Truyền thông và phát triển nông thôn - Mai Quỳnh Nam

X· héi häc sè 3 (83), 2003 9<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TruyÒn th«ng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n<br /> <br /> Mai Quúnh Nam<br /> <br /> I. TruyÒn th«ng lµ mét d¹ng c¨n b¶n cña hµnh vi con ng−êi trong x·<br /> héi “§ã lµ c¬ chÕ ®Ó c¸c liªn hÖ cña con ng−êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn” (Cooley)<br /> TruyÒn th«ng tån t¹i tõ khi cã con ng−êi, nh−ng chØ gÇn ®©y míi ®−îc nghiªn<br /> cøu vÒ mÆt khoa häc. Lý luËn th«ng tin ®ãng vai trß quan träng trong nghiªn cøu<br /> truyÒn th«ng. TruyÒn th«ng ®−îc nghiªn cøu theo lý luËn ng«n ng÷ häc t©m lý, viÖc<br /> hiÓu ng«n ng÷ g¾n liÒn víi c¬ chÕ tri gi¸c. X· héi häc quan t©m tíi t¸c ®éng cña cÊu<br /> tróc x· héi, quan hÖ x· héi trong qu¸ tr×nh truyÒn ®¹t, tiÕp nhËn th«ng tin.<br /> Kh¸i niÖm truyÒn th«ng ®−îc sö dông ë nhiÒu lÜnh vùc. Theo nghÜa réng<br /> nhÊt, nã lµ sù t¹o ra mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®èi t−îng cã thÓ mang b¶n chÊt sù sèng hay<br /> kh«ng. Kh¸i niÖm nµy kh«ng chØ øng dông cho c¸c quy tr×nh hãa häc, c¸c tr−êng lùc<br /> vËt lý, c¸c qu¸ tr×nh t©m lý mµ cßn cho c¸c ph−¬ng thøc hµnh vi trong x· héi.<br /> Qu¸ tr×nh truyÒn th«ng nh»m thùc hiÖn sù trao ®æi qua l¹i vÒ kinh nghiÖm,<br /> tri thøc, t− t−ëng, ý kiÕn, t×nh c¶m. Ng−êi ta cã thÓ sö dông c¸c hÖ thèng ký hiÖu<br /> kh¸c nhau theo d¹ng phi ng«n tõ hoÆc ng«n tõ ®Ó th«ng b¸o.<br /> M.Weber cho r»ng cã thÓ hiÓu truyÒn th«ng nh− lµ ph−¬ng tiÖn cña t−¬ng t¸c<br /> x· héi, lµm s¸ng tá c¸c ý nghÜa chñ quan cña mét bªn lµ hµnh ®éng x· héi vµ bªn kia<br /> lµ ®Þnh h−íng x· héi.<br /> Ng−êi ta thèng kª ®−îc cã kho¶ng 160 ®Þnh nghÜa khoa häc x· héi cho thuËt<br /> ng÷ truyÒn th«ng (Merton) vµ ®· ph©n chia truyÒn th«ng theo chuÈn cÊu tróc: lo¹i cã<br /> cÊu tróc mét chiÒu, truyÒn th«ng nh− lµ truyÒn dÉn, nh− lµ hµnh ®éng kÝch thÝch ph¶n<br /> øng, lo¹i cã qu¸ tr×nh cÊu tróc ®èi xøng, truyÒn th«ng nh− lµ th«ng hiÓu, nh− lµ trao<br /> ®æi, nh− lµ tham gia, nh− lµ quan hÖ. ë ®©y, vÊn ®Ò t−¬ng t¸c rÊt ®−îc coi träng.<br /> Ng−êi ta nhÊt trÝ r»ng: truyÒn th«ng lµ mét ph¹m trï c¬ b¶n, qua ®ã c¸c hÖ<br /> thèng x· héi ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Do cã truyÒn th«ng mµ c¸c thµnh tè x·<br /> héi, hÖ thèng con ng−êi, c¸c hÖ thèng x· héi bao gåm c¶ hÖ thèng con, hÖ thèng lín<br /> liªn tiÕp ®−îc c¶i biÕn vµ ph©n hãa.<br /> Sù ph¸t triÓn cña x· héi häc cho thÊy, ngay tõ ®Çu, hiÖn t−îng truyÒn th«ng<br /> ®· ë vÞ trÝ trung t©m. Nã ®−îc xem lµ kh¸i niÖm c¬ b¶n cña x· héi häc. Ng−êi ta nhËn<br /> râ ý nghÜa quan träng cña truyÒn th«ng ®èi víi qu¸ tr×nh x· héi hãa con ng−êi còng<br /> nh− viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c céng ®ång ng−êi. §Æc biÖt, ngµy nay, c¸c<br /> ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng cã vai trß hÕt søc to lín trong ®êi sèng x· héi, nã<br /> tham gia ngµy cµng tÝch cùc vµo ho¹t ®éng tæ chøc, qu¶n lý x· héi.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 10 TruyÒn th«ng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n<br /> <br /> <br /> II. VÊn ®Ò ph¸t triÓn trong sù quan t©m cña khoa häc x· héi:<br /> C¸c nhµ x· héi häc tiÒn bèi: A.Comte, H.Spencer ®· cã sù quan t©m tíi ph¸t<br /> triÓn. Khi ®ã, ng−êi ta ®· ý thøc ®−îc cÇn ph¶i x©y dùng lý thuyÕt vÒ c¸c giai ®o¹n<br /> ph¸t triÓn vµ nhÊn m¹nh tíi yÕu tè tiÕn hãa trong ph¸t triÓn. Nh÷ng nç lùc cña<br /> A.Comte trong thuyÕt ba giai ®o¹n, hay c¸ch nh×n x· héi theo kiÓu sinh häc cña<br /> H.Spencer cho thÊy ®iÒu nµy.<br /> Víi t− c¸ch lµ mét kh¸i niÖm c¬ b¶n kh«ng chØ trong x· héi häc ph¸t triÓn,<br /> kh¸i niÖm ph¸t triÓn ®· më réng ph¹m vi ¶nh h−ëng trong ®êi sèng x· héi. Nã<br /> cho phÐp nghiªn cøu kh¶ n¨ng thay ®æi, sù thay ®æi tõ hoµn c¶nh xuÊt ph¸t còng<br /> nh− ph¹m vi t¸c ®éng cña nã, qua ®ã cã thÓ gi¶i thÝch vÒ c¸c nguyªn nh©n vµ hiÖu<br /> qu¶ cña ph¸t triÓn nh»m phôc vô ho¹t ®éng tæ chøc, qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh x· héi<br /> theo c¸c ®Þnh h−íng x· héi nhÊt ®Þnh.<br /> Kh¸i niÖm ph¸t triÓn ®· t¹o ra nh÷ng cuéc tranh luËn trong c¸c nhµ chuyªn<br /> m«n. Mét sè nhµ nghiªn cøu xuÊt ph¸t tõ tr¹ng th¸i kÐm ph¸t triÓn tËp trung vµo<br /> sù nghÌo khæ, coi ®©y lµ ®Æc tr−ng chñ yÕu ®Ó nh×n nhËn ph¸t triÓn. Nh÷ng ng−êi<br /> kh¸c l¹i coi sù h¹n hÑp cña thÞ tr−êng vµ t¨ng tr−ëng d©n sè qu¸ cao lµ nguyªn<br /> nh©n dÉn ®Õn tr× trÖ. Mét sè häc gi¶ th−êng cã xu h−íng g¾n ph¸t triÓn víi t¨ng<br /> tr−ëng kinh tÕ, thËm chÝ ®ãng khung sù ph¸t triÓn x· héi vµo t¨ng tr−ëng kinh tÕ.<br /> HiÖn nay, trong mét sè giíi nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn lÊy<br /> néi dung do Liªn hiÖp quèc ®−a ra lµm c¨n cø, ph¸t triÓn ®−îc hiÓu lµ mét qu¸<br /> tr×nh trong ®ã toµn thÓ loµi ng−êi ¸p dông nh÷ng c«ng cô hiÖn ®¹i cña khoa häc vµ<br /> c«ng nghÖ vµo nh÷ng môc tiªu cña m×nh qua nh÷ng thêi kú kh¸c nhau víi tÝnh<br /> hoµn toµn kh«ng ®¶o ng−îc cña qu¸ tr×nh ®ã.<br /> Mét tµi liÖu kh¸c cña ñy ban m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn thÕ giíi cho r»ng:<br /> "Ph¸t triÓn bao hµm mét sù biÕn ®æi kinh tÕ vµ x· héi kh«ng ngõng... ngay c¶ kh¸i<br /> niÖm hÑp vÒ sù bÒn v÷ng vËt chÊt còng hµm chøa mèi quan t©m víi b×nh ®¼ng x·<br /> héi, gi÷a c¸c thÕ hÖ, mèi quan t©m cÇn ®−îc më réng mét c¸ch hîp lý tíi sù b×nh<br /> ®¼ng trong c¸c thÕ hÖ"1<br /> ë ViÖt Nam, ph−¬ng thøc ph¸t triÓn ®−îc x¸c ®Þnh lµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶<br /> c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi. Chóng ta kh«ng ®èi lËp gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi<br /> viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi.<br /> Môc tiªu x· héi ®−îc ®−a lªn hµng ®Çu trong sù ph¸t triÓn, v× nÕu con ng−êi<br /> võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn th× kh«ng thÓ hy sinh con ng−êi cho<br /> ph¸t triÓn "Chóng ta chän ph−¬ng thøc ph¸t triÓn mµ c¸i kinh tÕ vµ c¸i x· héi sÏ hßa<br /> nhËp vµo nhau. Sù ph¸t triÓn kh¸c víi sù t¨ng tr−ëng. T¨ng tr−ëng vÒ sè l−îng, cßn<br /> ph¸t triÓn cã tÝnh chÊt l−îng. T¨ng tr−ëng lµ sù tiÕn bé côc bé vÒ kinh tÕ. Ph¸t triÓn<br /> <br /> 1<br /> DÉn theo: Jean-Guyuaillan Court: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng: nguån gèc vµ kh¸i niÖm. T¹p chÝ X· héi häc sè 2<br /> (70).2000. tr.88.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Mai Quúnh Nam 11<br /> <br /> <br /> lµ sù tiÕn bé toµn diÖn vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa, m«i sinh"2.<br /> Quan ®iÓm ph¸t triÓn toµn diÖn nh− vËy dùa trªn phÐp biÖn chøng M¸c xÝt.<br /> PhÐp biÖn chøng M¸c xÝt chØ ra r»ng b¶n chÊt cña ph¸t triÓn lµ sù vËn ®éng theo<br /> h−íng ®i lªn cña b¶n th©n sù vËt, hiÖn t−îng, giíi tù nhiªn, con ng−êi vµ x· héi.<br /> Theo quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö th× x· héi ®−îc cÊu thµnh<br /> bëi c¸c quan hÖ x· héi chÆt chÏ vµ phøc hîp: quan hÖ con ng−êi - con ng−êi, con<br /> ng−êi - x· héi, con ng−êi - tù nhiªn. Sù ph¸t triÓn cña mét x· héi diÔn ra bëi c¸c m©u<br /> thuÉn c¬ b¶n tr−íc hÕt lµ m©u thuÉn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, gi÷a lùc l−îng s¶n xuÊt<br /> vµ quan hÖ s¶n xuÊt, gi÷a nhu cÇu, lîi Ých vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nhu cÇu, lîi Ých.<br /> V× vËy, sù thóc ®Èy x· héi ®i lªn lµ do c¸c yÕu tè lîi Ých con ng−êi, ho¹t ®éng x· héi,<br /> c¶i t¹o x· héi, kh¾c phôc c¸c bÊt b×nh ®¼ng x· héi, t¹o nªn c¸c quan hÖ tÝch cùc trong<br /> c¬ cÊu x· héi vµ trong hµnh vi x· héi.<br /> NÒn t¶ng ph¸t triÓn tr−íc hÕt chÝnh lµ s¶n xuÊt vËt chÊt, sù tiÕn bé cña khoa<br /> häc, kü thuËt, nÒn ®¹i c«ng nghiÖp, tr×nh ®é qu¶n lý khoa häc, qu¶n lý kinh tÕ, x· héi<br /> lµ nh÷ng nguån lùc vµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn.<br /> Bªn c¹nh viÖc xem yÕu tè kinh tÕ lµ chØ sè cã tÝnh quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn x·<br /> héi, c¸c nhµ kinh ®iÓn chñ nghÜa M¸c-Lªnin kh«ng xem nhÑ c¸c yÕu tè tinh thÇn,<br /> v¨n hãa, chÝnh trÞ, ph¸p quyÒn trong ph¸t triÓn.<br /> III. Trong thêi ®¹i ngµy nay, kh«ng cã chiÒu c¹nh nµo cña ph¸t triÓn<br /> t¸ch rêi ho¹t ®éng truyÒn th«ng<br /> Ho¹t ®éng truyÒn th«ng chØ cã ý nghÜa khi nã kÝch thÝch ®−îc lîi Ých cña ®èi<br /> t−îng tiÕp nhËn, thuyÕt phôc hä vÒ mÆt nhËn thøc, t¹o cho hä hµnh ®éng chung. Tõ<br /> ý nghÜa ®ã, ng−êi ta nhËn thÊy kh¶ n¨ng truyÒn b¸ réng lín cña ho¹t ®éng truyÒn<br /> th«ng trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn.<br /> C¸c ph©n tÝch vÒ c¬ chÕ tõ t¸c ®éng truyÒn th«ng ®èi víi hµnh ®éng cña con<br /> ng−êi cho thÊy: b»ng viÖc cung cÊp th«ng tin, kiÕn thøc, th«ng qua c¸c kªnh, hay mét<br /> con ®−êng nµo ®ã ®Õn víi ®èi t−îng tiÕp nhËn, ®èi t−îng tiÕp nhËn hiÓu vµ cã kh¶<br /> n¨ng lµm theo sù chØ dÉn cña th«ng tin ®· t¹o nªn hµnh ®éng cña c¸c c¸ nh©n vµ c¸c<br /> tËp ®oµn ng−êi.<br /> Sù qu¶ng b¸ th«ng tin ®−îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh truyÒn th«ng lu«n lu«n<br /> g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn x· héi cô thÓ, trong ®ã diÔn ra c¸c ho¹t ®éng sèng víi c¸c<br /> ph−¬ng thøc sinh ho¹t cña ®èi t−îng tiÕp nhËn th«ng tin.<br /> Gi÷a th«ng ®iÖp truyÒn th«ng vµ ®èi t−îng tiÕp nhËn cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ.<br /> Mét sè th«ng ®iÖp cã thÓ qu¶ng b¸ víi nhãm c«ng chóng lín. Mét sè th«ng ®iÖp kh¸c chØ<br /> ®Õn víi mét bé phËn c«ng chóng nhÊt ®Þnh. Do vËy, trong ho¹t ®éng truyÒn th«ng v× c¸c<br /> <br /> 2<br /> NguyÔn Hång Phong: Mét sè vÊn ®Ò vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi v¨n hãa vµ ph¸t triÓn. Nxb. Khoa häc x·<br /> héi. Hµ Néi - 2000. Tr. 391.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 12 TruyÒn th«ng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n<br /> <br /> <br /> môc tiªu ph¸t triÓn kh«ng thÓ chØ quan t©m ®Õn c¸c môc tiªu chung mµ ph¶i xem xÐt<br /> c¸c ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña c¸c nhãm ®èi t−îng tiÕp nhËn ®Ó thiÕt lËp c¸c kªnh truyÒn vµ<br /> c¸c néi dung th«ng ®iÖp sao cho phï hîp víi ®Æc tr−ng x· héi cña c¸c nhãm ng−êi.<br /> C¸c kh¸c biÖt x· héi ®−îc ph¶n ¸nh trong c¬ cÊu x· héi ®· dÉn ®Õn sù lùa<br /> chän c¸c th«ng ®iÖp t¹o nªn sù quan t©m cña c«ng chóng. Dùa vµo tÝnh chÊt nµy, c¸c<br /> thiÕt chÕ truyÒn th«ng x¸c ®Þnh cho m×nh ®èi t−îng truyÒn tin vµ t¹o lËp c¸c kªnh<br /> th«ng tin thÝch hîp. Th«ng ®iÖp cã ý nghÜa rÊt quan träng. Th«ng ®iÖp lµ néi dung<br /> th«ng tin ®−îc truyÒn ®Õn ®èi t−îng tiÕp nhËn. Nã lµ c¸i mµ chñ thÓ truyÒn th«ng<br /> x¸c lËp nªn mèi quan hÖ víi c«ng chóng. Víi vai trß lµ t¸c nh©n cña sù ph¸t triÓn,<br /> ho¹t ®éng truyÒn th«ng thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh phª ph¸n c¸i cò, bæ sung, hoµn thiÖn<br /> nh©n réng c¸i míi, c¸i tÝch cùc trong m«i tr−êng x· héi ®Ó c¶i thiÖn c¸c quan hÖ x·<br /> héi. Nh÷ng tÝnh chÊt c¬ b¶n mµ th«ng ®iÖp truyÒn th«ng cÇn ph¶i cã nh− tÝnh kÞp<br /> thêi, trung thùc, cã søc thuyÕt phôc vµ ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng øng dông réng r·i cÇn<br /> ®−îc c¸c nhµ truyÒn th«ng coi träng trong ho¹t ®éng chuyªn m«n cña hä.<br /> Trªn thÕ giíi ngµy nay, nhu cÇu th«ng tin vµ ®−îc th«ng tin ngµy cµng lín vµ<br /> ®a d¹ng. Quèc gia cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu th«ng tin cµng cao. D©n trÝ cµng më<br /> mang ®ßi hái th«ng tin cµng nhiÒu mÆt. Nh− vËy, ho¹t ®éng cung cÊp th«ng tin réng<br /> r·i vÒ c¸c mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸ võa lµ môc tiªu ®ång<br /> thêi còng lµ ph−¬ng tiÖn cña sù ph¸t triÓn.<br /> VÊn ®Ò nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ së lý luËn vÒ ho¹t ®éng vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc.<br /> T©m lý häc gi¶i thÝch r»ng ng−êi ta hµnh ®éng theo c¸ch ng−êi ta suy nghÜ. Ng−êi ta<br /> suy nghÜ trªn c¬ së th«ng tin ng−êi ta tiÕp nhËn ®−îc. Kh«ng cã ho¹t ®éng truyÒn<br /> th«ng hoÆc truyÒn th«ng kh«ng ®Çy ®ñ th× kh«ng thÓ cã suy nghÜ ®óng vµ do ®ã còng<br /> kh«ng cã hµnh ®éng ®óng.<br /> Theo chØ dÉn cña M.Weber, ng−êi ta thÊy râ rµng lµ hµnh ®éng x· héi theo<br /> c¸c gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc x· héi ®−îc truyÒn b¸ trong qu¸ tr×nh truyÒn th«ng, ®−îc<br /> thùc hiÖn tõ sù thÊu hiÓu cña c¸c c¸ nh©n, c¸c céng ®ång ng−êi. V× thÕ, truyÒn th«ng<br /> ®−îc coi lµ c¸i t¹o nªn khu«n mÉu hµnh ®éng. Nguyªn lý ®ã cã kh¶ n¨ng øng dông<br /> rÊt to lín. Nã cã gi¸ trÞ trong mèi quan hÖ gi÷a truyÒn th«ng víi c¸c nhãm ng−êi, c¸c<br /> tËp ®oµn ng−êi, hay c¸c tæ chøc x· héi. ¶nh h−ëng cña nã cßn réng lín h¬n vµ trë<br /> thµnh mét kh¶ n¨ng cña truyÒn th«ng lµ liªn kÕt vµ héi nhËp c¸c céng ®ång ng−êi<br /> trong ph¹m vi quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ.<br /> IV. TruyÒn th«ng, t¸c nh©n ph¸t triÓn n«ng th«n<br /> Tr−íc hÕt, cÇn xuÊt ph¸t tõ vai trß cña n«ng th«n, n«ng nghiÖp trong ®êi sèng<br /> kinh tÕ - x· héi. TÝnh ®Õn n¨m 2000, n«ng nghiÖp n−íc ta liªn quan ®Õn t¹o viÖc lµm,<br /> thu nhËp ®êi sèng cña 75,4% d©n c−, trªn 60% lao ®éng x· héi, t¹o ra 24% GDP vµ<br /> trªn 30% kim ng¹ch xuÊt khÈu. §iÒu nµy cho thÊy vai trß cña n«ng th«n, n«ng<br /> nghiÖp trong c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Mai Quúnh Nam 13<br /> <br /> <br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc ta x¸c ®Þnh tÇm quan träng cña ph¸t triÓn n«ng th«n vµ<br /> n«ng nghiÖp. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX chØ râ: trong 10 n¨m tíi cÇn “T¨ng<br /> c−êng chØ ®¹o vµ huy ®éng c¸c nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸,<br /> hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. TiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®−a n«ng nghiÖp,<br /> n«ng th«n lªn tr×nh ®é míi”, víi c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu:<br /> − Ph¸t triÓn thÞ tr−êng, tæ chøc tiªu thô n«ng s¶n, hµng hãa s¶n xuÊt tõ<br /> n«ng th«n.<br /> − Ph¸t triÓn c«ng nghÖ, t¨ng c−êng øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ.<br /> − X©y dùng ®ång bé hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng nghiÖp, n«ng th«n.<br /> − T¨ng c−êng n¨ng lùc kinh tÕ hé, më réng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ<br /> n−íc, kinh tÕ hé tËp thÓ vµ c¸c h×nh thøc kinh tÕ kh¸c trong n«ng nghiÖp,<br /> n«ng th«n.<br /> − X©y dùng chÝnh quyÒn c¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ, tiÕp tôc hoµn thiÖn<br /> chÝnh s¸ch vµ n©ng cao hiÖu lùc chØ ®¹o cña nhµ n−íc.<br /> C¸c biÖn ph¸p ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng b»ng con ®−êng tæ chøc, thuyÕt<br /> phôc quÇn chóng nh©n d©n, trªn c¬ së hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña<br /> hÖ thèng qu¶n lý x· héi. Ho¹t ®éng truyÒn th«ng cÇn t¹o ra kh¶ n¨ng tæ chøc quÇn<br /> chóng v× c¸c môc tiªu cña ph¸t triÓn tõ ®Þnh h−íng x· héi, qu¶ng b¸ c¸c khu«n mÉu,<br /> chuÈn mùc x· héi, chuyÓn giao, øng dông khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, kiÓm so¸t x·<br /> héi… ViÖc tiÕp cËn th«ng tin cßn cã thÓ t¹o ra søc Ðp kh«ng chÝnh thøc ph¶i thi hµnh c¸c<br /> chuÈn mùc cña céng ®ång víi vai trß lµ vèn x· héi trong ph¸t triÓn.<br /> Thùc tÕ ho¹t ®éng truyÒn th«ng cho thÊy, c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i<br /> chóng rÊt cã −u thÕ trong viÖc phæ biÕn c¸c chÝnh s¸ch chung, trªn b×nh diÖn chung<br /> cho c¸c bé phËn d©n c−. §©y lµ mét t¸c nh©n ®Ó thùc hiÖn d©n chñ ho¸ c¸c qu¸ tr×nh<br /> x· héi vµ quan hÖ x· héi trong nh÷ng ph¹m vi réng lín, nã v−ît qua khu«n khæ h¹n<br /> hÑp cña nÒn d©n chñ lµng x·. Nh©n tè c«ng khai cña truyÒn th«ng ®¹i chóng lµm<br /> h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®éc quyÒn th«ng tin vèn cã trong c¬ chÕ truyÒn th«ng trùc tiÕp, chØ<br /> bã hÑp ë mét vµi tÇng líp x· héi. Th«ng qua c¬ chÕ giao tiÕp ®¹i chóng, kh¶ n¨ng<br /> truyÒn vµ tiÕp nhËn th«ng tin cña quÇn chóng ®−îc më réng h¬n c¬ chÕ giao tiÕp trùc<br /> tiÕp tõng ®−îc phæ biÕn trong c¸c x· héi cæ truyÒn.<br /> Tµi liÖu thèng kª d©n sè, kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam giai ®o¹n 1975 –2001 cho<br /> thÊy: ë ®« thÞ cã 76,73% sè hé cã ti vi, sè hé cã radio lµ 56,04%. ë n«ng th«n, sè hé cã<br /> ti vi lµ 46,45%, cã radio lµ 41,87%3. §iÒu nµy cho thÊy sù bÊt b×nh ®¼ng trong kh¶<br /> n¨ng tiÕp nhËn th«ng tin ë bé phËn c«ng chóng n«ng th«n so víi c«ng chóng ®« thÞ.<br /> Nã còng ph¶n ¸nh c¸c bÊt b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, ®iÒu kiÖn c− tró cña c¸c<br /> <br /> <br /> 3<br /> Nguån: Sè liÖu thèng kª d©n sè, kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam giai ®o¹n 1975 –2001. Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª.<br /> Hµ Néi – 2002. Tr. 222.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 14 TruyÒn th«ng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n<br /> <br /> <br /> tÇng líp d©n c− nhÊt lµ ë bé phËn d©n c− cã thu nhËp thÊp ë n«ng th«n so víi bé<br /> phËn d©n c− ®« thÞ. ViÖc kh¾c phôc c¸c bÊt b×nh ®¼ng nãi trªn lµ nh©n tè quan träng<br /> ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c bé phËn d©n c− n«ng th«n, n«ng nghiÖp tham gia vµo dßng<br /> truyÒn th«ng ®¹i chóng v× c¸c môc tiªu ph¸t triÓn.<br /> ë n«ng th«n, vai trß cña c¸c ®éi th«ng tin tuyÒn truyÒn c¬ së cã ¶nh h−ëng<br /> ®¸ng kÓ trong ho¹t ®éng truyÒn th«ng vÒ c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn dµnh cho c¸c nhãm<br /> ng−êi cô thÓ nh− truyÒn th«ng: xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, d©n sè kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh,<br /> ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu… §èi víi mét quèc gia cßn ®Õn 80% d©n sè n«ng th«n, g¾n<br /> víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, kh¶ n¨ng ®iÖn khÝ ho¸ cßn h¹n chÕ, thu nhËp cña nh©n d©n<br /> cßn thÊp, th× kh«ng thÓ xem nhÑ ho¹t ®éng truyÒn th«ng trùc tiÕp. ¦u thÕ næi bËt cña<br /> c¬ chÕ truyÒn th«ng nµy lµ kh¶ n¨ng phæ biÕn th«ng ®iÖp trùc tiÕp cho c«ng chóng.<br /> B»ng c¸ch Êy mèi liÖn hÖ ng−îc diÔn ra nhanh chãng, c¸c sai sãt trong qu¸ tr×nh hiÓu<br /> vµ hµnh ®éng theo chØ dÉn cña th«ng ®iÖp cã thÓ ®−îc bæ sung kÞp thêi.<br /> Nghiªn cøu truyÒn th«ng vµ ph¸t triÓn lµ mét vÊn ®Ò míi. Ph¸t triÓn lµ mét<br /> kh¸i niÖm ®éng, v× vËy quan hÖ gi÷a truyÒn th«ng vµ ph¸t triÓn còng lµ quan hÖ<br /> ®éng. Mét mÆt, quan hÖ nµy phô thuéc vµo bèi c¶nh x· héi, mÆt kh¸c, nã còng phô<br /> thuéc bëi chÝnh qu¸ tr×nh truyÒn th«ng.<br /> Ph¸t triÓn bao hµm nhiÒu lÜnh vùc, do ®ã, nghiªn cøu vÒ truyÒn th«ng vµ ph¸t<br /> triÓn nãi chung vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n nãi riªng ®−îc thùc hiÖn ë b×nh diÖn chung<br /> lµ kh«ng ®ñ, cÇn ph¶i ph©n tÝch s©u quan hÖ gi÷a truyÒn th«ng vµ ph¸t triÓn n«ng<br /> th«n trªn c¸c lÜnh vùc cô thÓ vµ ë c¸c ph¹m vi ho¹t ®éng truyÒn th«ng cô thÓ.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o vµ trÝch dÉn<br /> 1. G. Endruweit vµ G. Trommsdorff: Tõ ®iÓn x· héi häc. Nguþ H÷u T©m vµ NguyÔn Hoµi<br /> B·o dÞch. Nxb ThÕ Giíi. Hµ Néi - 2001.<br /> 2. NguyÔn V¨n Huyªn: MÊy vÊn ®Ò triÕt häc vÒ x· héi vµ ph¸t triÓn con ng−êi. Nxb ChÝnh trÞ<br /> Quèc gia. Hµ Néi - 2002.<br /> 3. Jean - Guyuaillan Court: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng: nguån gèc vµ kh¸i niÖm. T¹p chÝ X· héi<br /> häc sè 2 (70), 2000.<br /> 4. NguyÔn Hång Phong: Mét sè vÊn ®Ò vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn.<br /> Nxb Khoa häc x· héi. Hµ Néi - 2000.<br /> 5. Thèng kª d©n sè, kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam giai ®o¹n 1975 - 2001. Nxb Thèng kª. Hµ Néi - 2002.<br /> 6. Mai Quúnh Nam: VÒ ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña giao tiÕp ®¹i chóng. T¹p chÝ X· héi häc sè<br /> 2 (70), 2000.<br /> 7. NhiÒu t¸c gi¶: T− duy ph¸t triÓn hiÖn ®¹i - mét sè vÊn ®Ò lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. Nxb Khoa<br /> häc x· héi. Hµ Néi - 2003.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />