöông bình daân, vaên chöông truyeàn mieäng. Cuõng naêm 1959, trong quyeån “Ba thi haøo daân toäc”, Xuaân dieäu coù baøi “Hoà Xuaân Höông- Baø Chuùa thô Noâm”, nhaø thô Xuaân Dieäu ñaõ goùp moät tieáng noùi raát ñaùng traân troïng trong vieäc ñaùnh giaù thô Hoà Xuaân Höông, traû laïi vò trí laïi vò trí xöùng ñaùng cho baø treân thi ñaøn vaên hoïc. Naêm 1960, trong quyeån “Quan ñieåm vaên hoïc vaø trieát hoïc”, Nguyeân Sa Traàn Bích Lan coù baøi “Hoà Xuaân Höông, ngöôøi laï maët”. Taùc giaû xoay quanh cuoäc ñôøi saùng taùc Hoà Xuaân Höông vaø khaúng ñònh thieân taøi cuûa baø. Naêm 1961, Traàn Thanh Maïi treân taïp chí “Nghieân Cöùu vaên hoïc” soá 4 coù baøi “Thöû baøn laïi vaán ñeà daâm tuïc trong thô Hoà Xuaân Höông”. Baøi vieát thaâu toùm ñöôïc nhieàu vaán ñeà coù lieân quan ñeán Hoà Xuaân Höông nhö : tieåu söû, tính chaát, phong caùch, hoaøn caûnh lòch söû xaõ hoäi ñaõ naûy sinh ra thô Hoà Xuaân
Höông. Cuõng naêm 1961, treân taäp san “ Nghieân cöùu vaên hoïc” soá 9, Nguyeãn Nghieäp vaø Tröông Quang Kieån coù baøi “Thöû tìm hieåu yù thöùc tö töôûng chuû ñaïo trong thô Hoà Xuaân Höông”, trong ñoù coù vaán ñeà tuïc vaø daâm treân cô sôû ñaët vò trí vaán ñeà Hoà Xuaân Höông trong yeâu caàu chung cuûa thôøi ñaïi vaø neâu ra moät vaøi yù kieán veà nguyeân nhaân ñaõ sinh ra “hieän töôïng bí hieåm veà Hoà Xuaân Höông”. Naêm 1962, treân “Taïp chí vaên ngheä” soá 10, Nguyeãn Ñöùc Bính coù baøi “Ngöôøi Coå Nguyeät, Chuyeän Xuaân Höông”. Baøi vieát ñaõ gaây ra cuoäc tranh luaän soâi noåi trong giôùi nghieân cöùu, pheâ bình vaên hoïc nhö : Naêm 1962, treân baùo “vaên ngheä” soá 11, Cheá Lan Vieân coù baøi “ Moät böùc thö ”. Naêm 1963, trong taäp san “ Nghieân cöùu vaên hoïc” soá 3-1963, Ñaëng Thanh Leâ vaø Nguyeãn Ñöùc Duõng coù baøi “Goùp theâm moät tieáng noùi trong vieäc ñaùnh giaù thô Hoà Xuaân Höông”. Cuõng vaøo naêm naøy, treân taäp san “Nghieân cöùu vaên hoïc” soá 6- 1963, Vuõ Ñöùc Phuùc coù baøi “ Xung quanh vaán ñeà Hoà Xuaân Höông”. Naêm 1963, treân taäp san “Nghieân cöùu vaên hoïc” soá 9, Nhö Thuyeát coù baøi “Goùp theâm vôùi oâng Nguyeãn Ñöùc Bính moät soá vaán ñeà veà Hoà Xuaân Höông”. Naêm 1962, treân taäp san “Nghieân cöùu vaên hoïc” soá 3, Taûo Trang coù baøi “Chieâu Hoå vaø Phaïm Ñình Hoå”. Taùc giaû ñaõ chöùng minh moät caùch thuyeát phuïc raèng Chieâu Hoå khoâng phaûi laø Phaïm Ñình Hoå” Naêm 1963, treân taäp san “Nghieân cöùu vaên hoïc” soá 3, Traàn Thanh Maïi coù baøi “ Phaûi chaêng Hoà Xuaân Höông coøn laø nhaø thô chöõ Haùn”. ÔÛ baøi vieát naøy taùc giaû ñöa ra keát luaän “Duø theá naøo maëc loøng, toâi nghó raèng höôùng tìm toøi tra cöùu cuûa chuùng ta veà maët thô chöõ Haùn cuûa Hoà Xuaân Höông vaãn laø moät höôùng ñuùng vaø khaû naêng tìm ra thô chöõ Haùn cuûa Hoà Xuaân Höông coù leõ coøn nhieàu hôn khaû naêng phaân bieät trong thô Noâm xöa nay ñöôïc xem laø cuûa Hoà Xuaân Höông phaàn naøo ñuùng laø cuûa baø”. Naêm 1966, treân taïp chí “Vaên hoùa nöôùc ngoaøi” soá 6, 1966, Gri-roâ – Xlap – Xep, nhaø thô, nhaø Trung Quoác hoïc ngöôøi Nga trong baøi “Baø Chuùa thô Noâm” ñaõ phaùt hieän ôû Xuaân Höông maø saùng taùc gaàn guõi vôùi saùng taùc daân gian. Naêm 1968, trong quyeån “Thô Hoà Xuaân Höông”( Baûn dòch Trieâu Döông), nhaø Vieät Nam hoïc N. Niculin coù baøi “Thô Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû nhaán maïnh “Chuùng ta
coù theå xem saùng taùc cuûa Hoà Xuaân Höông nhö laø söï xaâm nhaäp cuûa neàn vaên hoùa daân gian khoâng ñöôïc thöøa nhaän ôû thôøi Trung coå vaøo laõnh vöïc ngheä thuaät ngoân töø cao caáp”. Naêm 1970, treân taïp chí “Baùch khoa” soá 335, Buøi Höõu Suûng coù giôùi thieäu toùm löôïc quyeån “Moät quan nieäm môùi veà vaên hoïc söû Vieät Nam” cuûa ñoàng taùc giaû M. Durand vaø Nguyeãn Höõu Huaân. Taùc giaû cho bieát moät soá vaán ñeà veà tieåu söû Hoà Xuaân Höông. Cuõng vaøo naên 1970, trong quyeån “Nöõ thi haøo Vieät Nam”, Phaïm Xuaân Ñoä coù nhaän xeùt “Ñaëc ñieåm cuûa baø laø duøng nhöõng tieáng thoâng duïng, nhöõng lôøi noâm na nhöng tinh teá, ñeå töø moät lôøi thô quyù phaùi, kieâu kyø ñaõ bieán thaønh moät theå giaûn dò, bình daân, nheï nhaøng, linh ñoäng laïi nhuoám maøu queâ höông, xöù sôû. Ñoù môùi laø ñieàu kyø laï, coù leõ ít thaáy trong vaên hoïc söû toaøn caàu”. Cuõng vaøo naêm aáy, treân “Taïp chí vaên hoïc” soá 107 Saøi Goøn, giaùo sö Nguyeãn Vaên Trung coù baøi “Tröôøng hôïp coù taùc phaåm, taùc giaû nhöng chæ laø tuïc truyeàn Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû cho bieát söï nghi ngôø veà moät Hoà Xuaân Höông thöïc, moät baø chuùa thô Noâm chæ coù trong truyeàn thuyeát. Naêm 1972, treân taïp chí “Vaên hoïc” soá 2-1972, Hoà Tuaán Nieâm coù baøi “Baøn laïi ñoâi ñieàu veà Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ coù phaûn öùng tröôùc nhöõng keát luaän Hoà xuaân Höông laø moät nhaø thô chöõ Haùn cuûa Traàn Thanh Maïi. Cuõng naêm 1973, treân taïp chí “Lòch söû” soá 152, oâng laïi coù baøi “Chung quanh vaán ñeà tieåu söû Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ coâng phu tìm hieåu saâu hôn veà moái quan heä hoï haøng giöõa Hoà Xuaân Höông vaø Nguyeãn Hueä. Naêm 1974, treân taïp chí “Vaên hoïc” soá 3 trong muïc “Söu taàm” coù baøi Taûn Vaên “Xuaân ñöôøng ñaøm thoaïi” cuûa Tam Nguyeân Traàn Bích San laø moät baèng chöùng sinh ñoäng, laø moät nhòp noái treân böôùc ñöôøng huyeàn thoaïi daân gian hoùa veà tieåu söû vaø thô ca Hoà Xuaân Höông. Naêm 1982, trong quyeån “Caùc nhaø thô coå ñieån Vieät Nam”, nhaø thô Xuaân Dieäu coù baøi “Hoà Xuaân Höông-Baø chuùa thô Noâm”. Taùc giaû ñaõ nhaän xeùt “Trong vaên hoïc Vieät Nam coù moät nhaø thô keå veà ñoäc ñaùo thì ñöùng vaøo haøng baäc nhaát, maø laïi hai laàn ñoäc ñaùo : ñoù laø Hoà Xuaân Höông moät caùi teân kyø dieäu, söøng söõng trong laøng thô Vieät Nam xöa nay…”. Naêm 1983, Hoaøng Xuaân Haõn vôùi chuyeân khaûo “Hoà Xuaân Höông vôùi vònh Haï Long”. Beân caïnh vieäc tieáp thu nhuõng keát quaû ñaõ ñaït ñöôïc, taùc giaû ñaõ boå sung theâm moät soá tö lieäu
môùi, ñaëc bieät laø tieåu söû Hoà Xuaân Höông. Naêm 1984, Höõu Ngoïc vaø Francoise Correù (Phaùp) coù baøi “Hoà Xuaân Höông hay böùc maønh che raùch toaïc” ñaõ nhaän xeùt “Teân hoï Hoà Xuaân Höông noåi leân nhö moät boâng hoa trong neàn vaên hoïc coå ñieån Vieät Nam maø baø laø “Ñöùa con kinh khuûng”. Hoà Xuaân Höông thaät ñoäc ñaùo. Caùi ñoäc ñaùo aáy - vôùi tö caùch laø nhaø vaên, baø coâng kích quyeát lieät nhöõng quan nieäm Trung Quoác”. Naêm 1986, trong quyeån “Hoà Xuaân Höông,Vi-Loâng vaø Ñoânxtoâi-exki”, Vöông Trí Nhaøn ñaõ so saùnh taøi Xuaân Höông vôùi caùc nhaø vaên noåi tieáng nhö Rabelais Vi-Loâng vaø Ñoânxtoâi-expki. Naêm 1987, trong quyeån “Nghò luaän pheâ bình vaên hoïc”, giaùo sö Leâ Trí Vieãn vaø Nguyeãn Xuaân Lít cuõng cho thaáy quaù trình khaùm phaù, tìm hieåu nhaän thöùc thô Noâm Hoà Xuaân Höông theo goùc ñoä neàn vaên hoùa daân gian Vieät Nam. Cuõng naêm 1987, trong quyeån “Tuyeån taäp pheâ bình bình luaän thô Hoà Xuaân Höông”, giaùo sö Leâ Trí Vieãn coù baøi “Nghó veà thô Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ ñaùnh giaù veà thaân theá vaø taøi thô cuûa nöõ só keøm theo nhöõng yù kieán trích laïi cuûa caùc nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu coù teân tuoåi. Naêm 1989, trong quyeån “Thô Hoà Xuaân Höông”, oâng tieáp tuïc toùm löôïc moät caùch saâu saéc nhöõng vaán ñeà cô baûn ñaõ nghieân cöùu vaø nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñaët ra trong nghieân cöùu Hoà Xuaân Höông. OÂng cuõng nhaán maïnh vieäc tìm hieåu, nghieân cöùu thô Hoà Xuaân Höông töø ngoïn nguoàn vaên hoùa daân gian. Naêm 1990, treân taïp chí “Vaên hoïc” soá 5, Ñoã Ñöùc Hieåu coù baøi “Theá giôùi thô Noâm Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû phaûn ñoái nhöõng ai cho thô Hoà Xuaân Höông laø tuïc vaø ñeà cao trieát lyù töï nhieân trong thô Hoà Xuaân Höông. Naêm 1991, treân taïp chí “Vaên hoïc” soá 3, Tam Vò coù baøi “Tinh thaàn Phuïc höng trong thô Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñeà cao caùi töï nhieân theo tinh thaàn Phuïc Höng trong thô Hoà Xuaân Höông. Naêm 1993, trong quyeån “Thô Hoà Xuaân Höông”, taùc giaû Ñaøo Thaùi Toân moät laàn nöõa khaúng ñònh “Thô Hoà Xuaân Höông vaãn daït daøo moät söï soáng vaø ngaøy caøng khoe baøy söùc soáng ñeán dieäu kyø cuûa mình trong loøng daân toäc. Naêm 1994, trong cuoán “Thô Hoà Xuaân Höông”, Taùc giaû Vuõ Tieán Quyønh nhaán maïnh töø caùc baøi nghieân cöùu, caùc nhaø thô, nhaø pheâ bình cho thaáy coù söï ñoåi môùi trong caùch nhìn
hay quan ñieåm ñaùnh giaù veà thô Hoà Xuaân Höông theo khuynh höôùng trôû veà nguoàn goác vôùi vaên hoùa daân gian hay vaên hoïc daân gian noùi rieâng. Cuõng naêm 1994, treân baùo “Vaên ngheä” cuûa hoäi nhaø vaên Vieät Nam, giaùo sö Mai Quoác Lieân coù baøi “Baøn laïi chuyeän Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ khaùi quaùt moät caùch suùc tích phöông höôùng nghieân cöùu thô Noâm Hoà Xuaân Höông töø neàn vaên hoùa daân gian Vieät Nam. Naêm 1996, nhaø nghieân cöùu Trung Quoác La Tröôøng Sôn trong quyeån “Tuyeån taäp thô chöõ Haùn Noâm Hoà Xuaân Höông” ñaõ coù baøi “Vì sao toâi dòch thô Noâm Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ theå hieän caùch nhìn nhaän cuûa oâng veà Hoà Xuaân Höông ñoàng thôøi giôùi thieäu 63 baøi thô Noâm vaø Haùn ñöôïc cho laø cuûa Hoà Xuaân Höông. Naêm 2000, Nhan Baûo coù baøi “Phaùt hieän môùi veà Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ giôùi thieäu nhöõng baøi thô Noâm truyeàn tuïng ñöôïc cho laø cuûa Hoà Xuaân Höông. Naêm 2002, trong quyeån “Laïm baøn veà thô Hoà Xuaân Höông”, taùc giaû Traàn Khaûi Thanh Thuûy ñaõ heä thoáng hoaù toaøn boä thô Hoà Xuaân Höông keøm theo nhöõng lôøi bình. Naêm 2003, trong quyeån “Hoà Xuaân Höông- con ngöôøi- tö töôûng- taùc phaåm”, nhaø khoa hoïc töï nhieân Hoaøng Thò Bích Ngoïc ñaõ hieän dieän moät Hoà Xuaân Höông ñeïp ngöôøi, ñeïp neát, thanh tao, ñoân haäu ñaày aáp tính nhaân vaên, taøi naêng xuaát chuùng, vaên chöông kieät taùc, taâm hoàn khoaùng ñaït,… Noái tieáp nhöõng ngöôøi ñi tröôùc, taùc giaû ñaõ traû laïi cho Hoà Xuaân Höông nhöõng giaù trò ñích thöïc, toân vinh theâm con ngöôøi, tö töôûng, taùc phaåm cuûa baø. Taùc giaû ñaõ xuyeân suoát vaø keát dính thô chöõ Haùn vaø chöõ Noâm cuûa Hoà Xuaân Höông veà moät moái, gaén boù nhau, boå sung cho nhau. Veà thaân theá vaø cuoäc ñôøi nhaø thô, taùc giaû ñaõ laøm saùng toû nhieàu vaán ñeà mang tính khoa hoïc vaø chuaån xaùc. - Veà aûnh höôûng cuûa vaên hoïc daân gian vaø sinh hoaït vaên hoaù ñoái vôùi saùng taùc thô Hoà Xuaân Höông: Naêm 1961, treân taïp chí nghieân cöùu “Vaên hoïc”, Traàn Thanh Maïi coù baøi “Thöû baøn laïi vaán ñeà daâm vaø tuïc trong thô Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñaõ nhìn thaáy söï tieáp thu saùng taïo trong thô Noâm Hoà Xuaân Höông ñöôïc baét ñaàu treân cô sôû cuûa neàn vaên hoïc daân gian vaø thô Hoà Xuaân Höông coøn coù söï chi phoái, aûnh höôûng cuûa saân khaáu daân gian, heà Moài, heà
Gaäy, hoäi hoïa daân gian…Naêm 1983, trong cuoán “Lòch söû vaên hoïc Vieät Nam” ( Taäp 3 ), taùc giaû Leâ Hoaøi Nam cuõng cho raèng nhöõng yeáu toá ñöôïc coi laø “ daâm”, “tuïc” trong thô Hoà Xuaân Höông chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa loái ñoá tuïc giaûng thanh hay ñoá thanh giaûng tuïc cuûa nhaân daân. Naêm 1970, trong quyeån “Vieät Nam vaên hoïc bình daân”, Nguyeãn Truùc Phöôïng ñaõ chöùng minh moät ñieàu : Hoà Xuaân Höông ñaõ tieáp thu ñöôïc töø nguoàn thi lieäu cuûa ca dao, tuïc ngöõ Vieät Nam trong saùng taùc. Naêm 1983, giaùo sö Ñaëng Thanh Leâ coù baøi “Môø i Traàu- coäng ñoàng truyeàn thoáng vaø caù tính saùng taïo trong moái quan heä vaên hoïc daân gian, vaên hoïc vieát”. Taùc giaû cho thaáy baøi thô “Môøi Traàu” cuûa Hoà Xuaân Höông coù söùc soáng töø laâu ñôøi trong truyeàn thoáng vaên hoùa, vaên hoïc daân gian töø thôøi xa xöa. Naêm 1991,treân taïp chí “Vaên hoïc” soá 2, Nguyeãn Höõu Sôn coù baøi “ Taâm lyù saùng taïo trong thô Noâm Hoà Xuaân Höông”. Taùc giaû ñeà caäp ñeán tieáng cöôøi ñaëc bieät trong thô Noâm Hoà Xuaân Höông ôû caùch noùi nöôùc ñoâi, ôû loái caâu ñoá tuïc giaûng thanh. OÂng cuõng cho thaáy söùc saùng taïo cuûa thô Noâm Hoà Xuaân Höông ñöôïc hình thaønh töø chính cô sôû cuûa neàn vaên hoùa daân gian. Cuõng naêm 1991, treân taïp chí “Vaên hoïc” soá 2, Nguyeãn Ñaêng Na coù baøi “Thô Hoà Xuaân Höông vôùi vaên hoïc daân gian”. Taùc giaû cuõng cho thaáy söùc saùng taïo dieäu kyø cuûa thô Hoà Xuaân Höông trong quan heä vôùi vaên hoïc daân gian treân ba heä thoáng ñeà taøi : ngöôøi coù hoïc, nhaø chuøa, phuï nöõ. Naêm 1994, trong quyeån “Tuïc ngöõ, ca dao Vieät Nam”, Vuõ Ngoïc Phan ñaõ cho bieát ngheä thuaät taøi tình trong thô Noâm Hoà Xuaân Höông baét nguoàn töø kho taøng tuïc ngöõ, ca dao daân ca Vieät Nam. Cuõng naêm 1994, treân taïp chí “Vaên hoïc” soá 10, Ñoã Lai Thuùy coù baøi “Hoà Xuaân Höông- Hoaøi nieäm phoàn thöïc”. Taùc giaû ñaõ ñeà ra moät heä phöông phaùp nghieân cöùu thô Hoà Xuaân Höông töø tín ngöôõng phoàn thöïc- thôø cuùng phoàn thöïc- leã hoäi phoàn thöïc. Naêm 1995, treân taïp chí “Vaên hoaù daân gian”, Ñoã Lai Thuùy coù baøi “Tieáp caän thô Hoà Xuaân Höông töø nguyeân lyù hoäi hoùa trang” cuûa M. Bakhtin. Taùc giaû ñaõ nhaán maïnh thô Hoà Xuaân Höông cuõng xuaát phaùt ñieåm töø leã hoäi daân gian. 5. Phöông phaùp nghieân cöùu: