Tổng quan thị trường bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2008-2012

TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM VIỆT NAM <br /> GIAI ĐOẠN 2008­2012<br /> Hồ Thuỷ Tiên<br /> <br /> Bối cảnh kinh tế Việt Nam giai đoạn 2008­2012.<br /> <br /> Giai đoạn trước năm 2008, tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam thể hiện  <br /> qua chỉ  tiêu GDP khá cao, trung bình 8%/năm. Cuộc  khủng  hoảng  kinh  tế  tài <br /> chính  thế  giới  n ă m   20 08   làm  xấu đi tốc độ tăng trưởng trước đó. Năm 2008, <br /> là  6,2%,  2009 là  5,3%,  Kết thúc năm 2010, GDP tăng trưởng 6,2%, 2011 là <br /> 5,9%. Bước sang năm 2012, dự báo tỷ lệ tăng trưởng 6,5%. Tuy nhiên, tình hình <br /> thực tế của nền kinh tế trong năm 2012 đã buộc chính phủ điều chỉnh tỷ lệ này <br /> xuống chỉ còn 5,5% và thực tế chỉ đạt tỷ lệ tăng trưởng là 5,2%. Như vậy, trong  <br /> giai 2008­2012, tốc độ tăng trưởng của Việt Nam là gần 5,9% năm. Đây có thể <br /> xem là một cố gắng lớn của chính phủ khi duy trì tốc độ tăng trưởng trong bối  <br /> cảnh hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính thế  giới vẫn còn âm ỉ  tác động <br /> đến nền kinh tế  Việt Nam. Tuy nhiên, lạm phát bình quân năm của Việt Nam <br /> giai đoạn này lại là 12,6%/năm, cao gấp 2 lần so với tốc độ tăng trưởng. Nếu so <br /> sánh với Trung Quốc cũng trong cùng giai đoạn, ta thấy điều này ngược lại,  <br /> tăng trưởng GDP là 9,3%/năm nhưng lạm phát chỉ có một nữa là 3,3%/năm. <br /> <br /> Theo công bố  vào tháng 5/2013 của nhóm nghiên cứu thuộc Học viện <br /> Chính sách và Phát triển tại buổi hội thảo “Lạm phát và tăng trưởng kinh tế ở  <br /> Việt Nam” do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức thì trong tất cả các giai đoạn 5  <br /> năm suốt từ  năm 1991 đến năm 2012, Việt Nam đã đứng đầu tất cả  các nước <br /> trong khu vực về một chỉ tiêu đáng buồn là lạm phát. Đặc biệt trong 2 năm gần <br /> nhất, mức lạm phát của Việt Nam lên tới hơn 18% năm 2011 và 6,8% năm <br /> 2012, cao hơn nhiều so với mức trung bình khoảng 3% của các nước như Trung <br /> Quốc, Indonesia, Phillippines và Thái Lan. Quốc gia có lạm phát cao nhất trong  <br /> hai năm qua là Indonesia, song mức lạm phát của họ cũng chỉ 3,8­5%, thấp hơn  <br /> nhiều so với của Việt Nam.<br /> <br /> Chính vì tăng trưởng thấp, lạm phát cao cùng với các nhân tố  tác động <br /> khác đã làm cho các doanh nghiệp thực sự khó khăn trong việc tiếp cận nguồn <br /> vốn, chi phí đầu vào lớn... hậu quả là sản phẩm của các doanh nghiệp tính cạnh <br /> tranh kém, mất thị  trường, hàng loạt các doanh nghiệp thua lỗ, phá sản, thất <br /> nghiệp gia tăng... tất cả điều này tác động rất lớn đến thị trường bảo hiểm, làm <br /> cho thị trường tăng trưởng thấp hơn so với tiềm năng.   <br /> <br /> Bảng 1. Tăng trưởng GDP và lạm phát ở  Việt Nam giai đoạn 2008­2012<br /> 2008 2009 2010 2011 2012<br /> <br /> Tốc độ tăng trưởng  6,2% 5,3% 6.16% 5.9% 5,2 %<br /> <br /> Lạm phát 19,9% 6,52% 8,4% 18,1% 6,8%<br /> <br /> Nguồn:   Tổng   cục   thống  <br /> kê<br /> Tổng quan thị trường bảo hiểm<br /> <br /> Nếu như  giai đoạn 2001­ 2007 là trước khi gia nhập WTO, thị  trường  <br /> bảo hiểm có tốc độ  tăng trưởng trên 30%/năm thì sau khi gia nhập WTO, kỳ <br /> vọng tốc độ  tăng trưởng sẽ  cao hơn, tuy nhiên do hậu quả  của cuộc khủng <br /> hoảng tài chính thế  giới 2008 làm cho kinh tế  VN tăng trưởng chậm lại, lạm <br /> phát tăng cao như đã phân tích trên đây, thị trường bảo hiểm VN có tốc độ tăng  <br /> trưởng chỉ còn hơn một nữa, đạt tỷ lệ  là 18%/năm giai đoạn 2008­2012. Trong  <br /> bối cảnh đa số  các ngành khác trong nền kinh tế  suy giảm trầm trọng, tốc độ <br /> tăng trưởng   thị  trường bảo hiểm Việt Nam mặc dù có thấp hơn nhưng vẫn  <br /> tăng trưởng là một cố gắng của các doanh nghiệp bảo hiểm trên thị trường. Có <br /> thể  điểm qua bức tranh về  thị  trường bảo hiểm VN giai đoạn 2008­2012 qua  <br /> bảng thống kê sau:<br />  Bảng 2. Các chỉ tiêu thị trường bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2008­<br /> 2012<br /> <br /> Các chỉ tiêu chủ yếu 2008 2009 2010 2011 2012<br /> <br /> <br /> 1. Kết cấu thị trường<br /> <br /> - Tổng số DNBH, MGBH 49 50 53 57 57<br /> <br /> - Doanh nghiệp phi nhân thọ 27 28 29 29 29<br /> <br /> - Doanh nghiệp nhân thọ 11 11 12 14 14<br /> <br /> - Doanh nghiệp tái bảo hiểm 1 1 1 2 2<br /> <br /> - Doanh nghiệp môi giới bảo hiểm 10 10 11 12 12<br /> <br /> 2. Quy mô thị trường bảo hiểm<br /> 28.055 32.819 37.138 46.985 51.523<br /> (tỷ đồng)<br /> <br /> - Doanh thu phí bảo hiểm (tỷ<br /> 21.256 25.593 30.842 36.552 41.246<br /> đồng)<br /> <br /> + Phi nhân thọ 10.948 13.754 17.070 20.554 22.849<br /> <br /> + Nhân thọ 10.307 11.839 13.772 15.998 18.397<br /> <br /> - Doanh thu đầu tư (tỷ đồng) 6.799 7.228 8.296 10.433 10.277<br /> <br /> - Đóng góp vào GDP (%) 1,90 1,99 1,98 1,85 1,94<br /> <br /> + Phi nhân thọ 0,74 0,83 0,86 0,81 0,86<br /> <br /> + Nhân thọ 0,70 0,72 0,70 0,63 0,69<br /> <br /> + Hoạt động đầu tư 0,46 0,44 0,42 0,41 0,39<br /> <br /> - Phí bảo hiểm bình quân đầu<br /> 247 295 450 535 580<br /> người (nghìn đồng)<br /> <br /> 3. Đóng góp vào ổn định kinh<br /> 14.370 14.972 19.101 21.848 25.334<br /> tế - xã hội<br /> <br /> - Bồi thường và trả tiền bảo<br /> 9.533 8.956 12.300 15.971 16.649<br /> hiểm (tỷ đồng)<br /> <br /> - Lập dự phòng nghiệp vụ để<br /> đảm bảo trách nhiệm đã cam kết 4.837 6.016 6.801 5.877 8.685<br /> (tỷ đồng)<br /> <br /> 4. Đầu tư trở lại nền kinh tế (tỷ<br /> 56.435 65.094 79.069 83.439 89.567<br /> đồng)<br /> <br /> 5. Năng lực tài chính ngành<br />  bảo hiểm<br /> <br /> - Tổng tài sản (tỷ đồng) 71.831 84.977 99.330 106.246 114.663<br /> <br /> - Tổng dự phòng nghiệp vụ (tỷ<br /> 42.214 48.641 55.324 61.878 69.393<br /> đồng)<br /> <br /> 6. Giải quyết công ăn việc làm (lao<br /> 135.256 187.702 243.203 303.716 322,676<br /> động và đại lý bảo hiểm)<br /> <br /> <br /> (Nguồn: Thị trường bảo hiểm Việt Nam 2009,2010, 2011,2012 ­ Bộ Tài chính)<br /> <br /> Nhìn chung, giai đoạn 2008­2012 thị  trường bảo hiểm VN tiếp tục phát triển  <br /> khá ổn định, đạt được tốc độ  tăng trưởng khoảng 18%/năm. Qui mô doanh thu  <br /> phí bảo hiểm chiếm 1,9% GDP, chi trả tiền bảo hiểm cho các trường hợp rủi  <br /> ro gần 20.000 tỷ đồng mỗi năm, đầu tư  trở lại nền kinh tế khoảng 80 ngàn tỷ <br /> đồng mỗi năm, góp phần giải quyết công ăn việc làm cho khoảng 300 ngàn lao <br /> động mỗi năm. Ngành bảo hiểm về cơ bản đã thực hiện tốt vai trò tấm lá chắn <br /> hữu hiệu cho nền kinh tế và là công cụ huy động vốn hữu hiệu cho nền kinh tế.  <br /> Phân tích riêng về tình lĩnh vực kinh doanh cho thấy:<br /> <br /> Hoạt động bảo hiểm phi nhân thọ: có sự  bức phá ngoạn mục so với <br /> bảo hiểm nhân thọ. Nếu như trước đây doanh thu phí bảo hiểm toàn thị trường <br /> có sự đóng góp phần lớn từ BHNT thì kể từ năm 2008 doanh thu phí BHPNT đã <br /> vượt lên trên so với BHNT. Nếu so sánh về  số lượng các công ty BHPNT trên  <br /> thị  trường thì không có sự  thay đổi nhiều nhưng doanh thu phí đã tăng cao với  <br /> tốc độ hơn 20%/năm. Để đạt được kết quả này, giữa các công ty BHPNT đã có <br /> sự cạnh tranh khốc liệt. Cạnh tranh là động lực của phát triển tuy nhiên nghiên <br /> cứu kỹ cho thấy cạnh tranh giữa các công ty BHPNT là bất ổn vì <br /> <br /> ­ Những sản phẩm BHPNT không có sự  khác biệt rõ rệt giữa các công ty bảo  <br /> hiểm   nên để  thu hút khách hàng mới nhiều công ty giảm phí hoặc mở  rộng <br /> điều khoản hợp đồng. Đây là những nguyên nhân khiến các Dn BHPNT thua lỗ <br /> từ hoạt động kinh doanh chính. Hiện tại trên thị  trường BHPNT Việt Nam, chỉ <br /> có khoảng 50% công ty có lãi từ hoạt động kinh doanh chính<br /> ­ Bên cạnh sự  cạnh tranh, lỗ  từ  hoạt động BH còn do chi phí hoạt động tăng <br /> cao, mức độ  thường xuyên và nghiêm trọng của các khoản bồi thường cũng <br /> tăng lên. Điều này cho thấy công tác đánh giá rủi ro, công tác đề phòng hạn chế <br /> tổn thất và quan trọng hơn công tác định phí sản phẩm BHPNT chưa được làm <br /> đúng. Điều này là nguy cơ đe doạ cho cả thị trường.<br /> <br /> Hoạt động kinh doanh bảo hiểm nhân thọ: tương tự  như BHPNT, các công <br /> ty BHNT không có sự  thay đổi nhiều trong giai đoạn này, nhưng tốc độ  tăng <br /> doanh thu phí BH chỉ  khoảng 15%/năm, thấp hơn so với BHPNT. Nếu như <br /> doanh thu phí BHNT năm 2012 là 18.397 tỷ  đồng trong đó doanh thu khai thác  <br /> mới năm 2012 chỉ là 4.949 tỷ đồng, tăng so với năm 2011 là 16,8% nhưng so với  <br /> toàn giai đoạn thì tốc độ  khai thác mới chỉ  khoảng sấp xỉ  10%/năm. Tại sao  <br /> phải tính đến doanh thu khai thác mới? Vì BHNT có thời hạn dài, có khi đến 20  <br /> năm. Nếu trong năm, công ty BHNT không bán được hợp đồng mới nào thì công <br /> ty vẫn có doanh thu, cho nên để đánh giá tốc độ phát triển trong BHNT phải tính  <br /> thêm chỉ  tiêu tốc độ  khai thác hợp đồng mới, đồng thời phải tính đến chỉ  tiêu  <br /> huỷ bỏ hợp đồng trong năm. Nếu như năm 2012 có số lượng HĐ khai thác mới <br /> là 999.700 hợp đồng thì đã có gần 500.000 hợp dồng bị huỷ bỏ. Rỏ ràng, với số <br /> liệu như trên thì các công ty BHNT thực sự khó khăn vì phải vừa tăng khai thác <br /> mới vừa phải làm sao duy trì các hợp đồng củ. Muốn làm được điều này các <br /> công ty BHNT phải gia tăng sự hấp dẩn sản phẩm của mình thông qua các tính <br /> năng sản phẩm và gia tăng tính cạnh tranh so với các sp tài chính khác thông qua  <br /> việc chia lãi cho các chủ hợp đồng từ lợi nhuận đầu tư.<br /> <br />  Hoạt động đầu tư: Một hoạt động khác không thể  không nói đến trong kinh <br /> doanh bảo hiểm chính là hoạt động đầu tư. Giai đoạn 2008­2012 là thời kỳ <br /> trầm lắng của thị trường tài chính thế giới cũng như  của Việt Nam, thị trường  <br /> bất động sản đóng băng, TTCK sụt giảm trầm trọng đã làm cho hoạt động đầu <br /> tư của các công ty BH đơn điệu, chủ yếu  gởi vào các tổ  chức tín dụng và trái <br /> phiếu chính phủ, đây là lĩnh vự  đầu tư  an toàn và như  vậy mức sinh lợi thấp,  <br /> mức chia lãi cho khách hàng ít . Đây là 1 trong những nguyên nhân làm cho các <br /> sp BHNT kém hấp dẩn so với các kênh đầu tư khác. <br /> <br /> Triển vọng thị trường bảo hiểm những tháng cuối năm 2013<br /> <br /> Dù kinh tế  vẫn chưa hết khó khăn nhưng thị  trường BHNT vẫn phát triển khá <br /> tốt. Số  liệu của Cục Quản lý giám sát bảo hiểm ­ Bộ  Tài chính cho thấy, 6  <br /> tháng đầu năm 2013, doanh thu phí bảo hiểm phi nhân thọ  đạt 11.767 tỷ  đồng <br /> tăng 2,31% so với cùng kỳ  năm 2012, doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ  đạt <br /> 9.155 tỷ đồng, tăng 13,6% so với cùng kỳ năm 2012. Với tỷ lệ tăng trưởng này, <br /> so với các nước, Việt Nam là thị trường đầy tiềm năng cho ngành BHNT và kỳ <br /> vọng sẽ có sự  bức phá so với BHPNT vào các tháng cuối năm. Tuy nhiên, tình <br /> hình khai thác bảo hiểm khá nhết nhác, đặc biệt trong BH xe cơ  giới, với sự <br /> chào mời đặt dọc đường và mức phí thấp hơn nhiều so với qui định.<br /> <br /> Ở lĩnh vực đầu tư, 6 tháng năm 2013 tổng số tiền đầu tư đạt khoảng 70.996 tỷ <br /> đồng, tăng 7,9% so với cùng kỳ năm 2012 với tỷ trọng đầu tư vào TPCP và tiền  <br /> gởi 75%, doanh thu đầu tư  đạt 3.693 tỷ  đồng tăng 2,4% so với cùng kỳ  năm <br /> 2012. <br /> <br /> Về  năng lực tài chính, trong 6 tháng đầu năm các công ty Bh đã gia tăng vốn <br /> điều lệ thêm gần 1.400 tỷ đồng, điều này cho thấy năng lực tài chính vững chắc <br /> của thị trường với biên thanh toán cao hơn 1,5 lần so với qui định.<br /> <br /> Một điểm nổi bật của thị  trường BH những tháng đầu năm 2013 đó là sự  thâu  <br /> tóm AAA của IAG và thoái vốn của HSBC cho Sumitomo tại tập đoàn Bảo <br /> Việt. Năm 2013 cũng chứng kiến 1 công ty BHNT chính thức hoạt động là PVI  <br /> Sun Life. Dự kiến chó đến cuối năm sẽ có thêm ít nhất 2 công ty BHNT nữa sẽ <br /> được cấp phép.<br /> Để  có thể  dự  báo thị  trường Bh trong thời gian tới, cần nhận định 1 số  điểm  <br /> mạnh, yếu cũng như thách thức và cơ hội của thị trường như sau:<br /> <br /> Điểm mạnh:<br /> <br /> ­ Ngành BH đang phát triển với tốc độ khá nhanh trong thời gian qua.<br /> <br /> ­ Mức độ rủi ro của thị trường được kiểm soát khá tốt<br /> <br /> ­ Chính sách cho phát triển thị  trường BH khá rỏ  ràng đặc biệt cho các công ty <br /> BH nước ngoài.<br /> <br /> Điểm yếu:<br /> <br /> ­ Số lượng các công ty Bh tham gia thị trường còn ít, nhất là các công ty BHNT<br /> <br /> ­ Thu nhập thấp, khả năng tham gia Bh hạn chế<br /> <br /> ­ Hiểu biết về Bh của người dân còn hạn chế<br /> <br /> Cơ hội:<br /> <br /> ­ Dân số đông và trẻ, tỷ lệ tham gia BH còn thấp<br /> <br /> ­ Kinh tế đang trên đà tăng trưởng, thu hút đầu tư nước ngoài<br /> <br /> Thách thức: <br /> <br /> ­ Kinh tế  vĩ mô còn nhiều bất cập, khả  năng tái lạm phát tăng cao, hệ  thống <br /> ngân hàng yếu kém, kinh tế tăng trưởng chứa đựng nhiều yếu tố kém bền vững<br /> <br /> ­ Các cam kết mở  cửa thị  trường BH thông qua cấp phép hoạt động cho các  <br /> công ty BH nước ngoài<br /> <br /> Để tận dụng cơ hội và thách thức, bài viết xin đưa ra một số các đề xuất:<br /> <br /> ­ Cần các giải pháp tích cực hơn nữa từ  phía chính phủ   để  kích thích tăng <br /> trưởng kinh tế, đồng thời lành mạnh hoá hệ  thống ngân hàng và thị  trường tài <br /> chính.<br /> ­ Gia tăng mức vốn pháp định đối với các công ty BH gấp 2 lần so với hiện nay.<br /> <br /> ­ Tăng cường công tác đánh giá rủi ro và định phí, đặc biệt cho các sản phẩm <br /> BHPNT.<br /> <br /> ­ Kiểm soát tốt an toàn tài chính các công ty BH thông qua hệ  thống chỉ  tiêu  <br /> giám sát.<br /> <br /> ­ Cho phép khấu trừ  phí BHNT vào thu nhập chịu thuế khi xác định mức thuế <br /> thu nhập cá nhân.<br /> <br /> ­ Cuối cùng, gia tăng tuyên truyền, giáo dục kiến thức bảo hiểm vào cộng đồng.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> Với 1 số thông tin tổng quan thị trường giai doạn 2008­2012 và thông tin <br /> thị  trường 6 tháng đầu năm 2013, có thể  thấy bức tranh thị  trường   BH Việt  <br /> Nam có nhiều mảng sáng hơn là tối. Nếu các doanh nghiệp nổ lực hơn nữa các  <br /> tháng cuối năm cũng như chính phủ thực hiện có hiệu quả các giải pháp hỗ trợ <br /> các doanh nghiệp và các đề xuất  thì dự báo kết thúc năm 2013 thị  trường  BH  <br /> Việt Nam sẽ tăng trưởng trên 15%.<br /> <br /> <br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> 1. Bản tin thị trường BH VN năm 2012 ­ Bộ Tài chính<br /> <br /> 2. Bản tin thị  trường Bh toàn cầu 6 tháng năm 2013 ­ Cục Quản lý, giám  sát  <br /> bảo hiểm ­ Bộ Tài chính<br /> <br /> 3. Tổng Cục thống kê năm 2012<br />