Trang phục truyền thống Việt Nam -Các vấn đề hỏi và đáp: Phần 2

NHŨNp CÂU JHỎI - ĐÁP VÊ TRẠNG<br /> PHỤC TRƯYEN ỊHốlsíG c ủ a m ộ t s ố DÂN TỘC<br /> THỂU Số Ở VỆT NAM<br /> 1.<br /> <br /> N é t đ ặ c trưng trong trang p h ụ c p h ụ n ữ Tây B ắ c là gì?<br /> <br /> Khi hoa đào, hoa m ận nở bừng trong các thung lũng,<br /> bản làng, cũng là thời điểm các cô gái vùng cao m ặc những<br /> bộ váy áo với tra n g sức th ậ t đẹp, rộn rã cùng nhau đến<br /> những p h iên chợ T ết để mua sắm và gặp gỡ. Sau m ột<br /> năm lao động chăm chỉ m iệt m ài, m ùa xuân thực sự là<br /> m ùa của gặp gỡ, mua b án và vui chơi. K hắp nơi trê n vùng<br /> đ ấ t T ây Bắc, chúng ta b ắ t gặp r ấ t nhiều những phiên chợ<br /> T ết đông vui. Từ Bắc H à, đến Sa Pa... không khí m ùa<br /> xuân tr à n về k h ắp mọi nẻo đường, trê n từng gương m ặt<br /> của người già và những cô gái trẻ, trê n từng vẻ rực rỡ của<br /> váy áo và tra n g sức.<br /> Trong m ỗi dịp đến chợ xuân, vẻ đẹp của tra n g phục và<br /> đồ tra n g sức được th ể h iện đầy đủ và rực rỡ n h ấ t. T rang<br /> sức của các d ân tộc thiểu số vùng cao Tây Bắc chủ yếu th ể<br /> 134<br /> <br /> h iện vẻ đẹp th ẩm mỹ và sự hài hòa với váy, áo, đồng thời<br /> cũng m ang ý nghĩa tín ngưỡng của truyền thống. Trong<br /> n ền xanh của núi, n ền xanh của chàm cùng với những sắc<br /> m àu thổ cẩm rực rỡ và hoa văn tin h tế, phụ nữ vùng cao<br /> đã làm n ên những bộ váy áo tôn vẻ đẹp của m ình trước<br /> th iê n nhiên. Họ đã sử dụng biện pháp gắn h ạ t cườm, hay<br /> đồng xu bạc lên áo, mũ, m ang vẻ đẹp độc đáo nhưng đầy<br /> tín h biểu tượng của vị th ầ n bảo vệ sức khỏe cho trẻ nhỏ.<br /> N ền thổ cẩm rực rỡ ở cổ áo, nẹp ngực, ống tay được sáng<br /> lấp loáng nhờ tra n g sức bạc với hoa văn tin h xảo càng<br /> làm tăn g thêm vẻ đẹp của tran g phục. Đồ tra n g sức cổ<br /> tru y ền của các dân tộc th iể u số nơi đây chủ yếu làm bằng<br /> bạc trắn g , đa số là khuyên tai, vòng cổ, vòng tay, bộ xà<br /> tích và nhẫn, đặc b iệt là trâ m cài đầu của dân tộc Nùng<br /> Dín. Tuy mỗi dân tộc có kiểu hoa văn khác nhau, nhưng<br /> có m ột n é t chung r ấ t dễ n h ậ n th ấy đó là những đồ tran g<br /> sức này không th ể tách rời khỏi tran g phục, m à nó luôn<br /> h ài hoà, điểm vào tra n g phục. Trong nền trời m ây bàng<br /> bạc của h ạ t sương sa, các phiên chợ th ậ t rộn rã với âm<br /> th a n h đặc b iệt chỉ ở chợ vùng cao mới có. sắ c m àu của váy<br /> áo thổ cẩm, của tra n g sức hòa lẫn sắc m àu của th iên<br /> nhiên, các sả n phẩm m ang đến chợ th ể hiện n é t độc đáo<br /> r ấ t riên g của vùng đ ấ t này vào mỗi dịp xuân về. N ét đẹp<br /> và chiều sâu văn hoá ẩ n chứa trong mỗi nụ cười của con<br /> người vùng cao, trê n mỗi tran g sức m à họ m ang trê n người.<br /> T rang sức của d ân tộc thiểu số gắn liền với từng lễ<br /> nghi và phong tục tậ p quán của mỗi tộc người, dòng họ.<br /> Trong tiế t xuân, gia đình người Dao Tuyển làm lễ cúng<br /> xin bố mẹ nuôi cho con m ình, vì cháu bé đang yếu. Theo<br /> 135<br /> <br /> quan niệm của dân Dao Tuyển, nếu cháu bé có cha mẹ<br /> nuôi cháu sẽ khỏe m ạnh. Sau khi n h ậ n chén rượu mừng,<br /> họ sẽ buộc vào tay cháu bé m ột đồng bạc trắ n g để ngăn<br /> trừ gió, và giữ ấm cho cháu bé. Có th ể nói, đối với cư dân<br /> vùng cao, tra n g sức của họ ẩ n chứa m ột k h á t vọng lớn lao<br /> về niềm vui và sức khỏe. C hính vì vậy, theo quan niệm<br /> của người Mông những phụ nữ chăm làm khỏe m ạn h là<br /> phụ nữ đeo hoa tai th ậ t to. Từ người già đến con trẻ, đều<br /> có tra n g sức bằng bạc trê n người, nó không chỉ th ể hiện<br /> sự giàu sang m à còn có ý nghĩa sâu xa về việc giữ hơi ấm<br /> và n g ăn chặn điều dữ theo quan niệm dân gian. Vòng cổ<br /> và hoa tai là đồ tran g sức ưa dùng của người Mông. Vòng<br /> cồ có chu vi từ 45 - 55cm, vòng không khép kín hoàn toàn.<br /> Vòng cổ người Mông có hai loại, m ột loại dùng đế làm<br /> đẹp, còn loại thứ hai m ang chức n ăng biểu tượng, bảo vệ<br /> sức khỏe, đem may m ắn cho con người. Khi m ang đồ tra n g<br /> sức b ên m ình, cư dân Mông luôn tin tưởng, an tâ m rằn g<br /> gia đình họ sẽ luôn khoẻ m ạnh, h ạ n h phúc và sum vầy<br /> bên nhau. C hính vì th ế, tra n g sức cũng như ca dao, dân<br /> ca, luôn gắn với vòng đời con người từ khi chào đời đến<br /> khi tuổi cao. Mỗi đứa trẻ khi sinh ra đều được đón n h ậ n<br /> vào cộng đồng qua những tín hiệu văn hóa của tộc người.<br /> T ran g sức bạc là v ậ t không th ể thiếu trong đời sống cư<br /> d ân vùng cao Tây Bắc. C hính vì lẽ đó, nghề làm đồ tran g<br /> sức luôn được lưu truyền từ đời này sang đời khác như lời<br /> n h ắ n nhủ về cội nguồn tổ tiên. Cư dân Mông chủ yếu làm<br /> những chiếc vòng bạc có dây xích hai bên, có h ìn h dáng<br /> giống tră n g lưỡi liềm. Có loại như cuộn dây có 3 sợi bạc<br /> cuốn chặt. Có kiểu vòng cổ khắc hoạ h ìn h con chim, hoặc<br /> 136<br /> <br /> xoắn ốc, dùng để đi dự lễ hội hoặc các lễ cúng đầu năm .<br /> N gày thường, phụ nữ Mông đeo m ột chiếc vòng cổ, nhưng<br /> ngày lễ họ đeo nhiều hơn. T rang sức của các dân tộc vùng<br /> cao Tây Bắc cũng có nhiều n é t tương đồng với các dân tộc<br /> khác.<br /> Nếu những ngày th á n g trong năm là công việc của đồng<br /> áng, th ì m ùa xuân lại là thời gian giành cho những phiên<br /> chợ và đám cưới. Trong không khí là n h m ạnh, lòng người<br /> dường như được sưởi ấm và bừng lên niềm vui. Vào dịp<br /> này các cô gái Dao như hồng lên n é t tươi tắ n và xinh đẹp<br /> hơn, xúng xính trong những bộ váy áo mới cùng nhiều<br /> tra n g sức bạc trê n đầu rung rin h theo nhịp bước chân. Mỗi<br /> người m ột vẻ, mỗi tra n g sức m ột kiểu cách hoa văn, mỗi<br /> loại váy áo m ột kiểu thổ cẩm đã làm n ên m ột bức tran h<br /> xuân đầy m àu sắc.<br /> Trong những đám cưới, quần áo và tra n g sức của người<br /> Dao Tuyển th ậ t đẹp. Sắc chàm xanh th ẫm đã nhuộm thắm<br /> tra n g phục của d ân tộc Dao Tuyển, tuy không rực rỡ như<br /> tra n g phục Mông hay Dao Đỏ, nhưng nó lại duyên dáng<br /> và tô n lên cùng với sắc lấp lán h của vòng tay, vòng cổ,<br /> hoa tai bằng bạc. Các cô gái Dao Tuyển thường dùng nhiều<br /> tra n g sức bằng bạc để đến những hội vui m ùa xuân. Khi<br /> những chú chim ríu r ít gọi bầy làm tổ, cũng là lúc đón cô<br /> dâu mới về nhà. Cô dâu được trùm kín đầu bằng chiếc<br /> k h ă n m àu đỏ, đi vào nhà làm lễ, rồi được th ầy cúng và<br /> hai bên gia dinh chúc mừng h ạn h phúc. Theo quan niệm<br /> của cư dân nơi đây, khi cô gái về làm dâu, ngoài váy áo cô<br /> đã làm suốt m ột năm qua, cô còn có của hồi môn là những<br /> đồ tran g sức bằng bạc do cha mẹ m ình tặng. Khi về đến<br /> 137<br /> <br /> n h à chồng, th ầ y cúng sẽ cắt m ột sợi chỉ m àu để trao cho<br /> cô dâu, chú rể với m ong muốn cả hai sẽ cùng giữ gìn h ạn h<br /> phúc gia đình. Cô dâu, chú rể sẽ được cha mẹ chồng trao<br /> đồ tra n g sức. Lễ nghi này r ấ t quan trọ n g vì nó th ể hiện<br /> rằng: đồ tran g sức bạc sẽ bảo vệ cho đôi vợ chồng mới<br /> khỏi điều dữ và vun đắp h ạ n h phúc lứa đôi. T rang sức của<br /> cô dâu Dao Tuyển gồm có vòng cổ dài được tra n g trí nhiều<br /> hoa văn từ những h ìn h m ẫu cổ xưa như: h ìn h trò n và hoa<br /> lá, ngoài ra còn có vòng tay và hoa tai. T rên nền váy<br /> chàm xanh, k h ă n m àu hồng đậm , tra n g sức bạc trắ n g tôn<br /> lên vẻ rạn g rỡ, sáng ngời của cô gái Dao. N hững đồ tran g<br /> sức này sẽ được họ giữ lại như bảo v ậ t của gia đình, dòng<br /> họ và sẽ trao lại cho con cháu san này.<br /> Nếu tran g phục của người Dao Tuyển chủ yếu là sắc<br /> chàm , th ì tran g phục của người Dao Đỏ lại bừng lên rực rỡ<br /> sắc dỏ của hoa văn trê n áo, m à m àu đỏ ở đây gắn với<br /> tru y ền thuyết về con chim h ạ n h phúc của người Dao Đỏ.<br /> Cô dâu Dao Đỏ nổi b ậ t bởi chiếc k h ă n đội đầu và lấp lánh<br /> tra n g sức bạc trê n áo, trê n cổ và tay, đó là v ậ t không thể<br /> thiếu cho cô dâu khi về nh à chồng và m ang biểu tượng<br /> của h ạ n h phúc vững bền.<br /> T rang phục và đồ tra n g sức của cô dâu người N ùng Dín<br /> là m ột n é t đặc sắc trong văn hoá chung của các dân tộc<br /> thiểu số vùng cao Tây Bắc. Sau khi cô dâu vái quỳ trước<br /> b àn thờ tổ tiên , mẹ chồng sẽ đeo tặ n g đồ tra n g sức cho cô<br /> như m ột sự đón n h ậ n th à n h viên mới trong gia đình. Khi<br /> về n h à chồng, cô dâu sẽ được mẹ chồng cài thêm m ột<br /> chiếc trâ m bạc lên đầu th à n h m ột đôi, điều này xuất p h át<br /> từ truyền thuyết xa xưa của người N ùng Dín, đó là sự ghi<br /> 138<br /> <br />