Trung Quốc và tham vọng quốc tế hóa đồng nhân dân tệ

TRUNG QUỐC PHÁ GIÁ ĐỒNG NHÂN DÂN TỆ: NGUYÊN NHÂN VÀ TÁC ĐỘNG?<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TRUNG QUỐC VÀ THAM VỌNG QUỐC TẾ HÓA<br /> ĐỒNG NHÂN DÂN TỆ<br /> ThS. NGHIÊM THỊ THÚY HẰNG<br /> <br /> Chiến lược quốc tế hoá đồng nhân dân tệ đã được Trung Quốc xác định là một quá trình lâu<br /> dài. Để trở thành đồng tiền quốc tế, đồng nhân dân tệ phải được công nhận và chấp nhận<br /> rộng rãi trên thị trường quốc tế, đồng thời phát huy được vai trò của đơn vị định giá, trung<br /> gian trao đổi và lưu trữ giá trị, tức là trở thành một đồng tiền được sử dụng trong thanh<br /> toán quốc tế, đầu tư quốc tế và dự trữ quốc tế.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C<br /> hiến lược quốc tế hoá đồng nhân dân tệ bước thí điểm thành lập các trung tâm giao dịch<br /> (NDT) của Trung Quốc cơ bản chia thành NDT ở ngoài Trung Quốc Đại lục, tại Hồng Kông<br /> 3 giai đoạn: (i) Giai đoạn 1: Khu vực hoá từ năm 2004, tại Luân Đôn năm 2012, Singapore<br /> đồng NDT, ký kết các hiệp định song phương năm 2013... Hiện nay, với 15 trung tâm giao dịch<br /> về thanh toán quốc tế. Giai đoạn thí điểm này sẽ NDT ở ngoài Trung Quốc Đại lục và 4 khu tự do<br /> giúp đồng NDT có thêm được những kinh nghiệm thương mại Thượng Hải, Thiên Tân, Quảng Đông,<br /> và thị trường vốn trong nước của Trung Quốc sẽ Phúc Kiến, Trung Quốc có thể thâm nhập dễ dàng<br /> ngày càng chuẩn hoá hơn; (ii) Giai đoạn 2: GDP hơn vào các thị trường tài chính toàn cầu, khuyến<br /> của Trung Quốc đạt mức cao, cộng với việc đồng khích việc giao dịch và sử dụng đồng NDT.<br /> NDT sau khi đã khu vực hoá thành công sẽ tiến tới Để tăng cường việc sử dụng đồng NDT trong<br /> trở thành đồng tiền quốc tế, có nhiều quốc gia ký thanh toán quốc tế, kể từ năm 2010, Trung Quốc<br /> kết thoả thuận thanh toán song phương với Trung đã ký kết một số hiệp định về việc sử dụng đồng<br /> Quốc, thị trường vốn trong nước (đặc biệt là thị bản tệ của mỗi nước làm phương tiện thanh toán<br /> trường trái phiếu phát hành bằng đồng NDT) có thay vì sử dụng đồng USD hay một ngoại tệ thứ<br /> sức ảnh hưởng quốc tế lớn; (iii) Giai đoạn 3, trên 3 khác. Hiệp định tăng cường sử dụng tiền tệ<br /> cơ sở của những bước phát triển 1 và 2, tiến hành song phương giữa Trung Quốc – Nhật Bản được<br /> chuyển đổi đồng NDT hoàn toàn và đưa đồng đánh giá là quan trọng nhất cho đến thời điểm<br /> NDT trở thành đồng tiền quốc tế thực sự. này do không chỉ giúp hai bên giảm bớt rủi ro<br /> Tham vọng trở thành đồng tiền và chi phí giao dịch mà còn có khả năng làm suy<br /> trong thanh toán quốc tế giảm sự thống trị của đồng USD trong thương<br /> mại toàn cầu. Bên cạnh đó, Trung Quốc còn có<br /> Trung Quốc đã mở đầu quá trình quốc tế hóa bước tiến mới với một số quốc gia về việc trao<br /> đồng NDT bằng các biện pháp đưa đồng NDT trở đổi tiền tệ trực tiếp trên thị trường ngoại hối<br /> thành đồng tiền thanh toán quốc tế, cụ thể: (i) Thực Trung Quốc, cụ thể tính đến tháng 3/2015, đã<br /> hiện giao dịch thương mại quốc tế bằng NDT bên có 9 đồng tiền được trao đổi trực tiếp trên thị<br /> ngoài Trung Quốc; (ii) Ký kết các hiệp định thanh trường ngoại hối Trung Quốc (USD, Đô la Sing,<br /> toán trực tiếp bằng NDT, trao đổi tiền tệ trực tiếp Euro, Đô la NewZealand, Bảng Anh, Yên Nhật,<br /> trên thị trường ngoại hối và hoán đổi tiền tệ. Đô la Australia, Ringgit Malaysia, Rúp Nga).<br /> Thúc đẩy giao thương bằng đồng NDT là bước Ngoài ra, từ cuối năm 2008 đến nay, Trung<br /> đi ban đầu đơn giản trong tiến trình quốc tế hóa Quốc đã có xu hướng tăng cường ký các thỏa thuận<br /> đồng NDT bởi việc thực hiện bước đi này không hoán đổi tiền tệ (bằng NDT) với nhiều quốc gia,<br /> đòi hỏi Trung Quốc phải có sự thay đổi cơ bản khu vực, trong đó có nhiều quốc gia phát triển như<br /> trong chính sách trong nước. Trung Quốc đã từng Anh, EU, Nhật Bản… Tính đến giữa năm 2014,<br /> <br /> 28<br />  TÀI CHÍNH - Tháng 9/2015<br /> <br /> Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã ký 52 thỏa Kông, trái phiếu quốc tế đồng NDT tiếp tục được<br /> thuận hoán đổi tiền tệ song phương (BSA) với phát hành tại Singapore, London, Đài Loan,<br /> 31 đối tác thương mại như Argentina, Indonesia, Luxembourg… Tại Hồng Kông, hoạt động phát<br /> Belarus, Malaysia, Hàn Quốc và đặc khu kinh tế hành và giao dịch trái phiếu đồng NDT đã tăng<br /> Hồng Kông... Động thái này không chỉ giúp thúc mạnh kể từ năm 2010 sau khi Trung Quốc nới lỏng<br /> đẩy hoạt động thương mại, đầu tư song phương một số quy định về kiểm soát vốn và có những<br /> giữa Trung Quốc với quốc gia đối tác mà còn được bước đi nhằm khuyến khích sử dụng đồng tiền này<br /> cho là nhằm thực hiện một số mục đích khác như: trong thanh toán thương mại thay cho đồng USD.<br /> (i) Giảm sự phụ thuộc vào đồng USD và tạo kênh Thị trường Hồng Kông còn cung cấp một số sản<br /> huy động tài chính cho các nước đối tác trong giai phẩm đầu tư tài chính đối với đồng NDT ở bên<br /> đoạn khủng hoảng tài chính; (ii) Tăng thêm mức ngoài Trung Quốc như hợp đồng hoán đổi nợ xấu<br /> độ chấp nhận sử dụng đồng NDT trong thanh toán bằng đồng NDT, quỹ trái phiếu đồng NDT, chương<br /> quốc tế nhằm thực hiện tiến trình quốc tế hóa đồng trình bảo hiểm và tiết kiệm cùng với các sản phẩm<br /> NDT; (iii) Giảm chi phí giao dịch và rủi ro tỷ giá; cấu trúc. Sự xuất hiện của các sản phẩm này được<br /> (iv) Thúc đẩy thương mại và đầu tư song phương, coi như một trong những lợi thế của Hồng Kông<br /> thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; (v) Không loại trừ trong vai trò trung tâm giao dịch đồng NDT ở bên<br /> mục đích chính trị do nhiều thỏa thuận hoán đổi có ngoài Trung Quốc. Chương trình kết nối thị trường<br /> giá trị thấp, chỉ mang tính tượng trưng. chứng khoán Thượng Hải và thị trường chứng<br /> Những nỗ lực trên của Trung Quốc đã giúp khoán Hồng Kông cho phép các công ty đầu tư<br /> giá trị kim ngạch thương mại xuyên biên giới và môi giới có thể từ Hồng Kông mua bán một số<br /> được thanh toán bằng đồng NDT tăng mạnh; cổ phiếu chọn lọc trên sàn Thượng Hải và ngược<br /> mức độ công nhận và chấp nhận đồng NDT ở lại cũng là một bước tiến của Trung Quốc nhằm<br /> nước ngoài cũng được nâng cao; nghiệp vụ đồng nới lỏng thêm quản lý dòng luân chuyển vốn và là<br /> NDT ở ngoài Trung Quốc đại lục đã phát huy vai bước tiến quan trọng trong việc minh bạch hóa thị<br /> trò lớn trong việc đáp ứng nhu cầu của các thực trường, những mục tiêu cần thực hiện để tiến tới<br /> thể kinh tế và chủ thể thị trường. Theo Báo cáo quốc tế hóa đồng NDT.<br /> tháng 4/2014 của Ngân hàng thanh toán quốc tế, Ngoài việc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài<br /> NDT là đồng tiền sử dụng trong thanh toán quốc đầu tư vào Trung Quốc, trong những năm gần<br /> tế đứng thứ hai chỉ sau USD và NDT là đồng đây, Trung Quốc liên tục ban hành và thực hiện<br /> tiền được thanh toán nhiều thứ năm trên thế giới. các chính sách thúc đẩy hoạt động đầu tư ra nước<br /> Tuy nhiên, NDT mới chỉ chiếm 2,17% khối lượng ngoài theo chiến lược “Đi ra ngoài”, trong đó có<br /> thanh toán trên toàn cầu. chính sách cho phép chuyển NDT ra nước ngoài<br /> Hướng đến vai trò là đồng tiền trong đầu tư đầu tư. Chính sách cho phép đầu tư bằng NDT ra<br /> quốc tế nước ngoài cùng với các chính sách hỗ trợ khác<br /> đã giúp cho đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc<br /> Để đồng NDT được sử dụng và lưu hành rộng tăng mạnh và đạt mức 87,8 tỷ USD trong năm 2012,<br /> rãi ở bên ngoài Trung Quốc Đại lục, nước này đã tăng 17,6% so 2011.<br /> và đang thúc đẩy việc duy trì nhu cầu nắm giữ Trong những năm gần đây, cùng với sự lớn<br /> đồng NDT của thế giới qua việc tạo ra được nhiều mạnh về tiềm lực kinh tế và tiến trình quốc tế<br /> sản phẩm đầu tư và tài chính cho đồng NDT ở hóa đồng NDT, Trung Quốc đã tích cực đưa đồng<br /> thị trường bên ngoài Trung Quốc đại lục. Từ năm NDT ra thị trường quốc tế thông qua các dạng<br /> 2002, Trung Quốc đã thực hiện các biện pháp để thức viện trợ, giúp đỡ và cho vay với điều kiện<br /> đưa đồng NDT hướng tới vai trò đồng tiền đầu tư ưu đãi hơn - với một phần mục đích là nắm giữ<br /> quốc tế: (i) Phát triển thị trường trái phiếu bằng các tài nguyên thiên nhiên nước ngoài, tích lũy<br /> đồng NDT ở nước ngoài và kết nối thị trường kiến thức quản lý, tạo mạng lưới phân phối hàng<br /> chứng khoán Thượng Hải và Hồng Kông; (ii) Cho hoá. Việc Trung Quốc cấp các khoản cho vay cho<br /> phép các nhà đầu tư có tổ chức nước ngoài đầu tư các nước đang phát triển trong 2 năm qua đã vượt<br /> vào thị trường chứng khoán nội địa Trung Quốc; qua cả Ngân hàng Thế giới, cộng với việc tăng<br /> (iii) Cho phép nhà đầu tư Trung Quốc chuyển NDT cường cho vay bằng đồng NDT đã là một minh<br /> ra nước ngoài để đầu tư; (iv) Trợ cấp, cho vay quốc chứng cho thấy rõ quy mô bành trướng kinh tế<br /> tế bằng đồng NDT. và xu thế đảm bảo nguồn lợi tự nhiên của Trung<br /> Sau khi thử nghiệm thành công tại Hồng Quốc. Trong năm 2014, Trung Quốc đã thúc đẩy<br /> <br /> 29<br />  TRUNG QUỐC PHÁ GIÁ ĐỒNG NHÂN DÂN TỆ: NGUYÊN NHÂN VÀ TÁC ĐỘNG?<br /> <br /> thành lập hai tổ chức quốc tế (ngân hàng) mới: tiền tệ của IMF vào tháng 10/2010, mặc dù có xem<br /> NDB (15/7/2014) và AIIB (24/10/2014) nhằm nâng xét trường hợp đồng NDT của Trung Quốc, song<br /> tầm ảnh hưởng của mình đến khu vực và thế giới IMF chưa đưa NDT vào rổ tiền tệ SDR là do NDT<br /> cũng như đẩy mạnh việc quốc tế hóa đồng NDT. chưa đáp ứng được tiêu chí sử dụng tự do.<br /> Cụ thể, AIIB sẽ sử dụng đồng NDT trong các hoạt Mới đây, trong 3 ngày liên tiếp từ 11-13/8/2015,<br /> động tín dụng nhằm đẩy mạnh việc sử dụng đồng Trung Quốc đã giảm giá đồng NDT khoảng 4,6%<br /> NDT trong khu vực châu Á. Ngân hàng NDB sẽ so với đồng USD. Động thái này không chỉ nhằm<br /> hỗ trợ sử dụng đồng NDT ở khu vực châu Phi và hỗ trợ xuất khẩu cũng như tăng trưởng của nước<br /> khối các nền kinh kế mới nổi (BRICS). này mà còn thúc đẩy tiến trình tự do hóa và quốc tế<br /> Nhìn chung, Trung Quốc đã có nhiều nỗ lực hóa đồng NDT, biến NDT trở thành một đồng tiền<br /> trong việc đưa NDT trở thành đồng tiền sử dụng dự trữ, được nằm trong rổ SDR của IMF. Phía Ngân<br /> trong đầu tư, tuy nhiên, Trung Quốc hiện nay mới hàng Trung ương Trung Quốc cho rằng, động thái<br /> chỉ đang bước những bước đi đầu tiên trong việc này sẽ giúp tỷ giá phản ánh cung cầu thực đúng<br /> hướng đồng NDT trở thành đồng tiền sử dụng hơn, do giá USD đã tăng mạnh trong thời gian qua.<br /> trong đầu tư quốc tế. Đây là một bước đi quan trọng trong công cuộc<br /> Nỗ lực trở thành đồng tiền dự trữ quốc tế cải cách tỷ giá của Trung Quốc nhằm cho phép thị<br /> trường đóng vai trò lớn hơn trong quyết định tỷ<br /> Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã có giá, dần tiến tới bỏ việc can thiệp của nhà nước.<br /> những nỗ lực trong việc từng bước đưa đồng NDT<br /> trở thành đồng tiền dự trữ quốc tế như tích cực vận Trung Quốc đang muốn NDT nhanh chóng có<br /> động để đồng NDT có một vai trò lớn hơn trong mặt trong rổ tiền tệ SDR (quyền rút vốn đặc<br /> các định chế tài chính quốc tế, hay có mặt trong hệ biệt - loại tiền tệ của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF)<br /> thống dự trữ ngoại hối của các quốc gia. Danh sách mà các quốc gia có thể dùng để dự trữ). Rổ tiền<br /> các quốc gia, khu vực sử dụng NDT làm đồng tiền tệ SDR hiện đang chỉ có 4 đồng tiền là USD,<br /> dự trữ ngày càng mở rộng và hiện đã lên trên 50 EUR, Bảng Anh và Yên Nhật.<br /> quốc gia, khu vực.<br /> Mặc dù tỷ trọng đồng NDT trong hệ thống dự<br /> trữ của phần lớn các quốc gia và khu vực trên còn Những nỗ lực của Trung Quốc gần đây đã<br /> ở mức khiêm tốn nhưng theo kết quả khảo sát nhận được nhiều đánh giá tích cực từ IMF. Tuy<br /> các ngân hàng Trung ương do Central Banking nhiên, tham vọng này của Trung Quốc cũng gặp<br /> Publications thực hiện tháng 3/2015, 72 cơ quan phải sự phản đối từ Phía Mỹ. Trong thời gian tới,<br /> tiền tệ trên thế giới sẽ có lượng dự trữ ngoại hối việc tham gia rổ tiền tệ SDR của đồng NDT sẽ<br /> bằng NDT chiếm khoảng 2,9% dự trữ ngoại hối vẫn còn phụ thuộc ít nhiều vào Mỹ - nước có thể<br /> vào cuối năm 2015 và sẽ tăng lên mức 10% dự trữ sẽ bác bỏ quyết định. Bên cạnh đó, việc đưa NDT<br /> tiền tệ thế giới vào năm 2025. vào rổ SDR cũng kéo theo những rủi ro nhất định<br /> Trung Quốc đang muốn NDT nhanh chóng có cho Trung Quốc do Mỹ, IMF nhiều khả năng đặt<br /> mặt trong rổ tiền tệ SDR (quyền rút vốn đặc biệt điều kiện yêu cầu Trung Quốc nâng cao mức độ tự<br /> - loại tiền tệ của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) mà các do sử dụng NDT, đẩy nhanh tự do hóa tài khoản<br /> quốc gia có thể dùng để dự trữ). Rổ tiền tệ SDR hiện vốn, nới lỏng các hạn chế đối với đầu tư tư nhân<br /> đang chỉ có 4 đồng tiền là USD, EUR, Bảng Anh và ở nước ngoài, giao dịch chứng khoán, sản phẩm<br /> Yên Nhật. Những đồng tiền tham gia vào cơ cấu rổ phái sinh, lưu thông vốn…<br /> tiền tệ SDR được IMF lựa chọn dựa trên quy mô của Nhìn chung, tiến trình quốc tế hóa đồng NDT<br /> khu vực xuất khẩu và tiêu chí sử dụng tự do, tức là của Trung Quốc đã và đang có những bước tiến<br /> nó được sử dụng rộng rãi trên thực tế và được giao nhất định song vẫn mới chỉ là những bước tiến sơ<br /> dịch trên thị trường toàn cầu. Đối với Trung Quốc, khai ban đầu. Nhiều nhận định cho rằng, theo quy<br /> việc NDT được tham gia vào cơ cấu rổ tiền tệ SDR luật phát triển của đồng tiền quốc tế, Trung Quốc<br /> sẽ là tuyên bố hiệu quả nhất về tính quốc tế hóa của cũng sẽ phải mất một quá trình khoảng 15-20 năm<br /> đồng NDT. Các nước trên thế giới sẽ coi NDT là một để đáp ứng đủ điều kiện trở thành đồng tiền quốc tế.<br /> trong những đồng tiền mạnh, đồng thời, thông qua Báo cáo “Quốc tế hóa đồng NDṬ năm 2014” do Đại<br /> đồng tiền này Trung Quốc sẽ có điều kiện đẩy mạnh học Nhân dân Trung Quốc công bố tháng 7/2014,<br /> vai trò của đồng NDT và từng bước thao túng thị dự kiến trước năm 2020 NDT sẽ trở thành đồng tiền<br /> truờng tiền tệ thế giới. Tuy nhiên, trong lần đánh giá quốc tế lớn thứ 3 thế giới sau USD và Euro. <br /> <br /> 30<br />