Truyền dẫn và phân phối nước cấp nông thôn

Chia sẻ: Minhanh Minhanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

245
lượt xem 121
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của vấn đề phân phối nước sạch cho người dân nông thôn là nhằm mục đích tạo điều kiện cho họ được hưởng nguồn nước đầy đủ, ổn định và an toàn một cách công bằng. Việc truyền tải và phân phối nước là một cấu thành không thể thiếu trong hệ thống khai thác, xử lí và cung cấp nước sạch.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Truyền dẫn và phân phối nước cấp nông thôn

 CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 7.1. GIÅÏI THIÃÛU Muûc âêch cuía váún âãö phán phäúi næåïc saûch cho ngæåìi dán näng thän laì nhàòm muûc âêch taûo âãöu kiãûn cho hoü âæåüc hæåíng thuû nguäön næåïc âáöy âuí, äøn âënh vaì an toaìn mäüt caïch cäng bàòng. Viãûc truyãön taíi vaì phán phäúi næåïc laì mäüt cáúu thaình khäng thãø thiãúu trong hãû thäúng khai thaïc, xæí lyï vaì cung cáúp næåïc saûch. Tuìy theo tênh cháút âëa lyï, âëa hçnh, âiãöu kiãûn kinh tãú xaî häüi maì ta coï nhiãöu caïch truyãön taíi vaì phán phäúi phong phuï vaì saïng taûo. Caïc vuìng ven âä, näng thän táûp trung coï thãø sæí duûng caïc âæåìng äúng coï aïp hoàûc kãnh dáùn khäng aïp. Caïc vuìng xa, vuìng sáu, cæ dán raíi raïc hoàûc caïc vuìng âang bë thiãn tai (haûn haïn, luî luût, ...) thç coï caïc hçnh thæïc chuyãøn taíi næåïc bàòng xe bäön, bàòng ghe, xaì lan, ... Âäüng læûc cho doìng chaíy thæåìng laì maïy båm âiãûn hoàûc âäüng cå, chaíy theo troüng læûûc, ... Viãûc tênh toaïn âæåìng chuyãön næåïc vaì caïch thæïc phán phäúi cáön cán nhàõc vaì tênh toaïn kyî nhàòm âaím baío tênh kinh tãú, kyî thuáût vaì an toaìn vãû sinh. Täøng quaït, coï caïc daûng truyãön dáùn vaì phán phäúi nhæ sau: Häö chæïa Phán phäúi ÄÚng/ maïng dáùn Hçnh 7.1: Daûng truyãön dáùn vaì phán phäúi theo troüng læûc âån giaín ÄÚng/ maïng dáùn Häö chæïa Xæí lyï/Træî Båm Phán phäúi Hçnh 7.2: Daûng truyãön dáùn vaì phán phäúi bàòng båm giaïn tiãúp ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 121
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ÄÚng dáùn Nguäön cáúp Bãø chæïa/ xæí lyï Phán phäúi Båm Hçnh 7.3: Daûng truyãön dáùn vaì phán phäúi bàòng båm træûc tiãúp Phán phäúi Båm ÄÚng dáùn Bãø chæïa/têch aïp Traìn Giãúng ÄÚng dáùn lãn/ Van 1 chiãöu phán phäúi næåïc Van måí bçnh thæåìng Hçnh 7.4: Daûng truyãön dáùn & phán phäúi træûc tiãúp - giaïn tiãúp ÅÍ hçnh 7.4, næåïc tæì giãúng âæåüc båm lãn (coï thãø cáön xæí lyï, nãúu cáön thiãút) qua âæåìng äúng dáùn lãn bãø chæïa. Âæåìng äúng dáùn chênh tæì maïy båm cuîng laì âæåìng phán phäúi næåïc chênh, âäöng thåìi cuîng laì âæåìng dáùn næåïc tæì bãø chæïa xuäúng maûng phán phäúi. qua hãû thäúng van 1 chiãöu. Van måí bênh thæåìng chè âoïng laûi trong træåìng håüp cáön sæí chæîa maûng phán phäúi. Æu âiãøm cuía caïch thæïc naìy giuïp viãûc têch næåïc theo daûng têch thãú nàng khi ngæåìi sæí duûng khäng duìng hãút næåïc cuía theo cäng suáút cuía maïy båm thç læåüng næåïc thæìa seî âæåüc træî laûi åí bãø chæïa. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 122
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Baíng 7.1: Quan hãû giæîa truyãön taíi næåïc vaì phán phäúi våïi caïc giai âoaûn xæí lyï næåïc vaì thiãút kãú hãû thäúng cáúp næåïc CAO ÂÄÜ Thu næåïc Træî thä Xæí lyï så bäü Loüc cháûm Khæí truìng Træî næåïc Phán phäúi GIAI ÂOAÛN - Næåïc säng Bãø træî liãn kãút Làõng tæû nhiãn Loaûi chàõt làõng - Duìng clo Theo chiãún Âãún caïc âiãøm - Häö chæïa Coï thãø kãút hoàûc càûn, lå læíng - Caïc biãûn læåüc phán duìng næåïc, - Næåïc tháúm håüp våïi Làõng duìng hoïa cháút khæí sàõt phaïp baío phäúi (âëa voìi næåïc cäng troüng læûc vaì hiãûu chènh hoàûc âaím an toaìn hçnh, nàng cäüng - Giãúng khoan âä pH Loüc nhanh næåïc uäúng læåüng båm) Váûn täúc doìng Caïc loaûi bãø Váûn täúc doìng Váûn täúc doìng Âuí læåüng Nhiãöu loaûi bãø Kênh thæåïc KHAÍ NÀNG chaíy trung chæïa. Dung chaíy trung chaíy trung theo thåìi gian chæïa. Thãø têch phuì håüp våïi THIÃÚT KÃÚ bçnh trong têch træî tuìy bçnh trong bçnh trong 1 tiãúp xuïc æïng täúi thiãøu cho 1 täúc âäü ra yãu giai âoaûn váûn thuäüc nguäön giai âoaûn váûn ngaìy våïi váûn täúc ngaìy sæí duûng cáöu haình næåïc (vaìi giåì haình doìng chaíy næåïc âãún 1 ngaìy) trung bçnh ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 123
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7.2. VÁÛN CHUYÃØN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC NÄNG THÄN 7.2.1. Váûn chuyãøn næåïc Tuyì hoaìn caính vaì âàûc âiãøm kinh tãú - xaî häüi, näng thän Viãût Nam coï caïc hçnh thæïc chuyãøn næåïc cå âäüng nhæ sau: Hçnh 7.5: Dáùn næåïc bàòng xe âáøy tay Hçnh 7.6: Dáùn næåïc bàòng xe bäön cho vaìo caïc khu væûc, ngoî ngaïch cháût heûp caïc dán cæ raíi raïc, thiãúu nguäön næåïc Hçnh 7.6: Dáùn næåïc bàòng xa guäöng Hçnh 7.6: Dáùn næåïc bàòng ghe åí caïc (duìng nàng læåüng doìng chaíy säng, vuìng ngáûp màûn ÂB säng Cæíu Long suäúi) åí vuìng miãön Trung ViãûtNam Hçnh 7.7: Duìng kãnh dáùn næåïc laì caïch chuyãøn taíi næåïc phäø biãún åí nhiãöu vuìng näng thän Viãût Nam. Næåïc træî Hçnh 7.8: Dáùn næåïc tæì suäúi xuäúng åí caïc bãø xáy bàòng gaûch. âäöng bàòng qua âæåìng äúng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 124
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7.2.2. Phán phäúi næåïc cäng cäüng Nhiãöu vuìng näng thän Viãût Nam, hoàûc caïc vuìng táûp trung cæ dán taûm thåìi trong muìa luî åí Âäöng bàòng säng Cæíu Long thæåìng khäng coï maûng læåïi phán phäúi næåïc bàòng âæåìng äúng nhæ åí caïc âä thë hoàûc caïc vuìng táûp trung dán cæ âäng. Taûi caïc nåi naìy, viãûc sæí duûng caïc bãø træî, thuìng chæïa cäng cäüng ráút phäø biãún. Dæåïi âáy laì caïch täø chæïc phán phäúi næåïc cho tráût tæû vaì vãû sinh. ÄÚng thu næåïc ÄÚng thu næåïc mæa tæì maïi (nhaì hoüp, Thuìng træî mæa tæì maïi træåìng hoüc, kho læång thæûc...) nhaì Kãû âåî ÄÚng phán phäúi næåïc ÂIÃØM CÁÚP NÆÅÏC CÄÜNG ÂÄÖNG Voìi næåïc Hæåïng thoaït næåïc báøn Bäön chæïa næåïc Âæa næåïc vaìo Haìng raìo Hæåïng âi cuía ngæåìi láúy næåïc Kãû âåî Hæåïng thoaït næåïc báøn Hçnh 7.9: Caïc hçnh thæïc træî vaì phán phäúi næåïc mæa cho cäüng âäöng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 125
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- (a) (b) Hçnh 7.10: Caïc hçnh thæïc cáúp næåïc cäng cäüng tæì voìi (a) Truû voìi næåïc âån (b) Âiãøm cáúp næåïc theo thiãút kãú cuía Oxfam 7.3. ÂÆÅÌNG DÁÙN NÆÅÏC 7.3.1. ÄÚng dáùn næåïc Trãn thë træåìng coï ráút nhiãöu loaûi âæåìng äúng khaïc nhau, phäø biãún nháút laì caïc äúng nhæûa cæïng PVC (Polyclovinhine), äúng nhæûa mãöm PE (Polyethylene), äúng theïp, äúng xi-màng. Hiãûn nay, háöu nhæ äúng PVC laì læûa choün täút nháút. Mäüt säú khuyãún caïo khi læûa choün äúng dáùn:  Giåïi haûn chiãöu daìi âæåìng äúng nhàòm thuáûn tiãûn viãûc chuyãøn chåí vaì bäúc xãúp nháút laì phaíi chåí âi bàòng xe taíi hoàûc ghe xuäöng. Chiãöu daìi äúng täút nháút nãn choün khoaíng tæì 6 - 8 m.  ÄÚng næåïc phaíi kên âãø traïnh roì rè gáy laîng phê næåïc vaì aính hæåíng âãún cháút læåüng næåïc. Màût trong cuía äúng phaíi trån nhàôn âãø haûn chãú ma saït thaình äúng vaì tiãút kiãûm nàng læåüng.  Nãúu cáön sæí duûng äúng mãöm, choün loaûi äúng PE coï læåïi gán bãn trong âãø traïnh bë eïp deûp hoàûc xoàõn cheïo. Chiãöu daìi äúng mãöm khi cuäün laûi nãn trong khoaíng 30 - 40 meït.  Khi váûn chuyãøn, xãúp äúng nhoí trong äúng låïn hån âãø âåî chiãúm thãø têch.  Læu yï choün læûa caïc âáöu näúi, âáöu beí goïc (goïc vuäng, goïc låi), âáöu chæî T, ... phuì håüp våïi loaûi äúng dáùn. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 126
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Caïc loaûi äúng PE coï âæåìng kênh  > 25 mm, cáön kiãøm tra tyí säú giæîa âäü daìy äúng vaì âæåìng kênh ngoaìi theo tyí säú kêch thæåïc chuáøn SDR (Standard Dimemtional Ratio) sau: Âæåìng kênh ngoaìi (DO) SDR  (7-1) Chiãöu daìy nhoí nháút Baíng 7.2: AÏp læûc âäúi våïi loaûi äúng nhæûa loaûi näöng âäü (*)ü trung (Medium Density Polyethylene, MDPE) vaì loaûi näöng âäü cao (High Density Polyethylene, HDPE) åí 20 C (theo säú liãûu cuía Jan Davis & Robert Lambert, 1997) Âæåìng kênh ngoaìi Tyí säú kêch thæåïc AÏp læûc Loaûi äúng DO (mm) chuáøn SDR (bar)** MDPE 20 - 63 11.0 12 90 - 315 11.0 10 90 - 1000 17.6 6 HDPE 90 - 100 11.0 16 90 - 500 17.6 10 160 - 1000 26.0 6 (*) Máût âäü åí âáy laì do cáúu truïc phán tæí nhæûa PE, máût âäü cao thç cháút læåüng täút (**) 1 bar = 9,81 m H2O = 1 atmosphere = 14,22 lbf/in2 Nhiãût âäü næåïc dáùn caìng cao thç khaí nàng chëu aïp cuía äúng PE caìng giaím, cuû thãø næåïc åí 25 C, 30 C vaì 40 C thç aïp læûc äúng giaím âi 80%, 63% vaì 60% tæång æïng so våïi baíng trãn. Ngæåìi sæí duûng coï thãø yãu cáöu nhaì saín xuáút cung cáúp caïc baíng mä taí âàûc âiãøm cuía äúng dáùn. Baíng 7.3: AÏp læûc laìm viãûc cho loaûi äúng PVC (theo säú liãûu cuía Jan Davis & Robert Lambert, 1997) Loaûi äúng theo tiãu chuáøn AÏp læûc laìm viãûc BS3505 * ISO** maximum åí 20 C B NP 6 6 bar C NP 9 9 bar D NP 12 12 bar E NP 15 15 bar * BS: tiãu chuáøn Anh (British Standard) ** ISO: Täø chæïc Tiãu chuáøn Quäúc tãú (International Standard Organisation) Våïi nhiãût âäü næåïc trãn 20 C, cæï tàng thãm 1 C aïp læûc giaím 2%. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 127
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Baíng 7.4: Âaïnh giaï sæû khaïc nhau giæîa caïc loaûi váût liãûu äúng (Theo N.C. Thaình vaì J.P.A. Hettiaratchi, 1990) Âàûc træng ÄÚng GI.(1) ÄÚng PVC ÄÚng PE ÄÚng AC(2) 1. Læûc chëu âeì chäúng laûi taíi troüng Ráút täút Væìa phaíi Keïm Khaï gia cæåìng trãn kãnh dáùn 2. Læûc chäúng våî tung do aïp læûc Ráút täút Khaï Khaï Ráút täút bãn trong 3. Tênh láu bãön Væìa phaíi Ráút täút Ráút täút Væìa phaíi 4. Tênh chäúng àn moìn Keïm Ráút täút Ráút täút Ráút täút 5. Khaí nàng dáùn næåïc Væìa phaíi Ráút täút Ráút täút Khaï 6. Læûc khaïng caïc täøn læûc bãn ngoaìi Ráút täút Væìa phaíi Keïm Væìa phaíi 7. Dãù làõp âàût Dãù (3) (3) (3) 8. Giaï thaình äúng Cao Tháúp Tháúp Væìa phaíi 9. Chi phê làõp raïp, âiãöu chènh Tháúp Cao Cao Væìa phaíi (1). Galvanized Iron (GI) ÄÚng sàõt maû keîm (2). Asbestos Cement (AC) ÄÚng xi-màng amiàng - (nãn haûn chãú sæí duûng) (3). Phaíi xæí lyï kheïo leïo vaì phaíi âäút noïng Baíng 7.5: Choün âæåìng kênh äúng thiãút kãú theo dán säú vaì læåüng næåïc sæí duûng (Theo N.C. Thaình vaì J.P.A. Hettiaratchi, 1990) Dán säú 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 Læåüng næåïc 20 12 17 21 24 27 30 32 34 30 15 21 26 30 33 36 39 42 40 17 24 30 34 38 42 45 49 50 19 27 33 38 43 47 51 54 60 21 30 36 42 47 52 56 60 70 23 32 40 45 51 56 60 64 80 24 34 42 49 54 60 64 69 90 26 36 45 52 58 63 68 73 Ghi chuï: + Baíng naìy sæí duûng våïi váûn täúc trong äúng trung bçnh 2 m/s + Âæåìng kênh äúng åí âáy laì âæåìng kênh trong cuía äúng, mm + Læåüng næåïc duìng åí âáy tênh theo lêt/ngæåìi.ngaìy ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 128
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7.3.2. Xáy dæûng vaì làõp âàût âæåìng äúng dáùn næåïc qua âëa hçnh Viãûc xáy dæûng âæåìng äúng dáùn næåïc laì mäüt viãûc tæång âäúi phæïc taûp nháút laì åí caïc vuìng näng thän, vuìng sáu, vuìng xa, ... âæåìng äúng phaíi âi qua nhiãöu khu væûc khoï khàn vãö âëa hçnh nhæ phaíi væåüt qua säng suäúi, âæåìng giao thäng hoàûc caïc âäöi nuïi hiãøm tråí. Mäüt säú âiãøm cáön læu yï khi xáy dæûng âæåìng äúng:  Phaíi coï baín veî âëa hçnh, âëa maûo tháût chi tiãút, êt nháút phaíi coï baín âäö khu væûc våïi caïc âiãøm cao âäü våïi tyí lãû 1/500 - 1/1000.  Tênh toaïn thuíy læûc vaì kinh tãú âæåìng äúng trãn cå såí baín âäö vaì thãø hiãûn roî raìng trãn baín veî thiãút kãú làõp âàût âæåìng äúng.  Täø chæïc nhoïm thi cäng våïi caïc cäng nhán coï tay nghãö vãö làõp âàût âæåìng äúng.  Chuáøn bë âáöy âuí caïc qui phaûm thi cäng âæåìng äúng vaì nháût kyï cäng træåìng.  Chuï yï vai troì cuía ngæåìi dán âëa phæång, giaíi thêch låüi êch cuía cäng viãûc cho hoü hiãøu vaì âãö xuáút caïc quan hãû cäüng taïc.  Viãûc làõp âàût âæåìng äúng cáön thi cäng liãn tuûc.  Haìo âaìo âãø chän äúng nãn sáu khoaíng 1,0 - 1,5 m âãø baío vãû an toaìn âæåìng äúng traïnh khoíi bë hæ haûi do caïc hoaût âäüng bãn trãn nhæ giao thäng, caìy bæìa. Caïc nhaì saín xuáút äúng PVC loaûi täút cho biãút, khi chän âuïng qui caïch åí âäü sáu 1m coï thãø sæí duûng âæåüc 25 - 50 nàm.  Mäùi âoaûn haìo, âaìo khäng nãn daìi quaï 200 m. Chiãöu räüng haìo tuìy theo duûng cuû âaìo vaì loaûi âæåìng äúng. Doün saûch âaï cæïng, nãúu coï, dæåïi loìng haìo âãø traïnh nguy haûi cho âæåìng äúng. Âaìo haìo âãún âáu láúp äúng ngay âãún âoï. Phuí bao äúng bàòng âáút caït, âáút mãöm, âaï cæïng chè duìng âãø láúp trãn màût âáút.  Khäng bao giåì âæåüc âãø âáöu äúng träúng håí khi khäng thi cäng. Âáöu äúng phaíi âæåüc bët kên khi âãø qua âãm hoàûc giåì nghè.  Khäng âãø caïc van âiãöu khiãøn khi khäng coï häüp baío vãû.  Mäúi näúi äúng phaíi khêt vaì saûch. Âäü håí caïc chäù näúi khäng âæåüc quaï 1 mm. Nãúu laì äúng sàõt, phaíi kiãøm tra mäúi haìn näúi äúng træåïc khi làõp. Nãúu laì äúng nhæûa PVC, duìng keo, cao su âãø laìm khêt äúng.  Trãn âæåìng äúng phaíi coï coüc âaïnh dáúu vë trê chän äúng, trãn coüc coï sån phaín quang, coï thãø ghi âäü sáu chän äúng. Trãn âæåìng träúng cæï 200 m phaíi coï 1 coüc, vuìng hiãøm tråí, âæåìng ræìng thç caïch 50 m phaíi coï 1 coüc.  Âæåìng äúng væåüt qua caïc chæåïng ngaûi váût âàûc biãût, phaíi tuán theo mäüt säú qui âënh chàût cheî nhàòm baío âaím sæû an toaìn cuía âæåìng äúng vaì ngæåìi sæí duûng. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 129
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Caïc kiãøu bàõt äúng qua chæåïng ngaûi váût vaì neo caïp treo (Veî laûi theo minh hoüa cuía Thomas D. Jordan Jnr., 1980) ÄÚng sàõt traïng keîm ÄÚng PVC Loìng kãnh, suäúi Keì âaï Keì âaï baío vãû baío vãû Khäng quaï 4 1m 1m m Hçnh 7.11: Bàõt äúng qua kãnh, suäúi coï bãö räüng dæåïi 4 m ÄÚng sàõt traïng keîm Loìng kãnh, suäúi Mäúi haìn näúi Truû âåî bã-täng 60 x 60 x 60 cm Khäng quaï 5 m Hçnh 7.12: Bàõt äúng qua kãnh, suäúi coï bãö räüng dæåïi 5 m, coï truû âåî bãtäng Hçnh 7.13: Bàõt äúng qua kãnh, suäúi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 130
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Âæåìng âeìo/ ÄÚng næåïc chaûy saït Ruäüng báûc thang vaïch báûc thang, thàóng goïc våïi Vaïch nuïi/ âæåìng vaì bàõt cheïo sæåìn âäöi vaïch khi haû báûc Hçnh 7.14: Nguyãn tàõc âàût äúng næåïc qua âëa hçnh: âæåìng âeìo, ruäüng báûc thang Caïp treo vaì moïc Truû neo bãtäng Neo theïp vaìo vaïch nuïi Caïp treo vaì moïc Neo theïp vaìo vaïch nuïi Truû neo bãtäng Hçnh 7.15: Caïc kiãøu treo äúng dáùn næåïc qua nuïi, âäöi khaïc nhau ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 131
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Hæåïng læûc càng Theïp traïng Täúi thiãøu keîm 14 60 cm Âaï nuïi Væîa loíng Hçnh 7.16: Coüc neo theïp trong nãön vaïch âaï nuïi Âoaûn theïp ngàõn Keûp caïp Cuït chæî T Cäüt äúng kim loaûi Cäüt theïp äúng Caïp neo 2 truû Truû bãtäng Hçnh 7.17: Caïc kiãøu neo bàòng cäüt theïp äúng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 132
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Caïp treo Dáy buäüc ÄÚng næåïc Khoaíng caïch caïc bæåïc voìng dáy 30 cm Caïp treo Dáy buäüc ÄÚng næåïc Kiãøu neûp bàòng dáy buäüc bàòng theïp, bæïåïc 0,5 - 1,0 m Kiãøu keûp bàòng dáy buäüc theïp, bæïåïc 1,5 m Hçnh 7.18: Mäüt säú kiãøu dáy buäüc äúng dáùn næåïc vaìo caïp treo ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 133
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7.3.3. Kãnh dáùn næåïc Kãnh dáùn næåïc laì hçnh thæïc chuyãøn taíi næåïc âaî âæåüc sæí duûng láu âåìi vaì âæåüc nhiãöu quäúc gia aïp duûng. Xáy dæûng kãnh dáùn coï æu âiãøm vaì khuyãút âiãøm sau: Æu âiãøm: + Chuyãøn âæåüc mäüt khäúi læåüng næåïc liãn tuûc; + Chuyãøn næåïc âi xa âæåüc; + Thi cäng kãnh dáùn tæång âäúi dãù daìng; + Êt täún chi phê nháút so våïi caïc phæång tiãûn váûn chuyãøn næåïc nhán taûo khaïc Nhæåüc âiãøm: + Khäng âaím baío vãû sinh, næåïc coï thãø bë nhiãùm hoàûc taïi nhiãùm máöm bãûnh; + Tháút thoaït næåïc cao trãn âæåìng dáùn do tháúm vaì bäúc håi; + Phaíi baío trç vaì sæía chæía thæåìng xuyãn hån; + AÏp læûc næåïc giaím nhanh do ma saït låïn trãn âæåìng dáùn Màût càõt kãnh coï daûng sau: (a) kãnh daûng næía hçnh troìn, (b) kãnh hçnh chæî nháût, (c) kãnh hçnh tam giaïc vuäng cán vaì (4) kãnh hçnh thang cán nhæ hçnh veî sau: D R 2d d d d 1,115 d R=D/2 = d d 2 d 2 (a) (b) (c) (d) Hçnh 7.19: Caïc daûng màût càõt kãnh coï màût càõt thuíy læûc täút nháút Quan hãû giæîa váûn täúc V, læu læåüng Q, diãûn têch æåït A, chu vi æåït P vaì baïn kênh thuíy læûc R theo kãnh coï màût càõt thuíy læûc täút nháút (kãnh coï tiãút diãûn nhoí nháút tæång æïng våïi khaí nàng taíi næåïc låïn nháút tênh toaïn): Q  1  23 12 1  A  3 12 A 3 Q. n 2   5 V   .R .S  .  .S  2  1 A n n P P 3 S 2     (7-2) a) Âäúi våïi kãnh næía hçnh troìn: ð.D 2 A (7-3) 8 ð.D vaì P (7-4) 2 b) Âäúi våïi kãnh hçnh chæî nháût: A = (2d)(d) = 2 d2 (7-5) ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 134
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- vaì P = d + 2d + d = 4d (7-6) c) Âäúi våïi kãnh hçnh tam giaïc vuäng cán: 1 A  (d 2) (d 2 )  d 2 (7-7) 2 vaì P  2(d 2)  2,828d (7-8) d) Âäúi våïi kãnh hçnh thang cán:  (d)(dtan30)  A  (1,155d)(d)  2    1,732.d 2 (7-9)  2  vaì P = (3)(1,155 d) = 3,465.d (7-10) Ngoaìi ra, coìn coï caïc daûng kãnh hçnh træïng (e), kãnh hçnh loìng maïng (f) nhæng khäng phäø biãún vç chi phê ráút cao màût dáöu chuïng chuyãøn taíi næåïc ráút täút. r r 2r 2r 2r 3r 2r 3r 3r r h r r 1,268 r 0,5r 0,268 r (e) (f) Hçnh 7.20: Kêch thæåïc chuáøn kãnh hçnh træïng vaì kãnh hçnh loìng maïng Viãûc xaïc âënh chu vi æåït kãnh dáùn ráút cáön trong viãûc quyãút âënh hçnh thæïc loït loìng kãnh bàòng bã-täng, laït dale, kãnh gheïp gäù, loït nylon dãù giaím täøn tháút do tháúm vaì bäúc håi tæì màût thoaïng. Kãnh dáùn hçnh thang thæåìng âæåüc choün do tênh dãù thi cäng vaì quaín lyï. Tuyì theo loaûi âáút maì ta choün âäü däúc m (tyí säú: caûnh âæïng/ngang) cáön thiãút: Baíng 7.6: Maïi däúc m cuía kãnh khi chiãöu cao mæûc næåïc h  10 m Loaûi âáút vaì gia cäú Maïi däúc m  Âáút caït haût mën 3,0 - 3,5  Âáút pha caït hoàûc âáút khäng chàõc 2,0 - 2,5  Âáút pha caït chàõc vaì pha seït nheû 1,5 - 2,0  Âáút coï soíi vaì coï caït soíi 1,5  Âáút pha seït nàûng, hoaìng thäø chàõc vaì âáút seït thæåìng 1,0 - 1,5  Âáút seït chàõt nàûng 1,0 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 135
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Caïc loaûi âaï - tuìy theo mæïc âäü phong hoïa 0,5 - 1,0 Kãnh dáùn phaíi thiãút kãú tênh toaïn sao cho váûn täúc doìng chaíy trong kãnh khäng quaï låïn âãø gáy xoïi låí loìng kãnh vaì cuîng khäng quaï nhoí laìm ch kãnh mau choïng bë bäöi làõng. Nghéa laì: [V khäng làõng] < [V thiãút kãú ] < [V khäng xoïi] (7-11) Læu täúc khäng xoïi cho pheïp cuía kãnh láúy theo loaûi âáút: Baíng 7.7: Læu täúc khäng xoïi cho pheïp cuía kãnh Loaûi âáút Váûn täúc V (m/s)  Âáút pha caït råìi 0,7 - 0,8  Âáút pha caït chàût 1,0  Âáút thët nheû 0,7 - 0,8  Âáút thët trung bçnh 1,1  Âáút thët chàût 1,1 - 1,2  Seït mãöm 0,7  Seït trung bçnh 1,2 - 1,4  Seït chàût 1,5 - 1,8  Âáút coï buìn 0,5 - 0,6 Viãûc tênh toaïn váûn täúc khäng làõng Vkl phæïc taûp hån, noï phuû thuäüc vaìo âäü thä thuíy læûc cuía caïc haût lå læíng trong næåïc vaì máût âäü caïc cháút lå læíng vaì baïn kênh thuíy læûc cuía kãnh. Coï thãø tênh theo cäng thæïc kinh nghiãûm sau: W p 0 ,025 Vkl  0 ,01 4 . . R (m/s) (7-12) d tb 0 ,01 n trong âoï: W - âäü thä thuíy læûc (täúc âäü träi cuía haût), (m/s); dtb - âæåìng kênh cuía haût (mm); p - pháön tràm theo troüng læåüng cuía caïc haût coï d  0,25 mm n - âäü nhaïm cuía kãnh (láúy trong caïc saïch thuíy læûc); R - baïn kênh thuíy læûc cuía kãnh (m) Caïc giaï trë W, n, d coï thãø tham khaío trong Säø tay Kyî thuáût Thuíy låüi, táûp I hoàûc mäüt säú saïch thuíy læûc khaïc. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 136
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 137
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7.4. MAÏY BÅM VAÌ TRAÛM BÅM 7.4.1. Maïy båm Maïy båm sæí duûng trong cáúp næåïc laì maïy båm ly tám, båm næåïc va vaì båm pitton, båm khê eïp, båm hæåïng truûc. Trong âoï, båm ly tám âæåüc duìng phäø biãún. Baíng 7.1. Tênh nàng caïc loaûi maïy båm thäng duûng (Theo Nguyãùn Duy Thiãûn, 2000) Loaûi maïy båm Âäü sáu båm Caïc tênh nàng phäø biãún 1. Båm pit täng dæåïi 7 m  Täúc âäü tháúp  Duìng sæïc ngæåìi, nàng læåüng gioï hoàûc âäüng cå a. Huït (giãúng näng)  Hiãûu suáút tháúp (25 - 60%) b. Âáúy (giãúng sáu)  Cäng suáút  10 - 50 lêt/phuït  Thêch håüp våïi cäüt næåïc thay âäøi  Thæåìng xuyãn baío dæåîng van/mäúi näúi 2. Båm quay âãún 7 m  Læu læåüng khäng âäøi khi cäüt næåïc âäøi (di chuyãøn thuáûn)  Duìng sæïc ngæåìi, nàng læåüng gioï hoàûc âäüng cå a. Båm xêch vaì gaìu 25 - 150 m  Hiãûu suáút cao (25 - 60%) b. Rä to xoàõn (thæåìng ngáûp)  Cäng suáút  5 - 30 lêt/phuït 3. Båm hæåïng truûc 5 - 10 m  Duìng âäüng cå âiãzen hoàûc âiãûn  Cäng suáút cao  Cäüt næåïc båm tháúp  Coï thãø båm næåïc láùn caït, buìn 4. Båm ly tám  Täúc âäü cao a. Mäüt táöng 20 - 35 m  Duìng âäüng cå âiãzen hoàûc âiãûn  Hiãûu suáút  50 - 85% (phuû thuäüc täúc âäü vaì cäüt næåïc) b. Nhiãöu táöng truûc 25 - 50 m  Nhæ 1 táöng keïo  Âäüng cå trãn màût âáút, thàóng haìng  Bäi trån truûc thæåìng xuyãn  Cäng suáút  25 - 10.000 lêt/phuït c. Nhiãöu táöng ngáûp 30 - 120 m  Nhæ truûc keïo nhiãöu táöng  Váûn haìng thuáûn låüi  Baío dæåîng khoï, cáön coï tåìi âãø sæía chæîa âäüng cå vaì båm d. Båm khê neïn 15 - 50 m  Duìng maïy neïn khê  Cäng suáút cao åí cäüt næåïc båm tháúp  Cäng suáút tháúp åí cäüt næåïc båm cao ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 138
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Mäùi loaûi båm khi âæåüc saín xuáút âãöu phaíi qua thæí nghiãûm âãø coï âæåüc âæåìng cong âàûc tênh båm. Âæåìng cong naìy coï daûng: Âæåìng Q - H Vë trê hiãûu suáút cao Täøng cäüt næåïc H (m) Tiãu thuû nàng læåüng (KW) Âiãøm hiãûu suáút cao Hiãûu suáút(%) Hiãûu suáút  Tiãu thuû nàng læåüng Tiãu thuû åí hiãûu suáút cao nàng læåüng Læu læåüng Q (m3/s) Hçnh 7.21: Âæåìng cong âàûc tênh båm Thæûc tãú, maïy båm seî giaím dáön cäng suáút sau mäüt thåìi gian váûn trçnh, âæåìng cong âàûc tênh båm seî khäng nhæ luïc ban âáöu xuáút xæåíng. Nàng læåüng âãø chaûy maïy båm xaïc âënh theo: .g.Q.( H s  i.L) N ; (W) (7-13) e trong âoï: N - cäng suáút cáön cho maïy båm (W);  - troüng læåüng riãng cuía næåïc (kg/dm3) ; g - gia täúc troüng træåìng (9,81 m/s2); Q - læu læåüng båm (l/s); i - täøn tháút cäüt næåïc theo âiãöu kiãûn váûn haình (m cäüt næåïc/m äúng dáùn); L - chiãöu daìi äúng dáùn (m); e - cäng suáút maïy båm (%). Hiãûu suáút maïy båm thæåìng khoaíng 30 - 60% tuyì tuäøi thoü maïy båm vaì hiãûn traûng sæí duûng maïy. Båm duìng trong cáúp næåïc coï thãø laìm viãûc theo 2 chãú âäü båm: + Chãú âäü laìm viãûc theo báûc thang: tuyì theo chãú âäü duìng næåïc maì quyãút âënh säú læåüng maïy båm, säú giåì båm theo nhu cáöu sæí duûng næåïc. Chãú âäü naìy âoíi hoíi trçnh âäü quaín lyï cao, nhæng hiãûu quaí sæí duûng næåïc vaì maïy båm täút. + Chãú âäü laìm viãûc âiãöu hoìa: læu læåüng vaì säú læåüng båm laìm viãûc åí tæìng giåì vaì trong tæìng ngaìy laì nhæ nhau. Chãú âäü naìy coï thãø gáy nhiãöu báút håüp lyï do viãûc ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 139
CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- sæí duûng næåïc trong ngaìy khäng âäöng âãöu nhæng viãûc quaín lyï tæång âäúi âån giaín. Baíng 7.2: Mäüt vê duû Máùu thäúng kãú chãú âäü laìm viãûc cuía båm Giåì Chãú âäü båm theo âæåìng báûc thang Chãú âäü båm âiãöu hoìa (%/Qngaìy) båm (%/Qngaìy) næåïc Q Q Q Q Q Säú Q Q Q Q trong tiãu båm vaìo ra âaìi coìn åí båm båm vaìo ra âaìi coìn åí ngaìy thuû âaìi âaìi (caïi) âaìi âaìi 0-1 3,0 2,5 - 0,5 1,9 1 4,17 1,17 - 2,03 1-2 3,2 2,5 - 0,7 1,2 1 4,17 0,97 - 3,00 2-3 2,5 2,5 - - 1,2 1 4,17 1,67 - 4,67 3-4 2,6 2,5 - 0,1 1,1 1 4,17 1,57 - 6,24 4-5 3,5 4,5 1,0 - 2,1 2 4,17 0,67 - 6,91 5-6 4,1 4,5 0,4 - 2,5 2 4,17 0,07 - 6,98 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19-20 4,5 4,5 - - 1,6 2 4,16 - 0,34 1,42 20-21 4,5 4,5 - - 1,6 2 4,16 - 0,34 1,08 21-22 4,8 4,5 - 0,3 1,3 2 4,16 - 0,64 0,44 22-23 4,6 4,5 - 0,1 1,2 2 4,16 - 0,44 0,00 23-24 3,3 4,5 1,2 - 2,4 2 4,16 0.86 - 0,86 100 100 4,2 4,2 100 7,18 7,18 (Theo vê duû cuía Lã Dung, 1999) Tæì baíng thäúng kã trãn, ta coï âæåüc biãøu âäö sau: %/Qngaìy 6 5 4 3 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 Giåì trong ngaìy Hçnh 7.22: Biãøu âäö tiãu thuû næåïc vaì chãú âäü båm Ghi chuï: Khäúi læåüng næåïc ra khoíi thaïp Khäúi læåüng næåïc vaìo thaïp Chãú âäü laìm viãûc cuía båm theo báûc thang ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN 140